Rachunek kosztów - zasady kalkulacji podziałowej prostej
Kalkulacja podziałowa prosta uwa\
ana jest za najstarszy i najłatwiejszy sposób ustalania jednostkowego kosztu produktu. Znajduje ona
zastosowanie przy produkcji masowej jednorodnego produktu, przy czym produkcja ta powinna charakteryzować się niewielkim stopniem
skomplikowania. Wśród przedsiębiorstw, które stosują kalkulację podziałową prostą, mo\
na wyró\
nić elektrownie, kopalnie albo cementownie.
Kalkulacja podziałowa prosta ma równie\
zastosowanie przy ustalaniu kosztów jednostkowych świadczeń wewnętrznych (działalności
pomocniczej). W ostatnich latach jednak, w związku z rozszerzaniem i ró\
nicowaniem oferty produkcyjnej, liczba przedsiębiorstw stosujących ten
rodzaj kalkulacji systematycznie maleje.
Jednostkowy koszt wytworzenia produktu w kalkulacji podziałowej prostej powstaje w wyniku podzielenia sumy kosztów poniesionych w danym
okresie sprawozdawczym przez liczbę naturalnych jednostek miary (sztuk, metrów, litrów, kilogramów, kilowatogodzin, ton itp.) produktu
wytworzonych w tym okresie. Jednostkowy koszt wytworzenia oblicza się więc według następującego wzoru:
Ko
k
=
Qwg
gdzie:
k - jednostkowy koszt wytworzenia,
Ko- koszty całkowite poniesione w okresie sprawozdawczym,
Qwg - wielkość produkcji gotowej wyra\
ona w jednostkach naturalnych.
Przedstawiony wzór wyra\
a pewne uproszczenie, polegające na łącznym traktowaniu wszystkich kosztów okresu sprawozdawczego. Mając na
uwadze potrzebę kontroli i analizy kosztów, dokonuje się podziału poniesionych kosztów na składniki wyró\
nione w kalkulacyjnym układzie
kosztów. Oznacza to, i\
nie dzieli się ogólnej sumy kosztów przez liczbę jednostek naturalnych, lecz rozlicza się ka\
dą pozycję kalkulacyjną
z osobna. Sposób ustalania jednostkowego kosztu wytworzenia przy zastosowaniu kalkulacji podziałowej prostej przedstawia poni\
szy przykład.
Przykład
Przedsiębiorstwo "X" wytwarza jednorodny wyrób. Dane dotyczące poszczególnych kosztów poniesionych w okresie sprawozdawczym oraz wyniki
kalkulacji zamieszczone są w tabeli 3.
Tabela 3
Koszty Liczba wytworzonych Koszt
Pozycje kalkulacyjne kosztów całkowite produktów jednostkowy
(zł) (t) (zł/t)
Materiały bezpośrednie 60.000 3.000 20,00
Wynagrodzenia bezpośrednie
24.000 3.000 8,00
Świadczenia na rzecz
pracowników
5.400 3.000 1,80
Koszty wydziałowe
18.000 3.000 6,00
Koszt wytworzenia 107.400 35,80
W prezentowanym przykładzie kalkulacja była przeprowadzana na poziomie rzeczywistego kosztu wytworzenia. Jednostkowy koszt wyrobu
gotowego uzyskano dzieląc poszczególne składniki kosztów poniesionych w okresie przez wielkość produkcji. Ten sam wynik otrzymalibyśmy,
dzieląc sumę poniesionych kosztów (107.400 zł) przez liczbę wytworzonych produktów (3.000 t).
Ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia, w sytuacji gdy w jednostce występuje produkcja w toku
Przedstawiona w przykładzie formuła obliczania jednostkowego kosztu wytworzenia jest prawdziwa przy zało\
eniu, \
e w jednostce nie występuje
produkcja w toku. W wielu przedsiębiorstwach jednak występuje na koniec okresu sprawozdawczego remanent produkcji niezakończonej. W takim
przypadku przed rozpoczęciem kalkulacji nale\
y zastosować jedno z następujących rozwiązań:
1. Produkcja niezakończona jest przeliczana na umowne przedmioty kalkulacji. Produkcję niezakończoną traktuje się wtedy jako określony procent
produkcji gotowej wynikający z osiągniętego stopnia przerobu produkcji niezakończonej w stosunku do produkcji gotowej. Wskaz
nik stopnia
przerobu (zwany tak\
e stopniem zaawansowania) słu\
y do przeliczenia produkcji niezakończonej na produkty gotowe. Formuła jednostkowego
kosztu wytworzenia produktu gotowego uwzględniająca produkcję niezakończoną występującą na koniec okresu sprawozdawczego jest następująca:
Ko
k =
Qwg + Qrk x Sp
gdzie:
Qrk - wielkość produkcji niezakończonej na koniec okresu sprawozdawczego,
Sp- stopień zaawansowania produkcji niezakończonej (wyra\
ony procentowo).
2. Produkcja niezakończona mo\
e być tak\
e wyceniana według z góry przyjętego kosztu (np. planowanego). Ustalony w ten sposób koszt
wytworzenia produkcji niezakończonej pomniejsza koszty produkcji poniesione w danym okresie sprawozdawczym. W rezultacie otrzymuje się
łączną sumę kosztów wytworzenia produktów gotowych. Tak otrzymaną sumę kosztów dzieli się przez ilość wytworzonych produktów gotowych
według następującego wzoru:
Ko - Kprk
k =
Qwg
gdzie:
Kprk - planowane koszty wytworzenia produkcji niezakończonej.
Zasady stosowania kalkulacji podziałowej prostej w warunkach występowania produkcji niezakończonej przedstawia poni\
szy przykład.
Przykład 1
I. Zało\
enia:
1. Na koniec okresu sprawozdawczego, po rozliczeniu wszystkich kosztów, na koncie "Produkcja podstawowa" zgromadzono następujące koszty:
a) materiały bezpośrednie: 10.000 zł,
b) wynagrodzenia bezpośrednie: 6.000 zł,
c) koszty wydziałowe: 4.000 zł,
d) razem: 20.000 zł.
2. W bie\
ącym okresie sprawozdawczym wytworzono: 800 szt. jednorodnych wyrobów gotowych oraz 500 szt. zaawansowanych w 40% z punktu
widzenia poniesionych kosztów. Produkcja niezakończona jest wyceniana według kosztów planowanych. Po dokonaniu wyceny ustalono, \
e koszty
tej produkcji obejmują:
a) materiały bezpośrednie: 2.400 zł,
b) wynagrodzenia bezpośrednie: 1.600 zł,
c) koszty wydziałowe: 800 zł,
d) razem: 4.800 zł.
3. W dalszej części przykładu przedstawimy procedurę kalkulacji z wykorzystaniem dwóch sposobów wyceny produkcji niezakończonej.
II. Obliczenia:
A. Produkcja niezakończona jest wyceniana według kosztu planowanego:
W tym podejściu planowane koszty produkcji niezakończonej zostaną odjęte od całkowitych kosztów bie\
ącego okresu sprawozdawczego.
Otrzymana ró\
nica podlega podzieleniu przez wielkość produkcji gotowej, dzięki czemu otrzymuje się jednostkowy koszt produktu. Rozwiązanie
przedstawiono w tabeli 4.
Tabela 4
Planowany koszt Koszt Liczba
Pozycje Koszty wytworzenia wytworzenia wytworzonych Koszt
kalkulacyjne całkowite produkcji produkcji produktów jednostkowy
kosztów (zł) niezakończonej gotowej gotowych (zł/szt.)
(zł) (zł) (szt.)
1 2 3 4 (2 - 3) 5 6 (4 : 5)
Materiały 10.000 2.400 7.600 800 9,50
bezpośrednie
Wynagrodzenia 6.000 1.600 4.400 800 5,50
bezpośrednie
Koszty 4.000 800 3.200 800 4,00
wydziałowe
Koszt 20.000 4.800 15.200 19,00
wytworzenia
B. Produkcja niezakończona jest przeliczana na produkty gotowe przy zastosowaniu wskaz
nika zaawansowania tej produkcji:
1. Ustalenie wielkości produkcji bie\
ącego okresu
sprawozdawczego:
a) 800 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 800 szt.,
b) 500 szt. wyrobów zaawansowanych w 40%: 200 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 1.000 szt.
2. Kalkulacja kosztów wytworzenia produkcji gotowej i wycena
produkcji niezakończonej:
Tabela 5
Wielkość produkcji
Koszt Koszt
Pozycje Koszty w umownych Koszt
wytworzenia wytworzenia
kalkulacyjne całkowite jednostkach jednostkowy
produkcji produkcji
kosztów (zł) kalkulacyjnych (zł/szt.)
gotowej niezakończonej
(szt.)
1 2 3 4 (2 : 3) 5 (800 szt. x 4) 6 (2 - 5)
Materiały 10.000 1.000 10,00 8.000 2.000
bezpośrednie
Wynagrodzenia 6.000 1.000 6,00 4.800 1.200
bezpośrednie
Koszty 4.000 1.000 4,00 3.200 800
wydziałowe
Koszt 20.000 20,00 16.000 4.000
wytworzenia
Koszt wytworzenia produkcji gotowej otrzymaliśmy mno\
ąc wielkość tej produkcji (800 szt.) przez koszt jednostkowy produktu. Z kolei koszt
wytworzenia produkcji niezakończonej ustaliliśmy poprzez odjęcie kosztu wytworzenia produkcji gotowej od całkowitych kosztów poniesionych
w bie\
ącym miesiącu. Te same wyniki mo\
na otrzymać, mno\
ąc wyliczony koszt jednostkowy produktu gotowego przez stopień zaawansowania
produkcji i wielkość produkcji niezakończonej (tabela 6).
Tabela 6
Wielkość
Koszt na Koszt
Pozycje Koszty produkcji Koszt
jednostkę wytworzenia
kalkulacyjne całkowite w umownych jednostkowy
produktu produkcji
kosztów (zł) jednostkach (zł/szt.)
niezakończonego niezakończonej
kalkulacyjnych
(szt.)
1 2 3 4 5 (4 x 40%) 6
Materiały 10.000 1.000 10,00 4,00 2.000
bezpośrednie
Wynagrodzenia 6.000 1.000 6,00 2,40 1.200
bezpośrednie
Koszty 4.000 1.000 4,00 1,60 800
wydziałowe
Koszt 20.000 20,00 8,00 4.000
wytworzenia
Wielkości ujęte w kolumnie 5 zostały wyliczone poprzez przemno\
enie kosztu przypadającego na jednostkę produktu gotowego przez stopień
zaawansowania produkcji, np. (dla materiałów bezpośrednich):
(10,00 zł/szt. x 40%) = 4,00 zł/szt.
Aby wycenić produkcję niezakończoną (kolumna 6), nale\
ało przemno\
yć obliczone dla ka\
dej pozycji kalkulacyjnej koszty jednostkowe przez
wielkość produkcji niezakończonej, np.:
(500 szt. x 4,00 zł/szt.) = 2.000 zł.
Nale\
y zauwa\
yć, \
e koszty jednostkowe obliczone w prezentowanych wariantach kalkulacji ró\
nią się między sobą. Jest to spowodowane
odmiennym podejściem do sposobu wyceny produkcji niezakończonej.
Ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia w warunkach odrębnego ustalania jednostkowego kosztu zu\
ycia materiałów i kosztu przerobu
Koszt wytworzenia produkcji niezakończonej, obliczony w powy\
szym przykładzie ustalono jako określony procent od ka\
dej pozycji kalkulacyjnej
kosztu wytworzenia wyrobu gotowego. Podobne rozwiązanie mo\
e być stosowane jedynie wówczas, gdy stan zaawansowania produkcji
niezakończonej mo\
na określić na tym samym poziomie dla ka\
dej pozycji kalkulacyjnej. Sytuacja tego typu zdarza się w praktyce gospodarczej
stosunkowo rzadko, zwłaszcza gdy materiały są w całości wydawane do produkcji w momencie jej rozpoczęcia. W takim przypadku koszty
materiałów bezpośrednich dotyczące wyrobu gotowego oraz niezakończonego są jednakowe. Natomiast koszty przerobu (czyli pozostałe koszty
bezpośrednie i koszty wydziałowe) rozliczane są na produkty według stopnia zaawansowania produkcji.
Z tego względu kalkulacja jednostkowych kosztów wytworzenia produktów powinna zawierać odrębne ustalenia dotyczące zu\
ycia materiałów oraz
kosztów przerobu. Kalkulację tę przeprowadza się według następującej procedury:
1. Ustalenie jednostkowego kosztu zu\
ycia materiałów:
Ko materiały
k =
Qwg + Qrk x Sp
2. Ustalenie jednostkowego kosztu przerobu:
Ko przerobu
k =
Qwg + Qrk x Sp
gdzie:
Ko materiały - koszty zu\
ycia materiałów poniesione w bie\
ącym okresie,
Ko przerobu - koszty przerobu poniesione w bie\
ącym okresie.
Kalkulację jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego i niezakończonego w warunkach odrębnego ustalania jednostkowego kosztu
zu\
ycia materiałów i kosztu przerobu, przedstawia poni\
szy przykład.
Przykład 2
I. Zało\
enia:
1. Przedsiębiorstwo "X" wyprodukowało w okresie sprawozdawczym: 2.000 szt. wyrobów gotowych oraz 900 półfabrykatów, których stopień
zaawansowania w procesie wytwórczym wynosi 25%. Na koniec okresu sprawozdawczego, po rozliczeniu wszystkich kosztów, na koncie "Produkcja
podstawowa" zgromadzono następujące koszty:
a) materiały bezpośrednie: 290.000 zł,
b) wynagrodzenia bezpośrednie: 97.900 zł,
c) koszty wydziałowe: 57.850 zł,
d) razem: 445.750 zł.
2. Na podstawie powy\
szych danych ustalimy jednostkowy koszt wytworzenia przyjmując zało\
enie, \
e materiały są wydawane do produkcji
w momencie jej rozpoczęcia.
II. Obliczenia:
Je\
eli przyjmowane jest zało\
enie o zu\
yciu materiałów w pierwszej operacji technologicznej (czyli z chwilą rozpoczęcia produkcji), to koszty
materiałów bezpośrednich dotyczące produktów gotowych i produkcji niezakończonej są jednakowe Stopień zaawansowania produkcji
niezakończonej dla pozycji kalkulacyjnej: materiały bezpośrednie wynosi: 100%. Ró\
nica występuje tylko w odniesieniu do pozostałych pozycji
kosztów, czyli kosztów przerobu (tutaj: kosztów wynagrodzeń bezpośrednich i kosztów wydziałowych). Stopień zaawansowania produkcji
niezakończonej w odniesieniu do kosztów przerobu wynosi w tym przykładzie: 25%. W związku z tym odrębnie nale\
y kalkulować koszty
materiałów bezpośrednich i koszty przerobu. Przed rozpoczęciem kalkulacji nale\
y obliczyć wielkość produkcji dla ka\
dego składnika kosztów
wytworzenia. Przedstawia się ona nastęująco:
1. Dla kosztów materiałów bezpośrednich:
a) 2.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 2.000 szt.,
b) 900 szt. wyrobów zaawansowanych w 100%: 900 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 2.900 szt.
2. Dla kosztów przerobu:
a) 2.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 2.000 szt.,
b) 900 szt. wyrobów zaawansowanych w 25%: (900 szt. x 25%) = 225 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 2.225 szt.
Zasadnicza część kalkulacji kosztu jednostkowego została przedstawiona w tabeli 7.
Tabela 7
Liczba Koszt na Koszt
Koszt
Pozycje Koszty wytwo- Koszt jednostkę wytworzenia
wytworzenia
kalkulacyjne całkowite rzonych jednostkowy produktu produkcji
produkcji
kosztów (zł) produktów (zł/szt.) nieza- nieza-
gotowej
(szt.) kończonego kończonej
1 2 3 4 5 6 7
Materiały 290.000 2.900 100,00 100,00 90.000 200.000
bezpośrednie
Wynagrodzenia 97.900 2.225 44,00 11,00 9.900 88.000
bezpośrednie
Koszty 57.850 2.225 26,00 6,50 5.850 52.000
wydziałowe
Koszt 445.750 170,00 117,50 105.750 340.000
wytworzenia
Stopień przetworzenia produkcji niezakończonej w odniesieniu do materiałów bezpośrednich wynosi 100%, dlatego koszt przypadający na jednostkę
produktu niezakończonego jest to\
samy z jednostkowym kosztem produktu gotowego i wynosi 100 zł/szt.
Dla kosztów przerobu jednostkowy koszt produktu niezakończonego wynosi:
(44,00 zł/szt. x 25%) = 11,00 zł/szt.,
(26,00 zł/szt. x 25%) = 6,50 zł/szt.
Całkowity koszt produkcji gotowej i produkcji niezakończonej na koniec okresu obliczono następująco:
2.000 szt. x (100,00 + 44,00 + 26,00) zł/szt. = 340.000 zł,
900 szt. x (100,00 + 11,00 + 6,50) zł/szt. = 105.750 zł.
Koszty całkowite wytworzenia produkcji gotowej (kolumna 7) i niezakończonej (kolumna 6) poniesione w okresie sprawozdawczym są równe
kwocie: 445.750 zł, co zgodne jest z sumą kosztów całkowitych (kolumna 2).
Sposób przeprowadzenia kalkulacji, w przypadku gdy występuje remanent produkcji niezakończonej na początek okresu
W prezentowanych dotychczas rozwa\
aniach dotyczących kalkulacji podziałowej prostej przyjmowano zało\
enie, zgodnie z którym na koncie
"Produkcja podstawowa" nie występuje zapas początkowy produkcji w toku, podziałowi podlegają natomiast tylko koszty poniesione w danym
okresie. Omówimy teraz sposoby przeprowadzania kalkulacji, w przypadku gdy występuje remanent produkcji niezakończonej na początek okresu
sprawozdawczego.
Produkcja w toku mo\
e występować nie tylko na koniec, lecz równie\
na początek okresu. W takich przypadkach mo\
na dokonać wyceny produkcji
niezakończonej na koniec okresu po koszcie przeciętnym lub po koszcie bie\
ącym, przez co otrzymuje się ró\
ne wyniki.
W metodzie kosztu przeciętnego zakłada się, \
e zapas początkowy produkcji niezakończonej nie jest wyodrębniany z produkcji bie\
ącego okresu.
Zatem koszt całkowity wytworzenia zarówno produktów gotowych, jak i produkcji niezakończonej jest sumą kosztów stanu początkowego tej
produkcji i kosztów bie\
ącego okresu.
Jednostkowy koszt wytworzenia produktów gotowych przy zastosowaniu metody kosztu przeciętnego jest określony następującą formułą:
Krp + Ko
k =
Qwg + Qrk x Sp
gdzie:
Krp - koszt wytworzenia produkcji niezakończonej na początek okresu.
W metodzie kosztu bie\
ącego zakłada się, \
e w bie\
ącym okresie w pierwszej kolejności przetwarza się i przyjmuje do magazynu produkcję, która
została rozpoczęta w poprzednim okresie (zgodnie z zasadą FIFO - pierwsze przyszło, pierwsze wyszło). Jednostkowy koszt wytworzenia produktów
gotowych przy zastosowaniu metody kosztu bie\
ącego jest ustalany na podstawie wzoru:
Ko
k =
Qwg + Qrk x Sp - Qrp x Sp
gdzie:
Qrp - wielkość produkcji niezakończonej na początek okresu sprawozdawczego.
Przedstawione wzory mo\
na stosować bezpośrednio przy ustalaniu jednostkowego kosztu wytworzenia przy zało\
eniu, \
e stopień zaawansowania
produkcji niezakończonej jest jednakowy dla wszystkich pozycji kalkulacyjnych. Jednak gdy materiały bezpośrednie wydawane są do produkcji
w momencie jej rozpoczęcia, wówczas stopień zaawansowania produkcji niezakończonej dla tej pozycji kalkulacyjnej wynosi 100%. Koszty
materiałów bezpośrednich są bowiem takie same zarówno dla produktu gotowego, jak i produkcji niezakończonej. W takim przypadku nale\
y
dokonać kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia odrębnie dla kosztów materiałów bezpośrednich i kosztów przerobu, które są uzale\
nione od
stopnia zaawansowania produkcji.
Przykład 3
I. Zało\
enia:
1. W przedsiębiorstwie "X" saldo początkowe konta "Produkcja podstawowa" wynosi:
115.000 zł, w tym:
a) materiały bezpośrednie: 70.000 zł,
 b) koszty przerobu: 45.000 zł.
2. Poniesione koszty dotyczyły 2.500 szt. wyrobów (produkcji niezakończonej
w poprzednim okresie sprawozdawczym). Materiały bezpośrednie są wydawane
w całości w momencie rozpoczęcia produkcji, zatem w odniesieniu do tej pozycji
kalkulacyjnej stopień zaawansowania produkcji niezakończonej wynosi 100%. Stopień
zaawansowania produkcji niezakończonej na początek okresu w odniesieniu
do kosztów przerobu wynosił 20%. Koszty bie\
ącego okresu wyniosły:
a) materiały bezpośrednie: 135.000 zł,
b) koszty przerobu: 105.000 zł.
3. W bie\
ącym okresie wytworzono i zakończono produkcję: 17.000 szt. wyrobów
gotowych. Produkcja niezakończona na koniec okresu wynosiła: 3.500 szt. produktów,
które w odniesieniu do kosztów przerobu są zaawansowane w 50%.
II. Obliczenia:
A. Kalkulacja kosztów według metody kosztu przeciętnego:
Przed rozpoczęciem kalkulacji nale\
y obliczyć wielkość produkcji dla ka\
dego składnika kosztów wytworzenia. Przedstawia się ona następująco:
1. Dla kosztów materiałów bezpośrednich:
a) 17.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 17.000 szt.,
b) 3.500 szt. wyrobów zaawansowanych w 100%: 3.500 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 20.500 szt.
2. Dla kosztów przerobu:
a) 17.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 17.000 szt.,
b) 3.500 szt. wyrobów zaawansowanych w 50%: 1.750 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 18.750 szt.
Wyniki kalkulacji w rozbiciu na pozycje kalkulacyjne (koszt zu\
ycia materiałów bezpośrednich i koszty przerobu) przedstawiono w tabeli 8.
Tabela 8
Koszty Koszt na Koszt Koszt
Pozycje Koszt
zapasu Koszty Koszty Wielkość jednostkę wytworzenia wytwo-
kalkula- jedno-
począ- okresu całkowite produkcji produktu produkcji rzenia
cyjne stkowy
tkowego (zł) (zł) (szt.) nieza- nieza- produkcji
kosztów (zł/szt.)
(zł)) kończonego kończonej gotowej
1 2 3 4 (2 + 3) 5 6 (4 : 7 8 9
5)
Materiały 70.000 135.000 205.000 20.500 10,00 10,00 35.000 170.000
bezpośrednie
Koszty 45.000 105.000 150.000 18.750 8,00 4,00 14.000 136.000
przerobu
Koszt 115.000 240.000 355.000 18,00 14,00 49.000 306.000
wytworzenia
Po podzieleniu kosztów całkowitych przez liczbę umownych jednostek kalkulacyjnych otrzymano jednostkowy koszt zu\
ycia materiałów
bezpośrednich oraz jednostkowy koszt przerobu.
Stopień przetworzenia produkcji niezakończonej w odniesieniu do materiałów bezpośrednich wynosi 100%, dlatego koszt jednostkowy
półproduktów jest to\
samy z jednostkowym kosztem produktu gotowego i wynosi: 10 zł/szt. Dla kosztów przerobu jednostkowy koszt produktu
niezakończonego wynosi:
(8,00 zł/szt. x 50%) = 4,00 zł/szt.
Całkowity koszt produkcji gotowej i niezakończonej na koniec okresu obliczono następująco:
a) produkcja gotowa:
17.000 szt. x (10,00 + 8,00) zł/szt. = 306.000 zł,
b) produkcja niezakończona:
3.500 szt. x (10,00 + 4,00) zł/szt. = 49.000 zł.
Koszty całkowite wytworzenia produkcji gotowej (kolumna 8) i niezakończonej poniesione w okresie są równe kwocie: 355.000 zł, co zgodne jest
z sumą kosztów całkowitych (kolumna 4).
B. Kalkulacja kosztów według metody kosztu bie\
ącego:
Przed rozpoczęciem kalkulacji nale\
y obliczyć wielkość produkcji dla ka\
dego składnika kosztów wytworzenia. Przedstawia się ona następująco:
1. Dla kosztów materiałów bezpośrednich:
a) 17.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 17.000 szt.,
b) plus 3.500 szt. wyrobów zaawansowanych w 100%: 3.500 szt.,
c) minus 2.500 szt. wyrobów zaawansowanych w 100%: 2.500 szt.,
d) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 18.000 szt.
2. Dla kosztów przerobu:
a) 17.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%: 17.000 szt.,
b) plus 3.500 szt. wyrobów zaawansowanych w 50%: 1.750 szt.,
c) minus 2.500 szt. wyrobów zaawansowanych w 20%: 500 szt.,
d) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych: 18.250 szt.
Wyniki kalkulacji w rozbiciu na pozycje kalkulacyjne (koszt zu\
ycia materiałów bezpośrednich i koszty przerobu) przedstawiono w tabeli 9.
Tabela 9
Koszt na Koszt
Pozycje Koszt Koszt
Koszty Koszty Wielkość jednostkę wytworzenia
kalku- jedno- wytworzenia
okresu całkowite produkcji produktu produkcji
lacyjne stkowy produkcji
(zł) (zł) (szt.) niezakoń- niezakoń-
kosztów (zł/szt.) gotowej
czonego czonej
1 2 3 4 5 (3 : 4) 6 7 8
Materiały 135.000 135.000 18.000 7,5000 7,5000 26.250,00 108.750,00
bezpośrednie
Koszty 105.000 105.000 18.250 5,7534* 2,8767* 10.068,45 94.931,55
przerobu
Koszt 240.000 240.000 13,2534 10,3767 36.318,45 203.681,55
wytworzenia
Dla potrzeb prawidłowej wyceny produkcji gotowej i niezakończonej zachowano du\
ą dokładność kalkulacji.
Jednostkowy koszt produktu gotowego uzyskano dzieląc koszty całkowite poniesione w okresie przez wielkość produkcji wyra\
oną w jednostkach
umownych.
Dla materiałów bezpośrednich jednostkowy koszt produktu niezakończonego jest równy jednostkowemu kosztowi produktu gotowego i wynosi:
7,50 zł/szt. Jednostkowy koszt przerobu produktu niezakończonego, po uwzględnieniu stopnia zaawansowania produkcji, jest określony na
podstawie jednostkowego kosztu produktu gotowego:
(5,7534 zł/szt. x 50%) 2,8767 zł/szt.
Koszt wytworzenia produkcji gotowej, obliczony w kolumnie 8 tabeli 9 dotyczy produkcji wyrobów rozpoczętych i zakończonych w bie\
ącym
okresie. Liczbę produktów gotowych bie\
ącego okresu ustala się jako ró\
nicę produkcji gotowej i zapasu końcowego produkcji niezakończonej na
koniec okresu, wyra\
onych w jednostkach umownych. Liczba wyrobów gotowych wynosi zatem odpowiednio:
a) dla kosztów materiałów bezpośrednich:
(18.000 szt. - 3.500 szt.) = 14.500 szt.,
b) dla kosztów przerobu:
(18.250 szt. - 1.750 szt.) = 16.500 szt.
Natomiast liczba produktów niezakończonych na koniec okresu wynosi: 3.500 szt.
Koszty całkowite wytworzenia produkcji gotowej i niezakończonej poniesione w okresie są równe kwocie: 240.000 zł.
Koszt wytworzenia produkcji niezakończonej na koniec okresu mo\
na obliczyć następująco:
3.500 szt. x (7,50 + 2,8767) zł/szt. 36.318,45 zł.
Natomiast koszt wytworzenia produkcji gotowej wynosi:
(240.000 zł - 36.318,45 zł) = 203.681,55 zł.
Porównanie wyników uzyskanych przy zastosowaniu dwóch odmian kalkulacji podziałowej prostej wskazuje, \
e w przypadku metody kosztu
przeciętnego produkcja niezakończona na koniec okresu jest wyceniona na wy\
szym poziomie (49.000 zł) ni\
przy wykorzystaniu metody kosztu
bie\
ącego (36.318,45 zł). Dzieje się tak, poniewa\
w przykładzie bie\
ący koszt jednostkowy wynosi: 13,253 zł/szt., gdy natomiast przeciętny koszt
jednostkowy jest równy: 18 zł/szt., a metoda kosztu bie\
ącego uwzględnia wycenę produkcji niezakończonej po aktualnym koszcie wytworzenia.