Tematy zaliczeniowe
3 listopada 2012
14:16
Zaburzenia zachowania pod wpływem:
1. urazy czaszkowo mózgowe,
2. guzy mózgu,
3. zatrucia,
4. choroby układu krążenia,
5. choroby układu trawiennego,
6. choroby układu oddechowego,
7. cukrzyca,
8. choroba nowotworowa
5-6 stron A4: zmiany stanu psychicznego, czynniki wplywające na zmiany a nie jak wyglądają urazy
tylko zachowania! 4-5 pozycji literatury
Biologiczne podstawy zachowań Strona 1
Wykład 2
3 listopada 2012
14:26
Zarodek w stadium tarczy zarodkowej. Do szypuły wniknęła omocznia stanowiąca uchyłek pęcherzyka
żółtkowego.
Powstaje tarcza zarodkowa i z niej wyodrębni się zarodek. Szypuła która przekształci się w pępowinę.
Odcinając jamę owodni- tarcza zarodkowa- powstawanie mezodermy osiowej.
2 fragmenty ektodermy i egzodermy- powstawanie jama gębowa, kloakalna. Z wyjątkiem tych punktów
rozrasta się mezoderma (wewnątrz i poza zarodkowa)
Węzeł pierwotny:
- okrągły kształt tarczy zmienia się w gruszkowaty. Cześć szersza będzie w przyszłości częścią
głowowa wąska zaś ogonowa
- powstaje wyniesienie ponad powierzchnie zgrubienia spowodowane namnożeniem się komórek
ektodermy , które nazywamy smuga pierwotna. Smuga pierwotna kończy się innym zgrubieniem
nazywanym węzłem pierwotnym Hansena
- smuga pierwotna+ przedłużenie głowowe= mezoderma osiowa
- smuga pierwotna jest mezodermalnym nagromadzeniem komórek które powstało przez namnożenie
się ektodermy powierzchniowej
- ze smugi pierwotnej pomiędzy ektodermę a endodermę od tylu do boków i do przodu wywędrowują
komórki mezodermalne
- tylko w dwóch miejscach mezoderma wewnątrz zarodkowa nie wciska się pomiędzy ektodermę a
endodermę w ten sposób tworzy się błona ustno-gardłowa i błona kloakalna
Mezenchyma
Komórki rozchodzącej się mezodermy wewnątrz zarodkowej maja budowę nabłonka, podobnie jak i dwa
wcześniej powstałe listki zarodkowe. Z nich tworzy się populacja komórek różniąca się od komórek
nabłonka kształtem u duża ruchliwością są to komórki mezenchymy czwartego listka zarodkowego
Powstawanie struny grzbietowej:
- Z węzła pierwotnego wyrasta do przodu lite pasmo komórek mezodermalnych tworzących zawiązek
struny grzbietowej- płytki struny grzbietowej
- Komórki tego pasma pełzają najpierw na grzbietowej powierzchni endodermy pęcherzyka
żółtkowego, potem wtapiają się w niego tak, ze biegną jako pasma mezodermalne na sklepieniu
pęcherzyka żółtkowego, rozciągając się od węzła pierwotnego dwugłowo do błony ustno-gardłowej
- -w węz
le pierwotnym pojawia się jama która pogłębia się wnikając w pasmo mezodermalne
stanowiące związek struny grzbietowej. Powstawanie z tego kanału struny grzbietowej. Ściana tego
kanału pęka od strony pęcherzyka żółtkowego , a po pewnym czasie znika, stanowiąc jedynie
grzbietowa cześć kanału. W tym samym czasie z ektodermy grzbietowej powstaje najpierw płytka,
potem rynienka, a w końcu cewa nerwowa. Cewa nerwowa ma dwa otwory, przedni i tylny. Tylny
otwór leży tuż przy jamce węzła pierwotnego
Mezoderma:
- Mezoderma wewnątrz zarodkowa leży pomiędzy ektoderma a endoderma tarczy zarodkowej. Nie
wciska się pomiędzy te dwa listki jedynie w obrębie błon: gardłowej i odbytowej. Na brzegach
tarczy łączy się ona z mezoderma poza zarodkowa
- mezoderma przyśrodkowa ulega podziałowi metamerycznemu na segmenty zwane somitami. W
każdym z somitów wyróżnia się:
1. sklerotorm- części kostne, chrzestne i włókniste
2. miotom- mięśnie szkieletowe, poprzecznie prążkowane
3. dermatom- warstwa właściwa skory oraz tkanka podskórna
(powstaje liczność mięśni, obszarów skory z odpowiednimi nerwami)
- Mezoderma pośrednia- ma także układ segmentowy. Z niej powstają kolejne stadia rozwojowe
układu wydalniczego i płciowego
- mezoderma boczna- podzielona na dwa listki:
1. Trzewny
2. Ścienny
Z tych komórek powstaje worek osierdziowy, jamy płucnej, jamy opłucnej oraz jamy otrzewnej
Biologiczne podstawy zachowań Strona 2
Okresy rozwojowe
Rozwój dziecka w lonie matki podzielony na trzy okresy:
1. Okres rozwoju listków zarodkowych- od 1 do 3 tygodnia.
2. Okres rozwoju zarodkowego- od 4 tygodnia do 8.
3. Okres rozwoju płodowego- od 9 tygodnia do porodu.
Zarys rozwoju układu nerwowego:
- pod koniec 4 tygodnia zżycia cewa zamyka się na końcu przednim i tylnym przez zrośniecie
przedniego i tylnego otworu cewy. Ten proces nazywa się neurulacja
- istnieją 2 koncepcje powstawania grzebieni nerwowych
1. Cewa nerwowa zapada się i traci łączność z ektoderma otaczająca powierzchnie zarodka. W tym
czasie cześć brzegów płytki nerwowej, które nie weszły w skład cewy nerwowej, zapadają się do
mezodermy po obu stronach cewy nerwowej, jako pasma komórek ektodermalnych. Te dwa pasma
lezące symetrycznie grzbietowo-bocznie od cewy nerwowej są nazywane grzebieniami nerwowymi
2. Z części grzbietowej cewy nerwowej zaczynają migrować na boki komórki, które utworzą grzebień
nerwowy
Z komórek grzebieni nerwowych które wędrują w kierunku brzuszno-bocznym (z obu stron
cewy nerwowej) powstaną następujące rodzaje komórek:
1. Komórki zwojowe zwojów czuciowych nerwów czaszkowych oraz zwojów miedzykręgowych
2. Komórki zwojów układu nerwowego autonomicznego
3. Limfocyty (komórki Schwanna)
4. Komórki rdzenia nadnreczy
5. Melanocyty
Rozwój mózgowia:
Cewa nerwowa w miare rozwoju utworzy osrodkowy uklad nerwowy. Przednia czesc cewy rozrasta
się i poszerza. Na skutek 2 przewezen w tej czesci wyróznia się 3 pierwotne pecherzyki mozgowe:
1. Przodomozgowie
2. Śródmozgowie
3. Tyłomozgowie
Z reszty cewy nerwowej powstaje rdzen kregowy. 1 5-6 tygodniu rozwoju 1 i 3 przerzyk mozgowy
ulegają podziałowi:
a) Z przodu mózgowia powstaje
- Kresomózgowie (całkiem z przodu) wykazujące podział na 2 symetryczne pierwotne półkole
mózgowe
- Międzymózgowie z którego do boków uwypuklają się zawiązki siatkowi oczu w postaci
pęcherzyków ocznych
b) Z tyłomózgowia powstaje:
- Tyłomozgowie wtórne
- Rdzen przedłużony
Rozwój mózgu w tygodniach
- Zróżnicowanie cewy nerwowej na trzy pecherzyki
- 5-6 zróżnicowanie przedmózgowia na kresomózgowie i międzymózgowie, a tyłomózgowie na
tyłomózgowie wtórne i rdzeniomózgowie
- 7 wyksztalcenie wzgórza i podwzgórza rozwój kresomózgowia, zróżnicowanie węchomózgowia na
ośrodki węchowe i hipokamp, powstawanie móżdżku
- 9-10 szybki rozwój kresomózgowia
- 12-14 kora mózgu stopniowo pokrywa pozostałe struktury, wykształca się móżdżek
- 20-40 dalszy rozwój i pofałdowanie kory mózgu, wykształcenie zakrętów i bruzd
Rozwój komór mózgowia:
Światło cewy nerwowej zmienia się w układ komór mózgowia:
- W półkulach powstają komory boczne leczące się z światłem komory III zawartej w
międzymózgowiu
- Z komory III wodociąg mózgu (przewód Sylwiusza) prowadzi do rozszerzenia światła w
tyłomózgowiu- komory IV, która dalej lachy się z kanałem rdzenia nerwowego
- Cały układ komór i kanału rdzeniowego wcielają się komórki. Ependymy. Uklad ten wypełniony
płynem mózgowo-rdzeniowym w tym okresie uklad komór i kanał rdzeniowy nie maja polaczenia z
przestrzenia podpajęczynówkowa
- Polaczenie to powstaje podczas rozwoju rdzenia przedłużonego. Od strony grzbietowej ściana
komory IV staje się cienka (tylko ependyma) wrasta w nią tkanka mezenchymatyczna wnikając do
Biologiczne podstawy zachowań Strona 3
komory IV staje się cienka (tylko ependyma) wrasta w nią tkanka mezenchymatyczna wnikając do
wnętrza komory IV w postaci splotu naczyniówkowego
- W 4 miesiącu rozwoju dach komory IV zanika w trzech miejscach. Powstają dwa boczne otwory
oraz otwór pośrodkowy nieparzysty
Rozwój móżdżku
- Tyłomozgowie wtórne rozrasta się od strony grzbietowej i brzusznej
- -od strony brzusznej powstaje most, a od strony grzbietowej symetrycznie półkule móżdżku
- W 12 tygodniu rozwoju można rozróżnić czesc środkowa, nieparzysta leząca nad dachem komory
IV robak móżdżku oraz zbliżające się do siebie na skutek rozrastania obie półkule móżdżku
Mielinizacja
- melinizacja szlaków nerwowych mozgowia zaczyna się dosc pozno. Noworodek ma znikoma czesc
włókien mózgowych zmielinizowanych. Czynności mozgowia- tylko poprzez odruchy istotne dla
utrzymania procesów życiowych: oddychanie, ssanie, połykanie
- Szlaki mózgowo-rdzeniowe ulegają mielinizacji w 6 miesiącu po urodzeniu, a ukończenie tego
procesu następuje w okresie uzyskiwania dojrzałości płciowej.
Rozwój rdzenia kręgowego:
- Cewa nerwowa wysyłana jest nabłonkiem ektodermalnym. Wszystkie komórki sięgają światła cewy.
Komórki te dzielą się, dając pokolenia neuroblastów
- Neurocyty-komórki nerwowe, nie mające zdolności dzielenia się
- -neurocyty wywędrowują na zewnątrz nabłonka wyścielającego kanał cewy nerwowej do obszaru,
zwanego obszarem płaszczowym. Z tego obszaru powstanie substancja szara rdzenia
- -wypustki neurocytów wychodzą na zewnątrz, do obszaru brzeżnego, gdzie ulegną mielinizacji. Z
obszaru tego powstanie substancja biała rdzenia
- Z pierwotnego nabłonka cewy nerwowej powstają komórki glejowe: astrocyty, oligodendryocyty
( przesuwają się do substancji szarej i białej rdzenia
- Do tak powstałej tkanki nerwowej wnikają z otaczającej tkanki mezenchymatycznej komórki mikro
gleju.
Wzrost i rozwój neuronów
Procesy rozwojowe dotyczące neuronów:
- Poliferacja- powstawanie nowych komórek (we wczesnych fazach rozwoju komorki dziela się)
- Migracja- przemieszczanie się komorek w kierunku swoich punktów docelowych po chemicznych
ścieżkach ( promieniście, obwodowo lub zamiennie)
- Roznicowanie- stopniowo neuron ulega różnicowaniu. Akson wykształca się wcześniej, a dendryt w
momencie przybycia do punktu docelowego. Tempo przyrostu dendrytów wzrasta, gdy neuron
zbliżają się inne aksony
- Mielinizacja- tworzenie osłonek mielinowych przez komorki glejowe (przyspieszanie szybkości
przewodzenia impulsów) osłonki powstają najpierw w rdzeniu kręgowym potem w tyłomózgowiu i
śródmózgowiu, a na koniec w przodomózgowiu
- Synaptogeneza- powstawanie synaps (trwa przez cale życie) Cholesterol odgrywa kluczowa role w
tworzeniu synaps)
Determinanty przetrwania neuronów
Czynniki neurotroficzne- czynniki, które wspomagają przezywanie neuronów dzięki temu, ze
blokują proces apoptozy (programowana śmierć komorki)
Dziela się na 3 klasy:
1. Neurotrofiny- substancje wspomagające różnicowanie i przezywanie neuronów
2. Czynniki wzrostowe- substancje stymulujące namnażanie się i różnicowanie wielu różnych typów
komórek
3. Cytokiny- duża u bardzo zróżnicowana grupa związków regulujących działanie układu
immunologicznego
Biologiczne podstawy zachowań Strona 4
 Biologiczne podstawy zachowań Strona 5
Wykład 3
3 listopada 2012
16:03
Budowa tkanki nerwowej i glejowej
Tkanka nerwowa
Składa się z 3 współdziałających ze sobą układów:
1. Neuronalnego
2. Glejowego
3. Naczyniowego
Neuron- (neurocyt) podstawowa jednostka strukturalna i czynnościowa o.u.n która posiada zdolność
reagowania stanem czynnościowym (impulsem) na pobudzenie i zdolność przewodzenia tego stanu na
inne neurony za pośrednictwem synaps i uwalnianych w nich przekaz
ników (neurotransmiterów)
Tkanka nerwowa :
- teoria reticularna- neurofibryle przechodzą z jednego do drugiego neuronu, umożliwiając w ten
sposób przekazywanie informacji (nieaktualna)
- Teoria neuronalna- neurony stanowią zupełnie odrębne elementy strukturalne i funkcjonalne
o.u.n i chociaż stykają się ze sobą, nie ma miedzy nimi bezpośredniej liczności (Santiago
Royman y Cajal)
Budowa neuronu.
Neuron posiada:
1. Dendryty (wypustki plazmatyczne),
2. Ciało komórki (soma)
3. Neuryt lub akson (wypustka, włókno osiowe)
Dendryt:
1. Każdy neuron może mieć jeden lub wiele, w których impulsy normalnie są przewodzone
ortodromowo (do ciała komorki i dalej do aksonu) przy sztucznym pobudzeniu aksonu impulsy
powstające w miejscu stymulacji są przewodzone nie tylko ortodromowo ale i antydromowo
2. Liczba dendrytów może być tak duża ze obszar wokół komórki zajęty jest przez "drzewo
dendrytowe" nosi nazwę dendrytowego pola neuronowego
3. Szczególna cecha dendrytów jest obecność licznych "kolców" tworzących tzw. aparat kolcowy
(powiększa powierzchnie zetknięcia neuronu z innymi neuronami)
4. Komorki nerwowe z kolcami- neurony kolczaste
5. Komorki nerwowe bez kolców- neurony bez kolcowe
6. Kształt każdego drzewka dendrytycznego świadczy o efektywności połączeń synaptycznych
neuronu i tym samym o jego funkcji
(Typy komorek z wypustkami)
Akson
-Akson (neuryt) jest zawsze tylko jeden i przewodzi impulsy od ciała komórki na obwód
- Przeważnie wychodzi z ciała komórki: może mieć początek na dendrycie proksymalnym
(dendryt najbliżej ciała komorki)
- W każdym przypadku miejsce wychodzenia aksonu nazywane jest wzgórkiem aksonowym
- Akson kończy się licznymi rozgałęzieniami tworzącymi tzw. Drzewko końcowe (teodendrium)
na którego zakończeniach występują końcowe kolbki synaptyczne
- Akson może dawać odgałęzienia boczne tzw. Kolaterale
Transport aksonalny. Dzieli się na:
1. Transport wolny: składniki przenoszone z szybkością ok. 1mm na dobę; np. w okresie
wzrastania organizmu, gdy wydłużają się nerwy
2. Transport szybki: 20-40 cm na dobę, przenoszone są białka funkcjonalne błony lub
mitochondria
- Szlakami komunikacyjnymi są mikrotubule. Po nich przesuwają się białka nośnikowe:
a) kinezyna (transport w kierunku zakończenia aksonu)
b) dyneina (transport wsteczny)
Transport wsteczny: w kierunku do ciała komórki przesuwane są zużyte białka i przekaz
niki
Biologiczne podstawy zachowań Strona 6
Transport wsteczny: w kierunku do ciała komórki przesuwane są zużyte białka i przekaz
niki
oraz czynniki wzrostu.
Ciało komórkowe:
- Ciało komórkowe- prekariom, soma- zawiera wszystkie organelle komórkowe znajdowane w
typowej komórce zwierzęcej: jadro, aparat Golgiego, rybosomy oraz inne organelle. Jest
odpowiedzialne za większość funkcji utrzymujących strukturę neuronu. Wyspecjalizowane w
utrzymaniu dużej aktywności biosyntetycznej. W obrębie ciała komorki nerwowej występuje
- Tigroid (substancja ziarnistości Nissla)- upakowana szorstka siateczka śródplazmatyczna
(retikulum endoplazmatyczne) z licznymi rybosomami tj. miejscami syntezy białego i
polipeptydów które są następnie przekazywane do aparatu Golgiego gdzie uzyskują otoczkę i
dalej transportowane są wzdłuż aksonu do jego zakończeń na drodze transportu aksonalnego.
Tigroid występuje jedynie w obrębię ciała komorki i dendrytów, nie ma go w obrębie aksonu.
Elementy komorki:
- Jadro: zawiera chromatynę (łańcuch Dna) jadro opuszczają rybosomy, kwas rybonukleinowy. Z
cytoplazmy do jadra wnikają m.in. Związki regulujące proces transkrypcji np.. Hormony
stereoidowe
- Mitochondria: zbiorniki energii, wytwarzany jest tu kwas adenozynotrifosforanowy ATP który
rozkłada się na kawas adenozynodifosforanowy i cząsteczkę kwasu fosforowego. Gromadzenie
energii w mitochondriach polega na odbudowie cząsteczki ATP z wykorzystywaniem energii z
utleniania glukozy.
Cytoszkielet:
- Neurofibryle- cienkie włókienkami w obrębie neurytu biegną równolegle tworząc wiązkę
zanurzona w cytoplazmie (cylinder osiowy) Są skupiskiem neurofilamentów
- Neurotubule- nitkowate twory obecne w ciele komórkowym i wnikające do wszystkich
wypustek neuronu oraz mniejsze twory neurofilamentu (liczne w grubszych aksonach) i
mikrofilamenty (krótkie włókienka w zakończeniach synaptycznych)
Te struktury maja znaczenie w:
- Transporcie białek enzymatycznych
- Transporcie neurohormonów
- Transporcie niektórych organelli komórkowych (mitochondria, pecherzyki synaptyczne) z
miejsca ich powstawania w ciele komórkowym do zakończenia aksonów.
Podziały neuronów
wyróznia się wiele typów neuronów z których wszystkie posiadają wspólne cechy morfologiczne
- Ziarnistości tigroidu
- Neurotubule
- Neurofibryle
- Wypustki nerwowe
Podziały:
1. W zależności od liczby wypustek odchodzących od ciał komorki wyróżniamy neurony:
- Jednobiegunowe (jedna wypustka akson, np. siatkówka oka)
- Dwubiegunowe (dwie wypustki dendryt i akson, np. komorki dwubiegunowe siatkówki)
- Rzekomo jednobiegunowe (dwie wypustki uległy polaczeniu w jedna w kształt litery r np.
komorki zwojów nerwowych)
- Wielobiegunowe (większość neuronów np.. Komorki piramidowe kory mózgowej, komorki
Purkiniego kory mózgu, motoneurony rdzenia)
2. Pod względem długości wypustek wyróżniamy neurony:
a) Typu Golgi I: (długie aksony służą do przewodzenia impulsów na duże odległości w o.u.n
wśród nich wyróznia się:
- Neurony o wyszukanej strukturze: nieliczne wypustki boczne aksonu i drzewko końcowe, które
konwerguje tylko na jednym lub najwyżej dwóch neuronach
- Neurony o prymitywnej strukturze: liczne wypustki boczne a ich zakończenia dywergują wiele
innych neuronów
b) Typu Golgiego II interneurony krótkie wypustki, przewodzą impulsy miedzy sąsiednimi lub
blisko położonymi ośrodkami, zwykle pełnia funkcje neuronów pośredniczących
(Zjawisko konwergencji i dywergencji)
Pod względem czynności neurony można podzielić na:
- Czuciowe czyli aferentne (np. wzrokowe, słuchowe, przedsionkowe. Węchowe, skórne,
Biologiczne podstawy zachowań Strona 7
- Czuciowe czyli aferentne (np. wzrokowe, słuchowe, przedsionkowe. Węchowe, skórne,
trzewne)
- Eferentne somatyczne (zaopatrujące mięsnie szkieletowe)
- Eferentne autonomiczne (unerwiają mięsnie gładkie, mięsień sercowy, gruczoły)
Osłonka mielinowa
Rozróżniamy włókna:
- Z osłonką mielinowa (rdzenne)
- Bez osłonki mielinowej (bezrdzenne)
Aksony niektórych neuronów posiadają osłonkę mielinowa, złożoną z wielu koncentrycznie
ułożonych warstw zbudowanych z :
- Mieliny utworzonej z tłuszczowych
- Neurolemy (osłonka Schwanna)
Obwodowy uklad nerwowy: osłonka mielinowa powstaje z owijania się błony komórkowej komórek
Schwanna wokół aksonu. W ich obrębie powstają wgłębienia, warstwy błony komórki Schwanna
owijają się ściśle wokół aksonu, powstaje mielina i wykształca się osłonka mielinowa
- Każda komórka Schwanna obsługuje tylko jeden akson
- W obrębie przerw (przewężenie Ranviera) włókno nerwowe pozostaje odsłonięte
- Włókna luz
no związane z komórkami Schwanna nie maja osłonki mielinowej i są zaliczane do
wlokien bezrdzennych (bez mielinowych)
- Tylko włókna nerwów obwodowych mogą się regenerować po uszkodzeniu
Ośrodkowy układ nerwowy: osłonka mielinowa jest wytwarzana przez oligodendrocyty których
wypustki otaczają warstwami akson. Na początku w obrębie komórek glejowych powstają
wgłębienia, w których przebiegają aksony. W dalszym etapie wgłębienia te powiększają się, a ich
ściany schodzą się wytwarzają kanały.
- Następnie fragmenty błony komorki glejowej owijają się ścisłej wokół aksonu aż wreszcie
tworzą upakowana wielowarstwową osłonkę- wytwarza się mielina (związki tłuszczowe)
Wolnymi od osłonki są:
- Ciało komórkowe
- Odcinek początkowy aksonu
- Cieśnie węzłów (przewężenie Ranviera) występujące regularnie wzdłuż aksonu
Cieśnie węzłów:
miejsca, gdzie odsłonięty akson styka się bezpośrednio z płynem tkankowym i wykazuje liczne kanał
dla jonów Na+ i K +
Miejsca te stanowią niewielki opor dla przepływu prądu jonowego i łatwo podlegają depolaryzacji z
utworzeniem potencjału czynnościowego. Dzięki cieśniom węzłów możliwy jest skokowy przepływ
prądu, bez zmian amplitudy potencjału czynnościowego, z duża szybkością.
Glej
Glej: utkanie komórkowe, stanowi podłoże dla komorek nerwowych. Stosunek komorek nerwowych
do gleju wynosi 1:10. Glej 'okleja" komórkę nerwową, osłania cała jej powierzchnię, także w obrębie
synaps. Komórka nerwowa kontakt ze środowiskiem ma wyłącznie poprzez komórki glejowe.
Oprócz neuronów o.u.n posiada bogatą sieć komórek niepobudliwych pochodzenia:
1. Ektodermalnego: (komórki makrogleju)
- Komórki ependymy
- Astrocyty
- Oligodendrocyty
2. Mezodermalnego:
- Mikrocyty(komórki mikrogleju)
- Komorki tkanki licznej
- Komorki ścian naczyń
Ependyma
Komórki ependymy: nabłonek wyściełający komorki mozgowe, kanał rdzenia kręgowego, sploty
naczyniowe (komór bocznych)
Biologiczne podstawy zachowań Strona 8
naczyniowe (komór bocznych)
- Uczestniczą w wytwarzaniu płynu mózgowo-rdzeniowego
- Stanowią granice miedzy płynem m-r a tkanka nerwowa
Astrocyty
Astrocyty( glej gwiaz
dzisty komorki gwiaz
dziste) największymi i najliczniejszymi spośród komorek
glejowych. Posiadają:
- Liczne wypustki które stykają się z naczyniami włosowatymi, tworząc stopki naczyniowe,
pokrywające 85-90% powierzchni naczyń włosowatych mózgu i tworzą glejowa błonę
okołonaczyniowa (jeden z elementów bariery krew- mozg) Wypustki pokrywają także dendryty
i synapsy
- Nieregularny kształt ciała komórkowego
- A
atwo odróżnić od neuronów: nie zwierają ciałek Nissla
- Komorki re wypełniają niemal cała przestrzeń miedzy neuronami
Funkcje:
- Buforowanie jonów potasu- zapewniają ich właściwe stężenie we wnętrzu neuronów
- Otaczają ściśle synapsy, pełnią 2 funkcje regulujące neuroprzekaz
nikowo:
a) Stanowią zaporę zapobiegająca dyfuzji neuroprzekaz
nika poza szczelinę synaptyczna
b) Błona komórkowa astrocytów zawiera specyficzne białka transportowe, wiążące się z dużym
powinowactwem neuroprzekaz
niki i przenoszące je do wnętrza komorki astrocytarnej
- Zaopatrywanie neuronów w glukozę. W astrocytach są obecne transportery glukozy, dzięki
którym jest ona przenoszona do wnętrza astrocytów i magazynowana w postaci glikogenu
- Wchodzą w skład bariery krew-mózg
Bariera krew-mózg
Krew w naczyniach włosowatych splotów naczyniówkowych oddziela od komór kolejno:
a) Śródbłonek naczyniowy,
b) Tkanka łączna pajęczynówki i naczyniówki
c) Nabłonek ependymy wyścielający komory
Dzięki barierze tylko substancje drobnocząsteczkowe mogą przechodzić z krwi do płynu
śródmiąższowego tkanki mózgowej i płynu rdzeniowego lub odwrotnie.
- Jony nieorganiczne ( H, Na, Ca, Mg, Cl) przenikają około 30 razy wolniej przez barierę
mózgowa niż przez siane kapilarowa w innych tkankach
- Tlen i dwutlenek węgla przechodzą bez problemu
- Substancje lipofilne z łatwością przechodzą przez barierę krew- mózg
- Substancje hydrofilne nie przedostają się przez barierę krew-mózg
Oligodendrocyty
- mniejsze niż astrocyty
- osłonka mielinowa
Funkcje makrogleju:
- tworzenie bariery krew mozg
- Oddzielani i podpora neuronów
- Pośrednictwo w wymianie produktów metabolicznych
- Oddzielanie sąsiadujących synaps i wlokien bezrdzennych
- Ochrona neuronów przed substancjami toksycznymi udział w wytwarzaniu płynu mózgowo
rdzeniowego
Funkcje (mikrocyty):
1. Poruszają się i wchłaniają obce substancje
2. Funkcja obronna: aktywność wzrasta w stanach zapalnych lub po zadziałaniu czynników
szkodliwych- bakteryjnych lub chemicznych. Szybko się dziela i kierują do ogniska
chorobowego, gdzie wskazują si zdolność pożerania zwyrodniałych i obumarłych komorek
nerwowych i ich wypustek. Przekształcają się w tzw. makrofagi
3. Układają się wokół naczyń włosowatych, gdzie jako perycyty oddzielają siane naczyń komorek
nerwowych
4. W podgórzu wytwarzają polipeptyd-interleukinę I bierze udział w ośrodkowej regulacji
temperatury oraz może nieswoiście pobudzać ośrodki przysadki do uwalniania hormonów
Istota szara, jadro, ośrodek
- Istota szara: znaczna przewaga włókien bezrdzennych (kora mózgu)
Biologiczne podstawy zachowań Strona 9
- Istota szara: znaczna przewaga włókien bezrdzennych (kora mózgu)
- Jadro- komorki jednorodne pod względem budowy, wyraz
ne granice autonomiczne
- Ośrodek : większa struktura, granice anatomiczne, komorki i włókna nerwowe o rożnym
znaczeniu czynnościowym (doprowadzające odprowadzające impulsy, pobudzające lub
hamujące neurony)
Zespół elementów funkcjonalnych wykonujących pełna złożona czynność, niekiedy rozproszonych w
różnych strukturach i wówczas nazywamy dany ośrodek uwzględniając jego funkcje (np. ośrodek
głodu, ruchowy, czuciowy)
- W korze mózgu rozróżnia się ośrodki, pola, obszary, okolice wykonujące konkretna czynność
Istota biała: dużo wlokien otoczonych osłonka mielinowa
- Tworzy drogi nerwowe
- Największym skupieniem istoty białej jest ciało modzelowate, zawierające włókna mielinowe,
leczące obie półkule mózgu.
Struktury:
- Zwoje: skupienie cal komorek nerwowych poza o.u.n:
a) Zwoje rdzeniowe ((neurony czuciowe)
b) Zwoje wegetatywne (neurony unerwiające narządy wewnętrzne
- Drogi nerwowe (paczki pasam sznury) skupiska włókien nerwowych (aksonów) leczących
ośrodki pola jadra i struktury mozgowe. Często połączone osłonka mielinowa
- Torebka, blaszki promienistości, spoidła: większe skupienia wlokien o specjalnym przebiegu
- Włókna albo drogi dostarczające impulsy do określonej czesci- mozgowia włókna
doprowadzające- aferentne
- Włókna przewodzące impulsy do danej czesci mozgowia do innych osrodkowy lub z układu
nerwowego do narządów wykonawczych- włókna odprowdzające Eferentne
Nerwy (skupienie włókien nerwowych, mielinowych i bezrdzennych, leczących ośrodki
mozgowia i rdzenia kręgowego z narządami)
Biologiczne podstawy zachowań Strona 10
Wykład 4
3 listopada 2012
18:00
Potencjały elektryczne komorki nerwowej
Wnętrze większości komorek nerwowych jest elektroujemne w stosunku do elektor dodatniego
otoczenia. Błona komórkowa jest spolaryzowana, a powstała w wyniku tego różnice potencjałów
nazywamy potencjałem błonowym
Jedna z właściwości neuronów jest wytwarzanie zmian elektrycznych w postaci potencjału
spoczynkowego i jego oscylacji o charakterze potencjałów:
a) Miniaturowych (około 1 mV)
b) Postsynaptycznych (5-10mV)
c) Czynnościowych (60-140 mV)
d) Miejscem generowania i przewodzenia potencjałów jest błona komórkowa (budowa z dwóch
warstw fosfolipidów, do powierzchownej przyczepione inne struktury, jej budowa daje
możliwośd izolacji środowiska zewnętrznego od wewnętrznego)
Potencjał spoczynkowy
powstaje w efekcie istnienia różnicy stężeo jonów miedzy wnętrzem a środowiskiem zewnętrznym
komorki, a także dlatego ze błonę komórkowa cechuje odmienna przepuszczalnośd dla różnych
jonów.
- Płyn międzykomórkowy: przede wszystkim roztwór chlorku sodu
- Płyn wewnątrz komórkowy duże stężenie jonów potasowych, równoważone przez aniony, dla
których błona komórkowa jest zupełnie nieprzepuszczalna (kawasy organiczne, siarczany
fosforany, aminokwasy, białka)
- Błona komórkowa jest przepuszczalna dla K+ a ponieważ po obu stronach błony istnieje
różnica (gradient) stężenia jonów K+ powstaje dyfuzja powodująca wypływanie jonów K= na
zewnątrz komorki
Potencjał równowagi
- W miarę wypływania jonów K+ na zewnątrz wytwarza się różnica potencjałów po obu stronach
błony, ponieważ ładunki niektórych wewnątrz komórkowych anionów nie są już dłużej
neutralizowane przez jony K=
- Powstała różnica potencjałów oznacza istnienie siły elektrostatycznej, której działanie
przeciwdziała dalszemu wypływaniu jonów potasu
- Po pewnym czasie:
a) Silą dyfuzyjna (powoduje wypływanie Jonów K+) = silą elektrostatyczna (Przeciwdziała
wypływaniu K +
b) W tym stanie równowagi istnieje określona różnica potencjałów, nosząca nazwę potencjału
równowagi- wypływanie jonów komorki jest równoważone z ich wypływaniem do wnętrza
(przepływ netto jest równy zeru)
c) Jeżeli potencjał ten powstaje na skutek przemieszczania się jonów = nosi nazwę potencjału
jonów dla K
Potencjał wnętrza komorki
1. Napięcie na lonie jest zawsze mierzone jako potencjał wnętrza komorki w stosunku do
potencjału środowiska zewnątrzkomórkowego ( którego wartośd przyhamuje się równa zeru)
Potencjał równowagi dla potasu (EK) to 90mV wnętrze komorki jest ujemne w stosunku do płynu
zewnątrzkomórkowego
1. Liczba jonów które wpływają przez błonęi ustalaja potencjał rownowagi jest bardzo mały
2. Różnica potencjałów występuje tylko w pobliżu błony komórkowej plazmatycznej
" Przepuszczalnośd błony dla jonów sodu jest mała udział w ustalaniu potencjału rownowagi jest
niewielki
" Powierzchnia neuronu w stanie spoczynku jest izopotencjalna- nie wykazuje żadnych różnic
potencjału pomiędzy dwoma dowolnymi punktami tej powierzchni
Biologiczne podstawy zachowań Strona 11
potencjału pomiędzy dwoma dowolnymi punktami tej powierzchni
Potencjał spoczynkowy (różnica potencjału) jest spowodowany:
1. Występowaniem w cytoplazmie ujemnie naładowanych cząsteczek anionów białkowych. Ze
względu na duże rozmiary nie mogą one wydostad się przez błonę na zewnątrz i pozostając
wewnątrz komorki wytwarzają ujemny potencja
2. Nierównomierne rozmieszczenie jonów nieorganicznych (sodu, potasu, chloru) miedzy
cytoplazma a otocznię komorki
a) Gdy kationy (Na+) z otoczenia komorki wychodzą do jej wnętrza potencjał błony staj esie mniej
ujemny- depolaryzacja błony
b) Gdy kationy (K+) wychodzą z komorki albo gdy aniony (Cl-) wchodzą do komorki, błona
neuronu staje się bardziej ujemna- hyperpolaryzacja błony
3. Dyfuzja jonów przez błonę zgodnie z gradientami stężeo (potencjał dyfuzyjny, silą dyfuzyjna)
4. Selektywna przepuszczalnośd błony względem tych jonów
5. Obecnością metabolicznej pompy sodowo-potasowej w błonie
Kanały jonowe- kanały posiadają rodzaj filtru selektywności do wybiorczego przepuszczania
tylko rodzaju jonu np. Na+ lub K+ i tzw. urządzenie bramkujące (śluzy do zamykania lub
otwierania kanału- spadek lub wzrost przepuszczalności dla danego jonu i jej przewodności dla
prądu jonowego
- Uklad otwierania kanału i wzrost przepuszczalności jonowej -uklad aktywacji
- Uklad zamykania kanału i spadek przepuszczalności jonowej- uklad inaktywacji
Praca bramki może byd kontrolowana przez:
- Zmianę potencjału błonowego (bramkowanie elektryczne)
- Działanie swoistych przekaz
ników na receptory połączone (bramkowanie chemiczne)
- W spoczynku większośd kanałów Na+ i K+ jest zamknięta i dyfuzja odbywa się na bardzo
niewielkim stopniu oraz zachodzi tylko przez nieliczne słabo otwarte kanały. Dotyczy głownie
K+
- Stosunek przepuszczalności NA+ : K+: CL- w stanie spoczynku 1:10:4
Pompa sodowo=potasowa
Dyfuzja jonów przez błonę neuronu jest stosunkowo niewielka w stanie spoczynku ale jednak
po dostatecznie długim czasie mogłaby prowadzid do:
a) Zaniku istotnych różnic w stężeniu jonów pomiędzy płynem wewnątrzkomórkowym i
zewnątrzkomórkowym
b) Zaniku potencjału błonowego
c) Zaburzeo czynności neuronu
Pompa sodowo-potasowa: a) b) c) przeciwdziała aktywny transportu
a) Jonów NA+ z wnętrza komorki na zewnątrz
b) Jonów K+ z zewnątrz komorki do wewnątrz
c) Aktywna pompa sodowo- potasowa działa w oparciu o specjalny enzym transportujący błony -
adenozynotrójfosfatazę aktywowana przez jony sodowe i potasowe (ATP-aza)
Pompa działa proporcjonalnie do stężenia jonów.
Energia niezbędna do pokrycia wydatku energetycznego związanego z czynnym transportem
jonów ATP
Pompa- cechy:
- Wymaga stałego dopływu energii ATP: wiele czynników biologicznych blokujących metabolizm
tlenowy i produkcje ATP (hipoksja, spadek temperatury, inhibitory oddychania komórkowego)
prowadzi do częściowego lub całkowitego zablokowania
- Działa niesymetrycznie przesuwa 3 jony Na+ z wnętrza komorki na zewnątrz na każde 2 jony K+
płynu zewnątrz komórkowego do komorki
Biologiczne podstawy zachowań Strona 12