y
ródła i granice poznania
Racjonalizm
Ren� Descartes 1596-1650)
Kartezjusz
Rozprawa o metodzie 1637).
Sceptycyzm metodyczny:
" Odrzucić wszystko, w co
można wątpić.
y
ródła poznania 2
Racjonalizm
Ren� Descartes 1596-1650)
Kartezjusz
Rozprawa o metodzie 1637).
Sceptycyzm metodyczny:
" Odrzucić wszystko, w co
można wątpić.
" Zmysły mogą mnie łudzić.
y
ródła poznania 3
Racjonalizm
Ren� Descartes 1596-1650)
Kartezjusz
Rozprawa o metodzie 1637).
Sceptycyzm metodyczny:
" Odrzucić wszystko, w co
można wątpić.
" Zmysły mogą mnie łudzić.
" Że postrzegam, rozumuję,
pragnę, czyli myślę, jest
niewątpliwe.
y
ródła poznania 4
Racjonalizm
Ren� Descartes 1596-1650)
Kartezjusz
Rozprawa o metodzie 1637).
Sceptycyzm metodyczny:
" Odrzucić wszystko, w co
można wątpić.
" Zmysły mogą mnie łudzić.
" Że postrzegam, rozumuję,
pragnę, czyli myślę, jest
niewątpliwe.
" Cogito ergo sum.
y
ródła poznania 5
Dowód ontologiczny Kartezjusza
" Jestem rzeczą myślącą (duszą).
y
ródła poznania 6
Dowód ontologiczny Kartezjusza
" Jestem rzeczą myślącą (duszą).
" Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą.
y
ródła poznania 7
Dowód ontologiczny Kartezjusza
" Jestem rzeczą myślącą (duszą).
" Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą.
" Mam ideę doskonałości.
y
ródła poznania 8
Dowód ontologiczny Kartezjusza
" Jestem rzeczą myślącą (duszą).
" Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą.
" Mam ideę doskonałości.
" Nie mogę być jej autorem.
y
ródła poznania 9
Dowód ontologiczny Kartezjusza
" Jestem rzeczą myślącą (duszą).
" Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą.
" Mam ideę doskonałości.
" Nie mogę być jej autorem.
" Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga.
y
ródła poznania 10
Dowód ontologiczny Kartezjusza
" Jestem rzeczą myślącą (duszą).
" Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą.
" Mam ideę doskonałości.
" Nie mogę być jej autorem.
" Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga.
" Bóg istnieje.
y
ródła poznania 11
Błąd kategorialny
" Nie mogę być autorem idei doskonałości, bo nic
doskonałego nie może pochodzić od czegoś mniej
doskonałego.
" Ukryte założenie: idea doskonałości jest doskonała
" Przesunięcie kategorialne
y
ródła poznania 12
I dalej&
" Bóg jest dobry, zatem nie może mnie łudzić.
" Błędy poznawcze są skutkiem mojej niedoskonałości
" Świat istnieje. Istnieją dusze i ciała.
y
ródła poznania 13
Natywizm
Mamy jakieś idee wrodzone
y
ródła poznania 14
Natywizm
Mamy jakieś idee wrodzone
" Natywizm Platona: teoria anamnezy:
 Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei.
 Zapomina o nich pod wpływem ciała.
y
ródła poznania 15
Natywizm
Mamy jakieś idee wrodzone
" Natywizm Platona: teoria anamnezy:
 Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei.
 Zapomina o nich pod wpływem ciała.
 Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać.
 Ciało jest więzieniem duszy.
y
ródła poznania 16
Natywizm
Mamy jakieś idee wrodzone
" Natywizm Platona: teoria anamnezy:
 Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei.
 Zapomina o nich pod wpływem ciała.
 Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać.
 Ciało jest więzieniem duszy.
" Natywizm jako forma aprioryzmu:
 Jest jakieś poznanie a priori, tj. niezależne od doświadczenia.
y
ródła poznania 17
Empiryzm genetyczny
John Locke (1632-1704)
" Krytyka teorii idei wrodzonych.
Rozważania dotyczące
" Umysł jest tabula rasa
rozumu ludzkiego (1670)
na której doświadczenie
zapisuje swoje znaki.
y
ródła poznania 18
Empiryzm genetyczny
John Locke (1632-1704)
" Krytyka teorii idei wrodzonych.
Rozważania dotyczące
" Umysł jest tabula rasa
rozumu ludzkiego (1670)
na której doświadczenie
zapisuje swoje znaki.
" y
ródła idei:
 zmysły
 refleksja
y
ródła poznania 19
Empiryzm genetyczny
George Berkeley
" Skrajny nominalizm.
(1685-1753)
" Esse est percipi.
Traktat o zasadach
poznania ludzkiego (1710)
y
ródła poznania 20
Empiryzm genetyczny
George Berkeley
" Skrajny nominalizm.
(1685-1753)
" Esse est percipi.
Traktat o zasadach
" Istnieją tylko idee (barwy,
poznania ludzkiego (1710)
dz
więki, czucia dotykowe,
smaki, zapachy) i umysły.
y
ródła poznania 21
Empiryzm genetyczny
George Berkeley
" Skrajny nominalizm.
(1685-1753)
" Esse est percipi.
Traktat o zasadach
" Istnieją tylko idee (barwy,
poznania ludzkiego (1710)
dz
więki, czucia dotykowe,
smaki, zapachy) i umysły.
" Tzw. przedmioty materialne są
tylko zespołami idei.
" Rzeczy materialne nie mają
żadnego substancjalnego
podłoża.
y
ródła poznania 22
Argument przeciw solipsyzmowi
" Nad niektórymi ideami nie mam władzy.
" Idee nie działają przyczynowo.
y
ródła poznania 23
Argument przeciw solipsyzmowi
" Nad niektórymi ideami nie mam władzy.
" Idee nie działają przyczynowo.
" Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego
umysłu.
y
ródła poznania 24
Argument przeciw solipsyzmowi
" Nad niektórymi ideami nie mam władzy.
" Idee nie działają przyczynowo.
" Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego
umysłu.
" Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee.
y
ródła poznania 25
Argument przeciw solipsyzmowi
" Nad niektórymi ideami nie mam władzy.
" Idee nie działają przyczynowo.
" Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego
umysłu.
" Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee.
" Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które
ustanowił.
y
ródła poznania 26
Argument przeciw solipsyzmowi
" Nad niektórymi ideami nie mam władzy.
" Idee nie działają przyczynowo.
" Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego
umysłu.
" Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee.
" Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które
ustanowił.
" O istnieniu innych umysłów wnioskuję na zasadzie
analogii.
y
ródła poznania 27
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
y
ródła poznania 28
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
" Jednak gdybym się ich pozbył,
nic chyba by nie zostało.
y
ródła poznania 29
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
" Jednak gdybym się ich pozbył,
nic chyba by nie zostało.
Zatem jaz
ń nie jest czymś różnym od jej idei.
Jaz
ń jest wiązką idei.
y
ródła poznania 30
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
" Jednak gdybym się ich pozbył,
nic chyba by nie zostało.
Zatem jaz
ń nie jest czymś różnym od jej idei.
Jaz
ń jest wiązką idei.
Jaz
ń nie ma żadnego podłoża substancjalnego.
Rozumowanie Kartezjusza opiera się
na wątpliwym założeniu.
y
ródła poznania 31
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
y
ródła poznania 32
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
" Jednak gdybym się ich pozbył,
nic chyba by nie zostało.
y
ródła poznania 33
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
" Jednak gdybym się ich pozbył,
nic chyba by nie zostało.
Zatem jaz
ń nie jest czymś różnym od jej idei.
Jaz
ń jest wiązką idei.
y
ródła poznania 34
Krytyka idei jaz
ni
David Hume (1711-1776)
" Rozważając własne idee,
Badania dotyczące
nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja.
rozumu ludzkiego (1748)
" Może jest ona ukryta pod innymi ideami.
" Jednak gdybym się ich pozbył,
nic chyba by nie zostało.
Zatem jaz
ń nie jest czymś różnym od jej idei.
Jaz
ń jest wiązką idei.
Jaz
ń nie ma żadnego podłoża substancjalnego.
Rozumowanie Kartezjusza opiera się
na wątpliwym założeniu.
y
ródła poznania 35
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
" Nigdy nie twierdzę, że A jest
Badania dotyczące
przyczyną B na podstawie jednej
rozumu ludzkiego (1748)
tylko obserwacji.
y
ródła poznania 36
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
" Nigdy nie twierdzę, że A jest
Badania dotyczące
przyczyną B na podstawie jednej
rozumu ludzkiego (1748)
tylko obserwacji.
" Kolejne obserwacje z założenia są
podobne do pierwszej.
y
ródła poznania 37
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
" Nigdy nie twierdzę, że A jest
Badania dotyczące
przyczyną B na podstawie jednej
rozumu ludzkiego (1748)
tylko obserwacji.
" Kolejne obserwacje z założenia są
podobne do pierwszej.
" Nie wnoszą więc nic nowego,
y
ródła poznania 38
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
" Nigdy nie twierdzę, że A jest
Badania dotyczące
przyczyną B na podstawie jednej
rozumu ludzkiego (1748)
tylko obserwacji.
" Kolejne obserwacje z założenia są
podobne do pierwszej.
" Nie wnoszą więc nic nowego,
" poza powstaniem u mnie
przyzwyczajenia, że po A zwykle
następuje B
y
ródła poznania 39
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
" Nigdy nie twierdzę, że A jest
Badania dotyczące
przyczyną B na podstawie jednej
rozumu ludzkiego (1748)
tylko obserwacji.
" Kolejne obserwacje z założenia są
podobne do pierwszej.
" Nie wnoszą więc nic nowego,
" poza powstaniem u mnie
przyzwyczajenia, że po A zwykle
następuje B
" i oczekiwania, że tak będzie również
w przyszłości.
y
ródła poznania 40
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
Badania dotyczące
" Przyczyna = przyzwyczajenie +
rozumu ludzkiego (1748)
oczekiwanie.
y
ródła poznania 41
Krytyka idei związku koniecznego
David Hume (1711-1776)
Badania dotyczące
" Przyczyna = przyzwyczajenie +
rozumu ludzkiego (1748)
oczekiwanie.
" Wniosek: nauka jest zbiorem
przesądów.
y
ródła poznania 42
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" Hume ma rację, gdy twierdzi, że
1724-1804
wiedza naukowa na podstawie
Krytyka czystego
rozumu 1781
samego tylko doświadczenia nie jest
możliwa.
y
ródła poznania 43
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza
1724-1804
naukowa na podstawie samego tylko
Krytyka czystego
doświadczenia nie jest możliwa.
rozumu 1781
" Mamy jednak całkiem sporą wiedzę
naukową.
y
ródła poznania 44
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza
1724-1804
naukowa na podstawie samego tylko
Krytyka czystego
doświadczenia nie jest możliwa.
rozumu 1781
" Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową.
" Musimy zatem mieć jakąś wiedzę
a priori.
y
ródła poznania 45
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza
1724-1804
naukowa na podstawie samego tylko
Krytyka czystego
doświadczenia nie jest możliwa.
rozumu 1781
" Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową.
" Musimy zatem mieć jakąś wiedzę
a priori.
" Jak to możliwe?
y
ródła poznania 46
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza
1724-1804
naukowa na podstawie samego tylko
Krytyka czystego
doświadczenia nie jest możliwa.
rozumu 1781
" Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową.
" Musimy zatem mieć jakąś wiedzę
a priori.
" Jak można wykroczyć w poznaniu
poza treści doświadczenia?
y
ródła poznania 47
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
1724-1804
Krytyka czystego
y
ródłem a priori nie są idee
rozumu 1781
wrodzone (treści poznania),
lecz uposażenie podmiotu,
które nadaje przedmiotowi
poznania określoną formę.
y
ródła poznania 48
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
y
ródłem a priori nie są idee wrodzone (treści
1724-1804
poznania), lecz uposażenie podmiotu, które
Krytyka czystego
nadaje przedmiotowi poznania określoną formę.
rozumu 1781
Przewrót kopernikański w filozofii:
nie podmiot dopasowuje się do przedmiotu,
lecz przedmiot do podmiotu.
y
ródła poznania 49
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
Pytania transcendentalnego część pierwsza:
1724-1804
Jak jest możliwa czysta matematyka?
Krytyka czystego
rozumu 1781
y
ródła poznania 50
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
Pytania transcendentalnego część pierwsza:
1724-1804
Jak jest możliwa czysta matematyka?
Krytyka czystego
rozumu 1781
Jak można przedmiot a priori oglądać?
y
ródła poznania 51
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
Pytania transcendentalnego część pierwsza:
1724-1804
Jak jest możliwa czysta matematyka?
Krytyka czystego
rozumu 1781
Jak można przedmiot a priori oglądać?
Formy zmysłowości:
y
ródła poznania 52
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
Pytania transcendentalnego część pierwsza:
1724-1804
Jak jest możliwa czysta matematyka?
Krytyka czystego
rozumu 1781
Jak można przedmiot a priori oglądać?
Formy zmysłowości:
" przestrzeń
" czas
y
ródła poznania 53
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" przestrzeń i czas są a priori, bo są
1724-1804
koniecznym warunkiem doświadczenia
Krytyka czystego
rozumu 1781
y
ródła poznania 54
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" przestrzeń i czas są a priori, bo są
1724-1804
koniecznym warunkiem doświadczenia
Krytyka czystego
" skoro jednak mogę je oglądać, to są one we
rozumu 1781
mnie, są formami zmysłowości
y
ródła poznania 55
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" przestrzeń i czas są a priori, bo są
1724-1804
koniecznym warunkiem doświadczenia
Krytyka czystego
" skoro jednak mogę je oglądać, to są one we
rozumu 1781
mnie, są formami zmysłowości
" zjawisko � rzecz sama w sobie
y
ródła poznania 56
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" przestrzeń i czas są a priori, bo są
1724-1804
koniecznym warunkiem doświadczenia
Krytyka czystego
" skoro jednak mogę je oglądać, to są one we
rozumu 1781
mnie, są formami zmysłowości
" zjawisko � rzecz sama w sobie
" zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana
za pomocą form zmysłowości
y
ródła poznania 57
Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant
" przestrzeń i czas są a priori, bo są
1724-1804
koniecznym warunkiem doświadczenia
Krytyka czystego
" skoro jednak mogę je oglądać, to są one we
rozumu 1781
mnie, są formami zmysłowości
" matematyka jest nauką a priori:
 geometria o przestrzeni,
 arytmetyka o czasie
y
ródła poznania 58
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny nie może
1724-1804
pochodzić z doświadczenia.
Krytyka czystego
rozumu 1781
y
ródła poznania 59
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny nie może
1724-1804
pochodzić z doświadczenia.
Krytyka czystego
rozumu 1781
" Jest ono jednak niezbędne do
wydawania sądów o zjawiskach.
y
ródła poznania 60
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny nie może
1724-1804
pochodzić z doświadczenia.
Krytyka czystego
rozumu 1781
" Jest ono jednak niezbędne do
wydawania sądów o zjawiskach.
" Czyli bez niego wiedza naukowa jest
niemożliwa.
y
ródła poznania 61
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z
1724-1804
doświadczenia.
Krytyka czystego
" Jest ono jednak niezbędne do wydawania
rozumu 1781
sądów o zjawiskach.
" Czyli bez niego wiedza naukowa jest
niemożliwa.
" Mamy wiedzę naukową.
y
ródła poznania 62
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z
1724-1804
doświadczenia.
Krytyka czystego
" Jest ono jednak niezbędne do wydawania
rozumu 1781
sądów o zjawiskach.
" Czyli bez niego wiedza naukowa jest
niemożliwa.
" Mamy wiedzę naukową.
" Wniosek: mamy a priori pojęcie
przyczyny.
y
ródła poznania 63
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Podobnie mamy a priori pojęcie
1724-1804
Krytyka czystego
substancji i 10 innych kategorii
rozumu 1781
czystego intelektu.
y
ródła poznania 64
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Podobnie mamy a priori pojęcie
1724-1804
Krytyka czystego
substancji i 10 innych kategorii
rozumu 1781
czystego intelektu.
" przyroda = konstrukcja ze zjawisk,
dokonana za pomocą kategorii
czystego intelektu
y
ródła poznania 65
Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant
" Podobnie mamy a priori pojęcie
1724-1804
Krytyka czystego
substancji i 10 innych kategorii
rozumu 1781
czystego intelektu.
" przyroda = konstrukcja ze zjawisk,
dokonana za pomocą kategorii
czystego intelektu
" Inaczej: umysł jest aktywny w
procesie poznania. Poznanie nie
polega na biernym odbiorze wrażeń.
y
ródła poznania 66
Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako
1724-1804
aprioryczna forma sądu, do
Krytyka czystego
rozumu 1781
wypełnienia przez doświadczenie
& jest przyczyną&
y
ródła poznania 67
Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako
1724-1804
aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez
Krytyka czystego
doświadczenie
rozumu 1781
& jest przyczyną&
" Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co
znać a priori zasadę przyczynowości.
y
ródła poznania 68
Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji
Immanuel Kant
" Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako
1724-1804
aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez
Krytyka czystego
doświadczenie
rozumu 1781
& jest przyczyną&
" Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co
znać a priori zasadę przyczynowości.
" Zasada przyczynowości gwarantuje,
że w przyrodzie zachodzą prawidłowości.
y
ródła poznania 69
Przewrót kopernikański w filozofii
z
ródła poznania granice poznania
Pytanie o
skąd można cokolwiek co można wiedzieć?
wiedzieć?
Przykładowe
odpowiedzi
�!
�!
Kant �!
y
ródła poznania 70
Przewrót kopernikański w filozofii
z
ródła poznania granice poznania
Pytanie o
skąd można cokolwiek co można wiedzieć?
wiedzieć?
Przykładowe
odpowiedzi
idee wrodzone w zasadzie wszystko
Kartezjusz
(gdybyśmy byli doskonali)
�!
doświadczenie w zasadzie nic
Hume (wrażenia) (nie znamy związków
między faktami)
�!
matematyka
Kant ? fizyka Newtona
�!
y
ródła poznania 71
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Realizm epistemologiczny
 przedmiot poznania istnieje rzeczywiście
(niezależnie od podmiotu poznającego)
" Idealizm epistemologiczny
 przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego
y
ródła poznania 72
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Realizm epistemologiczny
 transcendentalny:
przedmiot poznajemy takim, jaki jest (Kartezjusz)
 immanentny (krytyczny)
przedmiot poznajemy takim, jaki się nam jawi (Locke)
y
ródła poznania 73
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke):
 wtórne: barwy, dz
więki, czucia dotykowe, smaki, zapachy
y
ródła poznania 74
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke):
 wtórne: barwy, dz
więki, czucia dotykowe, smaki, zapachy
 pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch
y
ródła poznania 75
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke):
 wtórne: barwy, dz
więki, czucia dotykowe, smaki, zapachy
 pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch
 jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości
pierwotnych rzeczy
y
ródła poznania 76
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke):
 wtórne: barwy, dz
więki, czucia dotykowe, smaki, zapachy
 pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch
 jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości
pierwotnych rzeczy
 Berkeley: jakości pierwotne są poznawalne tylko dzięki
jakościom wtórnym
y
ródła poznania 77
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Współczesne rozróżnienie:
 jakości przypadłościowe (occurent) i dyspozycyjne:
" Jakości dyspozycyjne (według realizmu krytycznego) są
ugruntowane w jakościach przypadłościowych.
y
ródła poznania 78
Realizm i idealizm
epistemologiczny
" Idealizm epistemologiczny
 immanentny:
poznajemy tylko przedmioty w umyśle (Berkeley)
 transcendentalny (krytyczny)
poznanie wykracza poza treści doświadczenia (Kant)
y
ródła poznania 79
Założenia i tezy
Założenie Teza
X zakłada, (że) & X głosi, (że) &
Bóg nie jest zwodzicielem Realizm transcendentalny
Empiryzm genetyczny Istnieją tylko idee i umysły
Nauka jest zbiorem przesądów
Zmiana narusza tożsamość Istnieje jeden, wieczny,
niezmienny Byt
Myślenie można orzekać tylko o Cogito ergo sum
substancji
y
ródła poznania 80