2011-01-23
BADANIE PA
YNU
OWODNIOWEGO
Analityka ogólna i techniki pobierania materiału
Katedra i Zakład Analityki Medycznej
Iwona Bil-Lula
PA
YN OWODNIOWY
Wytwór błon płodowych i płodu
(nerek, układu oddechowego, naskórka), oraz składniki
przechodzące z krwi matczynej i płodowej (erytrocyty)
Objętość płynu: wzrasta w przebiegu ciąży od 50 ml w 12
tygodniu do 1000-1500 ml w 34-36 tygodniu.
- Wielowodzie- objętość płynu > 2000 ml
- Małowodzie- objętość płynu < 200 ml
" nieprawidłowa ilość płynu owodniowego ma związek z wadami
płodu!
* objętość płynu ocenia się ultrasonograficznie
1
2011-01-23
WSKAZANIA DO BADANIA PA
YNU
OWODNIOWEGO
wczesne wykrycie chorób genetycznych i wad rozwojowych cewy
nerwowej
ocena zagrożenia płodu w przebiegu konfliktu serologicznego w ukł.
Rh
ocena dojrzałości biologicznej płodu
podejrzenie o zakażenie wewnątrzjajowe
AMNIOPUNKCJA
nakłucie jamy owodni
pobranie 20-30 ml płynu do
jałowego naczynia z tworzywa
sztucznego
Materiał do badania fosfolipidów
należy przechowywać na lodzie
lub odwirować 500 x g
Materiał do posiewu/ b.
chromosomalnych w temp. ciała
lub pokojowej
> 24 g próbki zamrozić
2
2011-01-23
WSKAZANIA DO AMNIPUNKCJI
14-18 tydzień 20-42 tydzień
q� Choroba hemolityczna płodu
q� Wiek matki > 35 lat
q� Zakażenie wewnątrzmaciczne
q� Wada genetyczna u rodziców
q� Niedojrzałość płuc płodu
q� Wcześniejsze urodzenie dziecka z
wadą genetyczną lub wadą cewy
nerwowej
q� AFP > wartości prawidłowej u
matki
WYGL
D PA
YNU OWODNIOWEGO
W pierwszej połowie ciąży:
Barwa żółtawa (fizjologiczna obecność bilirubiny)
przez
roczysty
pH lekko zasadowe
W drugiej połowie ciąży:
Płyn białawy
Lekko mętny (opalizujący)
pH ok. 7,0 (wydalanie przez nerki płodu kwaśnych produktów)
3
2011-01-23
SKA
AD PA
YNU OWODNIOWEGO
Woda
Komórki pochodzenia matczynego i płodowego
Komórki owodni
Inne elementy upostaciowione (meszek płodowy, kuleczki łoju ze
skóry, pasma śluzu z dróg oddechowych płodu)
Białka, lipidy, glukoza, elektrolity, hormony, produkty azotowe
Składniki patologiczne: drobnoustroje, bilirubina, smółka
(niedotlenienie płodu)
BADANIA
BADANIA
q� Właściwości fizyczne
q� Właściwości fizyczne (barwa, zmętnienie)
o Płyn prawidłowy: jasnożółty/bezbarwny i przejrzysty
lub lekko mętny (w zaawansowanej ciąży)
o Zabarwienie żółte/bursztynowe (ę! bilirubiny)
o Barwa zielonkawa (obecność smółki)
o Barwa różowa (domieszka krwi)
q� Właściwości chemiczne
q� Właściwości chemiczne
o Białka, lipidy
4
2011-01-23
BIAA
KA W PA
YNIE OWODNIOWYM
Wszystkie lub prawie wszystkie białka osocza
Stężenie białka całkowitego obniża się wraz z rozwojem ciąży
Wartości prawidłowe: 3-5 g/l
> 70% stanowią albuminy
Rodzaje białek:
a) białka hormonalne (np.: hCG, laktogen, prolaktyna)
b) białka enzymatyczne (np.: oksytocynaza, ALP)
c) specyficzne białka ciążowe (syntetyzowane przez łożysko, NP. PAPP-A)
d) białka odpornościowe (lizozym, transferyna, properdyna, ukł. dopełniacza, Ig)
e) ą-fetoproteina (wątroba płodu)
d) białka układu kininotwórczego (kininogen, kininogenazy, kininazy)
e) fibronektyna (białko ułatwiające zagnieżdżenie zarodka, zwiększa trwałość
błon płodowych)
ą-FETOPROTEINA
Stężenie maks. w płynie owodniowym ok. 16 tyg. (10-100 źg/l), po
czym ulega obniżeniu;
Stężenie w surowicy matki stopniowo narasta od początku ciąży i
osiąga maks. ok. 35 tyg. ciąży (pomiędzy 100-500 źg/l);
o I trymestr wzrost do 100 źg/l
o II trymestr wzrost do 300 źg/l
o III trymestr wzrost do 500 źg/l
przekroczenie tych wartości może świadczyć
o ciąży bliz
niaczej, obumarciu ciąży,
lub wadach cewy nerwowej płodu
(bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa)
obniżenie tych wartości może świadczyć o trisomii 21 u płodu
5
2011-01-23
CYTOKINY W PA
YNIE OWODNIOWYM
substancje produkowane głównie przez monocyty i makrofagi;
pojawiają się w płynie owodniowym w zakażeniach wewnątrzjajowych;
pierwszym bodz
cem do produkcji cytokin jest toksyna bakteryjna;
stężenie IL-6 > 17 ng/ml płynu świadczy o zakażeniu wewnątrzjajowym;
LIPIDY W PA
YNIE OWODNIOWYM
Lipidy całkowite w II połowie ciąży: 120-150 mg/l
Od 34 tygodnia wzrasta stężenie lecytyny ( podstawowy składnik
fosfolipidowy surfaktantu płucnego) w stosunku do sfingomieliny
OCENA DOJRZAA
OŚCI PLUC PA
ODU
OCENA DOJRZAA
OŚCI PLUC PA
ODU
1. Wskaz
nik L/S (stosunek lecytyny do sfingomieliny)
2. Test spieniania wg. Clementsa (ocena czynnościowa surfaktantu)
3. Profil płucny
4. Testy immunologiczne
5. inne
6
2011-01-23
WSKAy
NIK L/S
PROFIL PA
UCNY
L/S e" 2 (98% noworodków brak
q� Badanie wszystkich
niewydolności oddechowej typu RDS)
składników surfaktantu,
włączając :
o Lecytynę,
Metoda:
o Sfingomielinę,
1. Ekstrakcja lipidów z płynu owodniowego
o Fosfatydyloglicerol,
wirowanie próbki płynu owodniowego,
o Fosfatydyloinozytol
ekstrakcja lipidów mieszaniną chloroform metanol woda,
o Sosfatydyloetyloaminę.
precypitacja zimnym acetonem,
odparowywanie rozpuszczalnika
rekonstytucja
q� Gdy stężenie fosfatydyloglicerolu
2. Dwukierunkowa chromatografia
wynosi co najmniej 3% wszystkich
cienkowarstwowa
fosfolipidów a L/S e" 2 posiada
1. Ocena zawartości lecytyny i sfingomieliny (np.
dodatnią wartość predykcyjną
met. grawimetryczna, densytometryczna)
niewystąpienia zaburzeń
oddechowych u prawie 100%
Inne: HPLC, ilościowa met. enzymatyczna, badanych noworodków.
Metody: np. Chromatografia
dwukierunkowa, aglutynacja
szkiełkowa
TEST SPIENIENIA
Zasada: Metoda opiera się na właściwości obniżenia napięcia powierzchniowego wody
przez płyn owodniowy.
Płyn owodniowy mieszany jest w różnych proporcjach z wodą destylowaną i alkoholem
etylowym w pięciu probówkach, a następnie probówki poddaje się wstrząsaniu przez 15
sekund.
q� Ocenia się powstałą warstwę piany i jej stabilność
q� Brak piany w 1 próbówce (płyn nierozcieńczony) wskazuje na wysokie ryzyko RDS.
q� Uzyskanie stabilnej piany w 3 próbówce (1:10 i dwóch ostatnich świadczy o dojrzałości płuc
płodu
Można oceniać również FSI (indeks stabilności piany) przez zmieszanie różnych objętości
etanolu ze stałą objętością płynu owodniowego. Indeks jest definiowany jako największa
objętość etanolu, która pozwala na utrzymanie stabilnego pierścienia pęcherzyków na
powierzchni. Próbką odniesienia stanowi czysty płyn owodniowy. Wartości e" 0,48 świadczy o
dojrzałości płuc płodu.
7
2011-01-23
Ilość ciał lamelarnych
Test depolaryzacji
(LBC)
fluorescencyjnej
Ciała lamelarne- struktury, zbudowane z koncentrycznie
Względną zawartość lipidów w płynie
ułożonych warstw fosfolipidów, wydzielane przez pneumocyty II
owodniowym
typu jako zapasową formę surfaktantu. Ilość wzrasta
wraz z rozwojem płodu.
Płyn owodniowy inkubuje się przez
okres 30 minut z rozpuszczalnym w
Wielkość ciał lamelarnych jest podobna do
lipidach barwnikiem
wielkości płytek krwi i dlatego do ich oceny
fluorescencyjnym (np.
można wykorzystać analizatory
1,6-dwufenylo-1,3,5-he-ksatrien)
hematologiczne.
Ilość zaabsorbowanego barwnika w
Do wykonania testu wystarcza 1 ml płynu
fosfolipidach błon zawartych w płynie
owodniowego.
owodniowym ocenia się metodą
Ilość ciał lamelarnych W 20-24 tygodniu
fluorescencyjną.
ciąży między > 35 tyś (50-200 tyś/�l) z
dużym prawdopodobieństwem wskazuje na
Związanie fluoroforu z liposomami
dojrzałość płuc płodu.
surfaktantu zmniejsza polaryzację
Wartość poniżej 10 tyś/ul wskazuje na brak
fluorescencyjną.
dojrzałości i wysokie ryzyko rozwinięcia się
Wartość fluorescencyjnej polaryzacji
po porodzie zespołu błon szklistych.
zawarta między 0,310-0,336
odpowiada dojrzałości płuc płodu.
BILIRUBINA W PA
YNIE OWODNIOWYM
BILIRUBINA W PA
YNIE OWODNIOWYM
q� W ciąży prawidłowej stężenie Bil w płynie owodniowym stanowi
zaledwie 10-30 �g/dl (wart. niewykrywalna)
Wzrost stężenia:
o Choroba hemolityczna płodu (ERYTROBLASTOZA PA
ODU)
o Stężenie bilirubiny w płynie owodniowym wzrasta proporcjonalnie do
nasilenie choroby
Wykres Liley`a
Pomiar:
q� Ocena absorbancji płynu owodniowego
w zakresie 365-550 nm (metoda "A450)
(szczyt absorbancji dla BIL przy 450 nm)
8
2011-01-23
BADANIA c.d.
BADANIA c.d.
q� Badanie cytologiczne
q� Badanie cytologiczne
o komórki glejowe w wadach cewy nerwowej,
o erytrocyty : ok. 68/źl
o leukocyty: ok. 6/źl (neutrofile, makrofagi)
W zakażeniach wewnątrzowodniowych:
- wzrost leukocytów do 320/źl
- wzrost granulocytów obojętnochłonnych do 78%
- wzrost makrofagów do 14 %
W zakażeniach wewnątrzjajowych:
- wzrost leukocytów >50/źl
BADANIA c.d.
BADANIA c.d.
q�Cytogenetyczne
q�Cytogenetyczne
oOcena wad wrodzonych
9
2011-01-23
CZYNNIKI UKA
. KRZEPNI
CIA I FIBRYNOLIZY
CZYNNIK KRZEPNI
CIA ST
ŻENIE W PA
YNIE OWODNIOWYM
Fibrynogen - nie występuje w płynie fizjologicznym
- pojawia się w wadach cewy nerwowej
Protrombina - stężenie niższe niż w surowicy
- stężenie wzrasta wraz z rozwojem ciąży
(dodatnia korelacja ze stężeniem surfaktantu)
TF - wysokie stężenie w płynie owodniowym
- stężenie wzrasta z rozwojem ciąży (dodatnia korelacja we
stężeniem surfaktantu)
Czynniki: V, VII, IX, X - bardzo niskie stężenie
Czynnik VIII i von Willebranda - nie wykrywane
Czynnik XI, XII, - brak informacji
kininogen, kalikreinogen - niskie stężenie
AT III Ok. 10% zawartości w osoczu
TAT 2-4 razy wieksze niż w osoczu
CZYNNIKI UKA
ADU FIBRYNOLITYCZNEGO W PA
YNIE
OWODNIOWYM
CZYNNIK FIBRYNOLIZY ST
ŻENIE W PA
YNIE OWODNIOWYM
Plazminogen Ok. 6,0 ng/l w płynie
Ok. 230 ng/l w osoczu
tPA 10 x niższe w płynie niż w osoczu
uPA Podobne w osoczu i płynie
PAI-1 10 x wyższe stężenie w płynie niż w osoczu
PAI-2 Podobne stężenie w płynie i w osoczu
ą-2- antyplazmina Niskie stężenie w płynie
ą-2-makroglobulina
ą-1-antytrypsyna
FDP Stężenie w płynie podobne do stężenia w osoczu.
W wadach cewy nerwowej- podwyższone w płynie
10
2011-01-23
LITERATURA:
1. Uszyński M. Płyny z jam ciała. Powstawanie i badania laboratoryjne.
PZWL, 1998.
2. Gadzinowski J., Bręborowicz G. Rekomendacje postępowań w
medycynie perinatalnej. Poznań, 1998.
3. Brunzel NA. Diagnostyka Laboratoryjna. Elsevier U&P, 2010.
11