Katastrofa
budowlana
ObowiÄ…zki kierownika budowy
ylko przestrzeganie regulacji ustawowych wynikają- szkodowanych (wezwać służby medyczne, ratownicze
Anna Stychlerz
 Vox Iuris Doradztwo Prawne Szczecin Tcych z przepisów Prawa budowlanego może zapo- itd.) i przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy
[e-mail]
biec nieprzewidzianym zdarzeniom na poszczególnych (np. odcinając dopływy gazu i prądu). Osoba odpowie-
etapach powstawania obiektu budowlanego. Według dzialna za obiekt musi go tak zabezpieczyć, aby dostępu
D.W. Smitha jest to także wzorowo współpracujący zespół do niego nie miały osoby postronne, które mogłyby
odpowiednio dobranych ludzi. Najpoważniejszym zdarze- póz
niej utrudnić postępowanie wyjaśniające na temat
Liczba katastrof
niem dotyczÄ…cym obiektu budowlanego jest katastrofa przyczyn katastrofy. ObowiÄ…zkiem osoby odpowiedzialnej
budowlana. W razie jej zaistnienia za wszystko, co dzieje za nieruchomość jest również niezwłoczne powiadomie-
budowlanych
się na placu budowy, m.in. za odpowiednie zabezpiecze- nie właściwego organu nadzoru budowlanego, proku-
w Polsce ciÄ…-
nie terenu wraz ze znajdującymi się na nim obiektami ratury, policji, a także inwestora, projektanta obiektu bu-
gle jest wysoka
budowlanymi i urządzeniami technicznymi, a także dowlanego, jeżeli katastrofa nastąpiła w trakcie budowy.
i ma tenden-
za zapewnienie bezpieczeństwa ludzi, odpowiedzialny
cję zwyżkową.
jest kierownik budowy. Obowiązki kierownika budowy Postępowanie wyjaśniające
Z tego względu
oraz innych osób ściśle związanych z budową obiektu bu- Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastro-
tak ważne jest
dowlanego w przypadku wystąpienia katastrofy budow- fy budowlanej prowadzi w pierwszej instancji właściwy
lanej uregulowane zostały w rozdziale 7 w przepisach art. organ nadzoru budowlanego. Po otrzymaniu zawiado-
poznanie Prawa
73-79 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst mienia o katastrofie budowlanej organ obowiÄ…zany jest
budowlanego
jedn. Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z póz
n. zm.) niezwłocznie powołać komisję (art. 76 ust. 1 Ustawy), która
i obowiązków
ustali przyczyny i okoliczności niezbędnych do likwidacji
poszczególnych
Zapiski Herodota z 480 p.n.e. zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia. Obowiąz-
osób w razie
O katastrofie mostu pisał już Herodot w 480 r. p.n.e. Zda- kiem organu jest również niezwłoczne powiadomienie
katastrofy.
rzenie dotyczyło mostu przez Hellespont, zbudowanego o katastrofie budowlanej organu wyższego stopnia oraz
na rozkaz perskiego króla Kserksesa:  Kiedy już przerzucono głównego inspektora nadzoru budowlanego, które mogą
most, przez cieśninę morską nadeszła wielka burza, która przejąć prowadzenie postępowania wyjaśniającego.
wszystko rozbiła i rozerwała. Kserkses był głęboko wstrzą- W skład komisji, którą powołuje organ prowadzący postę-
śnięty tą wiadomością i rozkazał wymierzyć Hellespontowi powanie wyjaśniające, wchodzą:
trzysta batów oraz wrzucić do morza parę kajdan. Co wię-  przewodniczący;
cej, wysłał równocześnie katów, aby Hellesponta napięt-  przedstawiciele innych zainteresowanych lub właści-
nowali rozpalonym żelazem. Przykazał też chłoszczącym wych rzeczowo organów administracji rządowej;
wypowiedzieć te barbarzyńskie i zuchwałe słowa: Gorzka  przedstawiciele samorządu terytorialnego, a w miarę
wodo, nasz pan wymierza ci tę karę, boś go skrzywdziła, potrzeby - rzeczoznawcy lub inne osoby mające wy-
nie doznawszy od niego nic złego. I król Kserkses przejdzie magane kwalifikacje zawodowe.
cię, czy chcesz, czy nie chcesz. Tobie zaś słusznie żaden Do udziału w czynnościach komisji mogą być ponadto
czÅ‚owiek nie skÅ‚ada ofiar, boÅ› jest zamulonÄ… i sÅ‚onÄ… wodÄ…«. wzywani:
W ten sposób polecił ukarać morze, a tym, którzy mieli  inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego;
nadzór nad budową mostu, kazał uciąć głowy .  projektant, przedstawiciel wykonawcy i producenta wy-
robów budowlanych;
 osoby odpowiedzialne za nadzór nad wykonywaniem
Katastrofa budowlana
robót budowlanych.
dotyczy nie tylko samego
obiektu budowlanego
ObowiÄ…zki inwestora
Przepisy prawne za katastrofę budowlaną uważają nie tyl-
organizujÄ…cego
ko zdarzenie dotyczÄ…ce samego obiektu budowlanego, tj.
niezamierzone i gwałtowne zniszczenie tego obiektu lub proces budowlany
jego części, ale zniszczenie konstrukcyjnych elementów Do zadań inwestora należy zorganizowanie procesu budowy
rusztowań, elementów urządzeń formujących, ścianek z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpie-
szczelnych i obudowy wykopów. Do katastrofy budowla- czeństwa i ochrony zdrowia. Chodzi tu w szczególności o zle-
nej przepisy nie zaliczajÄ… natomiast: uszkodzenia elemen- cenie opracowania projektu budowlanego, wyznaczenie
tu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się kierownika budowy i opracowanie planu bezpieczeństwa
do naprawy lub wymiany oraz awarii instalacji. i ochrony zdrowia. Inwestor może ustanowić inspektora nad-
zoru inwestorskiego na budowie, a także może zobowiązać
projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego.
Co robić
Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru in-
w razie zaistnienia katastrofy?
westorskiego będzie należało reprezentowanie inwestora
Jeśli dojdzie do katastrofy budowlanej, kierownik budowy na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej
(robót)  właściciel albo zarządca lub użytkownik - jest realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, z przepi-
36 zobowiązany zorganizować doraz
nÄ… pomoc dla po- sami oraz zasadami wiedzy technicznej.
most y prawo i admi ni st racj a
Nowe uprawnienia nakazowe
Podstawa prawna
Odpowiedzialność uczestników
Ustawa z dnia 7 lipca
organu nadzoru budowlanego
procesu budowlanego
1994 r. Prawo budowlane
Zmiana prawa budowlanego wprowadzona UstawÄ… z dnia
(tekst jedn. Dz.U. z 2006 r.
w przypadku
10 maja 2007 r. (Dz.U. nr 99, poz. 665) poprzez dodanie
nr 156, poz. 1118 z póz
n. zm.).
katastrofy budowlanej
w art. 76 ust. 4 spowodowała, że organ nadzoru budow-
lanego zyskał nowe uprawnienia nakazowe, mające Odpowiedzialność uczestników procesu budowlanego
Piśmiennictwo
zapewnić niezwłoczne zabezpieczenie miejsca katastro- zależy od rozmiaru i skutków katastrofy. Wszyscy uczest-
1. Jarominiak A., Rosset A.:
fy. W związku z wprowadzoną zmianą organ nadzoru nicy procesu budowlanego podlegają odpowiedzialności
Katastrofy i awarie mostów.
budowlanego, który prowadzi postępowanie wyjaśniające karnej (karze grzywny lub więzienia nawet do 12 lat),
Wydawnictwo WKA
, 1986
w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej, może nakazać jeżeli przy projektowaniu lub wykonywaniu robót bu-
Warszawa.
właścicielowi lub zarządcy, w drodze decyzji, zabezpiecze- dowlanych w sposób rażący nie przestrzegają przepisów
nie miejsca katastrofy oraz obiektu budowlanego, który prawa budowlanego i zasad wiedzy technicznej czy też
uległ katastrofie, uporządkowanie terenu lub wykonanie nie spełnili obowiązku usunięcia stwierdzonych uszko-
innych niezbędnych czynności i robót budowlanych. dzeń lub uzupełnienia braków, mogących spowodować
Decyzja taka posiada rygor natychmiastowej wykonalności niebezpieczeństwo dla ludzi lub mienia bądz
zagrożenie
i może być ogłoszona ustnie. W razie niewykonania lub środowiska.
nadmiernej zwłoki w wykonaniu decyzji przez właściciela Oprócz tego inżynierowie i architekci, którzy popełnili
lub zarządcę obiektu budowlanego organ zapewnia jej błędy w sztuce budowlanej, mogą zostać pociągnięci
wykonanie na koszt i ryzyko zobowiązanego. do odpowiedzialności dyscyplinarnej przed wewnętrz-
nymi sÄ…dami dyscyplinarnymi samorzÄ…du zawodowego.
Obowiązki kierownika budowy Największą sankcją w tym przypadku jest odebranie
Kierownik odpowiada za to, co dzieje się na placu budowy, uprawnień zawodowych.
m.in. za odpowiednie zabezpieczenie terenu, wraz ze znaj-
dującymi się na nim obiektami budowlanymi i urządzenia- Analiza katastrof według Smitha
mi technicznymi. Jest on zobowiązany prowadzić budowę Analizę 143 katastrof mostów przeprowadził w 1976 r.
zgodnie z projektem, pozwoleniem na budowę, przepi- Smith, systematyzując je według czasu zdarzenia i według
sami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami przyczyny. Z liczby tej 23 katastrofy (tj. 16%) wydarzyły się
bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku zawalenia się w czasie budowy, przy czym ponad połowę spowodowała
konstrukcji na budowie lub niezapewnienia odpowiednich wadliwa konstrukcja rusztowań. Przed upływem dwóch
środków bezpieczeństwa uczestnikom procesu budowla- lat od oddania do eksploatacji katastrofom uległo siedem
nego to on będzie ponosił odpowiedzialność. mostów (5%), głównie wskutek wad materiałów i błędów
wykonawstwa. Po użytkowaniu dłuższym niż dwa lata
awarii uległo 113 mostów (79%), w tym 67 katastrof zostało
Plan bezpieczeństwa
spowodowanych podmyciem podpór w czasie powodzi,
i ochrony zdrowia 16 wynikało z wad materiałów i błędów wykonawstwa,
Kierownik budowy jest zobowiązany sporządzić przed a 13 powstało wskutek przeciążenia konstrukcji. Z opisów
rozpoczęciem budowy plan bezpieczeństwa i ochrony licznych katastrof wynika, że wzorowo współpracujący
zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego zespół najlepiej gwarantuje zapobieganie zarówno błędom
i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym plano- projektowym, jak i niepowodzeniom wykonawstwa. Smith
wanego jednoczesnego prowadzenia robót budowlanych stwierdził, że nie ma uniwersalnej recepty na dobór odpo-
i produkcji przemysłowej. wiedniego zespołu. Szczególnie niebezpieczna jest zmiana
Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie spo- zgranego zespołu w czasie budowy. Dlatego powinna ona
rządza się, jeżeli np. przewidywane roboty budowlane mają być akceptowana jedynie w przypadkach bezwzględnie
trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie koniecznych. Wtedy jednak niezbędne jest dokładne i prze-
przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub myślane opracowanie nowego planu robót, z ustaleniem
pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać zakresu odpowiedzialności i czynności poszczególnych
500 osobodni. czÅ‚onków zespoÅ‚u. qð 37
fot. Shutterstock