RACHUNEK KOSZTÓW
wykład I
dr Marek Masztalerz
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2008/2009
Wa\
ne sprawy na poczÄ…tek...
Wykład  15h. Ćwiczenia  brak. Laboratorium  brak.
Obecność na wykładach nie jest obowiązkowa, ale... :&
Materiały na stronie internetowej w dziale  Dla studentów
www.katrach.ue.poznan.pl/masztalerz
Zaliczenie pisemne składa się z trzech części:
test wyboru, zdania  prawda/fałsz oraz zadania
obliczeniowe (czasem wymagajÄ…ce komentarza).
Mo\
liwe zaliczenie w formie projektu realizowanego
indywidualnie lub w parach.
© Marek Masztalerz
1
O czym będziemy mówić ?
1. Pojęcie kosztów
2. Klasyfikacja i pomiar kosztów
3. Ewidencja księgowa kosztów
4. Rozliczanie kosztów
5. Kalkulacja kosztów
6. Rachunek kosztów normalnych
7. Activity-Based Costing
8. Time-Driven Activity-Based Costing
9. Rachunek kosztów standardowych
10. Life Cycle Costing
11. Target Costing
12. Kaizen Costing
13. Strategiczne zarzÄ…dzanie kosztami
© Marek Masztalerz
RACHUNEK KOSZTÓW
gromadzenie informacji o poniesionych
EWIDENCJA
EWIDENCJA
kosztach w ró\
nych przekrojach
KOSZTÓW
KOSZTÓW
kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby
KALKULACJA
KALKULACJA
sprawozdawcze (rachunkowość finansowa)
KOSZTÓW
KOSZTÓW
oraz kalkulacja na potrzeby zarzÄ…dcze
prognozowanie i planowanie przyszłych
PLANOWANIE
PLANOWANIE
kosztów w ramach bud\
etu, ustalanie
KOSZTÓW
KOSZTÓW
standardów/normatywów kosztowych
ZARZ
DZANIE
ZARZ
DZANIE
kształtowanie poziomu i struktury kosztów
KOSZTAMI
KOSZTAMI
© Marek Masztalerz
2
POJ
CIE KOSZTÓW
koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej
wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia
wartości zobowiązań, które doprowadzą do spadku kapitału własnego
lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób ni\
wycofanie środków
przez udziałowców lub właścicieli (UoR)
KOSZTY `" WYDATKI
`"
`"
`"
Nie ka\
dy wydatek jest kosztem,
ale ka\
dy koszt pociÄ…ga za sobÄ… wydatek.
© Marek Masztalerz
KLASYFIKACJE I KATEGORIE KOSZTÓW
" koszty bezpośrednie i koszty pośrednie
" koszty stałe i koszty zmienne
" koszty produkcyjne i koszty pozaprodukcyjne
" koszty kontrolowane i koszty niekontrolowane
" koszty istotne i koszty nieistotne
" koszty u\
yteczne i koszty puste
" koszty rzeczywiste i koszty normatywne
" koszty zapadłe (utopione)
" koszty utraconych korzyści
© Marek Masztalerz
3
ODMIANY RACHUNKU KOSZTÓW
Rachunek kosztów postulowanych
Rachunek kosztów postulowanych
Rachunek
Rachunek
kosztów
kosztów
Rachunek kosztów Rachunek kosztów Rachunek kosztów
Rachunek kosztów Rachunek kosztów Rachunek kosztów
rzeczywistych
rzeczywistych
normalnych planowanych standardowych
normalnych planowanych standardowych
(historycznych)
(historycznych)
(uzasadnionych) (bud\
etowanych) (normatywnych)
(uzasadnionych) (bud\
etowanych) (normatywnych)
rzeczywiste ceny rzeczywiste ceny planowane ceny standardowe ceny
x x x x
KB
KB
rzeczywiste zu\
ycie rzeczywiste zu\
ycie rzeczywiste zu\
ycie standardowe zu\
ycie
planowane stawki
rzeczywiste stawki planowane stawki planowane stawki
x
x x x
KP
KP
standardowe zu\
ycie
rzeczywista ilość rzeczywista ilość rzeczywista ilość
dla rzeczywistej ilości
© Marek Masztalerz
SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW
RACHUNEK KOSZTÓW PEA
NYCH
(full costing, absorption costing)
dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa)
dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa)
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
(variable costing, direct costing)
dla wspierania decyzji mened\
erskich (rachunkowość zarządcza)
dla wspierania decyzji mened\
erskich (rachunkowość zarządcza)
© Marek Masztalerz
4
RACHUNEK KOSZTÓW PEA
NYCH
KOSZTY BEZPOÅšREDNIE
" materiały bezpośrednie
" płace bezpośrednie
TECHNICZNY
KOSZT
KOSZTY POÅšREDNIE
WYTWORZENIA
" koszty wydziałowe
" koszty sprzeda\
y
" koszty zarzÄ…du
© Marek Masztalerz
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
KOSZTY ZMIENNE
koszty
koszty całkowite
" materiały bezpośrednie
" płace bezpośrednie
koszty zmienne
" zmienne koszty wydziałowe
" zmienne koszty sprzeda\
y
koszty stałe
KOSZTY STAA
E
" stałe koszty wydziałowe
wielkość produkcji
" koszty ogólnego zarządu
" stałe koszty sprzeda\
y
© Marek Masztalerz
5
KOSZTY ZMIENNE
KRÓTKI OKRES DA
UGI OKRES
KOSZTY
ZMIENNE
CAA
KOWITE
wielkość produkcji
wielkość produkcji
KOSZT
ZMIENNY
JEDNOSTKOWY
wielkość produkcji wielkość produkcji
© Marek Masztalerz
KOSZTY STAA
E
KRÓTKI OKRES DA
UGI OKRES
KOSZTY STAA
E
CAA
KOWITE
wielkość produkcji
wielkość produkcji
KOSZT STAA
Y
JEDNOSTKOWY
wielkość produkcji wielkość produkcji
© Marek Masztalerz
6
PODZIAA
KOSZTÓW
NA STAA
E I ZMIENNE
metoda księgowa (werbalna)
metody statystyczne, np. MNK
n
(Q - Q )( K - K )
" t t
t =1
kzj =
n
2
(Q - Q )
" t
t =1
KS = K - kzj Q
© Marek Masztalerz
PODZIAA
KOSZTÓW
NA STAA
E I ZMIENNE
Åš re dnie
Wie lkość Ś re dnia Koszty Kow ariancja
koszty Wa riancja
Okre s produkcji produkcja Qt - Q* pro dukcji Kt - K* (Qt - Q*)
pro dukcji (Qt - Q*)^2
Qt Q* Kt x(Kt - K*)
K*
sty 852 1 000 - 148 82 568 100 000 -17 432 2 579 936 21 904
lut 923 1 000 - 77 91 452 100 000 - 8 548 658 196 5 929
ma r 966 1 000 - 34 98 362 100 000 - 1 638 55 692 1 156
kwi 1 067 1 000 67 105 478 100 000 5 478 367 026 4 489
ma j 1 085 1 000 85 110 463 100 000 10 463 889 355 7 225
cze 1 102 1 000 102 106 330 100 000 6 330 645 660 10 404
lip 1 130 1 000 130 108 501 100 000 8 501 1 105 130 16 900
sie 1 089 1 000 89 103 774 100 000 3 774 335 886 7 921
wrz 1 037 1 000 37 99 668 100 000 - 332 - 12 284 1 369
paz
985 1 000 - 15 101 537 100 000 1 537 - 23 055 225
lis 902 1 000 - 98 97 804 100 000 - 2 196 215 208 9 604
gru 862 1 000 - 138 94 063 100 000 - 5 937 819 306 19 044
12 000 1 200 000 7 636 056 106 170
Koszt zmienny jednostkowy = 7 636 056 / 106 170 = 71,923 zł/szt.
Koszty stałe = 100 000  1000 * 71,92 = 28 077 zł/mies.
© Marek Masztalerz
7
PODZIAA
KOSZTÓW
NA STAA
E I ZMIENNE
115 000
110 000
K = 71,92 Q + 28 077
105 000
100 000
95 000
90 000
85 000
80 000
800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150
Wie lkość produkcji
© Marek Masztalerz
WYCENA PRODUKTU RKP/RKZ
KOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTU
KOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTU
RKP RKZ
RKP RKZ
MATERIAA
Y
MATERIAA
Y
BEZPOÅšREDNIE
BEZPOÅšREDNIE
KOSZTY
KOSZTY
PA
ACE
PA
ACE
ZMIENNE
ZMIENNE
KOSZT
KOSZT
BEZPOÅšREDNIE
BEZPOÅšREDNIE
WYTWORZENIA
WYTWORZENIA
KOSZTY
KOSZTY
WYDZIAA
OWE
WYDZIAA
OWE
KOSZTY
KOSZTY
KOSZTY ZARZ
DU
KOSZTY ZARZ
DU
STAA
E
STAA
E
KOSZTY SPRZEDAśY
KOSZTY SPRZEDAśY
© Marek Masztalerz
8
Ko s zty pro dukcji
WYNIK FINANSOWY - RKP
PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY
- TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA
MARśA BRUTTO (Gross Margin)
- KOSZTY SPRZEDAśY
- KOSZTY ZARZ
DU
WYNIK FINANSOWY
© Marek Masztalerz
WYNIK FINANSOWY - RKZ
PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY
- KOSZTY ZMIENNE
MARśA BRUTTO (Contribution Margin)
- KOSZTY STAA
E
WYNIK FINANSOWY
© Marek Masztalerz
9
WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ
- przykład -
Firma MIŚ zajmuje się produkcją misiów pluszowych. Są one sprzedawane po 70 zł/szt.
W badanym okresie firma wytworzyła 800 szt. wyrobów a sprzedała 700 szt. Zapas
początkowy nie występował. Dane dotyczące wielkości poniesionych kosztów zostały
ujęte w tabeli. Poni\
ej obliczono jednostkowy koszt wytworzenia (na potrzeby rachunku
kosztów pełnych) oraz jednostkowy koszt zmienny (na potrzeby rachunku kosztów
zmiennych).
Materiały bezpośrednie 15.200 zł
TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA
Płace bezpośrednie 8.400 zł
" TKW = 15.200 + 8.400 + 4.800 + 7.600 = 36.000 zł
Zmienne koszty wydziałowe 4.800 zł
" TKWj = 36.000 : 800 = 45,00 zł/szt.
Stałe koszty wydziałowe 7.600 zł
Koszty zarządu 5.500 zł
KOSZTY ZMIENNE
Zmienne koszty sprzeda\
y 1.200 zł
" KZ = 15.200 + 8.400 + 4.800 + 1.200 = 29.600 zł
Stałe koszty sprzeda\
y 400 zł
" KZj = 29.600 : 800 = 37,00 zł/szt.
KOSZTY CAA
KOWITE 43.100 zł
© Marek Masztalerz
WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ
- przykład -
RKP RKZ
Przychody ze sprzeda\
y 49.000 zł
Przychody ze sprzeda\
y 49.000 zł
Techniczny koszt wytworzenia 31.500 zł
Koszty zmienne 25.900 zł
Mar\
a brutto 17.500 zł
Mar\
a brutto 23.100 zł
Koszty sprzeda\
y 1.600 zł
Koszty stałe 13.500 zł
Koszty zarządu 5.500 zł
Wynik finansowy 10.400 zł Wynik finansowy 9.600 zł
10.400 zł 9.600 zł
Zapas końcowy 100 szt. po 45 zł/szt. Zapas końcowy 100 szt. po 37 zł/szt.
czyli 4.500 zł czyli 3.700 zł
© Marek Masztalerz
10