CHOROBY TARCZYCY
CHOROBY TARCZYCY
PODSTAWOWE INFORMACJE
PODSTAWOWE INFORMACJE
Znaczenie tarczycy
Tarczyca to bardzo ważny, a często niedoceniany narząd ludzkiego ciała. Zmiany
chorobowe w funkcjonowaniu tego gruczołu istotnie zaburzają nasze zdrowie, samopoczucie
i jakość życia. Ocenia się, że problemy związane z tarczycą ma ponad 300 milionów ludzi na
2
całym świecie,1 choć nawet połowa z nich o tym nie wie . Polscy endokrynolodzy szacują,
że zaburzenia czynności gruczołu tarczowego dotyczą nawet 22 proc. mieszkańców
naszego kraju,3 przede wszystkim kobiet. Panie nie tylko zapadajÄ… na choroby tarczycy
8 razy częściej niż mężczyz
ni,4 ale dzieje się to zwykle w znacznie młodszym wieku niż
u panów.5
Tarczyca jest położona u podstawy szyi. Jest to w warunkach prawidłowych dość niewielki
gruczoł, o kształcie przypominającym motyla. Wytwarza
i uwalnia do krwi kilka hormonów, regulujących nasze
funkcje metaboliczne, w tym funkcje zwiÄ…zane z
płodnością.6 Hormonami wydzielanymi przez ten gruczoł
są: tyroksyna (oznaczaną też jako T4), trijodotyronina
(T3), oraz kalcytonina. Dzięki nim nasz organizm
efektywnie wykorzystuje zapasy energii i utrzymuje
odpowiednią temperaturę. Związki te zapewniają także
prawidłową pracę mięśni i układu nerwowego.7
Właściwe funkcjonowanie tarczycy zależy od podaży niezbędnego do syntezy hormonów
tarczycy jodu, oraz od stężenia hormonów kontrolujących pracę tego gruczołu,
a wydzielanych przez dwa inne gruczoły, położone w obrębie czaszki (współpraca ta odbywa
się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego).8 Pierwszym z tych gruczołów 'kontrolnych'
jest podwzgórze, wydzielające tyreoliberynę (oznaczaną skrótem nazwy angielskiej - TRH).
Drugim jest przysadka mózgowa, która wydziela tyreotropinę (TSH). Wpływają one na
czynność gruczołu tarczowego, odpowiadając za prawidłowy poziom krążących we krwi
hormonów tarczycy. Z tego powodu, przy zbyt niskim stężeniu TSH i TRH, mamy do
czynienia z nadczynnością tarczycy, a przy zbyt wysokim  z niedoczynnością.9
W okresie życia płodowego i przez pierwsze dwa lata po porodzie, hormony tarczycy
wpływają na rozwój mózgu dziecka. Ich niedobór w okresie płodowym prowadzi do trwałego
niedorozwoju umysłowego. Hormony tarczycy regulują ponadto procesy wzrastania oraz
dojrzewania płciowego. Przez całe życie stymulują także produkcję energii cieplnej, wpływają
na procesy intelektualne i nastrój, oraz na pracę serca, mięśni szkieletowych, jelit, a u kobiet
 także jajników.7
EUT20105MR11
Grupy ryzyka chorób tarczycy
Choroby tarczycy zdecydowanie częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Jeszcze
częściej problem ten występuje u kobiet ciężarnych i u młodych matek. Do pozostałych
grup ryzyka zaliczajÄ… siÄ™ osoby:7
żð z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy w wywiadzie rodzinnym,
żð cierpiÄ…ce na inne choroby autoimmunologiczne, np. na cukrzycÄ™ typu pierwszego,
żð w wieku powyżej 50. roku życia, w tym u kobiet w okresie menopauzy,
żð po operacji tarczycy,
żð z zespoÅ‚em Downa lub Turnera,
żð po leczeniu jodem radioaktywnym,
żð narażone na napromienianie, w tym poddawane radioterapii okolicy szyi,
żð rasy biaÅ‚ej i żółtej (ryzyko wiÄ™ksze niż w innych populacjach).
Choroby tarczycy u kobiet
W okresie dojrzewania, menopauzy, w czasie ciąży, oraz w ciągu pierwszych
6 miesięcy po porodzie, kobiety są bardziej podatne na zaburzenia funkcji tarczycy.7
Dysfunkcje te stwierdza się również częściej u osób cierpiących na depresję. Ponieważ
choroby tarczycy znacznie częściej dotyczą kobiet, szczególnie one powinny znać objawy
tych zaburzeń. Jest to bardzo ważne również z tego powodu, że rozpoznanie i leczenie
zaburzeń tarczycy we wczesnym stadium pozwala uniknąć następstw, które mogą być
groz
ne, a nawet zagrażać życiu (np. chorób serca). Dzięki prawidłowo prowadzonemu
leczeniu, większość kobiet może prowadzić normalny, niezmieniony tryb życia.7
Rodzaje zaburzeń funkcji tarczycy
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
Tzw. pełnoobjawowa niedoczynność tarczycy
Główne objawy niedoczynności
dotyczy 5 do 7 proc. dorosłych kobiet i ok. 1 proc.
tarczycy:1,7
mężczyzn. Istnieje jednak również tzw. utajona
żð zmÄ™czenie / senność
postać tego zaburzenia, która może występować
żð nietolerancja zimna
nawet u 10 proc. ogólnej populacji. Kobiety
żð pogorszenie pamiÄ™ci
zapadają na hipotyreozę aż 5-krotnie częściej niż
żð zwiÄ™kszenie wagi ciaÅ‚a
mężczyz
ni. Istnieje również wrodzona postać
żð depresja
niedoczynnoÅ›ci tarczycy. Zdarza siÄ™ z czÄ™stoÅ›ciÄ… żð spowolniona akcja serca
żð zaparcia
1 na 4.000 urodzeń (żywych).
żð zaburzenia miesiÄ…czkowania
żð niepÅ‚odność
Choć ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy
żð bóle stawów lub mięśni
rośnie z wiekiem, choroba ta występuje także u ludzi
żð cienkie i Å‚amliwe wÅ‚osy lub
młodych, a nawet dzieci. Grupą szczególnie
paznokcie
narażoną są kobiety w okresie ciąży i po porodzie.
żð wypadanie wÅ‚osów
żð sucha, Å‚uszczÄ…ca siÄ™, blada
Niedoczynność tarczycy rozwija się u ok. 5 proc.
skóra
kobiet, spodziewajÄ…cych siÄ™ dziecka.10
żð obrzÄ™k twarzy, rÄ…k i stóp
Niedoczynność tarczycy pojawia się, gdy gruczoł
żð osÅ‚abienie libido.
tarczowy nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości hormonów, co spowalnia
2
procesy metaboliczne w organizmie. Pojawia się uczucie zmęczenia i obniżenie
nastroju.11 Po pewnym czasie kobiety cierpiące na niedoczynność tarczycy mogą stwierdzić
u siebie również przyrost masy ciała (nawet, gdy prawidłowo się odżywiają i ćwiczą)11,
podwyższenie ciśnienia tętniczego, zwiększenie stężenia cholesterolu, oraz zaburzenia
miesiączkowania i/lub inne problemy dotyczące płodności.12
Niedoczynność tarczycy występuje w różnym nasileniu, od łagodnego do bardzo ciężkiego.13
Kobiety z łagodną hipotyreozą często nie obserwują u siebie żadnego z wymienionych
objawów, lecz jeśli problem nie zostanie wykryty i leczony, choroba może podstępnie się
rozwijać.13 Skutki ciężkiej niedoczynności mogą obejmować niepłodność,6 choroby serca14,
a nawet śpiączkę.11
Leczenie niedoczynności tarczycy polega na podawaniu hormonów wytwarzanych
syntetycznie.15 W celu skutecznej kontroli objawów, zaleca się więc przyjmowanie
lewotyroksyny. Suplementacja ta jest często niezbędna do końca życia.7
Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
Nadczynność tarczycy jest problemem ok. 2 proc. dorosłych w Polsce.8 Występuje 4 razy
częściej u kobiet niż u mężczyzn, natomiast bardzo rzadko zdarza się
u dzieci. Tylko 1 na 50.000 noworodków rodzi się z wrodzoną hipertyreozą, a wśród
niemowląt i małych dzieci występuje ona 10-15 razy rzadziej niż u dorosłych.
U ponad 70 proc. chorych z nadczynnością tarczycy przyczyną nadmiernej produkcji
hormonów tarczycy jest uwarunkowana genetycznie choroba Gravesa-Basedowa. W drugiej
kolejności hipertyreoza występuje jako objaw tzw. wola guzowatego nadczynnego. Zbyt duża
ilość hormonów tarczycy we krwi przyspiesza procesy metaboliczne organizmu.11
Kobiety z nadczynnością tarczycy mogą chudnąć, być rozdrażnione, nerwowe
i osłabione, silnie się pocić, mieć kłopoty ze
Główne objawy nadczynności tarczycy:11
snem, przyspieszoną czynność akcji serca,
skÄ…pe i/lub rzadsze miesiÄ…czki,
żð chudniÄ™cie
a także szereg innych objawów.11 Ich
żð nerwowość / rozdrażnienie / niepokój
nasilenie może być różne, łagodne do
żð przyspieszenie czynnoÅ›ci serca
ciężkiego. Nawet jednak łagodna postać
żð wytrzeszcz oczu
hipertyreozy, o ile nie jest leczona, może się
(typowy w chorobie Gravesa-Basedowa)
pogÅ‚Ä™biać.16 żð drżenie rÄ…k
żð osÅ‚abienie
żð czÄ™stsze oddawanie stolca / biegunka
Na szczęście nadczynność tarczycy można
żð kÅ‚opoty ze snem
leczyć. W tym celu podaje się leki
żð wzmożona potliwość
przeciwtarczycowe lub wykonuje zabieg
żð skÄ…pe / rzadsze miesiÄ…czki.
chirurgicznej, można także podać
terapeutycznie jod radioaktywny11. Usunięcie całego organu konieczne jest na szczęście
tylko w skrajnych przypadkach (np. nowotworu).
Niekiedy zdarza się jednak, że po leczeniu jodem radioaktywnym lub po operacji dochodzi
u chorej (lub chorego) do (wtórnej) niedoczynności tarczycy, ponieważ gruczoł nie jest już
3
Główne objawy wola o dużych rozmiarach:
żð duszność (ucisk tchawicy)
żð zaburzenia poÅ‚ykania (zwężenie przeÅ‚yku)
żð chrypka (porażenie nerwu krtaniowego wstecznego i niedowÅ‚ad struny gÅ‚osowej)
żð tzw. zespół żyÅ‚y głównej górnej (utrudnienie spÅ‚ywu krwi żylnej z górnej części
ciała do serca w wyniku ucisku tej żyły przez położone za mostkiem wole)
w stanie produkować wystarczającej ilości hormonów. Podaje się wówczas preparaty
lewotyroksyny.
Wole obojętne
Wolem obojętnym nazywamy nienowotworowe i niezapalne powiększenie tarczycy, któremu
towarzyszy prawidłowe stężenie tyroksyny i trójjodotyroniny we krwi. Taki stan hormonalny
określamy jako eutyreozę.
Zgodnie z klasyfikacjÄ…, zaproponowanÄ… przez ÅšwiatowÄ… OrganizacjÄ™ Zdrowia (WHO),
wyróżniamy trzy stopnie rozwoju wola:
żð stopieÅ„ 0  brak wola,
żð stopieÅ„ I  wole wyczuwalne, lecz niewidoczne przy zwykÅ‚ym uÅ‚ożeniu gÅ‚owy,
żð stopieÅ„ II  wole widoczne przy zwyczajnym uÅ‚ożeniu gÅ‚owy.
Wśród przyczyn powstawania wola obojętnego wymienia się m.in.: niedobór jodu,
predyspozycje genetyczne, obecność związków wolotwórczych w roślinach jadalnych
i zanieczyszczeniach przemysłowych, leki hamujące syntezę hormonów tarczycy, oporność
na działanie hormonów tarczycy.8
Szacuje się, że wole obojętne powstaje 4 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Badanie,
przeprowadzone w Polsce pod auspicjami Międzynarodowej Rady Kontroli Chorób
z Niedoboru Jodu (ICCIDD) i WHO (1996), wykazały 22 proc. częstość występowania wola
u dorosłych, 35 proc. u dzieci, a u ciężarnych kobiet nawet 35-60proc.. W efekcie, w 1997
roku wprowadzono w Polsce rzÄ…dowy program profilaktyki jodowej, polegajÄ…cy na
obligatoryjnym jodowaniu soli kuchennej.
Rozwojem wola są zagrożone szczególnie kobiety ciężarne i karmiące, ponieważ w tym
okresie wzrasta w ich organizmie zapotrzebowanie na jod. W czasie ciąży produkcja
hormonów tarczycy musi ulec zwiększeniu o połowę, a ponadto jod matczyny przechodzi
przez łożysko i w większości jest tracony z moczem. Z kolei w okresie laktacji jod przenika do
pokarmu.
Jeśli wystąpienie wola obojętnego jest wynikiem niedoboru jodu, może się to wiązać
z poważnymi konsekwencjami. Właściwa podaż tego pierwiastka jest szczególnie istotna dla
kobiet w ciąży, ponieważ niedobór jodu prowadzi do niedoboru hormonów tarczycy, a w ich
konsekwencji może prowadzić do poronienia, porodu martwego noworodka, czy też do
nieodwracalnego niedorozwoju umysłowego dziecka. U starszych dzieci niedobór jodu także
może prowadzić do upośledzenia rozwoju umysłowego i fizycznego, lub do powstania tzw.
młodzieńczej niedoczynności tarczycy, a u dorosłych do zmniejszonej płodności i tzw.
endemicznego opóz
nienia umysłowego.17
4
Choroba Hashimoto
Choroba Hashimoto to najczęściej występująca postać zapalenia tarczycy, przebiegająca
zwykle z jej niedoczynnością, a znacznie rzadziej  z nadczynnością. Choroba Hashimoto
połączona z jawną klinicznie niedoczynnością tarczycy dotyczy ok. 1 proc. mieszkańców
Polski8, jest więc najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u kobiet w wieku
rozrodczym  zarówno u kobiet ciężarnych, jak już po rozwiązaniu. W pierwszym roku po
urodzeniu dziecka, nawet u 16 proc. matek może rozwinąć się poporodowe zapalenie
tarczycy - odmiany choroby Hashimoto. 13
Choroba ma tzw. podłoże autoimmunologiczne, czyli jest związana z utratą kontroli
organizmu nad reakcją systemu odpornościowego na własne komórki. Występuje 10 do
nawet 20 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przebiega także z predyspozycją rodzinną:
u 50 proc. członków rodziny chorego stwierdza się obecność przeciwciał
przeciwtarczycowych. Choć zdarza się u dzieci, większość zachorowań dotyczy dorosłych
i przypada na 45-65 rok życia.
Początek choroby jest często trudno uchwytny. Rozpoznanie ustalane jest zwykle już
w zaawansowanej postaci choroby, gdy dochodzi do niedoczynności tarczycy.
Charakterystyczne jest wole o wzmożonej spoistości z powoli rozwijającą się
niedoczynnością. Rzadko występują inne objawy, jak: wytrzeszcz, tzw. obrzęk
przedgoleniowy czy bóle samej tarczycy.
Choroba Hashimoto wymaga leczenia w przypadku utajonej lub jawnej niedoczynności
tarczycy, która towarzyszy obecności wola. Chorym zaleca się podawanie lewotyroksyny.
Obecnie uważa się, że wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie terapii lewotyroksyną może
znacznie spowolnić rozwój choroby.
Więcej informacji na temat chorób tarczycy i Tygodnia Walki z Chorobami Tarczycy można
znalez
ć na stronie internetowej: www.tarczyca.pl oraz www.thyroidweek.com.
Kontakt dla mediów:
Joanna Kontkiewicz-Studzińska, Solski Burson Marsteller
tel. [phone], tel. kom. 696 834 806, e-mail: [e-mail]
Partnerzy: Patronat mediowy:
REFERENCJE:
1
Khan A, Muzaffar M, Khan A, i wsp;  Thyroid Disorders, Etiology and Prevalence
J Med Sci. 2002;2:89-94.
2
Canaris GJ, Manowitz NR, Mayor G, i wsp.  The Colorado thyroid disease prevalence study
5
Arch Intern Med. 2000;160:526-34.
3
M. Kurowska, J.S. Tarach, J. Malicka, A. DÄ…browska
 Choroby tarczycy w autoimmunologicznych zespołach wielogruczołowych
4
ACOG Education Pamphlet AP128;  Thyroid Disease :
American College of Obstetricians and Gynecologists. Washington, DC. 2002.
5
Helfand M, Redfern CC;  Clinical guideline, part 2. Screening for thyroid disease: an update
American College of Physicians. Ann Intern Med. 1998;129:144-58.
6
Poppe K, Velkeniers B, Glinoer D
 The role of thyroid autoimmunity in fertility and pregnancy  Nat Clin Pract Endocrinol Metab. 2008;4:394-
405.
7
American Thyroid Association. ATA Hypothyroidism Booklet. Falls Church, VA 2003.
8
M. Gietka-Czernel, H.Jastrzębska;  Rozpoznawanie I leczeni chorób tarczycy ; Warszawa 2002.
9
Thyroid Foundation of Canada;  The thyroid gland; a general introduction ;
http://www.thyroid.ca/Guides/HG01.html (dostęp w marcu 2010)
10
Fast Facts For Your Health;  Thyroid Disease and Women
National Women s Health Resource Center. Red Bank, NJ. 2006.
11
American Thyroid Association:  Hypothyroidism ; 2005;
http://www.thyroid.org/patients/brochures/Hypo_brochure.pdf (dostęp w listopadzie 2008)
12
British Thyroid Foundation;  Signs and symptoms of hypothyroidism
http://www.btf-thyroid.org/index.htm (dostęp w listopadzie 2008)
13
A. Syrenicz, M. Syrenicz, K. Sworczak, B. Garanty-Bogacka, A. Zimnicka, M. Walczak
 Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy w okresie rozrodczym  istotny problem dla kobiety
i jej dziecka ; Endokrynologia Polska; 2005; 6(56): 1008-15
14
Rodondi N, Aujesky D, Vittinghoff E, i wsp.  Subclinical hypothyroidism and the risk of coronary heart
disease: a meta-analysis ; Am J Med. 2006;119:541-51.
15
Baskin HJ, Cobin RH, Duick DS, Gharib H, Guttler RB, Kaplan MM, Segal RL
American Association of Clinical Endocrinologists;  AACE medical guidelines for clinical practice
for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism
Endocr Pract. 2002; 8:457-69.
16
Fatourechi V; Subclinical thyroid disease ; Mayo Clin Proc. 2001;76:413-6.
17
Hetzel BS;  Iodine deficiency disorders (IDD) and their eradication ; Lancet 1983; 2: 1126-9.
6