FINANSE WYBRANYCH KRAJW UNII EUROPEJSKIEJ
I PARTNERSTWA WSCHODNIEGO
Integracja jest pomysłem przyszłościowym, dającym Europie szansę
rozwoju ku lepszemu. Integracja jest zasadniczo dobra, ponieważ daje
narodom możliwość pożytecznego współżycia [2005].
Jan Kułakowski, pierwszy polski ambasador przy UE
i główny negocjator członkostwa Polski w Unii.
Wykładowca
Dr Larysa Myrgorods ka
Docent katedry gospodarki międzynarodowej,
Krymski Instytut Ekonomiczny
Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Ekonomicznego
im. Wadyma Het'mana, m. Symferopol
Wykładowca gościnny
Wydziału Zarządzania UW
Adiunkt WSWMiR w Wołominie
Ewolucja kształtowania budżetu
Wspólnot Europejskich
1. Finansowanie współpracy europejskiej .
2. Osiem faz kształtowania budżetu Wspólnot
Europejskich.
3. Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej.
4. Składniki budżetu i ich ewolucja.
5. Procedura budżetowa UE
6. Wieloletnie ramy finansowe.
1. Finansowanie współpracy europejskiej
Zasadnicze fazy rozwoju tworzonego systemu
finansowania Wspólnot Europejskich
2. Osiem faz kształtowania budżetu Wspólnot
Europejskich
Fazy kształtowania się środków własnych dochodów do
budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich
3. Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej
Unia Europejska od 1 grudnia 2009 roku
Traktat WE
Traktat o funkcjonowaniu
Euratom
Unii Europejskiej
UE
Ewolucja instytucjonalna budżetu ogólnego WE
do 1967 r:
1968 r.
" budżet administracyjny EWWiS
" budżet administracyjny trzech wspólnot
" budżet operacyjny EWWiS
1971 r.
" budżet administracyjny EWEA
" włączenie budżetu badań i inwestycji
" budżet badań i inwestycji EWEA
EWEA do budżetu EWG
" budżet EWG
do 2002 r. od 2002 r.
" budżet ogólny WE " budżet ogólny Wspólnot Europejskich
" budżet operacyjny EWWiS
Wg Raportu MacDougalla (zespołu niezależnych ekspertów) budżet
wspólnotowy ma zbyt małe rozmiary, aby:
osiągnąć dostrzegalnego efektu makroekonomicznego we
wzorcach wzrostu, poziomie koniunktury i rozwoju regionalnym,
dokonać przełomu strukturalnego,
zdynamizować rozwój w skali całej UE;
ale dla słabiej rozwiniętych państw członkowskich
transfery uzyskiwane z budżetu mogą stanowić bardzo poważny
instrument przyspieszania wzrostu gospodarczego.
Główne zasady tworzenia i zarządzania unijnym
budżetem
jedności i dokładności  wydatki nie mogą być wyższe od
planowanych, a całość dochodów i wydatków budżetowych musi
być zestawiona w jednym dokumencie (art. 268 TWE);
powszechności  bazująca na regułach nieprzenośności oraz
niewyrównowania;
rocznego budżetu  budżetowe operacje muszą być przypisane do
danego roku budżetowego (1.01-31.12, art 271-272 TWE);
niezrealizowane pozapłacowe wydatki mogą być przenoszone
wyłącznie na następny rok budżetowy; przewidywany jest wymóg
uwzględnienia w budżecie wieloletnich operacji, dominujących w
polityce finansowej Wspólnoty;
równowagi  dochody muszą być równe wydatkom zaciąganie
pożyczek i powstanie deficytu budżetowego nie jest możliwe; nie
wolno wprowadzać nowych wydatków (nie dotyczy to wydatków
administracyjnych zwiÄ…zanych II i III filarem UE, art. 268. TWE).
 doprecyzowania  wydatki budżetu muszą być uporządkowane,
znajduje to odzwierciedlenie w szczegółowej strukturze budżetu;
stosowania jednostki rozliczeniowej (art. 277 TWE)  dolar
amerykanskifrank belgijskiecueuro;
należytego zarządzania finansami  upoważnione instytucje i
państwa członkowskie dbają, aby środki budżetowe były wydatkowane
zgodnie ze szczegółowymi sposobami określonymi w
rozporzÄ…dzeniach (art. 274 TWE);
przejrzystości  budżet publikuje się w Dzienniku Urzędowym WE.
Organami zaangażowanymi w procedurę budżetową (powstawanie,
wykonanie i kontrolÄ™) sÄ…: Komisja, Rada, Parlament Europejski
Trybunał Rewidentów Księgowych (art. 272-276 TWE).
W odróżnieniu od przepisów dotyczących budżetu ogólnego system
perspektyw budżetowych nie został odpowiednio skodyfikowany w
postaci bezpośrednich zapisów, tzn. używanie nazwy budżet wobec
tych płanów finansowych jest niewłaściwie.
4. Składniki budżetu i ich ewolucja
 do 1970 r. dochody budżetowe stanowiły głównie podatki
nakładane na producentów stali i węgla (w EWWiS) i składki państw
członkowskich (w pozostałych Wspólnotach).
po 1970 r. zgodnie z reformą składki budżetowe zastąpili środkami
własnymi.
Zgodnie z art. 268 i 269 TWE dochody budżetowe do budżetu
ogólnego można podzielić na:
dochody własne,
zasoby pozostałe (1-2% całości dochodów: podatki płacone przez
pracowników WE od ich dochodów, wpłaty państw nie będących
członkami a uczestniczących w programach finansowanych przez
UE, kary naliczane firmom za łamanie przepisów dotyczących
konkurencji).
Struktura dochodów własnych ogólnego budżetu WE
1. Tradycyjne środki własne (traditional own sources  TOR):
składki cukrowe i cła handlowe
- opłaty rolne początkowo były nakładane na importowane
produkty rolne, pochodzące spoza rynku wewnętrznego WE i
miały formę opłat wyrównawczych i kwot kompensacyjnych. Od
lipca 1995 r. zostały zastąpione cłami. Jest to wynik postanowień
Rundy Urugwajskiej GATT;
- składki cukrowe miały charakter podobny do opłat rolnych
zwiÄ…zane z produkcjÄ… i magazynowaniem cukry i izoglukozy na
terenie UE. Wykorzystywane do wspierania eksportu tych
produktów i pokrywają koszty interwencji w ramach regulacji
podejmowanych na rynku cukru;
- opłaty od produkcji izoglukozy wprowadzono na zasadach,
jak w przypadku opłat cukrowych. Próbowano kwestionować
celowość stosowania tych dopłat. ETS orzekł zasadność takiej
praktyki.
2. Cła na artykuły przemysłowe
Wprowadzenie wspólnej taryfy celnej w połowie 1968 r. było
przesłanką unii celnej, w której cła pobierano na granicach
zewnętrznych, niezależnie od tego, jaki kraj był ostatecznym odbiorcą
towarów.
W UE obowiązuje wspólna polityka handlowa, co oznacza wspólną taryfę
celnÄ…. Jednak kraje UE wraz z trzema krajami EFTA (Islandia,
Lichtenstein, Norwegia) tworzą EOG, co oznacza objęcie tych trzech
krajów czterema swobodami obowiązującymi na rynku wewnętrznym.
Obok wspólnej taryfy obowiązującej w UE cła mogą być płacone
również na granicy jednego z państw EFTA. Szwajcaria jako czwarty
kraj EFTA nie jest członkiem EOG, ale jest objęta czterema
swobodami na podstawie umowy indywidualnej z UE.
3. Wpływy z VAT
Wprowadzenie do budżetu tych dochodów nastąpiło w 1979 r. po
dokonaniu cześciowej harmonizacji podatku od wartości dodanej
(stawka podstawowa musi mieścić się w granicach 15-25%). Przez
wiele lat był to najważniejszy dochód budżetu wspólnotowego.
4. Składka oparta na DNB. Wprowadzono wraz z zapoczątkowaniem
perspektywy budżetowej 1988-1992. Do budżetu wchodzi także
kwota niewykorzystana w roku poprzednim. Zasadnicze znaczenie
ma nieprzekraczalny pułap środków własnych, podawany na
poziomie 1,24% DNB
Kalkulacje budżetowe są bardziej złożone z powodu konieczności
uwzględnienia rabatu brytyjskiego.
Rabat to 2/3 wpłat Wielkiej Brytanii netto do unijnego budżetu.
Wywalczyła ją jeszcze Margaret Thatcher w 1985 r. argumentując, że
Wielka Brytania jest jednym z uboższych krajów Unii i korzysta w
znacznie mniejszym stopniu ze Wspólnej Polityki Rolnej UE, która
pożera ponad 40% unijnego budżetu.
Oznacza to, że pozostałe kraje członkowskie biorą na siebie
opłacenie części brytyjskiej składki. W trakcie konstrukcji budżetu UE
na lata 2007-2013 pojawiła się propozycja ograniczenia rabatu
brytyjskiego o 20%.
5. Procedura budżetowa UE
Poszczególne etapy procedury stanowienia budżetu UE
do 01.09
PE + Rada UE:
do 01.07
Instytucje WE: KE: Å‚Ä…czy
Rada UE przyjmuje
własne preliminarze preliminarze w projekt
umotywowane
budżetu
stanowisko
do 01.10
Parlament Europejski:
a albo b
Przyjęcie
a) brak reakcji
42 dni
budżetu
b) zatwierdzenie stanowiska Rady UE
c) poprawki (większość 50% + 1 składu izby)
c
KE + Rada UE:
Rada UE
10 dni
a) przyjęcie poprawek PE
b) brak reakcji
b
b
Przewodniczący PE zwołuje komitet pojednawczy
21 dni
a) opracowanie wspólnego projektu PE i Rady UE
b
KE przedkłada nowy
b) brak porozumienia PE i Rady UE
projekt budżetu
a
a, b, c, d
Procedura zatwierdzenia wspólnego projektu:
a) PE + Rada UE: zatwierdzenie
b) PE + Rada UE: bezczynność
14 dni
c) PE zatwierdzenie, Rada UE bezczynność
Przyjęcie
d) PE bezczynność, Rada UE zatwierdzenie
budżetu
e) PE odrzucenie (większość 50% + 1 składu izby),
Rada UE zatwierdzenie
f) PE zatwierdzenie, Rada UE odrzucenie
e
f
Odrzucenie budżetu,
KE przedkłada nowy
projekt
f
Procedura potwierdzenia poprawek Parlamentu przez
PE (większością 3/5 przy kworum 50% + 1):
a
Budżet przyjęty z
14 dni
a) poprawki potwierdzone
poprawkami PE
b) poprawki niepotwierdzone
b
Budżet przyjęty bez
poprawek PE
6. Wieloletnie ramy finansowe
Wieloletnie ramy finansowe
Wieloletnie ramy finansowe (WRF) sÄ… planem finansowym
odzwierciedlajÄ…cym unijne priorytety polityczne na 7 lata;
WRF przyjmuję formę tzw. Porozumienia Międzyinstytucjonalnego, czyli
wspólnego stanowiska Komisji Europejskiej, Rady UE i Parlamentu
Europejskiego;
WRF określiją limity w odniesieniu do głównych grup wydatków, które nie
mogą być przekraczane w budżetach jednorocznych na poszczególne
lata;
WRF pozwała na takie kształtowanie finansów UE, by uwzględnić jej cele
średnioterminowe. Porozumienie międzyinstytucjonalne ma
zminimalizować ryzyko corocznej procedury budżetowej przez jedną
z instytucji.
Perspektywy finansowe 1988-2006
1988-1992 (I Pakiet Delorsa) rynek wewnętrzny, reforma WPR,
polityka strukturalna;
1993-1999 (II Pakiet Delorsa) reforma WPR, fundusz spójności;
2000-2006 (Pakiet Santera: Agenda 2000) rozszerzenie. List
 sześciu  grudzień 2003:
- Austria, Francja, Niemcy, Holandia, Szwecja, Wielka Brytania za
ograniczeniem do 2013 r. wydatków budżetowych do 1% DNB,
podczas gdy maksymalny pułap środków własnych wynosi 1,24
DNB;
- bardziej efektowne wspieranie polityk prowzrostowych (B&R,
edukacja);
- podejście top-down: określenie poziomu wydatków i następnie
określenie zakresu finansowania działań z budżetu ogólnego.
2007-20013 (Pakiet Barroso: NPF);
2014-2020 (Pakiet Barroso: WRF).
Priorytety NPF 2007-2013
Budowa gospodarki opartej na wiedzy i wspieranie równoważonego rozwoju;
Ochrona i zarzÄ…dzanie zasobami naturalnymi;
Dokończenie budowy obszaru wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa
(obywatelstwo europejskie);
Zwiększenie roli UE jako globalnego partnera;
Ściślejsza integracja EU 10; rozszerzenie o Bułgarię i Rumunię;
Przy zestawieniu wydatków NPF wykorzystane:
Podejście bottom-up: najpierw określane są cele do realizacji, a następnie
wielkość i struktura środków na ich realizacji;
Podzielono wydatki na 5 grup (inaczej niż w Agendzie 2000);
Średnio środki na zobowiązanie  1,23% DNB;
Średnio środki na płatności  1,12% DNB.
 środki na zobowiązanie  wartość zobowiązań, jakie budżet UE
może zaciągnąć w danym roku budżetowym na wydatkowanie
środków w tym lub kolejnych latach;
środki na płatności  pułap faktycznych płatności w danym roku
budżetowym.
Budżet UE 2012  CA (commitment appropriations): środki na zobowiązanie ,
PA (payments appropriations): środki na płatności, (*)  wyłączając koszty Funduszu Solidarności
Mld Ź w % zmiany do 2011
udział w kosztach
Działalność
całkowitych,%
CA PA CA PA
1. Trwały rozwój 67.5 55.3 45.9 +4.7 +3.2
1a. Konkurencyjność na rzecz wzrostu
14.7 11.5 10.0 +9.1 -0.2
i zatrudnienia
1b. Spójność na rzecz wzrostu
52.7 43.8 35.8 +3.5 +4.1
i zatrudnienia
2. Zachowanie i zarzÄ…dzanie zasobami
60.0 57.0 40.8 +2.2 +1.9
naturalnymi
WPR (pomoc bezpośrednia oraz
44.0 43.9 29.9 +2.6 +2.5
zwiÄ…zana z rynkami rolnymi)
Rozwój obszarów wiejskich ,
15.9 13.1 10.8 -1.3 -0.1
ochrona środowiska & Fundusz Rybołówstwa
3.Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i
2.1 1.5 1.4 (*) +10.9 (*) -1.3
sprawiedliwość
3a. Wolność, bezpieczeństwo, sprawiedliwość 1.4 0.8 0.9 +15.9 -2.5
3b. Obywatelstwo 0.7 0.6 0.5 (*) +2.1 (*) 0.4
4. UE jako partner globalny 9.4 6.9 6.4 +7.4 -4.0
5. Administracja 8.3 8.3 5.6 +1.3 +1.3
w tym dla Komisji 3.3 3.3 2.3 +0.2 +0.2
Ogółem 147.2 129.1 100
w % UE-27 DNB 1.12 0.98
Szacunkowe wydatki budżetu UE na rok 2012
Wieloletnie ramy finansowe 2014-2020  dzisiejsza inwestycja w przyszłość
Propozycje Komisji złożone 29 czerwca 2011 r. poddawane są obecnie dyskusji
państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego. Ten plan finansowy UE będzie
ściśle związany ze strategią Europa 2020, a jego celem będzie wniesienie wkładu w
odnowę wysoce konkurencyjnej społecznej gospodarki rynkowej w Europie za
pomocą innowacyjnego budżetu.
KE zaproponowała, by nowy budżet na kolejne 7 lat wyniósł 972,2 mld euro wobec
925 mld euro, które przyjÄ™to na lata 2007-2013 albo oð o 5 %. Wg wstÄ™pnego planu
Polska miałaby możliwość otrzymać ok. 80 mld euro wobec 68 mld euro do
dyspozycji w obecnym budżecie, pod warunkiem, że utrzyma się struktura
wewnętrznego podziału budżetu na poszczególne fundusze.
KE proponuje utrzymać fundusze na politykę rolną na poziomie obecnym  371,7 mld
euro (z czego 281 mld na dopłaty bezpośrednie) i fundusze spójności w wysokości
376 mld euro. Według propozycji Komisji powinny wzrosnąć wydatki m.in. na badania
i innowacyjność, a także na politykę sąsiedzką i imigracyjną.
Sytuacja Polski jest po raz ostatni tak uprzywilejowana. Według prognoz po 2020 r.
6-7 polskich województw wyjdzie ponad poziomy tych wskaz
ników, które uprawniają
do pozyskiwania największych środków.
Eksperci przewidują, że szczyt rozmów i decyzje finalne zostaną podjęte w II połowie
2013 roku.
Przebieg procedury
W dniu 29 czerwca 2011 r. Komisja opublikowała wniosek w sprawie wieloletnich ram
finansowych na lata 2014-2020. Do dnia 31 grudnia 2011 r. Komisja przedstawiła
kompleksowy pakiet 57 wniosków legislacyjnych w sprawie przepisów sektorowych
leżących u podstaw wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020.
Wraz z przeglÄ…dem rozporzÄ…dzenia finansowego wszystkie te wnioski tworzÄ… zestaw
spójnych zasad, których istotną cechą jest m.in. to, że mają uprościć przepisy.
W celu zagwarantowania, że nowe programy zostaną uruchomione od dnia
1 stycznia 2014 r., wnioski należy przyjąć do końca 2013 r.
Przy opracowywaniu wniosków Komisja dokonała oceny funkcjonowania istniejących
instrumentów i programów w zakresie wydatków oraz przeprowadziła szeroko
zakrojone konsultacje z obywatelami i zainteresowanymi stronami w celu
opracowania takich instrumentów i programów, które najlepiej odpowiadałyby ich
potrzebom i trybom działania.
Skąd pochodzą pieniądze na budżet UE w 2014-2020
y
ródła informacji:
1. Artur Nowak-Far, Finanse Unii Europejskiej: aspekty instytucjonalne i prawne, Wa-wa, Instytut Wydawniczy
EuroPrawo 2009.
2. Katarzyna Żukrowska, Budżet ogólny Unii Europejskiej, Wyd-wo Akadem. i Profesjonalne, Warszawa 2009.
3. Leokadia Orzęziak, Finanse Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2009.
4. Jan Barcz, Poznaj Traktat z Lizbony, PolskawUE.gov.pl, MSZ, Warszawa 2010.
5. Zalecenia rady w sprawie ogólnych wytycznych polityki gospodarczej państw członkowskich i wspólnoty
(2005-2008),
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/dzialaniapromocyjne/Documents/00_zsww_lipiec_gospodarka1.pdf
6. Integrated guidelines for growth and jobs (2008-2010), Brussels, 11.12.2007 com(2007) 803 final part v.
7. Council calls for a tight 2012 EU budget,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2011/pdf/ee-2011-
1_en.pdf
14. Komisja Europejska: Projekt budżetu UE 2014-2020, http://eu.ngo.pl/x/667504
15. EU Budget proposal - Multiannual Financial Framework 2014-2020,
http://ec.europa.eu/budget/reform/index_en.htm
16. Niemieckie reakcje na propozycjÄ™ Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2014 2020,
http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/best/2011-07-13/niemieckie-reakcje-na-propozycje-wieloletnich-ram-finansowych-
na-lata-201
17. Basic Figures on the EU , Eurostat: Compact guides, spring 2012, http://ec.europa.eu/eurostat
18. Budget 2012 in figures , http://ec.europa.eu/budget/figures/2012/2012_en.cfm
19. Budżet UE 2012 w liczbach,
http://ec.europa.eu/budget/library/biblio/publications/2012/budget_folder/print/186978_2011_4429_EU_BUDGET_20
12_PL.pdf
20. Financial framework 2007  2013, http://ec.europa.eu/budget/figures/fin_fwk0713/fwk0713_en.cfm#cf07_13
21. MIKROKOMENTARZ EUROPA - (02.04.02-07.04.2012)-JAKI B
DZIE UNIJNY BUDŻET NA 2014-2020,
http://globaleconomy.pl/content/view/4432/44/
22.