1
ZASTOSOWANIE WIELKICH I MAA
YCH LITER
 NAJWAŻNIEJSZE ZASADY
·ð W tytuÅ‚ach gazet i czasopism wszystkie wyrazy piszemy wielkÄ… literÄ… (z wyjÄ…tkiem
przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw), np.: Gazeta Wyborcza, A To
Polska Właśnie, Literatura na Świecie, Żyjmy Dłużej, Kobieta i Życie, Wiedza i Życie, Listy z
Teatru. Por. Literatura na Åšwiecie.
·ð W wielowyrazowych tytuÅ‚ach utworów literackich i naukowych (książek, rozpraw,
artykułów, wierszy, pieśni, piosenek, filmów, sztuk teatralnych), w tytułach ich rozdziałów, w
tytułach dzieł sztuki, zabytków językowych, odezw, deklaracji, ustaw przytaczanych w
pełnym brzmieniu tylko pierwszy wyraz zapisujemy wielką literą, np. Psychologia kliniczna;
Ustawa o wychowaniu w trzez
wości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, Ustawa o
postępowaniu w sprawach nieletnich; nazwy skrócone, przywoływane w znaczeniu
potocznym, zapisujemy małą literą, np. ustawa antyalkoholowa, ustawa o nieletnich (wyjątki:
Stary Testament, Nowy Testament, Magna Charta Libertatum oraz Pismo Święte, Biblia
Tysiąclecia, a także tytuły ksiąg biblijnych  np. Księga Liczb, Księga Psalmów, Księga
Powtórzonego Prawa, Dzieje Apostolskie, w których tradycyjnie wszystkie człony pisze się
wielkÄ… literÄ…).
·ð Jedno- i wielowyrazowe nazwy dzielnic, ulic, placów, rynków, ogrodów, parków,
bulwarów, budowli, zabytków, obiektów sportowych piszemy wielką literą, np. Powązki,
Wały Chrobrego. Jeśli takie nazwy wielowyrazowe rozpoczynają się od przymiotnika lub
innego określenia przymiotnikowego, wszystkie wyrazy piszemy wielką literą, np.: Krzywa
Wieża, Złota Uliczka. Jeśli stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, bulwar, osiedle, plac,
park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, brama, pomnik, cmentarz itp.,
jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy
wchodzące w skład nazwy  wielką literą, np.: ulica 3 Maja, ulica Świętego Wincentego (albo:
ulica św. Wincentego), ulica Generała Władysława Sikorskiego (albo: ulica gen. Władysława
Sikorskiego), ulica Na Niskich A
Ä…kach, aleja SÅ‚owackiego, bulwar Nadmorski, osiedle Kabaty,
plac Na Rozdrożu, most Poniatowskiego, park Jordana, kościół Świętego Krzyża (albo: kościół
św. Krzyża), klasztor Norbertanek, pałac Radziwiłłów Jeśli w nazwie wyraz aleja występuje w
liczbie mnogiej, piszemy go wielką literą, por. Aleje Jerozolimskie; spójniki i przyimki
wchodzące w skład nazwy ulic, placów i parków piszemy małą literą, np.: ulica Bitwy pod
Płowcami, ulica Droga na Olczę. Por. Aleje Nepodległości, plac Zamkowy.
·ð Wyrazy wchodzÄ…ce w skÅ‚ad nazwy okreÅ›lajÄ…cej kawiarniÄ™, hotel, zajazd, aptekÄ™,
księgarnię, sklep, bar, winiarnię itp. zapisujemy wielką literą; jeśli wyraz stojący przed tą
nazwą jest tylko nazwą gatunkową przedsiębiorstwa lub lokalu, piszemy go małą literą, np.:
Orbis, Jama Michalika, Księgarnia Naukowa, ale: apteka Pod Orłem, bar Flisak albo apteka
 Pod Orłem , bar  Flisak ; spójniki i przyimki występujące wewnątrz nazw lokali i
przedsiębiorstw piszemy małą literą: gospoda  Zajazd pod Babią . Por. bar  Kuchcik , apteka
 Pod Siódemką , Hotel Polski (wyjątek!), kościół Świętego Krzyża (albo: kościół św. Krzyża).
·ð Nazwy indywidualne (jednostkowe) urzÄ™dów, wÅ‚adz, instytucji, szkół, organizacji,
towarzystw, nazwy zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych piszemy wielką
literą; występujące w tych nazwach przyimki, spójniki, wyrażenia: imienia, pod wezwaniem,
na rzecz, do spraw, numer, przeciwko itp. piszemy małą literą, por.: Trybunał Konstytucyjny,
Urząd Rady Ministrów, Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Poznaniu, Szkoła
Podstawowa nr 10 w Kaliszu; reguła stosowania wielkich liter odnosi się także do nazw
jednostek wojskowych traktowanych jako nazwy własne, np.: 1. Pułk Strzelców Podhalańskich
2
albo I Pułk Strzelców Podhalańskich. Na ogół wielką literą pisze się wyraz Kościół  w
znaczeniu instytucji, organizacji i ogółu wiernych; towarzyszące mu określenia odłamów
wyznaniowych i obrządków zapisujemy natomiast małą literą, np. Kościół katolicki; niektóre z
tego rodzaju nazw mają charakter oficjalny i dlatego są w całości zapisywane wielkimi literami,
np. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (albo: Adwentyści Dnia Siódmego), Polski Narodowy
Kościół Katolicki, Starokatolicki Kościół Mariawitów. Por. Uniwersytet Toruński imienia
Mikołaja Kopernika.
·ð Nazwy urzÄ™dów, wÅ‚adz, instytucji, organizacji, zakÅ‚adów używane w znaczeniu
nazw pospolitych piszemy małą literą, np. senat, izba, izba ustawodawcza. Por. sejm.
·ð Nazwy okresów, epok i prÄ…dów kulturalnych piszemy zasadniczo maÅ‚Ä… literÄ…, np.:
średniowiecze, romantyzm; dopuszczalny jest zapis wielką literą (Średniowiecze,
Romantyzm); jeśli taka nazwa jest wielowyrazowa i oznacza nie tylko prąd kulturalny czy
kierunek literacki, lecz także grupę osób z nim związanych, wszystkie człony takiego
określenia piszemy zawsze dużymi literami, np. Młode Czechy, Por. Młoda Polska.
·ð Nazwy kierunków filozoficznych, kulturowo-artystycznych piszemy maÅ‚Ä… literÄ…,
np. sentymentalizm. Por. klasycyzm, secesja, filologia polska.
·ð Nazwy wydarzeÅ„ lub aktów dziejowych piszemy maÅ‚Ä… literÄ…: bitwa grunwaldzka,
bitwa pod Grunwaldem, pokój toruński, powstanie warszawskie (wyjątek stanowią: nazwy
miesięcy, którymi przenośnie określamy wypadki dziejowe we współczesnej historii Polski,
np. Czerwiec a. Czerwiec '56, a także Bitwa Warszawska, Wielka Rewolucja Paz
dziernikowa);
możliwy jest zapis tego typu nazw wielką literą ze względów uczuciowych; wielką literą
piszemy również przenośne, opisowe bądz
poetyckie nazwy wydarzeń lub procesów
historycznych, np. Cud nad Wisłą, Okrągły Stół; wielką literę spotyka się ze względów
uczuciowych także w nazwach ważnych wydarzeń dziejowych: Powstanie Styczniowe,
Powstanie Warszawskie, Unia Lubelska. Por. Wielka Rewolucja Francuska.
·ð Przymiotniki jakoÅ›ciowe (odpowiadajÄ…ce na pytanie jaki?, tzn. taki, który poprzez
związek z kimś lub też ogólne nawiązanie do jakiejś postaci, czymś się charakteryzuje)
utworzone od imion własnych piszemy małą literą, np.: ogród jordanowski; przymiotniki
pański oraz boży, które odnoszą się do Chrystusa lub Boga, w wielu połączeniach
wyrazowych pisane są małymi literami, jednak w niewielkiej grupie tych związków
tradycyjnie przymiotniki te piszemy wielkimi literami, np. mieć z kimś krzyż pański (ale: Grób
Pański). Por. porównanie homeryckie.
·ð Przymiotniki dzierżawcze tworzone od nazw wÅ‚asnych zapisujemy wielka literÄ…, np.
Iwaszkiewiczowski. Por. Mickiewiczowski.
·ð Imiona wÅ‚asne ludzi użyte w znaczeniu przenoÅ›nym: nazwisko autora użyte w
znaczeniu jego dzieła piszemy wielką literą, np.: Pożycz na tydzień Barańczaka. Por. Kossaki.
·ð Rzeczowniki, utworzone od imion wÅ‚asnych, używane jako nazwy pospolite,
zapisujemy małą literą: bajronista, stachanowiec; także małą litery zapisujemy nazwiska osób
znanych z życia publicznego, używane w liczbie mnogiej, np. michniki.
·ð Rzeczowniki, utworzone od nazw wÅ‚asnych ludzi oraz istot mitologicznych,
baśniowych, literackich, używane w znaczeniu pospolitym, zapisujemy małą literą:
hamlet ( człowiek niezdecydowany ), krezus ( bogacz ). Por. łazarz  człowiek opuszczony,
chory . Rzeczowniki tworzone od nazw geograficznych, jeśli nie oznaczają nazw
mieszkańców, pisze się małą literą, np. sybirak  zesłaniec syberyjski . Por. oświęcimiak
 więzień obozu w Oświęcimiu .
3
·ð Nazwy absolwentów szkół, utworzone od imion wÅ‚asnych ludzi bÄ…dz
nazw
miejscowości, w której znajduje się szkoła piszemy małą literą, np.: rejtaniak Por.
harwardczyk.
·ð Nazwy czÅ‚onków narodów, ras i szczepów piszemy wielkÄ… literÄ…: Å»yd (= czÅ‚onek
narodu), Murzyn (= człowiek rasy czarnej); w wypadku deprecjonujących, lekceważących lub
żartobliwych nazw członków narodowości, typu jugol, negr, rusek zalecana jest pisownia małą
literą, choć rozpowszechniony zwyczaj pozwala pisać je także wielką; małymi literami należy
zapisywać rzeczowniki biały, czarny, które potocznie oznaczają kolor skóry i odnoszą się do
ludzi poszczególnych ras. Por. Murzyn, Meksykanin  obywatel państwa .
·ð Nazwy mieszkaÅ„ców terenów geograficznych, np. regionów, krain, prowincji:
Katalonka, ÅšlÄ…zak piszemy wielkÄ… literÄ…. Por. Lublinianka  mieszkanka Lubelszczyzny
·ð Nazwy mieszkaÅ„ców miast, osiedli i wsi oraz dzielnic piszemy maÅ‚Ä… literÄ…, np.:
warszawianin, wrocławianka, żoliborzanin. Por. meksykanin  mieszkaniec miasta ,
babilończyk  mieszkaniec miasta .
·ð Nazwy stron Å›wiata piszemy maÅ‚Ä… literÄ…, np.: zachód, północny wschód. JeÅ›li jednak
wyrazy te są użyte jako synonimy nazw obszarów geograficzno-kulturowych, np. Wschód
(= Azja) czy Zachód (= kraje zachodniej Europy), piszemy je wielką literą. Por. kultura
Wschodu.
·ð Nazwy Å›wiÄ…t i dni Å›wiÄ…tecznych w odróżnieniu od ich nazw opisowych piszemy wielkÄ…
literą, np.: Boże Narodzenie, Boże Ciało, Dionizja, Popielec, Środa Popielcowa, Zaduszki.
·ð Nazwy obrzÄ™dów i zwyczajów zwiÄ…zanych z jakimÅ› Å›wiÄ™tem zapisujemy maÅ‚Ä… literÄ…,
np. walentynki, śmigus-dyngus, andrzejki. Por. lany poniedziałek, śmigus-dyngus.
·ð Nazwy dni tygodnia piszemy maÅ‚Ä… literÄ…, np.: sobota, niedziela (wyjÄ…tki: Åšroda
Popielcowa, Niedziela Palmowa, Wielki Czwartek, Wielki PiÄ…tek, Wielka Sobota, Niedziela
Wielkanocna, Poniedziałek Wielkanocny).
·ð Nazwy czÅ‚onków bractw, zgromadzeÅ„ zakonnych piszemy maÅ‚Ä… literÄ…, np.:
franciszkanin, jezuita, kościoły franciszkanów w Polsce, ale: kościół Franciszkanów w
Warszawie (bo to potoczna nazwa odnosząca się do konkretnego kościoła w Warszawie).
Wyjątek: Krzyżak  członek zakonu i jednocześnie obywatel państwa krzyżackiego ). Por.
paulini.
·ð Nazwy okrÄ™gów administracyjnych współczesnych i historycznych, wyodrÄ™bnionych
w strukturach kościelnych i państwowych, np.: województwo mazowieckie, powiat
przemyski, ziemia dobrzyńska, diecezja bielsko-żywiecka, katowicka kuria metropolitarna,
warszawska prowincja redemptorystów. Por. archidiecezja warszawska.
·ð Jedno- i wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe piszemy wielkÄ… literÄ…, np.
Gubałówka, Pireneje, Dolny Śląsk, Wielki Staw; jeśli nazwa własna składa się z dwu członów
i człon drugi jest rzeczownikiem nieodmieniającym się, wtedy człon pierwszy (wyraz
pospolity): góra, nizina, półwysep, cieśnina, tama, kanał, morze, jezioro, wyspa, pustynia,
wyżyna itp. piszemy małą literą, natomiast człon drugi  wielką, np. półwysep Hel; jeśli
nazwa własna składa się z dwu członów i człon drugi jest rzeczownikiem w dopełniaczu lub
4
przymiotnikiem w mianowniku, oba człony pisze się wielką literą, np. Cieśnina Beringa,
Wyżyna Małopolska; przyimki występujące wewnątrz tych nazw piszemy małą literą, np.
Świder koło Warszawy albo: Świder k. Warszawy. Jeśli nazwa własna składa się z dwu
członów i człon drugi jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, wtedy człon
pierwszy (wyraz pospolity): góra, nizina, półwysep, cieśnina, tama, kanał, morze, jezioro,
wyspa, pustynia, wyżyna itp. piszemy małą literą, natomiast człon drugi  wielką, np.:
pustynia Gobi, półwysep Hel, morze Marmara, wyspa Uznam. Jeżeli nazwa własna składa się
z dwu członów i człon drugi jest rzeczownikiem w dopełniaczu lub przymiotnikiem w
mianowniku, oba człony pisze się wielką literą, np.: Góra Kościuszki, Wyżyna Małopolska,
Puszcza Niepołomicka. Por. Szpiglasowa Przełęcz.
·ð Nazwy obiektów astronomicznych (gwiazd, planet, konstelacji) piszemy wielkÄ… literÄ…,
np.: Gwiazda Polarna, Wenus. W nazwach komet człon pierwszy traktowany jest jak nazwa
gatunkowa i zapisywany małą literą, np. kometa Halleya. Nazwy Księżyc, Ziemia, Słońce, a
także Galaktyka piszemy wielką literą tylko w znaczeniu terminów astronomicznych; wyrazy
te użyte w znaczeniu pospolitym piszemy małą literą.
·ð Nazwy wytworów przemysÅ‚owych, np.: samochodów, motocykli, rowerów, aparatów
radiowych i telewizyjnych, aparatów fotograficznych, zegarków, lekarstw, papierosów,
napojów, artykułów spożywczych, odzieży, butów, używane jako nazwy pospolite konkretnych
przedmiotów, a nie jako nazwy marek i typów oraz firm zapisujemy małą literą, np.: fiat,
marlboro, napoleon (koniak), adidasy; jednak nazwy firm wytwarzających te artykuły oraz
nazwy marek firmowych pisze się wielką literą, np. samochód marki Fiat albo samochód
 Fiat . Por. zażyć panadol.
·ð Nazwy imprez miÄ™dzynarodowych lub krajowych, którym organizatorzy chcÄ… nadać
indywidualną nazwę, zapisujemy wielką literą, np.: Igrzyska XXV Olimpiady, Światowy Dzień
Młodzieży; przyimki występujące wewnątrz tych nazw piszemy małą literą, por.: Dzień bez
Papierosa. Por. Wielka Orkiestra ÅšwiÄ…tecznej Pomocy.
·ð W nazwach orderów i odznaczeÅ„ wszystkie wyrazy (z wyjÄ…tkiem przyimków i
spójników) zapisujemy wielką literą, np. Virtuti Militari, Order Orła Białego. Por. odznaka
Wzorowy Uczeń, medal Za Długoletnie Pożycie Małżeńskiej, Złoty Krzyż Zasługi, odznaka Za
Zasługi dla Obronności Kraju.