Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu
Prace Naukowe nr 35
Zarządzanie wiedzą w Agrobiznesie w warunkach polskiego członkostwa w Unii Europejskiej
_________________________________________________________________________________________
Katarzyna Sieradzka
Katedra Ekonomii
Politechnika Radomska
Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości pozarolniczej
na terenach wiejskich w Polsce
Agritourism as a form of non-agricultural enterprise in the
rural areas in Poland
Wstęp
Transformacja społeczno-ekonomiczna Polski w kierunku gospodarki rynkowej
oraz proces integracji z Unią Europejską spowodowały zmniejszenie zaangażowania
zasobów wytwórczych rolnictwa dla potrzeb produkcji żywności. Szansą przetrwania
wielu rolniczych gospodarstw domowych jest podjęcie oraz rozwój różnych form
przedsiębiorczości pozarolniczej.
Jednym z kierunków pozarolniczego zagospodarowania zasobów gospodarstw
rolnych jest agroturystyka1 charakteryzująca się oferowaniem usług noclegowych przez
właścicieli gospodarstw rolnych i odmienną od tradycyjnej turystyki komercyjnej formą
spędzania czasu wolnego.
Pojęcie agroturystyki
Agroturystykę definiuje się jako  formę wypoczynku, która realizowana jest na
terenach wiejskich o charakterze rolniczym opartą na bazie noclegowej i aktywności
rekreacyjnej, związanej z gospodarstwem rolnym lub równoważnym oraz jego
otoczeniem (przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym) 2.
Turystyka wiejska pod wieloma względami różni się od turystyki tradycyjnej.
Firmy prowadzące działalność agroturystyczną są na ogół własnością osób prywatnych,
1
Agroturystyka w języku potocznym, jak również w wielu publikacjach nazywana jest turystyką wiejską lub
ekoturystyką. W definiowaniu tych pojęć istnieją jednakże nieznaczne różnice. Agroturystyką zajmują się
rolnicy, traktując ją jako uzupełniające z
ródło dochodu, obok głównej działalności rolniczej. Turystyka wiejska
to główne zajęcie dla nierolniczej grupy mieszkańców wsi, często przybyłej z dużych aglomeracji miejskich.
Ekoturystyka, zaś jest to wypoczynek w gospodarstwie ekologicznym, atestowanym m.in. przez
Stowarzyszenie EKOLAND por. A. Wiatrak, Agroturystyka w Polsce  stan i możliwości rozwoju, [w:]
Agrobiznes w krajach Europy Środkowej w aspekcie integracji europejskiej, V Kongres Stowarzyszenia
Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Wrocław 1998, s. 37.
2
M. Drzewiecki, Agroturystyka, Instytut Wydawniczy Świadectwo, Bydgoszcz, 1995, s. 5.
639
Katarzyna Sieradzka
_______________________________________________________________________________________
często rolników i są prowadzone przez ich rodziny (w odróżnieniu od przedsiębiorstw
działających w tradycyjnej turystyce komercyjnej). Usługi związane z turystyką wiejską
są planowane, rozwijane i finansowane lokalnie.
Turystyka wiejska nie jest zjawiskiem nowym  dawniej podobny typ
świadczonych usług określano mianem  letniska lub wczasów pod gruszą. Obecna
agroturystyka jest pojęciem szerokim, gdyż oprócz zwykłego wypoczynku obejmuje ona
swoim zasięgiem szereg innych usług towarzyszących, odróżniających ją od innych
form uprawianej turystyki.
Rosnące zainteresowanie tą formą działalności pozarolniczej jest związane
z obowiązującymi przepisami prawa, które traktują działalność agroturystyczną jako
świadczenie usług turystycznych w gospodarstwie rolnym oraz w jego najbliższym
otoczeniu3. Jeśli działalność ta prowadzona jest przez rolnika i jego rodzinę (w ramach
działającego gospodarstwa), to traktowana jest jako uboczne zajęcie zarobkowe i nie
wymaga zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej4 ani innych działań
organizacyjno  prawnych5. Jeżeli działalność ta jest prowadzona w niewielkiej skali
(wynajem do 5 pokoi) nie jest obciążona podatkiem dochodowym6. Jest to więc
najprostsza i najwygodniejsza dla rolnika forma pozarolniczej działalności gospodarczej
prowadzona na terenach wiejskich.
Agroturystyka jest najbardziej realną formą działalności pozarolniczej, jaką
realizować można obecnie na terenach wiejskich, w której popyt kreowany jest
z zewnątrz, zwłaszcza ze strony relatywnie bogatszych mieszkańców dużych miast.
Konkurencyjność cen w porównaniu z turystyką komercyjną jest jednym
z podstawowych argumentów przemawiających na korzyść agroturystyki.
Zwykle wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje agroturystyki7:
1. turystykę na terenach wiejskich, rozumianą jako wszelkie formy rekreacji w rejonie
niezurbanizowanym,
3
Ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej, Dz. U. 1999, Nr 101, poz. 1178.
4
Osoby, które wynajmują pokoje, miejsca namiotowe lub sprzedają posiłki domowe nie będąc czynnymi
rolnikami, a także osoby świadczące inne usługi turystyczne w oparciu o grunty i budynki nie związane z
gospodarstwem rolnym stają się przedsiębiorcami i powinny dopełnić obowiązku zgłoszenia do rejestru
przedsiębiorców, [za:] Ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej, Dz. U. 1999, Nr
101, poz. 1178 oraz Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym, (tekst jednolity)
Dz. U. 2001, Nr 17, poz. 209.
5
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych, (tekst jednolity) Dz. U. 2001, Nr 55, poz.
578.
6
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, (tekst jednolity) Dz. U.
2000, Nr 14, poz. 176. W przypadku wynajmu do 12 pokoi istnieje możliwość opłacania podatku
dochodowego od osób fizycznych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (3% sumy
osiąganych przychodów), [za:] Ustawa z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym
od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, Dz. U. 1998, Nr 144, poz. 930.
7
G. Spychalski, Agroturystyka jako element przedsiębiorczości pozarolniczej na obszarach wiejskich, [w:]
L. Pałasz (red.), Agrobiznes  pozarolnicze przedsięwzięcia gospodarcze na obszarach wiejskich, Wyd. AR w
Szczecinie, Szczecin, 1998, s. 246.
640
Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości pozarolniczej na terenach wiejskich w Polsce
_________________________________________________________________________________________
2. turystykę związaną z rolnictwem, gdzie poza produktem turystycznym oferuje się
możliwości poznawania specyfiki zawodu rolnika łącznie z wykonywaniem
pewnych funkcji produkcyjnych,
3. turystykę wiejską z uwzględnieniem elementów kultury lokalnej i formami
integracji ze społecznością obszarów wiejskich.
W ujęciu funkcjonalnym agroturystykę możemy postrzegać w dwojaki sposób.
Dla usługobiorcy (o określonych cechach społeczno-psychologicznych, najczęściej
mieszkańca dużych aglomeracji) stanowi ona alternatywną dla turystyki masowej formę
spędzania czasu wolnego. Bezpośredni kontakt z naturalnym środowiskiem stwarza
możliwości ruchu i odpoczynku w warunkach ciszy, spokoju i czystego powietrza. Poza
tym umożliwia poznanie walorów zróżnicowanych form środowiska naturalnego oraz
tradycji i kultury danego regionu.
W turystyce, niezależnie od formy, czyste środowisko to niezbędny warunek
osiągnięcia dochodów8. Niezwykle ważne w ofercie agroturystycznej są także, takie
elementy jak: kwatera, wyżywienie i usługi towarzyszące.
Rozwój turystyki na obszarach wiejskich prowadzi do rozwoju działalności
komplementarnych lub uzupełniających tę formę, które są związane z zaspokojeniem
potrzeb ekonomicznych, społecznych i poznawczych turystów, np. drobnych usług,
gastronomii, usług związanych z rekreacją (np. korty tenisowe, siłownie itp.), a także
z innymi formami spędzania wolnego czasu (np. kluby, mini-kina itp.).
Przy podejmowaniu działalności agroturystycznej należy dokładnie zapoznać się
z istotą tego biznesu oraz dokładnie określić swoją specjalizację i zakres oferowanych
usług. Nakłady finansowe, potrzebne na uruchomienie agrobiznesu, należą do jednej
z najtańszych form inwestowania kapitału9 (w większości są to prace adaptacyjne
i remontowe wykonywane w większości przez gospodarza i jego rodzinę). Aby
przedsięwzięcie było zyskowne, musi zawierać w swojej ofercie jakąś specjalność,
odróżniającą je od innych ofert tego typu. Owa specjalność, powinna być związana
z danym regionem oraz z potencjalnymi możliwościami danego gospodarstwa.
Usługodawca winien jednoznacznie określić swoją specjalizację oraz cechować się jej
kompleksową znajomością  tylko wtedy może być ona siłą przyciągającą turystów.
Taką specjalnością może być np. organizowanie zielonych szkół, rajdów konnych,
hipoterapii itp.
8
G. Sikorska, W. Kojszczak, Kwatera agroturystyczna. Praktyczny poradnik, Wyd. Polska Fundacja
Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Warszawa, 2000, s. 12. Potwierdzają to również
badania przeprowadzone przez K. Żelazną  wskazały one, że turyści jako najważniejsze uważają możliwość
wypoczynku w nie zanieczyszczonym środowisku; K. Żelazna, Kształtowanie oferty usługowej turystyki
wiejskiej w kontekście zaspokajania potrzeb nabywców, [w:] K. Gutkowska, I. Ozimek (red.), Rozwój
przedsiębiorczości wiejskiej w perspektywie integracji z Unią Europejską, Wyd. SGGW, Warszawa, 2001.
9
R. Tchórz, Agroturystyka jako nowa forma agrobiznesu, [w:] St. Urban, Agrobiznes szansą rozwoju wsi i
rolnictwa, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław, 1996, s. 137.
641
Katarzyna Sieradzka
_______________________________________________________________________________________
Determinanty rozwoju agroturystyki
W Polsce łącznie 60% powierzchni kraju (206 tys. km2) posiada warunki
sprzyjające rozwojowi turystyki10. Do czynników określających rozwój agroturystyki w
dużej mierze należą czynniki zaistniałe w przeszłości, ale kształtujące stan obecny (np.
historia danego obszaru, dotychczasowy rozwój infrastruktury społecznej
i ekonomicznej, preferowany styl życia, zamożność obywateli, urbanizacja danego
terenu itp.). Wszystkie czynniki wpływające na rozwój agroturystki wynikają z ogólnej
polityki społeczno-ekonomicznej państwa i kształtują współczesny kierunek rozwoju
obszarów wiejskich.
Wyróżnić można następujące czynniki wpływające na rozwój agroturystyki11:
" obowiązujący system prawny  przede wszystkim ustawa o działalności
gospodarczej dająca prawo do gospodarowania każdemu obywatelowi, normy
prawne dotyczące samorządu terytorialnego oraz normy sanitarne,
" ustrój państwa i wynikające z niego swobody obywateli,
" czynniki ekonomiczne  zamożność społeczeństwa oraz dynamika PKB, a także
system podatkowy i priorytety rozwoju,
" czynniki społeczno-kulturowe  do których zaliczyć można wielkość populacji,
przyrost naturalny, długość życia, wyznawane normy i zasady, rozwój kultury,
nauki i techniki, rozwój infrastruktury,
" czynniki przyrodnicze  stan środowiska naturalnego, ukształtowanie terenu,
rodzaj klimatu, wielkość opadów itp. Bez czystego powietrza, gleb i wód nie może
rozwijać się agroturystyka, która obecnie rozwija się najlepiej na terenach
nieuprzemysłowionych np. Mazury.
Znaczenie agroturystyki
Dostępne dane statystyki masowej nie określają precyzyjnie skali przedsięwzięć
związanych z agroturystyką oraz liczby osób korzystających z wypoczynku
w gospodarstwach12. Niezależnie od dokładnej liczny gospodarstw oferujących usługi w
zakresie agroturystyki, należy stwierdzić, że  (...) jest to wielkość nie przekraczająca 1%
liczby istniejących gospodarstw rolnych 13.
Liczba gospodarstw zajmujących się agroturystyką i turystyką wiejską z roku na
rok zwiększa się w większości województw Polski (por. tabela 1). Największą liczbę
10
M. Dębniewska, M. Tkaczuk, Agroturystyka  koszty, ceny, efekty, Wyd. POLTEX, Warszawa 1997, s. 14.
11
J. Hernik, Determinanty rozwoju agroturystyki, [w:] Agrobiznes w rozwoju przedsiębiorczości wiejskiej w
warunkach integracji europejskiej, Wyd. AR w Szczecinie, Szczecin, 1999, s. 291.
12
M. Kłodziński, Agroturystyka w procesie dywersyfikacji obszarów wiejskich, [w:] M. Kłodziński (red.),
Gospodarka, człowiek, środowisko na obszarach wiejskich, Wyd. PAN, IRWiR, WFOŚiGW, AR w
Szczecinie, Warszawa, 2001, s. 108.
13
Por. T. Ciodyk, Agroturystyka w Polsce  znaczenie szanse i bariery rozwoju, Bez Granic 2000, nr 6 (37), s.
26, U. Świetlikowska, Znaczenie i specyfika agroturystyki oraz wybrane uwarunkowania jej rozwoju, [w:]
U. Świetlikowska, Agroturystyka, FAPA, Warszawa, 2000.
642
Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości pozarolniczej na terenach wiejskich w Polsce
_________________________________________________________________________________________
takich gospodarstw zanotowano w 2002 roku w województwach: małopolskim
i warmińsko-mazurskim oraz pomorskim (odpowiednio 3433, 2500 oraz 2392
jednostek). Według danych Powszechnego Spisu Rolnego 2002 liczba gospodarstw
rolnych prowadzących działalność pozarolniczą wyłącznie z zakresu agroturystyki
wynosiła 4827 tj. 0,2% ogółu gospodarstw (por tab. nr 2).
W krajach Unii Europejskiej udział gospodarstw oferujących usługi turystyczne
kształtuje się na poziomie ok. 8%, zaś w poszczególnych krajach wynosi przykładowo:
20% w Szwecji, 10% w Austrii, 8% w Holandii, 4% we Francji14.
14
T. Ciodyk, Agroturystyka w Polsce  znaczenie szanse i bariery rozwoju, Bez Granic nr 6(37)/2000, s. 26.
643
Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości pozarolniczej na terenach wiejskich w Polsce
_________________________________________________________________________________________
Tabela 1. Liczba gospodarstw świadczących usługi w sferze agroturystyki i turystyki wiejskiej, współpracujących z ośrodkami doradztwa rolniczego w latach 1990-2002
Lata
Województwa
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Dolnośląskie - 3 5 23 56 102 112 186 205 231 328 375 412
Kujawsko-pomorskie - - - 12 43 52 63 84 128 164 232 252 222
Lubelskie - - - 29 45 68 128 163 151 188 365 291 314
Lubuskie 8 9 15 - 65 113 135 190 96 105 179 216 192
A
ódzkie - - - 13 26 38 68 74 68 77 161 170 180
Małopolskie 541 630 695 787 870 982 1123 1318 1552 1711 2400 3434 3433
Mazowieckie - 10 12 13 30 58 68 102 131 138 266 260 282
Opolskie - - - - - 8 20 25 35 50 93 83 89
Podkarpackie - - 35 43 58 85 131 185 245 348 574 596 663
Podlaskie 33 33 58 76 135 219 316 389 525 580 702 716 761
Pomorskie - 10 93 138 154 164 274 459 779 845 1979 2058 2392
Śląskie - - - - 33 83 107 121 325 297 265 460 624
Świętokrzyskie - - - - 7 17 36 76 108 135 441 278 291
Warmińsko-Mazurskie - 30 30 50 200 316 690 900 1000 2000 2500 2500 2500
Wielkopolskie - - 6 117 29 69 125 360 406 342 461 406 438
Zachodnio-pomorskie 8 9 15 38 65 113 135 190 211 287 314 331 360
RAZEM 590 734 964 1277 1816 2487 3531 4822 5965 7575 11260 12426 13143
y
ródło: Dane szacunkowe uzgodnione przez Departament IWiKS MRWiR z ODR [za:] Departament Informacji Wsi i Komunikacji Społecznej MRWiR..
645
Katarzyna Sieradzka
_______________________________________________________________________________________
Zwiększająca się liczba gospodarstw prowadzących działalność agroturystyczną
prowadzi do zmniejszania się bezrobocia na wsi. Szacuje się, iż jedno gospodarstwo
agroturystyczne uruchamia na obszarze wiejskim ok. 10 nowych miejsc pracy15,
a stworzenie nowego miejsca pracy w turystyce  w tym agroturystyce  wymaga
zaledwie 40% nakładów potrzebnych do utworzenia takiego miejsca w przemyśle
przetwórczym16.
Tabela 2. Liczba gospodarstw rolnych prowadzących działalność pozarolniczą
wyłącznie z zakresu agroturystyki w 2002 roku wg PSR 2002
Województwa Liczba gospodarstw W odsetkach
Dolnośląskie 319 0,2
Kujawsko-pomorskie 141 0,1
Lubelskie 193 0,1
Lubuskie 123 0,1
A
ódzkie 132 0,1
Małopolskie 1092 0,3
Mazowieckie 262 0,1
Opolskie 61 0,1
Podkarpackie 303 0,1
Podlaskie 202 0,2
Pomorskie 424 0,6
Śląskie 318 0,5
Świętokrzyskie 113 0,1
Warmińsko-mazurskie 428 0,2
Wielkopolskie 307 0,2
Zachodniopomorskie 409 0,6
RAZEM 4827 0,2
y
ródło: Powszechny Spis Rolny 2002 [za:] GUS http://www.stat.gov.pl z dn. 14 lipca 2004.
Wpływ turystyki na zmniejszenie bezrobocia można podzielić na bezpośredni
i pośredni17. Bezpośredni, charakteryzuje się podejmowaniem działalności w zakresie:
" wynajmowania kwater i serwowania posiłków dla turystów,
" usług przewodnickich, zwłaszcza na obszarach bogatych w ciekawe obiekty
architektury i przyrody,
" nauki jazdy konnej i pływania, i inne,
" wypożyczania sprzętu sportowego i jego przechowywania,
" usług mechanicznych (z uwagi na to, iż turyści coraz częściej podróżują własnymi
środkami transportu).
Pośredni wpływ agroturystyki na ograniczanie poziomu bezrobocia, może
przybierać postać m. in.:
" zwiększonej produkcji surowców roślinnych i zwierzęcych, na które jest największe
zapotrzebowanie,
15
M. Dębniewska, M. Tkaczuk, Agroturystyka  koszty, ceny, efekty, Wyd. POLTEX, Warszawa, 1997, s. 12.
16
E. Kmita, Agroturystyka jako szansa aktywizacji społeczno gospodarczej środowisk wiejskich, Zagadnienia
Doradztwa Rolniczego nr 2/1997, s. 11.
17
A. Jaz
wińska, I. Sikorska-Wolak, Turystyka wiejska a problemy bezrobocia na wsi. Ze szczególnym
uwzględnieniem terenów przygranicznych, Wieś i Rolnictwo nr 2/2000, s. 96.
646
Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości pozarolniczej na terenach wiejskich w Polsce
_________________________________________________________________________________________
" przygotowanie przetworów i półproduktów dla potrzeb turystów,
" usług budowlano-remontowych w gospodarstwach agroturystycznych,
" rozwoju handlu,
" zwiększonego zapotrzebowania na prace porządkowe w miejscowościach
odwiedzanych przez turystów,
" zapotrzebowanie na wyroby rękodzieła artystycznego, charakterystycznego dla
danego regionu,
" usług promocyjnych, informacyjnych i dystrybucyjnych.
Działalność gospodarcza w dziedzinie agroturystyki stanowić może dla wielu
osób  szkołę przedsiębiorczości . Zajęcie się tego typu działalnością wymaga
prowadzenia księgowości związanej z podatkiem VAT, sporządzania sprawozdań
w celach podatkowych, ubiegania się o uzyskanie kredytów, tworzenia biznes-planów,
konstruowania analiz opłacalności inwestycji. Zdobyte doświadczenia umożliwią tym
osobom w przyszłości podejmowanie decyzji inwestycyjnych i rozwojowych w innych
dziedzinach.
Ważnym zadaniem dla turystyki wiejskiej staje się promocja i reklama w celu
dotarcia ze swoją ofertą do szerszego grona odbiorców. W tym celu zawiązywane są
lokalne stowarzyszenia osób świadczących usługi agroturystyczne, które propagują
turystykę w danym regionie. Problem ten jest również rozwiązywany przez ośrodki
doradztwa rolniczego, regionalne stowarzyszenia turystyki wiejskiej, gminne
stowarzyszenia gospodarstw agroturystycznych. Wydawane są foldery, otwierane są
strony internetowe, oferta agroturystyczna prezentowana jest na targach turystycznych,
itp.
Brak dostatecznych zasobów finansowych, niezbędnej wiedzy i doświadczenia są
barierami rozwoju agroturystyki. We wszystkich państwach Unii Europejskiej, władze
państwowe wspierają rozwijanie doradztwa dotyczącego prowadzenia przedsięwzięć
turystycznych na wsi. Najbardziej zróżnicowane formy przybiera pomoc finansowa w
następujących dziedzinach: zwolnienia z podatków lub specjalne regulacje prawne,
obniżenie stopy procentowej kredytów, subwencje na wyposażenie pokoi gościnnych,
itp.18.
W Polsce instytucją rządową, wspierającą przemiany strukturalne obszarów
wiejskich jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), która
oferuje pomoc na tworzenie lub powiększanie bazy turystycznej na obszarach wiejskich
w formie kredytów inwestycyjnych lub preferencyjnych linii kredytowych. W latach
1994 2000 o kredyty ubiegało się tysiąc gospodarstw na łączną kwotę 66 mln zł19.
Rozwój agroturystyki z pewnością nie może być traktowany jako panaceum na
rozwiązanie wszystkich problemów wsi, a rozpoczynający działalność turystyczną
18
J. Majewski, y
ródła i warunki turystyki wiejskiej jako formy turystyki alternatywnej, Zeszyty Naukowe AR
w Poznaniu, Poznań, 1993, s. 103-111.
19
Kredyty inwestycyjne w zakresie agroturystyki mogą być przeznaczone na: adaptację i remont budynków
mieszkalnych i gospodarczych, modernizację budynków mieszkalnych lub urządzanie pól namiotowych.
Pomoc ARiMR adresowana do podmiotów zajmujących się turystyką na obszarach wiejskich znajduje się na
stronie internetowej http://www.arimr.gov.pl oraz http://www.ppr.gov.pl.
647
Katarzyna Sieradzka
_______________________________________________________________________________________
rolnicy powinni sobie zdawać sprawę z trudności i problemów, jakie mogą się pojawić w
trakcie realizacji tych przedsięwzięć.
Niemniej jednak, agroturystyka może stanowić dodatkowy, czasami nawet dość
znaczące z
ródło dochodu dla gospodarstw rolnych. Agroturystyka staje się więc znakiem
czasów, coraz bardziej akceptowanym przez rolników i ich rodziny oraz coraz częściej
uwzględnianym w przychodach budżetów rodzinnych.
Wnioski
1. Aktualna sytuacja ekonomiczna wielu gospodarstw rolniczych zmusza do
poszukiwania alternatywnych z
ródeł dochodów. Agroturystyka stanowi jedną
z form wielofunkcyjnego wykorzystania zasobów gospodarczych terenów wiejskich
i może być traktowana jako aktywność uzupełniająca inne funkcje gospodarstwa
rolnego.
2. Efektywne prowadzenie działalności agroturystycznej przez właściciela
gospodarstwa rolnego, wymaga spełnienia określonych warunków o charakterze
rzeczowym i osobowym.
3. Rozwój agroturystyki oznacza jednocześnie:
" wzrost dochodów gospodarstw domowych użytkujących gospodarstwo rolne,
" ograniczenie poziomu bezrobocia (jawnego i ukrytego) lokalnego,
" rozwój działalności komplementarnych i uzupełniających tę formę, związanych z
zaspokajaniem potrzeb ekonomicznych, społecznych i poznawczych turystów,
" zdobycie doświadczeń z zakresu podejmowania decyzji inwestycyjnych
i rozwojowych oraz rozwój postaw przedsiębiorczych wśród lokalnej ludności.
4. Rozwój agroturystyki uwarunkowany jest głównie przez:
" walory krajobrazowe i historyczne danego terenu,
" stan rozwoju infrastruktury, głównie technicznej i społecznej,
" możliwości wykorzystania zewnętrznych z
ródeł finansowania m.in. kredytów,
pożyczek, funduszy pomocowych (np. SAPARD),
" jakość władz samorządowych i służb doradczych  pomoc w zdobywaniu
i informowaniu o możliwościach zdobycia kapitału, dokształcanie rolników
i fachowa pomoc, promocja agroturystyki,
" wyznaczone kierunki rozwoju lokalnego (strategia rozwoju),
" sprzyjającą politykę państwa.
Literatura
1. Ciodyk T., Agroturystyka w Polsce  znaczenie szanse i bariery rozwoju, Bez Granic nr
6(37)/2000.
2. Dębniewska M., Tkaczuk M., Agroturystyka  koszty, ceny, efekty, Wyd. POLTEX,
Warszawa 1997.
3. Drzewiecki M., Agroturystyka, Instytut Wydawniczy Świadectwo, Bydgoszcz, 1995.
648
Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości pozarolniczej na terenach wiejskich w Polsce
_________________________________________________________________________________________
4. Hernik J., Determinanty rozwoju agroturystyki, [w:] Agrobiznes w rozwoju
przedsiębiorczości wiejskiej w warunkach integracji europejskiej, Wyd. AR w Szczecinie,
Szczecin, 1999.
5. Jaz
wińska A., Sikorska-Wolak I., Turystyka wiejska a problemy bezrobocia na wsi ze
szczególnym uwzględnieniem terenów przygranicznych, Wieś i Rolnictwo nr2/2000.
6. Kłodziński M., Agroturystyka w procesie dywersyfikacji obszarów wiejskich, [w:]
M. Kłodziński (red.), Gospodarka, człowiek, środowisko na obszarach wiejskich, Wyd. PAN,
IRWiR, WFOŚiGW, AR w Szczecinie, Warszawa, 2001.
7. Kmita E., Agroturystyka jako szansa aktywizacji społeczno  gospodarczej środowisk
wiejskich, Zagadnienia Doradztwa Rolniczego nr 2/1997.
8. Majewski J., y
ródła i warunki turystyki wiejskiej jako formy turystyki alternatywnej, Zeszyty
Naukowe AR w Poznaniu, Poznań, 1993.
9. Sikorska G., Kajszczak W., Kwatera agroturystyczna. Praktyczny poradnik, Wyd. Polska
Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Warszawa, 2000.
10. Spychalski G., Agroturystyka jako element przedsiębiorczości pozarolniczej na obszarach
wiejskich, [w:] L. Pałasz (red.), Agrobiznes  pozarolnicze przedsięwzięcia gospodarcze na
obszarach wiejskich, Wyd. AR w Szczecinie, Szczecin, 1998.
11. Świetlikowska U., Znaczenie i specyfika agroturystyki oraz wybrane uwarunkowania jej
rozwoju, [w:] U. Świetlikowska, Agroturystyka, FAPA, Warszawa, 2000.
12. Tchórz R., Agroturystyka jako nowa forma agrobiznesu, [w:] St. Urban, Agrobiznes szansą
rozwoju wsi i rolnictwa, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław, 1996.
13. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej, Dz. U. 1999, Nr 101,
poz. 1178.
14. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, Dz. U. 1998, Nr 144, poz. 930
15. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych, (tekst jednolity) Dz. U. 2001,
Nr 55, poz. 578.
16. Wiatrak A., Agroturystyka w Polsce  stan i możliwości rozwoju, [w:] Agrobiznes w krajach
Europy Środkowej w aspekcie integracji europejskiej, V Kongres Stowarzyszenia
Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Wrocław 1998.
17. Żelazna K., Kształtowanie oferty usługowej turystyki wiejskiej w kontekście zaspokajania
potrzeb nabywców, [w:] K. Gutkowska, I. Ozimek (red.), Rozwój przedsiębiorczości
wiejskiej w perspektywie integracji z Unią Europejską, Wyd. SGGW, Warszawa, 2001.
Streszczenie
Artykuł przedstawia pojęcie oraz znaczenie agroturystyki w rozwoju społeczno-
ekonomicznym terenów wiejskich w Polsce. Jest ona jedną z form rozwoju przedsiębiorczości
pozarolniczej podejmowaną na terenach wiejskich, zdobywającą coraz większe uznanie wśród
turystów. Przedstawiono uwarunkowania i bariery podejmowania przedsięwzięć z zakresu
agroturystyki dla rolników, turystów oraz dla całej społeczności zamieszkującej te tereny.
Summary
The paper presents the concept and the role of agritourism in the socio-economical
development of the rural areas in Poland. Agritourism on the one hand is a non-rural business
activity and on the other hand  more and more popular form of recreation among tourists. The
649
Katarzyna Sieradzka
_______________________________________________________________________________________
barriers and conditions of the agritourism for the owners of agritourism farms, tourists and local
community are described.
650