ARTYKUA
ORYGINALNY
Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał
przeciwtarczycowych u kobiet chorych
na reumatoidalne zapalenie stawów
Małgorzata Przygodzka, Anna Filipowicz-Sosnowska
Klinika Reumatologii, Instytut Reumatologii im. Eleonory Reicher, Warszawa
SA
OWA KLUczOWe STReSzczeNIe
autoimmunologiczna WpROWAdzeNIe Zaburzona czynność hormonalna i/lub autoimmunologiczna choroba tarczycy
choroba tarczycy (autoimmune thyroid disease  ATD) występują u 6% do 33,8% chorych na reumatoidalne zapalenie
(ATD), przeciwciała stawów (rheumatoid arthritis  RA).
przeciwtarczycowe, ceLe Ocena częstości występowania ATD u chorych na RA w porównaniu z dobraną wiekiem i płcią
reumatoidalne grupą kontrolną oraz ocena wskazań do skriningu tych chorych w kierunku chorób tarczycy.
zapalenie stawów pAcjeNcI I meTOdY U 100 kobiet chorych na RA i u 55 kobiet nie chorujących na RA, stanowią
(RA) cych grupę kontrolną, oceniano częstość występowania ATD i hormonalnych zaburzeń czynności
tarczycy.
WYNIKI ATD częściej (16%) występowała u chorych na RA niż w grupie kontrolnej (9%), różnica nie
była istotna statystycznie. Chorzy na RA z towarzyszącą ATD charakteryzowali się niższą aktywnością
choroby. Częstość występowania przeciwciał przeciw peroksydazie tarczycowej (antithyroid pero-
xidase  anti TPO) i przeciw tyreoglobulinie (antithyreoglobulin  anti TG) w obu badanych grupach
była podobna i wynosiła odpowiednio 12% i 15% u chorych na RA oraz 9% i 18% w grupie kontrolnej.
W obu grupach najczęstszą dysfunkcją tarczycy była subkliniczna niedoczynność. Zaburzenia hor
monalnej czynności tarczycy nie korelowały z obecnością klinicznych objawów choroby tarczycy.
Chorym na RA statystycznie częściej towarzyszy obniżone stężenie wolnej trijodotyroniny.
WNIOSKI Częstsze występowanie ATD u kobiet chorych na RA w porównaniu z analizowaną grupą
kontrolną wskazuje na konieczność monitorowania chorych na RA nie tylko pod względem czynności
hormonalnej tarczycy, ale także występowania anti TPO, markera ATD. Szczególne znaczenie ma ob
serwacja, że ich obecność nie koreluje z występowaniem zaburzeń hormonalnej czynności tarczycy
u chorych na RA. Monitorowanie funkcji tarczycy ma znaczenie, bo jak wykazano, przebieg chorób
tarczycy u chorych na RA jest często bezobjawowy.
Adres do korespondencji:
dr med. Małgorzata Przygodzka,
Klinika Reumatologii, Instytut
WpROWAdzeNIe Zaburzona czynność hor- choroby i ustaleniem rozpoznania.10 Nie jest
Reumatologii im. Eleonory Reicher,
monalna i/lub autoimmunologiczna choro- to jednak pewna zapowiedz
choroby, ponieważ
ul. Spartańska 1, 02-637 Warszawa,
ba tarczycy (autoimmune thyroid disease  ATD) w małych stężeniach przeciwciała te stwierdza
tel.: [phone],
występują u 6 33,8% chorych na reumatoidalne się także u osób zdrowych.
fax: [phone],
e-mail: [e-mail]
zapalenie stawów (rheumatoid arthritis  RA).1 7 Poza podłożem genetycznym dotychczas nie
Praca wpłynęła: 09.06.2008.
Współwystępowanie tych chorób częściej dotyczy ustalono innych czynników predysponujących
Przyjęta do druku: 25.08.2008.
kobiet niż mężczyzn.3,6,8,9 Kliniczna manifestacja do współwystępowania chorób tarczycy i RA.
Nie zgłoszono sprzeczności
interesów.
tych chorób często jest poprzedzona obecnością Nie stwierdzono, by wiek, czas trwania i aktyw-
Pol Arch Med Wewn. 2009;
charakterystycznych przeciwciał swoistych ność RA, a także występowanie czynnika reu-
119 (1-2): 39-44
narządowo, które mogą pojawiać się w surowicy matoidalnego i przeciwciał przeciwjądrowych
Copyright by Medycyna Praktyczna,
Kraków 2009 nawet kilka lat przed wystąpieniem objawów
ARTYKUA
ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych u kobiet& 1
TAbeLA 1 Charakterystyka kobiet chorych na RA 1 i występowanie innych chorób autoimmuno-
logicznych w wywiadzie.12
RA (n = 100)
W pracy podjęto próbę odpowiedzi na pytanie,
wiek (min., maks.) (21, 88)
czy u chorych na RA częściej występuje ATD i czy
średnia (odchylenie standardowe) 56 (13)
należy ich objąć badaniami przesiewowymi w kie-
wywiad rodzinny pod kÄ…tem RA
runku chorób tarczycy.
negatywny 77 (77%)
pAcjeNcI I meTOdY Badaniami objęto dwie
pozytywny 23 (23%)
grupy kobiet. Grupę badaną stanowiło 100 ko-
liczba bolesnych stawów
biet chorych na RA rozpoznane na podstawie
(min., maks.) (0, 28)
kryteriów ACR (American College of Rheuma-
mediana (25%, 75%) 10 (7, 18)
tology) z 1987 roku.13 Dobór chorych był losowy.
liczba obrzękniętych stawów
Były to kobiety kolejno przyjmowane do Klini-
(min., maks.) (0, 14) ki Reumatologii Instytutu Reumatologii z roz-
poznaniem RA (niezależnie od innych chorób
mediana (25%, 75%) 4 (2, 7)
towarzyszÄ…cych) w latach 2001 2005. W bada-
czynnik reumatoidalny
niu brały udział wyłącznie kobiety, ponieważ RA
(min., maks.) (12,5, 2460)
i ATD występują częściej u kobiet. Dzięki takiemu
mediana (25%, 75%) 122 (29,5, 345)
doborowi grupa badana była wystarczająco duża,
czynnik reumatoidalny >34 71 (71%)
by przeprowadzić analizę statystyczną.
metotreksat 81 (81%) Grupę kontrolną stanowiło 55 kobiet ochot-
niczo uczestniczÄ…cych w badaniu, niechorujÄ…-
dawka mg/tydz. n = 81
cych na RA, niezależnie od innych chorób towa-
(min., maks.) (7,5, 20)
rzyszÄ…cych. U wszystkich chorych zakwalifikowa-
mediana (25%, 75%) 12,5 (12,5, 15)
nych do badania przeprowadzono:
prednizon
1 badanie kliniczne, obejmujÄ…ce badanie pod-
nie stosowany 40 (40%)
miotowe (wywiad dotyczący chorób tarczycy,
d" 10 mg/d 53 (53%)
RA i ich rodzinnego występowania) i badanie
>10 mg/d 7 (7%)
przedmiotowe (uwzględniające badanie inter-
nistyczne oraz układu ruchu zgodnie z 28-sta-
DAS 28
wowym schematem według zaleceń EULAR oraz
(min., maks.) (1,05, 8,11)
ocenę występowania wola i jego stopień według
mediana (25%, 75%) 5,65 (4,86, 6,31)
kryteriów World Health Organization [WHO]
DAS 28
z 1960 r.); stopień niepełnosprawności oceniono
mały (<3,2) 2 (2%)
na podstawie kwestionariusza HAQ (Heath As-
umiarkowany (3,2, 5,1) 32 (32%)
sessment Questonnaire); aktywność RA oceniono
duży (>5,1) 66 (66%)
na podstawie wartości DAS 28 (Disease Activity
Score) z czterema zmiennymi
HAQ n = 56
2 badania laboratoryjne, stanowiÄ…ce podstawÄ™
(min., maks.) (0,37, 3)
oceny aktywności RA: OB, stężenie białka C-reak-
mediana (25%, 75%) 2,0 (1,5, 2,62)
tywnego (C-reactive protein  CRP) oraz bada-
HAQ >2 28 (50%)
nia stanowiÄ…ce podstawÄ™ oceny funkcji tarczy-
cy i występowania autoimmunologicznej choro-
Skróty: DAS 28  Disease Activity Score, HAQ  Health Assessment Questionnaire,
by tarczycy:
RA  reumatoidalne zapalenie stawów
A tyreotropina (thyroid stimulating hormone
 TSH), wolna trijodotyronina (free triiodothy-
predysponowały do współwystępowania tych ronine  fT3), wolna tyroksyna (free thyroxine 
chorób.2,3,5,6,8,11 fT4)  ich stężenia oznaczono metodą chemi-
Asymptomatyczny przebieg ATD w poczÄ…tko- luminescencji, analizatorem ELECSYS 1010
wym okresie choroby może utrudniać ustalenie (firma Roche Diagnostic); wartości referen-
rozpoznania, co skłania do poszukiwania czynni- cyjne dla TSH 0,27 4,2 mIU/l, dla fT3 2,57
ków identyfikujących osoby szczególnie narażo- 4,43 pg/ml, dla fT4 0,93 1,71 ng/dl
ne na rozwój tych chorób. b przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie
Większość tyreologów nie zaleca rutynowych (antibodies against thyreoglobuline anti-TG)
badań przesiewowych populacji w kierunku cho- i przeciwciała przeciwko peroksydazie tarc-
rób tarczycy. Uważa się, że badaniami należy objąć zycowej (antibodies against thyroid peroxidase
osoby z grupy zwiększonego ryzyka rozwoju cho-  anti-TPO) oznaczono w Zakładzie Mikrobio-
rób tarczycy, do których zalicza się: kobiety z ro- logii i Serologii; oznaczenia przeprowadzono
dzinnym wywiadem chorób tarczycy, wcześniej- metodą ELISA z użyciem testów HYCOR i roz-
sze zaburzenia czynności tarczycy, występowa- puszczalnika firmy Biomedica; wartości refer-
nie objawów wskazujących na nadczynność lub encyjne dla przeciwciał anti-TG  <325 IU/ml,
niedoczynność tarczycy, odchylenia w badaniu a dla anti-TPO  <50 IU/ml.
fizykalnym gruczołu tarczowego, cukrzycę typu 3 Badania ultrasonograficznego tarczycy nie
wykonywano rutynowo ze względu na ograniczony
2 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWN
TRZNEJ 2009; 119 (1 2)
TAbeLA 2 Występowanie chorób tarczycy w grupie chorych na RA i kontrolnej 0,1 dla pozostania w modelu wybrano czynniki
istotne statystycznie na poziomie 0,05. Dopaso-
Grupa kontrolna RA
wanie modeli sprawdzono za pomocÄ… testu Ho-
n = 55 n = 100
smera i Lemeshowa. Wartość predykcyjną mode-
choroby tarczycy w wywiadzie 4 (7%) 25 (25%)
li oceniono na podstawie pola pod krzywÄ… ROC.
rodzaj choroby tarczycy
W analizie statystycznej wykorzystano ponadto
test Kruskala i Wallisa, współczynnik korelacji
wole guzkowe nadczynne 1(2%) 12 (12%)
Spearmana, test Dz i Fishera. Wszystkie wykona-
wole guzkowe obojętne 2(4%) 5 (5%)
ne testy były dwustronne, a za poziom istotności
choroba Gravesa 2 (2%)
przyjęto 0,05, o ile nie wskazano inaczej. Ponie-
choroba Hashimoto 1(2%) 6 (6%)
waż w badanej grupie chorych na RA większość
czas trwania chorób tarczycy (0,5, 5)
(81%) leczona była metotreksatem, a kolejne 18%
(min., maks.) 2 (0,08, 40)
otrzymywało inne leki modyfikujące przebieg cho-
mediana (25%, 75%) 5 (3, 15)
roby, nie przeprowadzono analizy wpływu stoso-
stopień wola
wanego leczenia na badane parametry. Uznano,
że badana grupa chorych na RA była jednolita
0 52 (95%) 85 (85%)
pod względem stosowanego leczenia.
1 2 (4%) 9 (9%)
2 1 (2%) 5 (5%)
WYNIKI Badane grupy chorych nie różniły się
3 0 1 (1%)
pod względem wieku. Chore na RA w 71% były
funkcja tarczycy
seropozytywne, u 23% wywiad rodzinny w ki-
eutyreoza 51 (93%) 90 (90%)
erunku występowania choroby był pozytywny,
subniedoczynność 3 (5%) 7 (7%)
a czas trwania RA wahał się od 0,5 do 49 lat, (śr.
subnadczynność 0 1 (1%)
12,3 roku). W chwili przeprowadzania badania
niedoczynność 1 (2%) 0
wszystkie chore (poza jedną) RA otrzymywały
nadczynność 0 2 (2%) leki modyfikujące przebieg choroby: 81 kobi-
et metotreksat w dawce 7,5 20 mg/tydz. (me-
autoimmunologiczna choroba tarczycy
diana 12,5 mg), w tym 3 chore w skojarzeniu
brak 50 (91%) 84 (84%)
z cyklosporynÄ… i 1 w skojarzeniu z sulfasalazynÄ…,
rozpoznana przed hospitalizacjÄ… 1 (2%) 8 (8%)
14 kobiet  sulfasalazynÄ™, 1  leflunomid, a 3
rozpoznana w trakcie hospitalizacji 3 (5%) 7 (7%)
 azatioprynÄ™.
podejrzenie 1 (2%) 1 (1%)
U 60% chorych na RA stosowano glikokorty-
wiek (min., maks.) (19, 75) (21, 88)
kosteroidy, u większości (53%) w małej dawce,
średnia (odchylenie standardowe) 54 (12,2) 56 (13)
do 10 mg w przeliczeniu na prednizon (TAbeLA 1).
objawy kliniczne chorób tarczycy
Choroby tarczycy w wywiadzie stwierdzono
brak objawów klinicznych 55 (100%) 79 (79%) u 25% chorych na RA i 7% chorych z grupy kon-
kołatanie serca 0 21 (21%) trolnej. Najczęściej było to: wole guzkowe nad-
czynne (12%) u chorych na RA i wole guzkowe
obojętne (4%) w grupie kontrolnej. Choroba Ha-
dostęp  przeprowadzono je w Zakładzie Radio- shimoto występowała u 6 chorych na RA i 1 w gru-
logii Instytutu Reumatologii u 14 chorych na RA; pie kontrolnej, choroba Gravesa i Basedowa  u 1
u żadnej z badanych chorych nie stwierdzono chorej na RA.
wskazań do biopsji tarczycy. U większości kobiet z grupy chorych nie stwier-
4 Rozpoznanie ATD ustalano na podstawie dzono objawów klinicznych wskazujących na cho-
wykrycia przeciwciał przeciwtarczycowych (war- robę tarczycy. Jedynym objawem występującym
unkiem rozpoznania była obecność przeciwciał u chorych na RA było kołatanie serca. Wole wy-
anti-TPO) u chorych z towarzyszącą dysfunkcją stępowało u 15% chorych na RA i 6% chorych
tarczycy i/lub wolem; podejrzenie ATD wysuwano w grupie kontrolnej, przeważały chore z I stop-
na podstawie granicznych wartości anti-TPO i do- niem według WHO.
datnich anti-TG. ATD występowała częściej u chorych na RA niż
w grupie kontrolnej (16% vs 9%); różnica ta nie
Analiza statystyczna W analizie statystycznej była znamienna statystycznie. ATD rozpoznano
jako punkt końcowy przyjęto występowanie RA. u 8% kobiet chorych na RA przed zakwalifiko-
W grupie chorych na RA za punkty końcowe przy- waniem do badań, a u kolejnych 8% rozpozna-
jęto aktywność choroby mierzoną DAS 28, sto- nie ustalono w trakcie badań. U większości cho-
pień niepełnosprawności mierzony HAQ i od- rych na RA (10% vs 6%) rozpoznanie ATD usta-
setek chorych z czynnikiem reumatoidalnym. lono już w trakcie RA.
Za czynniki mogące wpływać na punkt końco- W grupie kontrolnej tylko u 1 (2%) kobiety ATD
wy uznano: czynność hormonalną tarczycy, wy- występowała w wywiadzie. U chorych na ATD
stępowanie ATD, występowanie anti-TPO i anti- najczęstszą dysfunkcją tarczycy była subklinicz-
-TG, TSH, fT3. Do zbadania wpływu wybranych na niedoczynność tarczycy.
czynników na punkty końcowe posłużono się Nie stwierdzono istotnych różnic w stanie hor-
wieloczynnikowym modelem regresji logistycz- monalnym tarczycy w obu badanych grupach.
nej. Za pomocą krokowej eliminacji z poziomu U większości chorych w grupie badanej (90%)
ARTYKUA
ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych u kobiet& 3
TAbeLA 3 Wyniki badań USG tarczycy u chorych na RA rych na RA z towarzyszącą ATD niż u chorych bez
ATD (test Fishera, p = 0,009).
USG tarczycy RA (n = 14)
Przeciwciała anti-TG i anti-TPO wykryto od-
echo obniżone 2 (2%)
powiednio u 12% i 15% chorych na RA; w grupie
echo nierównomierne 5 (5%)
kontrolnej częstość ich występowania była podob-
zwiększenie perfuzji 3 (3%) na  9% i 18%. Przeciwciała anti-TPO istotnie czę-
ściej występowały u osób z TSH >4,2 (p <0,001)
guzki (torbiele) 10 (10%)
jak również z TSH >2 (p = 0,003) (TSH w prze-
dziale 2 4,2). Nie stwierdzono zależności mię-
TAbeLA 4 Wieloczynnikowa analiza wpływu przedstawionych parametrów na dużą
dzy występowaniem przeciwciał anti-TPO a wy-
wartość DAS 28 u chorych na RA (n = 73)
stępowaniem zaburzeń hormonalnej czynności
tarczycy w grupie chorych na RA, taką zależność
DAS 28 e"5,1 (n = 48) p
wykazano natomiast w grupie kontrolnej  była
stopień wola 1 3 vs 0 >0,1
to niedoczynność i subkliniczna niedoczynność
dysfunkcja tarczycy vs eutyreoza >0,1
tarczycy (p = 0,016).
autoimmunologiczna choroba tarczycy >0,1
U chorych na RA statystycznie istotnie częściej
obecna vs brak
stwierdzano również zmniejszone stężenie fT3.
Analiza wieloczynnikowa nie wykazała, by duża
TSH powyżej normy vs inne >0,1
aktywność RA korelowała ze stopniem wola, funk-
fT3 poniżej normy vs inne >0,1
cją tarczycy, występowaniem ATD czy przeciwciał
TG >325 vs inne >0,1
przeciwtarczycowych (TAbeLA 4). Stwierdzono na-
TPO > 50 vs inne >0,1
tomiast, że chorzy z dużą aktywnością RA charak-
teryzują się dużym wskaz
nikiem niepełnospraw-
Skróty: fT3  wolna trijodotyronina, OR  iloraz szans, TG  tyreoglobulina, TPO 
ności HAQ >2 (iloraz szans: 7,7; p = 0,006).
peroksydaza tarczycowa, TSH  tyreotropina
Wykazano, że zaburzenia czynności tarczycy
sÄ… negatywnie zwiÄ…zane w dodatnim czynnikiem
i kontrolnej (93%) funkcja tarczycy była prawi- reumatoidalnym (p = 0,012) (u chorych z dysfunk-
dłowa (eutyreoza). Najczęściej obserwowaną dys- cją tarczycy czynnik reumatoidalny stwierdza-
funkcjÄ… tarczycy w grupie kontrolnej i badanej no rzadziej).
była subkliniczna niedoczynność tarczycy (5%
i 7%), charakteryzująca się zwiększonym stęże- OmóWIeNIe Przeprowadzone badania wykazały
niem TSH i prawidłowym stężeniem fT4. Nie- częstsze występowanie ATD u kobiet chorych
doczynność tarczycy obserwowano u 2% cho- na RA, aczkolwiek różnica nie była znamien-
rych na RA; w grupie kontrolnej nie występowa- na statystycznie. Należy jednak podkreślić,
ła. Nie stwierdzono związku między hormonalną że częstość występowania ATD w grupie kon-
dysfunkcją tarczycy a występowaniem objawów trolnej (9%) znacznie przewyższa częstość
klinicznych wskazujących na chorobę tarczycy występowania chorób autoimmunologicznych
u chorych na RA. tarczycy w populacji polskiej, w której choroba
W czasie badania 2 chore na RA otrzymywały Hashimoto z niedoczynnością tarczycy dotyczy
leczenie z powodu chorób tarczycy. Jedna chora 0,4% populacji, a choroba Gravesa i Basedowa
była leczona metizolem w dawce 10 mg/d z po- 0,26% kobiet.14 Być może na uzyskany wynik
wodu choroby Gravesa i Basedowa, druga zaś wpłynęła stosunkowo mała liczebność grupy
L-tyroksynÄ… w dawce 100 µg/d z powodu cho- kontrolnej.
roby Hashimoto. W grupie kontrolnej 1 chora Monitorowanie przeciwciał anti-TPO i hormo-
na chorobę Hashimoto leczona była L-tyroksyną nalnej czynności tarczycy u kobiet chorych na RA
w dawce 75 µg/d. może wyÅ‚onić osoby z bezobjawowym przebie-
Porównanie obu grup chorych pod względem giem ATD. U połowy kobiet chorujących na RA
występowania chorób tarczycy i wskazujących z towarzyszącą ATD jej przebieg był bezobjawo-
na nie objawów przedstawiono w TAbeLI 2. wy, a rozpoznanie ustalono przypadkowo, zwłasz-
W przeprowadzonych badaniach ultrasonogra- cza że ATD była niema klinicznie także u cho-
ficznych najczęściej stwierdzano guzki z ultraso- rych z rozpoznaną w trakcie badań dysfunkcją
nograficznymi cechami torbieli oraz nierówno- tarczycy.
miernÄ… bÄ…dz
zmniejszoną echostrukturę miąż- Należy zwrócić uwagę, że chorzy na RA z to-
szu nie sugerującą obecności ATD bez wskazań warzyszącą ATD charakteryzują się mniejszą ak-
do biopsji (TAbeLA 3). tywnością RA niż chorzy na RA bez ATD. Obser-
Poszukując czynników charakteryzujących wację tę trudno interpretować, ponieważ dotych-
i odróżniających chorych na RA z towarzyszą- czas nie wykazano związku między występowa-
cą ATD od chorych na RA bez ATD, porównano niem chorób tarczycy u chorych na RA a aktyw-
obie grupy. Chore na RA z ATD charakteryzowa- nością RA.2,3,6,8,11 Opisywano natomiast większy
ły się mniejszą aktywnością RA ocenianą za po- wskaz
nik niepełnosprawności HAQ u chorych
mocą DAS 28 i stężenia CRP w surowicy w sto- na RA z towarzyszącymi chorobami tarczycy,9
sunku do chorych na RA bez ATD. Zaburzenia czego nie potwierdzono w badanej populacji cho-
czynności tarczycy częściej występowały u cho- rych na RA.
4 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWN
TRZNEJ 2009; 119 (1 2)
Obecność anti-TPO, jako bardziej czułych i spe- która według danych z literatury występuje u 9,4
cyficznych od anti-TG, konieczna jest do ustalenia 21% chorych na RA.11,18,19,26 Chorych z tÄ… dys-
rozpoznania ATD. Wykrywa się je u 95% chorych funkcją (często rozpoznaną przypadkowo) na-
na chorobę Hashimoto oraz 80% chorych na cho- leży monitorować, gdyż sprzyja ona rozwojowi
robę Gravesa i Basedowa.15 jawnej niedoczynności tarczycy, zwłaszcza u ko-
Częstość występowania przeciwciał anti-TG biet w starszym wieku i z przeciwciałami anti-
i anti-TPO w badanej populacji była podobna (12% -TPO.24 Ponadto subkliniczna niedoczynność tar-
i 15%) i nie różniła się znamiennie statystycznie czycy zwiększa ryzyko rozwoju hipercholestero-
od częstości ich występowania w grupie kontro- lemii i przedwczesnej miażdżycy, a także insuli-
lnej (9% i 18%). Uzyskane wyniki były zbliżone nooporności.10,26 29 Jednocześnie nie ma pew-
do prezentowanych wcześniej w polskiej popula- nych dowodów, że wczesna terapia L-tyroksyną
cji chorych na RA,16 jak również do danych z lite- chorych na subkliniczną niedoczynność tarczycy
ratury europejskiej.2,3,6,8,9,17,18 zapobiega rozwojowi hiperlipidemii i miażdżycy-
Analizując uzyskane wyniki badań, należy pod- ,30,31 dlatego szczególnie tych chorych należy ob-
kreślić, że przeprowadzono je u chorych z dość jąć profilaktyką przeciwmiażdżycową.
długim średnim czasem trwania RA (12,3 roku), Stwierdzone w badanej populacji chorych na RA
otrzymujących leki modyfikujące przebieg RA obniżone stężenie fT3 wynika prawdopodobnie
o różnym działaniu immunosupresyjnym i nie z zaburzeń obwodowej konwersji tyroksyny do tri-
do końca poznanym wpływie na osoczowe marke- jodotyroniny w przebiegu przewlekłego proce-
ry badanych procesów. Zwracali na to uwagę auto- su zapalnego.
rzy włoscy, badający populację nieleczonych cho- Częstsze występowanie ATD u kobiet chorych
rych na wczesne RA; odsetek przeciwciał przeciw- na RA niż u kobiet z analizowanej grupy kon-
tarczycowych sięgał wówczas 30% i był znamien- trolnej i znacznie częstsze w porównaniu z jego
nie większy od prezentowanych w innych bada- występowaniem w polskiej populacji wskazuje
niach włoskiej populacji.18,19 na konieczność monitorowania chorych na RA nie
Przeprowadzone badania wykazały, że przeciw- tylko pod kątem czynności hormonalnej tarczy-
ciała anti-TPO występowały częściej nie tylko cy, ale także występowania przeciwciał anti-TPO,
u osób ze stężeniem TSH poza górną granicą war- markera ATD, zwłaszcza że ich obecność nie ko-
tości referencyjnych, ale także u kobiet z TSH reluje z występowaniem zaburzeń hormonalnej
w tym zakresie. Może to nie mieć znaczenia kli- czynności tarczycy u chorych na RA. Monitorow-
nicznego, ponieważ stwierdza się je u 6 20% anie funkcji tarczycy ma szczególne znaczenie,
zdrowej populacji dorosłych. Jednakże wystę- wykazano bowiem, że u chorych na RA choroby
powanie tych przeciwciał może poprzedzać i za- tarczycy często mają przebieg bezobjawowy.
powiadać rozwój ATD z uszkodzeniem hormo-
nalnej czynności tarczycy,10,20 22 podobnie jak pOdzIęKOWANIA Składam podziękowania Panu
obecność w surowicy osób zdrowych czynni- dr n. med. Krzysztofowi Chojnowskiemu z Kli-
ka reumatoidalnego klasy IgM lub przeciwciał niki Endokrynologii Warszawskiej Akademii Me-
przeciwcytrulinowych (anticitrullinated antibodies dycznej przy ul. Banacha za konsultacjÄ™ i cenne
 anti-CCP) może poprzedzać na 0,1 13,8 roku za- uwagi pomocne w realizacji tej pracy.
chorowanie na RA.23 Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki
W badanej populacji przeciwciała anti-TG i/lub i Informatyzacji w ramach promotorskiego pro-
anti-TPO, bez innych odchyleń w parametrach jektu badawczego nr 2PO5B10526.
tarczycy ocenianych w prezentowanej pracy, wy-
stępowały u 6 chorych na RA i u 4 kobiet z gru- pIśmIeNNIcTWO
py kontrolnej. Tacy chorzy wymagajÄ… obserwacji
1 Roitt IM, Doniachi D, Campbell PN. Autoantibodies in Hashimoto s dis
ease (lymphadenoid goitre). Lancet. 1956; 2: 820.
i kontroli TSH co 3 5 lat.24
2 Silman AJ, Ollier WER, Bubel MA. Autoimmune thyroid disease and
Wśród chorych na RA zaburzenia czynno-
thyroid autoantibodies in rheumatoid arthritis patients and their families.
ści hormonalnej tarczycy mogą występować
Br J Rheum. 1989; 28: 18 21.
nawet 3-krotnie częściej niż w populacji ogól-
3 Bianchi G, Marchesini G, Zoli M, et al. Thyroid involvement in chronic
inflammatory rheumatological disorders. Clin Rheum. 1994; 13: 479 484.
nej.5,6,8,11,16,17,25 W badanej grupie obserwowano
4 Punzi L, Michelotto M, Pianon M, et al. Clinical, laboratory and immu
je nieco częściej u chorych na RA (10%) niż w gru-
nogenetic aspects of arthritis associated with chronic limphocytic thyroidi
pie kontrolnej (7%).
tis. Clin Exp Rheum. 1997; 15: 373 380.
Na uwagę zasługuje fakt, że tylko u 3 z 10 ba-
5 Shiroky JB, Cohen M, Ballachey ML, et al. Thyroid dysfunction in rheu
matoid arthritis: a controlled prospective survey. Ann Rheum Dis. 1993;
danych chorych na RA z dysfunkcjÄ… tarczycy wy-
52: 454 456.
stępowały objawy kliniczne wskazujące na cho-
6 Deighton CM, Fay A, Walker DJ. Rheumatoid arthritis in thyroid disease
robÄ™ tarczycy. Bezobjawowy lub skÄ…poobjawo-
positive and negative same sexed sibships. Br J Rheum. 1992; 31: 13 17.
wy kliniczny przebieg chorób tarczycy u chorych
7 Caron P, Lassoued S, Dromer C, et al. Prevalence of thyroid abnormali
ties in patients with rheumatoid arthritis. Thyroidology. 1992; 4: 99 102.
na RA może być maskowany przez chorobę pod-
8 Andonopoulos AP, Siambi V, Makri M, et al. Thyroid function and im
stawową, której objawy dominują w obrazie kli-
mune profile in rheumatoid arthritis. A controlled study. Clin Rheum. 1996;
nicznym, co stwarza ryzyko póz
nego ustalenia
15: 599 603.
rozpoznania i leczenia, na co również zwracano
9 Magnus JH, Birketvedt T, Haga H J. A prospective evaluation of anti
thyroid antibody prevalence in 100 patients with rheumatoid arthritis. Scan
wcześniej uwagę.3,8,24
J Rheumatol. 1995; 24: 180 182.
Najczęstszą dysfunkcją tarczycy w badanej po-
pulacji była subkliniczna niedoczynność tarczycy,
ARTYKUA
ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych u kobiet& 5
10 Scofield RH. Autoantibodies as predictors of disease. Lancet. 2004;
363: 1544 1546.
11 Dołęga B, Szechiński J. Ocena czynności gruczołu tarczowego
u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Reumatologia. 1996; 24:
616 618.
12 Wilson GR, Curry RW. Subclinical thyroid diseases. American Family
Physician. 2005; 72: 1517 1524.
13 Arnett FC, Edworthy SM, Bloch DA. The American Rheumatism Asso
ciation criteria for the classification of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum.
1988; 31: 315 324.
14 Nauman J. Wyniki badań programu MZ XVII prowadzonych w skali
kraju; podsumowanie i wnioski. Endokrynol Pol. 1991; 42: 360 367.
15 Pearce EN, Farwell AP, Braverman LE. Thyroiditis. N Engl J Med. 2003;
348: 2646 2655.
16 Ponikwicka E. Budowa i czynność tarczycy u chorych na reumatoi
dalne zapalenie stawów. Endokrynol Pol. 1999; Suppl 3: 328.
17 Chan AT, Al Saffar Z, Bucknall RC. Thyroid disease in systemic lu
pus erythematosus and rheumatoid arthritis. Rheumatology. 2001; 40:
353 354.
18 Marasini B, Massarotti M. Rheumatoid arthritis and thyroid disease.
Clin Exp Rheumatol. 2004; 22: 265.
19 Del Puente A, Savastano S, Lupoli G, et al. High prevalence of thyroid
autoantibodies in newly diagnosed rheumatoid arthritis patients. Clin Exp
Rheumatol. 2003; 21: 137.
20 Niemczyk S, Panasiuk Jarzyło E, Matuszkiewicz Rowińska J, Niem
czyk L. Ocena przydatności obecności przeciwciał przeciwTPO u chorych
ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych dializami. Pol Arch Med
Wewn. 2004; 111: 687.
21 Bjoro T. Prevalence of thyroid disease, thyroid dysfunction and thyroid
peroxidase antibodies in a large, unselected population. The Health Study
of Nord  Trondelag (HUNT). Eur J Endorin. 2000; 143: 639 647.
22 Strieder TG, Prummel MF, Tijssen JG, et al. Risk factors for and prev
alence of thyroid disorders in a cross sectional study among healthy fe
male relatives of patients with autoimmune thyroid disease. Clin Endocrinol.
(Oxf.) 2003; 59: 396 401.
23 Nielen MM, van Schaardenburg D, Reesink HW. Specific auto
antibodies precede the symptoms of rheumatoid arthritis: a study of serial
measurements in blood donors. Arthritis Rheum. 2004; 50: 380 386.
24 Vanderpump MPJ, Tunbridge WMG, French JM, et al. The inci
dence of thyroid disorders in the community: a twenty year follow up
of the Whickham Survey. Clin Endocrinol. 1995; 43: 55 68.
25 Walker DJ, Griffiths M, Griffiths ID. Occurrence of autoimmune dis
eases and autoantibodies in multicase rheumatoid arthritis families. Ann
Rheum Dis. 1986; 45: 323 326.
26 Dessein PH, Joffe BI, Stanwix AE. Subclinical hypothyroidism is as
sociated with insulin resistance in rheumatoid arthritis. Thyroid. 2004; 14:
443 446.
27 Biondi B, Palmieri EA, Lombardi G, et al. Effects of subclinical thyroid
dysfunction on the heart. Ann Intern Med. 2002; 137: 904 914.
28 Hueston WJ, Pearson WS. Subclinical hypothyroidism and the risk
of hypercholesterolemia. Ann Fam Med. 2004; 2: 351 355.
29 Meier C, Staub J J, Roth C B, et al. TSH controlled L thyroxine thera
py reduces cholesterol levels and clinical symptoms in subclinical hypothy
roidism: a double blind placebo controlled trial (Basel Thyroid Study). J Clin
Endocrinol Metab. 2001; 86: 4860 4866.
30 Cooper DS. Subclinical hypothyroidism. N Engl J Med. 2001; 345:
260 265.
31 Helfand M. Screening for subclinical thyroid dysfunction in nonpreg
nant adults: a summary of the evidence for the US Preventive Services
Task Force. Ann Intern Med. 2004; 140: 128 141.
6 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWN
TRZNEJ 2009; 119 (1 2)