Wykład I - wprowadzenie, Egipt
2 paz
dziernika 2007
22:07
Warunki zaliczenia - egzamin ustny
Lektury zalecane:
-
Zajęcia obejmują:
- Starożytny Egipt
- MezopotamiÄ™
- Iran
Bator, W. ...
- Skrypt "Mezopotamia" red. Jan Braun - częśd o religii
Religie omawiamy w kluczu tematycznym:
- Kultura starożytnych ludów semickich
- Ogólna charakterystyka
- Boice "Zaratustrianizm"
- Doktryna
Ë% Teologia
- Kult
- ÅšwiÄ…tynie
- Kapłani
- Wpływ religii na życie codzienne
Dlaczego są ważne?
- Kultury starożytnego Bliskiego Wschodu są prakulturą europejską, miały wpływ na kulturę antyczną
- Cała filozofia wywodzi się z greckiej, a ta wchłonęła wiele z myśli egipskiej i mezopotamskiej
- Główne religie uniwersalistyczne świata wywodzą się z Bliskiego Wschodu
- Przykłady wpływów:
Ë% ChrzeÅ›cijaoska doktryna mówiÄ…ca, że wszyscy ludzie sÄ… grzesznikami, pochodzi z religii
Mezopotamii - jest tam mowa o tym, że nie da się uniknąd grzechu (np. dotknięcia osoby, która
dotknęła miesiączkującej kobiety) - trzeba zatem dokonywad rytualnych oczyszczeo
Ë% zbawienie zależy od Å‚aski Boga, nie można tego zrobid samemu - też z Mezopotamii - czÅ‚owiek jest
niewolnikiem bogów - to, co się z nim stanie zależy od łaski bądz
niełaski boga - można zatem tylko
prosid i błagad
Ë% ChrzeÅ›cijaosko - islamska wizja piekÅ‚a jako gorÄ…cego miejsca, gdzie dusze cierpiÄ… w ognistych
piecach pochodzi z Egiptu
EGIPT
Religia "czasu faraonów" - od kooca epoki Przeddynastycznej - dynastii 0 (ok. 3150 p.n.e.)
- do kooca okresu rzymskiego - schyłek dopiero za czasów dominatu
(Dioklecjana) - 284 r. n.e.
- ostatnie ślady w VI w. n.e.
Tylko cywilizacja chioska ma dłuższą ciągłośd niż egipska
Przez tak długi czas zmieniała się zarówno sfer doktrynalna, jak i kultowa - czy można zatem mówid o
religii, czy tez o religiach egipskich?
- mimo wszystko jest wiele cech ciągłych
RELIGIA EGIPSKA JEST SKIEROWANA DO RZOMAITYCH ODBIORCÓW
- Urzędowa/ oficjalna - kult paostwowy, obowiązki - np. składanie ofiar
- Ludowa - spłycona doktrynalnie, wyeksponowane bóstwa związane z życiem, śmiercią i sprawami
codziennymi, wyeksponowany aspekt kultowy
- Religia intelektualistów - nacisk na teologię, filozoficzne aspekty religii, głębokie przeżycia religijne
- Mistycyzm - aspekt psychologiczny, przeżyciowy
- Kulty lokalne
EGIPT - DATOWANIE DYNASTII
Dynastia 0
Dynastie !-II Okres archaiczny/ tynicki 3000 - 2750
III - VI Stare Paostwo 2750 - 2150
VII - XI I Okres Przejściowy 2150 - 2000
XI - XII Åšrednie Paostwo 2000 - 1750
XIII - XVII II Okres Przejściowy (w tym czas Hyksosów) 1750 - 1550
XVIII - XX Nowe Paostwo 1550 - 1070
XXI - XXV III Okres Przejściowy 1070 - 670
XXVI Odrodzenie Saickie 650 - 525
XXVII - XXX Dominacja Perska 525 - 332
Okres Ptolemejski 330 - 30 p.n.e.
Bliski wschód I Strona 1
Okres Ptolemejski 330 - 30 p.n.e.
Okres rzymski
Za czasów Justyniana zamknięto ostatnią świątynię Izydy na wyspie File
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RELIGII EGIPSKIEJ
1. Panenteizm
- "pan" - wszystko, "en" - w, "teos" - bóg
- Jak w panteizmie natura = Bóg, tak w panenteizmie - natura jest częścią Boga (jest on czymś więcej)
- "absolutna wszystkośd" jest jedną istotą, która ma ciało i funkcjonuje organicznie - natura jest jej ciałem, natomiast umysł pozostaje poza
możliwościami percepcyjnymi człowieka
- Åšwiat nie jest podzielony na Boga i stworzenie - sÄ… jednym
- Bóg nie tyle stwarza świat, co przekształca sam siebie
- Jako umysł/zasada świata - absolut jest jeden, jest ona jednak postrzegana jako zbór aspektów, z których każdy może byd czczony jako oddzielne
bóstwo
2. Funkcjonalizm
- Egipcjan nie interesowało to, z czego składa się Natura, ale jak działa (funkcjonalnie)
Ë% Częśd intelektualno - rzÄ…dzÄ…ca
Ë% Częśd kontaktowo - przewodzÄ…ca
Ë% Częśd wykonawcza
- Ma to związek z funkcjonowaniem paostwa egipskiego (król - urzędnicy - lud)
3. Synkretyzm
- Są bóstwa mające podobny zakres działania i cechy - zlewają się w jedno, lub jedno zostaje uznane za aspekt drugiego
- "bóstwa egipskie są płynne"
4. Kluczowa rola ładu świata - maat
- Maat to element, dzięki któremu wszystko jest takie, jakie byd powinno - prawda, zdrowie, porządek, powtarzalnośd i przewidywalnośd
- Król jest strażnikiem maat - "nadaje je" ludziom
- Åšwiat rozwija siÄ™ od stanu chaosu do maat
- Ludzie budują maat jeśli przestrzegają praw
- Egipcjanie wierzyli, że żyją w najlepszym czasie świata, w epoce, która jest szczytem doskonałości - stąd ich konserwatyzm - byli nastawieni na ochronę
wartości i nic nie zmienianie
- Obcokrajowcom - współczuli, nie byli ciekawi świata, bo byli przekonani, że u nich jest najlepiej - jeśli tylko przestrzega się maat
5. Magia - hheka - integralnie połączona z religią
- Hheka to dynamiczna siła, powszechna energia, która może zmieniad ład świata - maat
- Kiedyś świat był światem bogów i mitów - był to czas hheka, kiedy wszystko było możliwe
- W epoce ludzi dominuje maat - hheka jest ograniczona do specjalnych zadao - magii ochronnej, miłosnej, spraw pośmiertnych
- Jest związana ze słowem pisanym - polega na recytowaniu zapisanego tekstu
- Na początku świata zostały wypowiedziane słowa zapisane przez boga Thota w Księdze
6. Szczególna rola króla
- Król jest bogiem - czysta teokracja (rządy boga)
- Król jest inaczej zbudowany niż ludzie, teoretycznie mógłby panowad wiecznie, ale w pewnym momencie umiera, znudzony światem i ludz
mi, z własnej
woli
- Jest społecznym odpowiednikiem umysłu świata
- Jest bogiem - staje się nim w momencie wstąpienia na tron, wyposażony we wszelkie insygnia
- Jest bogiem bo jest synem boga - to bóg zapładnia jego matkę (zależnie od tego, który aktualnie najważniejszy - Ra, Amon lub Ptah)
- Po jakimś czasie odprawia się rytuał odrodzenia w faraonie boskiej energii - początkowo co 30 lat, póz
niej częściej (kiedy uznawał, że mu jej brakuje)
- Za pierwszych dynastii faraon jest Horusem, póz
niej jest Horusem, synem Re
- Może porozumiewad się z innymi bogami - składad ofiary (kapłani robią to tylko w jego zastępstwie)
- W każdej świątyni jest przedstawienie składającego ofiarę króla, bo Egipcjanie uznawali, że napisane, narysowane, wyrzez
bione i p rawdziwe - to
właściwie to samo
- Bóg nie popełnia błędów - istniał zatem urząd czati - kierującego rządem - jeśli coś szło nie tak, znaczyło to że czati i jego urzędnicy z
le zrozumieli
polecenia króla
7. Bezpośredni związek etyki z eschatologią
- To, co się robi w życiu ma wpływ na to, co dzieje się z duszą po śmierci (Egipcjanie pierwsi na to wpadli)
- Istotne jest to, czy życie danej osoby było zgodne z maat, czy też nie
Bliski wschód I Strona 2
Wykład II - wstęp - cd.
9 paz
dziernika 2007
23:07
- W Egipcie grzechem jest sprzeciwianie si ę maat - ładowi świata - naraża bowiem cały świat na katastrofę
- Potępienie czy nagroda pośmiertna człowieka zależą tylko od niego - bogowie nie mogą ułaskawid grzesznika, bo sami są zależni od maat
- W religii egipskiej brak idei powszechnego doskonalenia, co sprawia problem w soteriologii
- Zamiast idei doskonalenia jest idea perfekcji - dążenie do wykonywania wszystkiego jak najlepiej
SOTERIOLOGIA
- Zbawienie jest "wybawieniem od czegoś", zwykle od marnej egzystencji w tym świecie, od niedoskonałości - w Egipcie nie wchodzi w grę
- Drugi rodzaj - wybawienie od cierpieo w dalszym życiu - tego też nie ma (nie ma mitu o ludziach, którzy byli nieśmiertelni i tę nieśmiertelnośd tracili)
- Wybawienia od grzechu nie ma, za grzech można zadośduczynid robiąc coś dobrego - ale żadne bóstwo nie może wybawid od grzechu
- Soteriologia - nie istnieje jako taka
- Są jednak postacie/bogowie, które dały ludziom maat, albo pomagają je utrzymad - w tym sensie pełnią podobną funkcję do zbawicieli, np. król
KULTY I OBYCZAJE GROBOWE
Od najdawniejszych czasów:
- Ważne jest dobre miejsce pochówku i wyposażenie grobu
- Dążnośd do zachowania ciała
- Dążnośd do tego, aby siedliska zmarłych były daleko od siedlisk żywych
ZOOLATRIA - kult świętych zwierząt
- W Egipcie nie oryginalna, ale niezwykle mocno nasilona
- Szokowała i odrzucała wielu przyjezdnych
- Jedną z odmian zoolatrii jest totemizm - jest on węższym pojęciem
- y
ródłem zoolatrii jest panenteizm - zwierzęta i rośliny również uczestniczą w boskości
- Zwierzęta zawsze działają zgodnie z maat - czyli w sposób doskonały, człowiek zaś może je (maat) zakłócid
- Bogowie mogą się przejawiad we wszystkim, również w zwierzętach
- W Egipcie była również BOTANOLATRIA - wszystkie rośliny były święta, a np. ścięcie sykomory było uważane za najcięższą zbrodnię
DZIEDZICTWO KULTUROWE
- Jest niedocenione, a jednak przesadzone :D
- Jeśli chodzi o ogólny wpływ Bliskiego Wschodu, to:
Ë% Mezopotamia ma 80%
Ë% Egipt 20%
- Jednak w rozwoju filozofii Egipt ma dużo większy wpływ:
Ë% Idee platooskie - Å›wiat idei i Å›wiat rzeczywisty, który jest jego odbiciem - w Egipcie bóstwo zanim stworzyÅ‚o Å›wiat poukÅ‚adaÅ‚o sobie w umyÅ›le
"projekty" rzeczy
Ë% Paostwo Platona - trójwarstwowe spoÅ‚eczeostwo
Ë% Gnostycyzm
Ë% Teoria emanacji - tylko że w Egipcie dziaÅ‚a odwrotnie
- Potężny wpływ na teologię chrześcijaoską:
Ë% Poprzez filozofiÄ™ greckÄ…
Ë% Przez religiÄ™ hebrajskÄ…
Ë% BezpoÅ›rednio
Ë% Np. współistotowoÅ›d (pomysÅ‚ Atanazego Alesandryjskiego - Egipcjanina)
Ë% Wyobrażenie kary poÅ›miertnej jako pieca ognistego
- Bardzo duży wpływ na ezoterykę i nauki tajemne
BA

DNE WYOBRAŻENIA O RELIGII EGIPSKIEJ
- Religia egipska jest narodowa
Ë% Trzeba siÄ™ urodzid w grupie - NIE
Ë% Ogranicza siÄ™ do terytorium - TAK
- Nazywa siÄ™ religiÄ… naturalnÄ…, a nie religiÄ… ksiÄ…g
Ë% KsiÄ…g jest wiele, a nie jedna
Ë% Przypisuje siÄ™ ich autorstwo nawet nie prorokom, ale samym bogom
- Egipcjanie byli bardzo zainteresowani śmiercią i pogrzebami
Ë% Nawet nie mówiÄ… o Å›mierci (eufemizmy)
Ë% Ważne sÄ… dla nich sprawy materialne i życiowe, starajÄ… siÄ™ robid wszystko jak najlepiej
Ë% Wszystkie sprawy zwiÄ…zane z pogrzebem każdy czÅ‚owiek zaÅ‚atwiaÅ‚ sam - wczeÅ›niej
- Zniszczenie ciała prowadzi do zguby - nieprawda, jeśli tylko człowiek żył zgodnie z maat, to wszystko i tak będzie dobrze
- Memfis, Heliopolis, Hermopolis - trzy główne ośrodki myśli teologicznej
Ë% Raczej zawsze siÄ™ zgadzajÄ…, albo uznajÄ… że wszyscy majÄ… racjÄ™
Ë% Nie ma ortodoksji i heterodoksji
- Stan kapłaoski w Egipcie
Ë% W Stary Paostwie nie byÅ‚o osobnej warstwy kapÅ‚aoskiej, kapÅ‚ani byli zwykÅ‚ymi urzÄ™dnikami
Ë% Z biegiem czasu - królewska sÅ‚użba poÅ›miertna
Ë% Åšrednie Paostwo - klasa jeszcze nie zablokowana
żð KapÅ‚ani nie żyli tylko z dotacji, Å›wiÄ…tynie miaÅ‚y majÄ…tek
żð WiÄ™ksza specjalizacja - osobna od innych urzÄ™dników nauka kapÅ‚aoska
Ë% Nowe Paostwo
żð Synowie wchodzili w urzÄ…d ojców, wyższe urzÄ™dy byÅ‚y obsadzane przez króla
żð Pod koniec - kapÅ‚ani siÄ™gnÄ™li po wÅ‚adzÄ™ - chcieli byd królami
Bliski wschód I Strona 3
- Możliwości egipskich kapłanów
Ë% Prawda, byli lepiej wyksztaÅ‚ceni niż uczeni greccy
Ë% Lepsi lekarze niż w Mezopotamii, Grecji - już w V w. - pierwsze zabiegi chirurgiczne
Ë% Uważali że myÅ›li siÄ™ sercem
Ë% Nie ma różnicy, czy wypisze siÄ™ receptÄ™ i da do picia olej, czy da siÄ™ lekarstwo - ważniejsze jest to, co napisane
Ë% Znakomita astronomia - ale ich pomiary nie byÅ‚y tak dokÅ‚adne jak dzid
- Traktowanie egipskiej zoolatrii jako totemizmu
- Pogląd, że egipskie boginie-matki są takie same jak mezopotamskie
Ë% W Mezopotamii - pochodne Matki-Ziemi
Ë% W Egipcie Ziemia jest mÄ™ska, Niebo - żeoskie (komentarz profesora Batora - najwyraz
niej Egipcjanie lubili na Jez
dz
ca
- Porównywanie Ozyrysa i Jezusa
Ë% Åšmierd Jezusa jest planowana, jest on tego Å›wiadom - Ozyrys nie planowaÅ‚ swojej Å›mierci, byÅ‚ ofiarÄ… zamachu
Ë% Jezus sam zmartwychwstaje - Ozyrysa ożywiajÄ… inni bogowie
Ë% Jezus wraca caÅ‚kiem, Ozyrys tylko na chwilÄ™, by spÅ‚odzid mÅ›ciciela - póz
niej musi wracad do zaświatów
Ë% Jezus sam decyduje kogo zbawid, Ozyrys jest tylko przewodniczÄ…cym procesu - nie podejmuje samodzielnych decyzji
Ë% Zmarli jednoczÄ… siÄ™ z Jezusem, staja siÄ™ jego częściÄ… - w Egipcie mogÄ… byd "jak Ozyrys"
- Egipskie wyobrażenie zaświatów nie wymagało etyki, wystarczała magia - nieprawda, nie można było załatwid wszystkiego magią - to myślenie
życzeniowe
Bliski wschód I Strona 4
Wykład III - Egipt - egiptologia
16 paz
dziernika 2007
20:42
- Oficjalny koniec religii egipskiej - za czasów Teodozjusza Wielkiego
- W Egipcie kultura tradycyjna została zastąpiona przez koptyjską, w bardzo niewielkim stopniu kontynuującą tradycję
Przez długi czas jedynym z
ródłem wiedzy o Egipcie były Biblia i Koran:
- Przygody (:)) Abrahama i Józefa, potem Mojżesza
- Także wzmianki w Księgach Królewskich
- Były to z
ródła obciążone niechętnym subiektywizmem, ludzie byli opisywani jako rozpustni i skłonni do sodomii
- Idolatria, zoolatria, kraina ucisku
- Niechętny stosunek był odziedziczony przez chrześcijaostwo i islam
- Św. Augustyn twierdził, że egipska mitologia to opowieści o rozpustnych bóstwach, które nie potrafią nawet rozstrzygnąd kto j est czyim rodzicem
- Egipcjanie mieli byd tylko trochę lepsi od Kananejczyków, którzy czcili tylko idole z drewna i kamienia
- W przypowieści o Józefie trochę lepiej - Józef zostaje dobrze potraktowany przez faraona
- Córka faraona została żoną faraona - w prezencie ślubnym dostali miasto
- Raz Egipt wspiera Izrael w wojnie z BabiloniÄ…
- Powstanie Biblii wiele zawdzięcza tekstom i opowieściom egipskim
- Pieśo nad Pieśniami - bardzo podobna do egipskiego utworu
- Cała wizja Egiptu jest w Biblii przysłonięta przez Wyjście będące centralnym punktem odniesienia
- Tego typu nastawienie jest do dziÅ› popularne w literaturze i sztuce
- Ostatnie dzieło literatury egipskiej to Horapollon - hieroglifika
- VI w. - śmierd ostatniego kapłana Izydy - nikt już nie zna hieroglifów
- Inna wizja Egiptu jest prezentowana w literaturze neoplatooskiej - Egipt jest tu z
ródłem wszelkiej mądrości
- Taka wizja odrodziła się w epoce renesansu
- W średniowieczu uważano, że Sfinks to posąg nierządnicy (bo po szyję był zasypany piaskiem i nie było widad co to)
- W renesansie modny stał się neoplatonizm, Giordano Bruno propagował kult Heliosa
- Próby odczytania hieroglifów - opierały się na błędnych przesłankach: że hieroglify mają tylko znaczenie symboliczne, wyobrażeniowe; że
zapisywano nimi tylko najważniejsze teksty
W XVII w.
- Moda na Egipt - wywożenie egipskich zabytków z kraju
- Atanazy Kirchner - próbował odczytad hieroglify - był pierwszym Europejczykiem który w związku z tym zainteresował się językiem koptyjskim
(koptyjski opiera się na języku demotycznym w podobny sposób, jak włoski na łacinie)
- Powstały podręczniki hieroglifów starożytnych
- De Gignes - uznał, że hieroglify są zwykłym pismem, ale popełnił błąd uznając, że podobnie jak w chioskim są to ideogramy oznaczające pojęcia
1741 - Wartburg - "Boskie dziedzictwo Mojżesza" - tam teza, że cała kultura starożytnego Egiptu opiera się na wpływach żydowskich, że religia
egipska jest wypaczeniem hebrajskiej
Zoega - Holender - jako pierwszy dostrzegł, że w kartuszach znajdują się imiona królów
1778 - Jan Potocki
- po podróży do Egiptu zaczął pracowad nad chronologią i religią tego kraju i zbierad materiały z
ródłowe - biblijne, greckie, rzymskie
- uznał że religia egipska miała pewne elementy monoteistyczne
- Na podstawie listy królów Manetona ustalił chronologię i kolejnośd królów
- Początek ustalił na 3600 rok p.n.e. (dziś jest ustalone na 3200 p.n.e.), listę 30 dynastii podzielił na 3 części
- W 1815 popełnił samobójstwo
1798 - wyprawa Napoleona do Egiptu
- rysownik zrobił rysunki zabytków egipskich,
- żołnierze znalez
li kamieo z Rosetty - z tym samym tekstem zapisanym pismem greckim, hieratycznym i demotycznym
XIX wiek - to czas gromadzenia danych i materiałów
1887 - odkrycie istnienia Echnatona i Amarny
Do 1949 roku w poglądach na religię i kulturę egipską panował ewolucjonizm - Henry Frankfort - "Religia starożytnego Egiptu"
Nowożytne poglądy na religię egipską:
- Renouf - "Prawdziwy sens ważnego słowa" - to słowo - to "bóg" - autor stara się przekonad, że religia egipska była początkowo monoteistyczna, a
póz
niej ulegała degradacji
- Gaston Maspero - "studium mitologii i archeologii egipskiej" - też wskazywał na monoteistyczne elementy
- Ewolucjonizm:
Ë% Brested - "Pochodzenie religii i myÅ›li egipskiej", "Od fetyszu do boga w religii egipskiej"
Ë% Adolf Erman - "Religia egipska" - poczÄ…tek religii egipskiej przesunÄ…Å‚ na czasy prahistoryczne, a zjednoczenie Egiptu na ok.. 4000 lat p.n.e.
Ë% Kurt Zoete (?) - "Prahistoria najstarszej religii Egiptu" (przed Egiptem byÅ‚ już tylko "okres dzikoÅ›ci i barbarzyostwa"
Ë% Religia egipska miaÅ‚a byd na wczeÅ›niejszym etapie rozwoju niż grecka, musiaÅ‚a zatem byd prostsza
żð Wywodzono jÄ… z zoolatrii
żð ZupeÅ‚nie zignorowano koncepcjÄ™ sÄ…du poÅ›miertnego, uznano jÄ… za wpÅ‚yw hebrajski - u Egipcjan miaÅ‚ on mied znaczenie tylko
Bliski wschód I Strona 5
magiczne
- Hermann Keese - "Wiara bogów w starożytnym Egipcie" - skrajny historycyzm
Ë% CaÅ‚a ewolucja religii egipskiej odbyÅ‚a siÄ™ w czasach historycznych, a głównÄ… rolÄ™ w ewolucji religii graÅ‚a polityka - teorie dotyczÄ…ce poczÄ…tku
świata miały byd stworzone na pożytek danego ośrodka władzy
Fascynacja Echnatonem
- Żył on w XIV w. p.n.e. - przypuszczalnie żył w czasach Mojżesza
- Były teorie na temat pochodzenia jego reformy z inspiracji judaizmem, przypisuje mu się z drugiej strony "wynalezienie" monotei zmu i
przekazanie go Hebrajczykom
- Był ulubieocem ekspresjonistów i innych artystów
- Po I Wojnie Światowej - uznano go za pacyfistę i za to kochano - jednak jego rzekomy pacyfizm nie był ani pełny, ani też dobrowolny
- Póz
niej - rewolucja intelektualna - Echnaton rewolucjonistą społecznym, upraszczającym pismo i upowszechniającym naukę
- Póz
niej totalitaryzm - Echnaton złym, narzucającym na siłę nową religię
- Rewolucja seksualna - Echnaton gejem i wyzwoleocem seksualnym
Frankfort - po analizie tekstów - odkrycie funkcjonalizmu religii egipskiej (dla egipcjanina koncepcje mono- czy politeizmu były obce), zmiana
podejścia do boskości króla - boskośd jest powiązana z maat - jest dawcą życia, zdrowia i sił
Siegfried Morenz - "starał się odnalez
d zależnośd psychologiczną między człowiekiem a bogiem"
CIEKAWOSTKI:
- Skarabeusz był używany jako zamienne serce (jako pośrednik w przekazywaniu wiedzy - bo uważali, że myśli się sercem)
- Fantastyka egipska nie zna takiego zjawiska jak ożywająca mumia, występują za to sympatyczne i zabawne duchy
- Nie ma magicznych artefaktów - to słowa są magiczne, nie rzeczy
Bliski wschód I Strona 6
Wykład IV - Egipt - Panteon
23 paz
dziernika 2007
02:32
PANTEON
- Znane jest około 800 imion bóstw - ale nam wystarczy ok. 20
- Kim jest bóg dla Egipcjan?
Ë% Neczer- to zarówno ten Bóg absolutny, stwórca Å›wiata, jak i pomniejsi bogowie. Termin znaczy
również "boskośd"
Bliski wschód I Strona 7
Wykład - Egipt
30 paz
dziernika 2007
01:30
ZOOLATRIA
- W Egipcie nie były czczone te zwierzęta, które zjawiły się tam póz
no ("nie załapały się na świętośd"), lub
te, które nie były rodzime:
- Koo
- Wielbłąd
- Niedz
wiedz

- Słoo (był, ale wyginął zbyt wcześnie)
Sakralne były zwierzęta miejscowe
Niektóre ze zwierząt były sakralne, ale negatywnie - zwykle związane z negatywnymi bogami - świnia,
osioł, pewne gatunki gazeli, czarny hipopotam, ryby, które zjadły Ozyrysa
Można mówid o trzech uzasadnieniach zoolatrii:
1. Zwierzę jest boskie, bo jest częścią boskiej istoty
2. Bo zamieszkuje w nim jedna z dusz boga - "żywy wizerunek"
3. Bo dane bóstwo wyobrażano jako to zwierzę lub z jego głową
Ze względu na zasięg dzieli się zwierzęta kultowe na:
1. Czczone w całym kraju
a) Każdy egzemplarz - kot, sokół, ibis, pawian, skarabeusz
b) Tylko wybrane - byki Apis z Memfis, Mnemis (?), Bukis
2. Lokalne
- Związane z bóstwami lokalnymi
Bliski wschód I Strona 8