Rachunkowość zarzÄ…dcza © dr Marek Masztalerz
RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH
case study1
Przedsiębiorstwo ALFA produkuje jeden typ wyrobu, który nosi nazwę Sigma. Produkt ten wytwarzany jest
w jednym procesie technologicznym, którego koszty ujęto w tab. 1. Standardowe zu\
ycie i stawki kosztów
bezpośrednich i kosztów zmiennych pośrednich ustalono na podstawie specyfikacji technicznej produktu oraz
planowanych cen / stawek. Standardowe koszty stałe pośrednie są planowane na poziomie 120 000 zł przy
normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych (30 000 rh miesięcznie), co daje standardowy narzut
kosztów stałych w wysokości 4 zł/rh. Koszty pośrednie (zmienne i stałe) są absorbowane przez produkcję na
podstawie roboczogodzin bezpośrednich.
Tabela 1. Kalkulacja standardowego kosztu produktu Sigma
Standardowe Standardowa Standardowy
Wyszczególnienie
zu\
ycie cena koszt
Materiały bezpośrednie: x x 5,00 zł/szt.
- materiał A 2 kg/szt. 1 zł/kg 2,00 zł/szt.
- materiał B 1 kg/szt. 3 zł/kg 3,00 zł/szt.
Robocizna bezpośrednia 3 rh/szt. 3 zł/rh 9,00 zł/szt.
Koszty pośrednie: 3 rh/szt. 6 zł/rh 18,00 zł/szt.
- zmienne 3 rh/szt. 2 zł/rh 6,00 zł/szt.
- stałe 3 rh/szt. 4 zł/rh 12,00 zł/szt.
KOSZT WYTWORZENIA x x 32,00 zł/szt.
Cena sprzeda\
y jest standardowo ustalana wg formuły  koszt plus narzut zysku 25% a zatem wynosi 40 zł/szt.
Firma planuje wytworzyć w maju 10 000 sztuk wyrobów Sigma. W rzeczywistości w maju wyprodukowano
i sprzedano 9 000 sztuk wyrobu Sigma. Faktyczna cena sprzeda\
y wyniosła 42 zł/szt. Pracownicy bezpośrednio
produkcyjni przepracowali 28 500 godzin a przeciętna stawka wyniosła 3,2 zł/rh. Ceny materiałów A i B
wyniosły odpowiednio: 1,1 zł/kg i 2,8 zł/kg, natomiast zu\
ycie tych materiałów: 19 000 kg (A) i 10 100 kg (B).
Koszty pośrednie produkcji były równe 168 000 zł, w tym koszty zmienne 52 000 zł a koszty stałe 116 000 zł.
W tab. 2 dokonano zestawienia bud\
etu sztywnego (dla planowanej produkcji), bud\
etu elastycznego
(przeliczonego dla faktycznej produkcji) oraz faktycznego wykonania w maju.
Tabela 2. Bud\
et sztywny i elastyczny oraz faktyczne wykonanie
Bud\
et Bud\
et Faktyczne
Wyszczególnienie
sztywny elastyczny wykonanie
Produkcja i sprzeda\
10 000 szt. 9 000 szt. 9 000 szt.
Cena sprzeda\
y 40 zł/szt. 40 zł/szt. 42 zł/szt.
PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY 400 000 zł 360 000 zł 378 000 zł
Materiały bezpośrednie: 50 000 zł 45 000 zł 49 180 zł
20 000 zł 18 000 zł 20 900 zł
- materiał A
(20 000 kg * 1 zł/kg) (18 000 kg * 1 zł/kg) (19 000 kg * 1,1 zł/kg)
30 000 zł 27 000 zł 28 280 zł
- materiał B
(10 000 kg * 3 zł/kg) (9 000 kg * 3 zł/kg) (10 100 kg * 2,8 zł/kg)
90 000 zł 81 000 zł 91 200 zł
Robocizna bezpośrednia
(30 000 rh * 3 zł/rh) (27 000 rh * 3 zł/rh) (28 500 rh * 3,2 zł/rh)
Koszty pośrednie: 180 000 zł 162 000 zł 168 000 zł
60 000 zł 54 000 zł
- zmienne 52 000 zł
(30 000 rh * 2 zł/rh) (27 000 rh * 2 zł/rh)
108 000 zł
- stałe 120 000 zł 116 000 zł
(27 000 rh * 4 zł/rh)
KOSZT WYTWORZENIA 320 000 zł 288 000 zł 308 380 zł
ZYSK2 80 000 zł 72 000 zł 69 620 zł
A
ączne odchylenie zysku wynosi: 69 620 zł  80 000 zł = - 10 380 zł (N).
1
Opracowanie własne na podstawie: C. Drury, Rachunek kosztów, PWN, Warszawa 1995.
2
W przykładzie pominięto koszty sprzeda\
y i koszty ogólnego zarządu. Zysk jest zatem tutaj równoznaczny z mar\
Ä… brutto.
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2009
1
Rachunkowość zarzÄ…dcza © dr Marek Masztalerz
UWAGA!
odchylenie cen sprzeda\
y
odchylenie Wpływ parametrów sprzeda\
y
mar\
y na na wynik finansowy bada siÄ™
sprzeda\
y w oparciu o mar\
Ä™ brutto a nie
odchylenie wielkości sprzeda\
y
przychody ze sprzeda\
y.
odchylenie cen materiałów
odchylenie
kosztów
materiałów
bezpośrednich
odchylenie zu\
ycia materiałów
odchylenie stawek płac
odchylenie
kosztów płac
bezpośrednich
odchylenie zu\
ycia robocizny
odchylenie
odchylenie bud\
etowe
ODCHYLENIE odchylenie
kosztów
ZYSKU zmiennych
produkcji
kosztów
pośrednich
odchylenie wydajności
odchylenie bud\
etowe
odchylenie
odchylenie wykorzystania
stałych
zdolności produkcyjnych
kosztów
odchylenie
pośrednich
wielkości
produkcji
odchylenie wydajności
Odchylenia kosztów zarządu i kosztów sprzeda\
y
odchylenie kosztów zarządu
ustala się przez porównanie wielkości faktycznych
z bud\
etem. Dla zmiennych kosztów sprzeda\
y
ustala siÄ™ odchylenie bud\
etowe i wydajności tak
odchylenie kosztów sprzeda\
y
jak dla zmiennych pośrednich kosztów produkcji.
Tabela 3. Analiza odchyleń zysku ze sprzeda\
y
Wyszczególnienie Obliczenia Odchylenie
ODCHYLENIE MARśY NA SPRZEDAśY 10 000 zł (K)
Odchylenie cen sprzeda\
y (10 zł/szt.  8 zł/szt.) * 9 000 szt. 18 000 zł (K)
Odchylenie wielkości sprzeda\
y (9 000 szt.  8 000 szt.) * 8 zł/szt. 8 000 zł (N)
ODCHYLENIE KOSZTÓW PRODUKCJI 20 380 zł (N)
Odchylenie kosztów materiałów bezpośrednich 4180 zł (N)
Odchylenie cen materiałów 120 zł (K)
- materiał A (1,1 zł/kg  1 zł/kg) * 19 000 kg 1 900 zł (N)
- materiał B (2,8 zł/kg  3 zł/kg) * 10 100 kg 2 020 zł (K)
Odchylenie zu\
ycia materiałów (wydajności) 4 300 zł (N)
- materiał A (19 000 kg  18 000 kg) * 1 zł/kg 1 000 zł (N)
- materiał B (10 100 kg  9 000 kg) * 3 zł/kg 3 300 zł (N)
Odchylenie kosztów płac bezpośrednich 10 200 zł (N)
Odchylenie stawek płac (1,1 zł/kg  1 zł/kg) * 19 000 kg 5 700 zł (N)
Odchylenie zu\
ycia robocizny (wydajności) (28 500 rh  27 000 rh) * 3 zł/rh 4 500 zł (N)
Odchylenie zmiennych kosztów pośrednich 2 000 zł (K)
Odchylenie bud\
etowe 52 000 zł  28 500 rh * 2 zł/rh 5 000 zł (K)
Odchylenie wydajności (28 500 rh  27 000 rh) * 2 zł/rh 3 000 zł (N)
Odchylenie stałych kosztów pośrednich 8 000 zł (N)
Odchylenie bud\
etowe 116 000 zł  120 000 zł 4 000 zł (K)
Odchylenie wielkości produkcji (30 000 rh  27 000 rh) * 4 zł/rh 12 000 zł (N)
Odchylenie wykorzystania zdolności produkcyjnej (30 000 rh  28 500 rh) * 4 zł/rh 6 000 zł (N)
Odchylenie wydajności (28 500 rh  27 000 rh) * 4 zł/rh 6 000 zł (N)
ODCHYLENIE ZYSKU 10 380 zł (N)
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2009
2