RACHUNEK KOSZTÓW
wykład V
dr Marek Masztalerz
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2008/2009
GRUPY KOSZTÓW
koszty związane z podstawową działalnością firmy
(produkcja, handel, usługi), np. zu\
ycie energii,
KOSZTY
zu\
ycie materiałów, koszty wynagrodzeń, koszty
OPERACYJNE
usług obcych, koszty najmu i dzier\
awy, wartość
sprzedanych materiałów i towarów;
inne koszty związane z działalnością firmy, np.
darowizny, zapłacone kary i grzywny, niedobory
POZOSTAA
E
majątku, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów
KOSZTY
niefinansowych (trwałych i obrotowych), wartość
OPERACYJNE
sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych
koszty związane z działalnością inwestycyjną
i finansową, np. zapłacone odsetki, prowizje
KOSZTY
bankowe, odpisy z tytułu utraty wartości
FINANSOWE
aktywów finansowych, ujemne ró\
nice
kursowe, wartość sprzedanych aktywów
finansowych
© Marek Masztalerz
1
UKA
ADY EWIDENCYJNE KOSZTÓW
UKA
AD UKA
AD UKA
AD
MPK
RODZAJOWY FUNKCJONALNY KALKULACYJNY
koszty produkcji koszty wg miejsc
koszty produkcji koszty wg miejsc
koszty funkcji
koszty funkcji
koszty proste wg nośników (czyli powstawania (np.
koszty proste wg nośników (czyli powstawania (np.
realizowanych
realizowanych
wg rodzaju w przekroju wyrobów, działów, wydziałów,
wg rodzaju w przekroju wyrobów, działów, wydziałów,
przez jednostkÄ™
przez jednostkÄ™
usług lub klientów) procesów)
usług lub klientów) procesów)
Amortyzacja
Koszty wydziału X
Zu\
ycie materiałów Koszty zakupu
Koszty wydziału Y
Usługi obce Koszty dział. podst.
Koszty bezpośrednie ...
Podatki i opłaty Koszty dział. pomoc.
Koszty pośrednie Koszty działu A
Wynagrodzenia Koszty zarzÄ…du
Koszty działu B
Åšwiadczenia dla prac. Koszty sprzeda\
y
... itp.
Pozostałe koszty
Zespół  4 Zespół  5 Zespół  5 Zespół  5 lub  9
© Marek Masztalerz
UKA
AD RODZAJOWY KOSZTÓW
materiały do produkcji, materiały pomocnicze,
ZUśYCIE MATERIAA
ÓW I ENERGII
ZUśYCIE MATERIAA
ÓW I ENERGII
materiały biurowe, prąd, gaz, ciepło, paliwo
systematyczne zu\
ycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych
AMORTYZACJA
AMORTYZACJA
pensje brutto pracowników zatrudnionych na umowę o pracę,
WYNAGRODZENIA
WYNAGRODZENIA
umowę zlecenia i umowę o dzieło
składki na ZUS płacone przez pracodawcę,
UBEZPIECZENIA SPOA
ECZNE
UBEZPIECZENIA SPOA
ECZNE
świadczenia dla pracowników, szkolenia
I INNE ÅšWIADCZENIA
I INNE ÅšWIADCZENIA
usługi transportowe, pocztowe, bankowe, remontowe i inne; outsourcing
USA
UGI OBCE
USA
UGI OBCE
akcyza, niepodlegający odliczeniu VAT, opłaty skarbowe,
PODATKI I OPA
ATY
PODATKI I OPA
ATY
podatek od nieruchomości, podatki lokalne,
koszty najmu i dzier\
awy, koszty reprezentacji
POZOSTAA
E KOSZTY RODZAJOWE
POZOSTAA
E KOSZTY RODZAJOWE
i reklamy, koszty podró\
y słu\
bowych i inne
© Marek Masztalerz
2
401 AMORTYZACJA
TAK NIE
Wartość netto sprzedanych niefinansowych
Amortyzacja własnych środków trwałych
aktywów trwałych (PKO)
własnych i w leasingu finansowym
Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości
Amortyzacja wartości niematerialnych
niefinansowych aktywów trwałych (PKO)
i prawnych
Wartość netto zlikwidowanych, darowanych,
Amortyzacja długoterminowych inwestycji
ukradzionych niefinansowych aktywów
niefinansowych, jeśli firma stosuje model
trwałych (PKO)
wyceny w cenie nabycia
Jednorazowy odpis środków trwałych Wartość netto niefinansowych aktywów
lub wartości niematerialnych i prawnych trwałych utraconych w wyniku zdarzeń
o niskiej wartości (poni\
ej 3 500 zł) losowych (SN)
Środki trwałe mo\
na amortyzować metodą liniową, degresywna lub naturalną.
Wartości niematerialne i prawne amortyzuje się metodą liniową.
© Marek Masztalerz
401 AMORTYZACJA
Umorzenie ÅšT Amortyzacja
Umorzenie ÅšT Amortyzacja
Umorzenie WNiP
Umorzenie WNiP
Umorzenie NID
Umorzenie NID
© Marek Masztalerz
3
402 ZUśYCIE MATERIAA
ÓW I ENERGII
TAK NIE
Materiały bezpośrednie produkcji: surowce,
Materiały związane z wytworzeniem środków
paliwa, półfabrykaty, komponenty itp.
trwałych lub wartości niematerialnych
Materiały pośrednie: paliwa, energia, gazy
Materiały na cele reprezentacji i reklamy
Niezawinione niedobory, straty i ubytki
Środki ochrony i higieny pracowników
naturalne materiałów, skompensowane
z nadwy\
kami, mieszczÄ…ce siÄ™ w granicach
Materiały w ramach działalności socjalnej
norm zu\
ycia, składowania lub transportu
Niezawinione niedobory i straty materiałów
Narzędzia, przyrządy i inne przedmioty
niskocenne zaliczane do materiałów przekraczające normy ubytków
Zu\
ycie materiałów i części zamiennych na
Zawinione niedobory i straty materiałów
cele konserwacji, napraw i remontów
Straty materiałów wynikające za zdarzeń
Opakowania jednostkowe i zbiorcze
losowych lub materiały wykorzystane w celu
usuwania skutków zdarzeń losowych
Zu\
ycie odpadów u\
ytkowych powstałych
w toku produkcji
Odpisy aktualizujące wartość materiałów oraz
Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa,
wynikające z wyceny materiałów po cenie
woda , artykuły spo\
ywcze, wydawnictwa,
sprzeda\
y netto ni\
szej od ceny nabycia
materiały eksploatacyjne, środki czystości
© Marek Masztalerz
402 ZUśYCIE MATERIAA
ÓW I ENERGII
Materiały Zu\
ycie materiałów i energii
Materiały Zu\
ycie materiałów i energii
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Rozrachunki z dostawcami
Rozrachunki z dostawcami
© Marek Masztalerz
4
403 USA
UGI OBCE
TAK NIE
Usługi podwykonawców produkcji Usługi transportu, monta\
u, modernizacji,
przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji lub
Remonty, konserwacje, naprawy
adaptacji środków trwałych
Transport, spedycja, składowanie
Usługi na rzecz wytworzenia środków trwałych
i wartości niematerialnych
Czynsze za najem i dzier\
awÄ™
Usługi na rzecz pracowników: szkolenia,
Usługi doradcze i prawne, usługi rekrutacji,
przewozy, posiłki, usługi medyczne itp.
badań, ekspertyz, analiz, atestów itp.
Prowizje i odsetki od kredytów i leasingu
Usługi mened\
erskie
Prowizje maklerskie
Usługi bankowe (prowizje i opłaty)
Usługi związane ze sprzeda\
Ä…, likwidacjÄ…,
Usługi łączności (telefon, kurier, internet)
darowizną środków trwałych
Usługi biurowe i poligraficzne
Usługi usuwania skutków zdarzeń losowych
Usługi utrzymania czystości, ochrony, ppo\
.
Koszty napraw pokrywane przez zakład
ubezpieczeń
Usługi księgowe
© Marek Masztalerz
403 USA
UGI OBCE
Rozrachunki z dostawcami Usługi obce
Rozrachunki z dostawcami Usługi obce
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Zapasy
Zapasy
© Marek Masztalerz
5
404 PODATKI I OPA
ATY
TAK NIE
Podatek od nieruchomości
Podatek dochodowy (PIT & CIT)
Opłaty roczne za u\
ytkowanie wieczyste
Podatek VAT podlegajÄ…cy odliczeniu
Podatki i opłaty lokalne
Podatki i opłaty zwiększające wartość środka
trwałego lub środka trwałego w budowie
CÅ‚o i akcyza
Sankcje podatkowe i opłaty karne
VAT naliczony niepodlegajÄ…cy odliczeniu
(z wyjątkiem VAT od środków trwałych)
Odsetki karne
VAT nale\
ny od towarów i usług przekazanych
Opłaty sądowe i notarialne związane
na cele reprezentacji i reklamy, jeśli wcześniej
z dochodzeniem roszczeń
przysługiwało prawo do odliczenia VAT
Opłaty administracyjne i skarbowe
Opłaty koncesyjne
Wpłaty na PFRON i inne centralne fundusze
tworzone na podstawie przepisów prawa
© Marek Masztalerz
404 PODATKI I OPA
ATY
Rozrachunki publicznoprawne Podatki i opłaty
Rozrachunki publicznoprawne Podatki i opłaty
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Åšrodki pieniÄ™\
ne
© Marek Masztalerz
6
405 WYNAGRODZENIA
TAK NIE
Wynagrodzenia brutto z tytułu umów o pracę, Wynagrodzenia osób zatrudnionych
umów zlecenia lub umów o dzieło
w obszarze własnej działalności socjalnej
jednostki (np. obsługa i administracja
Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów)
obiektów socjalnych)
lub ich ekwiwalentów pienię\
nych
Wynagrodzenia osób  z zewnątrz , które nie są
Honoraria osób wchodzących w skład
pracownikami jednostki, np. konsultantów,
organów zarządzających lub nadzorczych
doradców, prawników, tłumaczy itp.
Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy
budowie, rozbudowie, przebudowie,
modernizacji, adaptacji środków trwałych
Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy
usuwaniu skutków zdarzeń losowych
Świadczenia na rzecz pracowników
© Marek Masztalerz
405 WYNAGRODZENIA
Rozrachunki z tytułu
Rozrachunki z tytułu
Wynagrodzenia
Wynagrodzenia
wynagrodzeń
wynagrodzeń
Zapasy
Zapasy
© Marek Masztalerz
7
406 UBEZP. SPOA
. I INNE ÅšWIADCZENIA
TAK
NIE
Składki na ubezpieczenia społeczne
Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów)
obciÄ…\
ajÄ…ce pracodawcÄ™
lub ich ekwiwalentów pienię\
nych
Składki na FP oraz FGŚP
Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa,
Åšwiadczenia rzeczowe zwiÄ…zane z ochronÄ…
woda , artykuły spo\
ywcze, prenumeraty
i higieną pracy, środki czystości, artykuły
czasopism fachowych, środki czystości
spo\
ywcze, odzie\
ochronna itp.
ogólnego przeznaczenia itp.
Dopłaty do biletów okresowych
Szkolenia pracowników
Åšwiadczenia dodatkowe np. bilety do kina,
do teatru, na basen, do siłowni itp.
Paczki świąteczne i dodatki świąteczne
Ubezpieczenia osobowe pracowników
pokrywane ze środków pracodawcy
Wypłaty pienię\
ne na rzecz osób fizycznych
np. nagrody jubileuszowe, stypendia,
odprawy pośmiertne itp.
© Marek Masztalerz
406 UBEZP. SPOA
. I INNE ÅšWIADCZENIA
Rozrachunki z ZUS Ubezp. spol. i inne świadczenia
Rozrachunki z ZUS Ubezp. spol. i inne świadczenia
Rozrachunki z dostawcami
Rozrachunki z dostawcami
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Zapasy
Zapasy
© Marek Masztalerz
8
407 POZOSTAA
E KOSZTY RODZAJOWE
TAK NIE
Podró\
e słu\
bowe
Wszelkie koszty wchodzące w skład
pozostałych kosztów operacyjnych
Koszty reprezentacji i reklamy, z tym
zu\
ycie materiałów na te cel
Ubezpieczenia majÄ…tkowe
Składki członkowskie
Wypłaty na rzecz osób fizycznych, które nie
są zaliczane do wynagrodzeń i świadczeń na
rzecz pracowników
Odsetki, prowizje, ró\
nice kursowe od
zobowiązań słu\
Ä…cych sfinansowaniu
wytworzenia produktów, ujęte w koszcie
wytworzenia produktów
Inne koszty (np. najem i dzier\
awa,
prenumerata czasopism)
© Marek Masztalerz
407 POZOSTAA
E KOSZTY RODZAJOWE
Rozrachunki z dostawcami Pozostałe koszty rodzajowe
Rozrachunki z dostawcami Pozostałe koszty rodzajowe
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Åšrodki pieniÄ™\
ne
Zapasy
Zapasy
© Marek Masztalerz
9
Być konsekwentnym...
 Kawa, herbata, woda w księgach firmy:
Zu\
ycie Świadczenia Pozostałe
Zu\
ycie Świadczenia Pozostałe
materiałów na rzecz koszty
materiałów na rzecz koszty
i energii pracowników rodzajowe
i energii pracowników rodzajowe
DLACZEGO TAK JEST ?
 Przecie\
wszystkie wersje sÄ… poprawne!
 Skąd mam wiedzieć, jak kole\
anka to księguje?
 A co za ró\
nica, przecie\
i tak pójdzie w koszty?!
 I tak tego nikt nie kontroluje...
© Marek Masztalerz
Jak to mo\
liwe ???
Zakupiono programy  Zapomniano o nabyciu
komputerowe i dokonano samochodów w lipcu i naliczono
jednorazowego odpisu. amortyzacjÄ™ za 4 miesiÄ…ce.
© Marek Masztalerz
10
UKA
AD FUNKCJONALNY KOSZTÓW
koszty związane z zakupem materiałów i towarów,
KOSZTY
KOSZTY
np. koszty transportu od dostawcy, koszty opakowań itp.
ZAKUPU
ZAKUPU
koszty związane z podstawową działalnością jednostki
KOSZTY
KOSZTY
(produkcyjną, handlową lub usługową)  w firmach
DZIAA
ALNOÅšCI
DZIAA
ALNOÅšCI
produkcyjnych są to koszty wytworzenia wyrobów
PODSTAWOWEJ
PODSTAWOWEJ
(bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji)
koszty bezpośrednio związane z pomocniczą działalnością
KOSZTY
KOSZTY
jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową), np.
DZIAA
ALNOÅšCI
DZIAA
ALNOÅšCI
koszty funkcjonowania własnej elektrowni, kotłowni,
POMOCNICZEJ
POMOCNICZEJ
warsztatu remontowego itp.
koszty ogólnozakładowe, związane z funkcjonowaniem
KOSZTY
KOSZTY
działów administracyjnych (pozaprodukcyjnych)
ZARZ
DU
ZARZ
DU
koszty zwiÄ…zane ze sprzeda\
ą produktów i towarów,
KOSZTY
KOSZTY
np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy,
SPRZEDAśY
SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
MPK
Koszty Wydziału Produkcyjnego I Koszty Wydziału Produkcyjnego II
Koszty Wydziału Produkcyjnego I Koszty Wydziału Produkcyjnego II
Koszty Magazynu Koszty Działu Transportu
Koszty Magazynu Koszty Działu Transportu
Koszty Działu Handlowego Koszty Działu Marketingu
Koszty Działu Handlowego Koszty Działu Marketingu
Koszty Działu Księgowości Koszty Działu Finansowego
Koszty Działu Księgowości Koszty Działu Finansowego
Koszty Działu Kadr Koszty Działu Controllingu
Koszty Działu Kadr Koszty Działu Controllingu
Koszty Biura ZarzÄ…du Koszty ...
Koszty Biura ZarzÄ…du Koszty ...
Jeśli firma stosuje system bud\
etowania, to zamiast typowego podziału na MPK
wprowadza się system ewidencji kosztów i wyników wg ośrodków odpowiedzialności.
© Marek Masztalerz
11
UKA
AD KALKULACYJNY KOSZTÓW
koszty, które mo\
na bezpośrednio przypisać do
KOSZTY
KOSZTY
produktów, np. materiały bezpośrednie, koszty
BEZPOÅšREDNIE
BEZPOÅšREDNIE
zakupu, płace bezpośrednie, usługi produkcyjne
(outsourcing)
koszty pośrednio związane z działalnością
produkcyjną np. płace kierownika produkcji
KOSZTY
KOSZTY
i nadzoru produkcyjnego, amortyzacja hali
WYDZIAA
OWE
WYDZIAA
OWE
i maszyn produkcyjnych, zu\
ycie energii
w hali produkcyjnej itp.
koszty ogólnozakładowe, niezwiązane wprost z dział.
produkcyjną, np. wynagrodzenia pracowników
administracyjnych, amortyzacja środków trwałych
KOSZTY
KOSZTY
i wartości niematerialnych u\
ywanych w administracji,
KOSZTY
KOSZTY
POÅšREDNIE
POÅšREDNIE
najem/dzier\
awa budynków i lokali biurowych lub
ZARZ
DU
ZARZ
DU
ogólnogospodarczych, usługi obce (remonty, ochrona,
utrzymanie zieleni, usługi bankowe, pocztowe,
telekomunikacyjne), szkolenia, podró\
e słu\
bowe,
zu\
ycie materiałów biurowych itp.
koszty zwiÄ…zane ze sprzeda\
ą produktów, np.
KOSZTY
KOSZTY
koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy,
SPRZEDAśY
SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
UKA
AD FUNKCJONALNO-KALKULACYJNY
koszty bezpośrednio
KOSZTY
zwiÄ…zane z podstawowÄ…
DZIAA
ALNOÅšCI
działalnością jednostki
PODSTAWOWEJ
(produkcyjnÄ…, handlowÄ…
KOSZT
lub usługową)
WYTWORZENIA
koszty pośrednio związane
KOSZTY
z działalnością podstawową
WYDZIAA
OWE
koszty ogólnozakładowe, ponoszone poza wydziałami
KOSZTY
produkcyjnymi  najczęściej są to koszty stałe
ZARZ
DU
koszty zwiÄ…zane ze sprzeda\
ą produktów i towarów,
KOSZTY
np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy,
SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
12
SCHEMATY EWIDENCJI KSI
GOWEJ KOSZTÓW
PRZYKA
AD: firma dostała rachunek za remont biura 20 000 zł
EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKA
ADZIE RODZAJOWYM
202 Rozrachunki z dostawcami 403 Usługi obce
20 000 20 000
EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKA
ADZIE FUNKCJONALNO-KALKULACYJNYM
550 Koszty zarzÄ…du
202 Rozrachunki z dostawcami
20 000 20 000
EWIDENCJA KOSZTÓW W DWÓCH UKA
ADACH
202 Rozrachunki z dostawcami 403 Usługi obce
20 000 20 000
490 Rozliczenie kosztów rodzajowych 550 Koszty zarządu
20 000 20 000
© Marek Masztalerz
ROZLICZANIE KOSZTÓW
Koszty rodzajowe w zespole  4 rozlicza siÄ™ na koszty w zespole  5 na podstawie kluczy.
Klucze te mogą być ustalane arbitralnie (klucze procentowe ustalone w drodze negocjacji)
lub oparte na stosownych nośnikach kosztów, czyli takich wielkościach, które w sposób
mo\
liwie wierny odzwierciedlają faktyczne rozło\
enie kosztów pomiędzy produkty/usługi
(w układzie kalkulacyjnym) lub miejsca powstawania kosztów (w układzie MPK).
KLUCZ ROZLICZANE KOSZTY (przykładowe)
KLUCZ
Powierzchnia Czynsze za najem powierzchni (MPK, UFK)
Liczba maszynogodzin Energia i amortyzacja w wydziałach produkcyjnych (UK)
Liczba roboczogodzin Wynagrodzenia przypadające na konkretne produkty / usługi
Kubatura Koszty ogrzewania (MPK, UFK)
Część kosztów rodzajowych mo\
na rozliczyć bez stosowania kluczy na podstawie
szczegółowej ewidencji, np. amortyzację środków trwałych i wynagrodzenia.
© Marek Masztalerz
13
ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW
POZYCJE Koszty Koszty Koszty
POZYCJE
SUMA
SUMA
KOSZTÓW produkcji sprzeda\
y zarzÄ…du
KOSZTÓW
Amortyzacja 5 400 zł - 3 200 zł 8 600 zł
Zu\
ycie materiałów 27 800 zł 2 500 zł 1 900 zł 32 200 zł
Usługi obce 4 300 zł 600 zł 5 200 zł 10 100 zł
Podatki i opłaty 100 zł 200 zł 600 zł 900 zł
Wynagrodzenia 12 900 zł 2 400 zł 8 700 zł 24 000 zł
Świadczenia 2 500 zł 800 zł 3 400 zł 6 700 zł
Pozostałe koszty 600 zł 1 700 zł 4 200 zł 6 500 zł
SUMA 53 600 zł 8 200 zł 27 200 zł
SUMA
89 000 zł
89 000 zł
© Marek Masztalerz
ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW  przykład
ARKUS Z ROZLICZENIOWY KOS ZTÓW 550 - Koszty og ólno administra cyjne 527 - Koszty sprze da \
y
INNE
S UMA
Dział Dział Dział Obsług a Promocja
za mie siąc ....... ro k ......... Za rząd Księ g ow ość Mag azyn
Proje ktow y Produkcji S e rw isu klie nta i re klama
ZA FK DP DR S U MG KL PR IN
41 Amortyzacja
411 Amortyzacja s przętu
412 Amortyzacja nieruchomoÅ› ci
413 Amortyzacja wartoÅ› ci niematerialnych
42 Mate riały i e ne rgia
421 Mat. biurowe, kawa, woda, Å› rodki czys toÅ› ci
422 P aliwo i częś ci s amochodowe
423 P rÄ…d, gaz, Å› cieki, woda
424 P ozos tałe materiały (np. s przęt nis kocenny)
43 Usługi obce
431 Najem i dzier\
awa
432 Telefony
433 Remonty, przeglÄ…dy, kons erwacje
434 Doradztwo, obs Å‚uga prawna
435 P ozos tałe us ługi obce
44 Po da tki i o płaty
45 Wyna grodze nia
46 Ś w iadcze nia na rze cz pracow ników
461 S kładki ZUS i inne kos zty pracy
462 S zkolenia pracowników
463 Ubezpieczenia pracowników
464 P ozos tałe ś wiadczenia
47 Po zostałe ko szty
471 P odró\
e s Å‚u\
bowe
472 Reprezentacja i reklama
473 Ubezpieczenia majÄ…tkowe
474 P ozos tałe kos zty
S UMA
- - - - - - - - - -
© Marek Masztalerz
14
MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW
W FIRMIE DEWELOPERSKIEJ
Nr Koszty w układzie Nr Koszty w układzie
konta rodzajowym konta funkcjonalno-kalkulacyjnym
Koszty działalności podstawowej
Amortyzacja
401
- ujmuje siÄ™ tutaj wszystkie koszty
502
Materiały i energia
402
budowy w przekroju budynków,
kilkupoziomowa analityka kosztów
Usługi obce
403
Koszty budowy dróg i ulic
Podatki i opłaty
404
503
909 Konto techniczne
Wynagrodzenia
405
Koszty sprzeda\
y
Świadczenia na rzecz pracowników
406 527 - ujmuje siÄ™ tutaj koszty promocji,
reklamy oraz obsługi klienta
Pozostałe koszty
407
Koszty zarzÄ…du
- ujmuje się tutaj koszty ogólnego
Ewidencja analityczna kosztów
zarządu w przekroju komórek
rodzajowych jednopoziomowa, 550
funkcjonalnych: Zarząd, Dział
numeracja kont np. 403-1, 403-2 itd.
Finansowo-Księgowy, Dział
Projektowania, Dział Kadr itp.
© Marek Masztalerz
MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW
W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
Nr konta Koszty w układzie rodzajowym Koszty w układzie
Nr konta
funkcjonalno-kalkulacyjnym
401 Amortyzacja
Produkcja podstawowa
411 Materiały
- ujmuje siÄ™ tutaj wszystkie koszty
501
419 Energia
bezpośrednie produkcji, analityka
421 Obróbka obca
według asortymentów produktów
426 Usługi transportowe
508 Koszty ochrony środowiska
427 Remonty
Koszty wydziałowe
521 - ujmuje się tutaj koszty pośrednie
429 Pozostałe usługi obce
produkcji, analityka wg rodzaju
431 Wynagrodzenia
Koszty sprzeda\
y
445 Świadczenia na rzecz pracowników
523 - obejmują tutaj wyłącznie koszty
461 Podatki
opakowań i transportu wyrobów
466 Podró\
e słu\
bowe
Koszty ogólnego zarządu
468 Koszty reklamy
- ujmuje siÄ™ tutaj koszty zarzÄ…du
551
oraz koszty promocji i reklamy,
469 Pozostałe koszty
analityka wg rodzaju
470 Koszty NKUP
© Marek Masztalerz
15
SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW
W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
PRODUKTY
KOSZT
KOSZTY
GOTOWE
WYTWORZENIA
PRODUKCJI
601
SPRZEDANYCH
501
PRODUKTÓW
PRODUKTY
710
W TOKU
602
KOSZTY
RODZAJOWE
KOSZTY
 4
SPRZEDAśY
527
KOSZT
KOSZTY
WA
ASNY
ZARZ
DU
ROZLICZENIA
SPRZEDAśY
550
MI
DZYOKR.
KOSZTÓW
640
© Marek Masztalerz
ROZLICZENIA MI
DZYOKRESOWE KOSZTÓW
RMK  CZYNNE RMK  BIERNE
wydatki bie\
ące na poczet kosztów rezerwy na wydatki przyszłych okresów
wydatki bie\
ące na poczet kosztów rezerwy na wydatki przyszłych okresów
przyszłych okresów ujmowane jako koszty bie\
Ä…ce
przyszłych okresów ujmowane jako koszty bie\
Ä…ce
" prenumerata czasopism " rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne
" czynsz za najem i dzier\
awÄ™ " rezerwy na nagrody jubileuszowe i premie
" ubezpieczenia majÄ…tkowe i osobowe " rezerwy na naprawy gwarancyjne
" opłaty za wieczyste u\
ytkowanie gruntu " rezerwy na koszty reklamacji
" koszty remontów środków trwałych " rezerwy na koszty remontów środków trwałych
" koszty zakupu materiałów i towarów " rezerwy na wynagrodzenia urlopowe
640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
koszty poniesione w bie\
ącym rozliczenie kwoty kosztów
koszty poniesione w bie\
ącym rozliczenie kwoty kosztów
okresie, ale dotyczące przyszłych dotyczącej bie\
Ä…cego okresu
okresie, ale dotyczące przyszłych dotyczącej bie\
Ä…cego okresu
okresów (RMK czynne) (RMK czynne)
okresów (RMK czynne) (RMK czynne)
rozwiązanie rezerwy lub jej utworzenie rezerwy na przyszłe
rozwiązanie rezerwy lub jej utworzenie rezerwy na przyszłe
zmniejszenie (RMK bierne) wydatki (RMK bierne)
zmniejszenie (RMK bierne) wydatki (RMK bierne)
© Marek Masztalerz
16
KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU
Koszty poniesione nie są równoznaczne
Koszty poniesione nie są równoznaczne
z kosztami uzyskania przychodu.
z kosztami uzyskania przychodu.
RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA
Zespół  7 obejmujący koszt (wartość) produktów, usług i towarów
SPRZEDANYCH oraz koszty zarzÄ…du i sprzeda\
y, PKO, KF i SN.
RACHUNKOWOŚĆ PODATKOWA
sztuczny podział na KUP i NKUP w ustawach podatkowych,
mający na celu maksymalizację dochodów bud\
etowych
RACHUNKOWOŚĆ ZARZ
DCZA
dowolne podejście do definiowania kosztów uzyskania przychodów,
ustalone w oparciu o potrzeby i mo\
liwości informacyjne firmy
© Marek Masztalerz
I dlatego podatek to nie zawsze 19%
PODATEK DOCHODOWY JAKO % ZYSKU BRUTTO
12,81%
Telekomunikacja Polska
12,93%
Siemens
13,45%
Polski Koncern Naftowy ORLEN
13,93%
Polskie Linie Lotnicze LOT
17,42%
Totalizator Sportowy
22,85%
KGHM Polska Miedz

25,83%
Polskie Sieci Elektroenergetyczne
26,96%
Poczta Polska
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
© Marek Masztalerz
17
RACHUNEK WYNIKÓW
Przychody ze sprzeda\
y
 Koszty operacyjne
ZYSK ZE SPRZEDAśY
+ Pozostałe przychody operacyjne
 Pozostałe koszty operacyjne
ZYSK Z DZIAA
ALNOÅšCI OPERACYJNEJ
+ Przychody finansowe
 Koszty finansowe
ZYSK Z DZIAA
ALNOÅšCI GOSPODARCZEJ
+ Zyski nadzwyczajne
 Straty nadzwyczajne
ZYSK BRUTTO
 Podatek dochodowy
ZYSK NETTO
© Marek Masztalerz
ZYSK ZE SPRZEDAśY
 WARIANT KALKULACYJNY
A. Przychody netto ze sprzeda\
y produktów, towarów i materiałów:
I. Przychody netto ze sprzeda\
y produktów
II. Przychody netto ze sprzeda\
y towarów i materiałów
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów:
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. ZYSK BRUTTO ZE SPRZEDAśY (A-B)
D. Koszty sprzeda\
y
E. Koszty ogólnego zarządu
F. ZYSK ZE SPRZEDAśY (C-D-E)
© Marek Masztalerz
18
ZYSK ZE SPRZEDAśY
 WARIANT PORÓWNAWCZY
A. Przychody netto ze sprzeda\
y i zrównane z nimi:
I. Przychody netto ze sprzeda\
y produktów
II. Zmiana stanu produktów
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzeda\
y towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej:
I. Amortyzacja
II. Zu\
ycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. ZYSK ZE SPRZEDAśY (A-B)
© Marek Masztalerz
ZMIANA STANU PRODUKTÓW
W ciągu okresu firma poniosła koszty 23.000 zł. Koszty zostały zaewidencjonowane w dwóch
układach. W ciągu okresu firma wytworzyła i przyjęła do magazynu 1.000 sztuk wyrobów.
W okresie nie sprzedano ani jednego produktu. Jaki jest wynik finansowy ze sprzeda\
y?
© Marek Masztalerz
19
ZAKA
ÓCENIE KR
GU KOSZTÓW
W wariancie porównawczym przychody ze sprzeda\
y sÄ… korygowane
o  Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki .
Pozycja ta odzwierciedla wartość poniesionych kosztów operacyjnych,
które na skutek określonych zdarzeń nie obcią\
ajÄ… zysku ze sprzeda\
y.
Są to zdarzenia, które zakłóciły krąg kosztów, powodując, \
e poniesione
koszty rodzajowe nie przekształcą się w koszt własny sprzeda\
y, ale
w pozostałe koszty operacyjne, straty nadzwyczajne lub składniki
aktywów, np. :
" przekazanie wyrobów gotowych w formie darowizny,
" niedobór produktów gotowych lub produktów w toku ponad normę,
" koszty zaniechanej produkcji,
" przekazanie produktów do własnej placówki handlu detalicznego lub
własnej hurtowni,
" świadczenie usług na rzecz usuwania skutków zdarzeń losowych,
" likwidacja wyrobów gotowych zniszczonych na skutek zdarzeń losowych.
© Marek Masztalerz
OBROTY WEWN
TRZNE
790  OBROTY WEWN
TRZNE Pozostałe koszty operacyjne
Saldo Ct przenosi siÄ™ na konto
860  Wynik finansowy .
Straty nadzwyczajne
W rachunku zysków i strat
(wariant porównawczy)
wykazuje siÄ™ jako  Koszty
wytworzenia produktów na
Konta aktywów (np. Towary)
własne potrzeby jednostki
Koszty produkcji
791  KOSZTY OBROTÓW WEWN.
Saldo Dt przenosi siÄ™
na konto 490
Wyroby gotowe
 Rozliczenie kosztów
rodzajowych w celu
ustalenia zmiany stanu
produktów.
© Marek Masztalerz
20
ZMIANA STANU PRODUKTÓW
 ustalanie metoda księgową
Koszt wytworzenia
490  Rozliczenie kosztów rodzajowych
sprzedanych produktów
Jeśli jednostka suma kosztów
Jeśli jednostka
prowadzi wyłącznie rodzajowych
prowadzi wyłącznie
Koszty sprzeda\
y
układ rodzajowy
układ rodzajowy
kosztów, to ustala
kosztów, to ustala
koszt własny
koszt własny
Koszty zarzÄ…du
sprzeda\
y
sprzeda\
y
pozaksięgowo.
pozaksięgowo.
Koszty obrotów wewn.
saldo Ct saldo Dt
ujemna ZSP dodatnia ZSP
Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 860  Wynik finansowy .
Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 860  Wynik finansowy .
© Marek Masztalerz
METODA PORÓWNAWCZA
 4  Koszty rodzajowe WYNIK FINANSOWY
Sprzeda\
produktów
(ró\
ne konta)
Obroty wewnętrzne
Rozliczenie kosztów rodzaj.
zmiana stanu produktów
Wartość sprzed. towarów Sprzeda\
towarów
Wartość sprzed. materiałów Sprzeda\
materiałów
Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne
Koszty finansowe
Przychody finansowe
Straty nadzwyczajne
Zyski nadzwyczajne
Podatek dochodowy
© Marek Masztalerz
21
METODA KALKULACYJNA
Koszt wytworzenia
WYNIK FINANSOWY
Sprzeda\
produktów
sprzedanych produktów
Koszty sprzeda\
y
Koszty zarzÄ…du
Wartość sprzed. towarów Sprzeda\
towarów
Wartość sprzed. materiałów Sprzeda\
materiałów
Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne
Koszty finansowe
Przychody finansowe
Straty nadzwyczajne
Zyski nadzwyczajne
Podatek dochodowy
© Marek Masztalerz
SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW
W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
PRODUKTY
GOTOWE
KOSZT
601
KOSZTY
WYTWORZENIA
PRODUKCJI
SPRZEDANYCH
PRODUKTY
501
PRODUKTÓW
W TOKU
710
602
KOSZTY
OBROTÓW
KOSZTY
WEWN.
RODZAJOWE KOSZTY
791
 4 SPRZEDAśY
527
KOSZT
KOSZTY
WA
ASNY
ZARZ
DU
ROZLICZENIA
SPRZEDAśY
550
MI
DZYOKR.
KOSZTÓW
640
© Marek Masztalerz
22
POZOSTAA
E KOSZTY OPERACYJNE
TAK NIE
Koszty działalności socjalnej Niedobory wynikające ze zdarzeń losowych
Koszty związane ze zbyciem lub likwidacją Niedobory materiałów, towarów i produktów
środków trwałych, wartości niematerialnych mieszczące się w normach ubytków
i inwestycji niefinansowych
Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych
Wartość netto zlikwidowanych/sprzedanych
Wartość netto sprzedanej zorganizowanej
niefinansowych aktywów trwałych*
części jednostki
Odpisane nale\
ności (bez odsetek)
Rezerwy kosztowe ujmowane jako bierne
umorzone, przedawnione, nieściągalne
rozliczenia międzyokresowe kosztów
Spadek wartości inwestycji niefinansowych
Rezerwy na zobowiÄ…zania finansowe
Odpisy aktualizujące wartość składników
Odpisane nale\
ności finansowe (po\
yczki)
aktywów niefinansowych
Odpisane odsetki od nale\
ności
Odszkodowania, kary i grzywny
Odpisy aktualizujÄ…ce nale\
ności finansowe
Utworzenie rezerwy na zobowiÄ…zania
Odpisy aktualizujÄ…ce odsetki od nale\
ności
Darowizny pieniÄ™\
ne i niepieniÄ™\
ne
Niezawinione niedobory aktywów
* W rachunku zysków i strat w ramach
Koszty niewykorzystanych zdolności
PKO wykazuje siÄ™ stratÄ™ ze zbycia
produkcyjnych (tzw. koszty nieuzasadnione)
niefinansowych aktywów trwałych.
© Marek Masztalerz
POZOSTAA
E KOSZTY OPERACYJNE
Åšrodki pieniÄ™\
ne Pozostałe koszty operacyjne
Åšrodki pieniÄ™\
ne Pozostałe koszty operacyjne
Rozrachunki
Rozrachunki
Odpisy aktualizujÄ…ce
Odpisy aktualizujÄ…ce
Ró\
ne składniki aktywów
Ró\
ne składniki aktywów
Rezerwy
Rezerwy
© Marek Masztalerz
23
KOSZTY FINANSOWE
TAK NIE
Odsetki od po\
yczek i kredytów
Odsetki od kredytów inwestycyjnych
w czasie budowy środka trwałego
Odsetki za zwłokę
Ujemne ró\
nice kursowe od walutowych
Ujemne ró\
nice kursowe
kredytów inwestycyjnych w czasie budowy
środka trwałego
Spadek wartości inwestycji finansowych
Spadek wartości długoterminowych inwestycji
Odpisy aktualizujÄ…ce aktywa finansowe
finansowych, jeśli wartość nie spada poni\
ej
ceny nabycia tych inwestycji
Wartość sprzedanych aktywów finansowych*
Opłaty bankowe niemające charakteru
Odpisane nale\
ności finansowe (po\
yczki)
odsetek, dyskonta, prowizji od kapitału
Odpisane odsetki od nale\
ności umorzonych,
przedawnionych i nieściągalnych
Odpisy aktualizujÄ…ce odsetki od nale\
ności
* W rachunku zysków i strat w ramach
Rezerwy na zobowiÄ…zania finansowe
KF wykazuje siÄ™ stratÄ™ ze zbycia
aktywów finansowych.
Prowizje bankowe i maklerskie
Dyskonto wekslowe
© Marek Masztalerz
KOSZTY FINANSOWE
Åšrodki pieniÄ™\
ne Koszty finansowe
Åšrodki pieniÄ™\
ne Koszty finansowe
Inwestycje finansowe
Inwestycje finansowe
Rozrachunki
Rozrachunki
Odpisy aktualizujÄ…ce
Odpisy aktualizujÄ…ce
Rezerwy
Rezerwy
© Marek Masztalerz
24
STRATY NADZWYCZAJNE
TAK NIE
Wartość utraconych składników majątku Wartość utraconych w wyniku zdarzeń
w wyniku zdarzeń losowych (powódz
, po\
ar, losowych składników majątku w części
huragan, trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu) objętej ubezpieczeniem
 jeśli nie były ubezpieczone
Składniki majątku utracone na skutek
Nadwy\
ka wartości utraconych w wyniku
kradzie\
y lub w wyniku innych zdarzeń
zdarzeń losowych składników majątku nad
niemajÄ…cych charakteru losowego
wartością ubezpieczenia tych składników
 jeśli były ubezpieczone
Niedobory zawinione
Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych Niedobory niezawinione powstałe w skutek
(zapasy, usługi obce, wynagrodzenia, zdarzeń niemających charakteru losowego
ubezpieczenia społ. i inne świadczenia)
w części nieobjętej ubezpieczeniem
Wartość netto sprzedanej zorganizowanej
części jednostki
© Marek Masztalerz
STRATY NADZWYCZAJNE
Åšrodki pieniÄ™\
ne Straty nadzwyczajne
Åšrodki pieniÄ™\
ne Straty nadzwyczajne
Ró\
ne składniki aktywów
Ró\
ne składniki aktywów
Rozrachunki
Rozrachunki
© Marek Masztalerz
25