Historyczny rozwój nadzoru
epidemiologicznego
Wzmocnienie Nadzoru Epidemiologicznego
nad Chorobami Zakaz
nymi w Polsce
Projekt Bliz
niaczy PL2006/IB/SO/02
Projekt finansowany z funduszy Unii Europejskiej
Prehistoria nadzoru
Hipokrates wprowadził terminy podstawowe
 Epidemos odwiedzać ludzi
 Endemos  przebywać wśród ludzi
On również związał stan zdrowia populacji z warunkami
środowiska
W XIV wieku e Republice Weneckiej wprowadzono
kwarantannę  czterdziestodniową izolacje ludzi
przybywających z okolic epidemicznychepidemic przed
uzyskaniem prawa wejścia do miasta. Był to pierwszy
administracyjny przepis wprowadzony w celu ochrony
społeczeństwa przed chorobami zakaz
nymi.
Liczne historyczne prace opisują występowanie chorób
zakaz
nych w populacji, ale prawdziwy początek nadzoru
epidemiologicznego deatuje się na XVI wiek.
1
Konieczne warunki dla wprowadzenia
systemu nadzoru epidemiologicznego
Aby wprowadzić strukturę raportowania chorób:
 Zorganizowany system ochrony zdrowia i
ustabilizowana administracja rządowa
 System klasyfikacji chorób
Aby stosować działania zapobiegawcze i móc
zwalczać choroby:
 Wiedza naukowa o przyczynach chorób
 Podstawowe metody diagnostyczne i lecznicze
Początki zorganizowanej opieki
medycznej i przepisów sanitarnych w
Europie
Pierwsze regulacje dotyczyły raportowania
zgonów i ich przyczyn, miejsc pochówku,
usuwania nieczystości, ochrony z
ródeł wody,
uboju zwierząt i postępowania z żywnością.
Administracja państwowa również regulowała
uprawnienia lecznicze i wprowadzała pierwsze
elementy organizacji opieki medycznej
2
Klasyfikacja chorób
Thomas Sydenham (1624-1689) wprowadził
pierwszy spójny system klasyfikacji chorób:
 Podział na ostre i przewlekłe
 Endemiczne i epidemiczne
Opisał również periodyczność chorób
gorączkowych oraz pojawianie się epidemii.
Z drugiej strony wprowadził teorię miazmatyczną
jako rozwinięcie hipokratejskiej teorii  złego
powietrza przez co zahamował rozwój nauki o
chorobach zakaz
nych na około 150 lat
Teoria czynników zakaz
nych
Rzym: Marcus Varro, w Iw. pne napisał:  Pewne małe stwory
& unoszą się w powietrzu i wnikają do wnętrza ciała przez usta i nos i
powodują ciężkie choroby
Włochy: Girolamo Fracastoro XVI w. sformułował teorię contagionu,
która poprzedzała wiele współczesnych pojęć z zakresu chorób
zakaz
nych.
Anglia: W 1852 r. John Snow w czasie epidemii cholery w Londynie
dowiódł, że przenosi się ona za pośrednictwem wody
zanieczyszczonej ściekami
Austria/ Węgry: W latach 1841-48 Ignaz Semmwlweis wykazał, że
szerzenie się gorączki połogowej może być zahamowane przez
właściwe mycie rąk przez położników.
Francja: Ludwig Pasteur w drugiej połowie XIX w. dostarczył szeregu
dowodów na zakaz
ną etiologię chorób.
Niemcy: Robert Koch w drugiej połowie XIX w. sformułował kryteria
związku przyczynowego między czynnikiem zakaz
nym a
wystąpieniem choroby.
3
Rola środowiska i sytuacji ekonomicznej
W XIX w. lekarze, wśród których byli zwolennicy
teorii miazmatycznej dokonali wielu obserwacji
pozwalających na związanie występowania chorób z
warunkami bytowymi ludzi.
Francja: Louis Villerme _ Warynki zdrowotne tkaczy
Anglia: William Farr - Umieralność górników węgla
Niemcy: Rudolf Virhoff  Gruz
lica u górników na
Śląsku
USA: Lemuel Shatuck związek umieralności
niemowląt i ich matek z chorobami zakaz
nymi i
statusem ekonomicznym.
Pierwsze pomysły i próby nadzoru
XVII w.- propozycja wprowadzenia analizy statystycznej do
zdarzeń dotyczących zdrowia w celu planowania opieki
medycznej (Leibnitz )
John Gaunt -  Przyrodnicze i polityczne obserwacje na temat
rejestrów zgonów .
XVIII w. Zobowiązanie właścicieli tawern do raportowania
przypadków chorób zakaz
nych wśród klientów. (Rode Island,
USA)
Pierwszy system opieki nad matką i dzieckiem.
(Niemcy/Prusy- Johan Peter Frank)
XIX w. Farr (Anglia) wprowadził pierwszy system
raportowania chorób, dostarczania tych wyników
przedstawicielom administracji i podawania ich do
wiadomości publicznej
4
Rozwój koncepcji nadzoru
W pierwszej połowie XX w. nadzór epidemiologiczny był
ograniczony do raportowania kontaktów ciężkich chorób
zakaz
nych w celu wczesnego wykrycia nowych przypadków.
Pojawił się pomysł systematycznego raportowania przypadków
chorób zakaz
nych w celu zapobiegania i zwalczania tych chorób.
Był on wywołany powstawaniem szczepionek, których
skuteczność musiała być oceniana w skali całej populacji.
Narastające znaczenie chorób niezakaz
nych wymagało nowego
podejścia do sprawy nadzoru epidemiologicznego.
W 1968 r. 21 Światowe Zgromadzenie Zdrowia sformułowało
współczesną koncepcję nadzoru epidemiologicznego postulując
rozszerzenie go o choroby nie zakaz
ne.
Rozwój systemu nadzoru w Polsce
Przed końcem I Wojny Światowej w Polsce występowały trzy różne
systemy zdrowia publicznego: Pruski, Austriacki i Rosyjski. Były
oparte na sieci lekarzy powiatowych zobowiązanych do
raportowania chorób zakaz
nych do specjalnych urzędów
powiatowych.
W Polsce niepodległej nowy system nadzoru został oparty na
Państwowym Zakładzie Higieny i jego stacjach terenowych
14 Lipca 1920 został utworzony specjalny Naczelny. Nadzwyczajny
Komisariat do Walki z Epidemiami
Działania te były wymuszone. przez wielki napływ uchodz
ców
przybywających na teren Polski z Rosji objętej rewolucją co
spowodowało pojawienie się setek tysięcy przypadków duru
plamistego, duru brzusznego i innych chorób zakaz
nych. Polskie
służby epidemiczne tego czasu utworzyły kordon sanitarny, który
służył efektywnemu zwalczaniu tych katastrofalnych epidemii.
5
Rozwój współczesnej wersji nadzoru
epidemiologicznego po II WŚ
Współczesny system oparty na Głównym
Inspektoracie Sanitarnym i sieci Stacji Sanitarno-
Epidemiologicznych był w swym zasadniczym
kształcie, był w swym zasadniczym kształcie
wspólny dla wszystkich krajów Europy Wschodniej.
W Polsce system pozostający w tych ramach
ogólnych był zaprojektowany i wdrożony pod
kierownictwem profesora Jana Kostrzewskiego
przez Zakład Epidemiologii PZH
Podstawą prawną tego systemu była ustawa z dnia
13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaz
nych
oraz ustawa z 6 września 2001
Nadzór epidemiologiczny w UE
Jest oparty na prawie europejskim
Jest koordynowany przez ECDC
Wprowadzany w Zycie przez kraje członkowskie
Kluczowa dla NE w UE jest Decyzja No
2119/98/EC Parlamentu i Rady Europy
6
Decyzja No 2119/98/EC
Parlamentu Rady Europyz 24 września
1998 r.
Jest to podstawowy dokument prawny, który
uznaje nadzór epidemiologiczny za działalność
priorytetową i zaleca:
Stworzenie międzynarodowych sieci nadzoru
Standaryzację definicji chorób podlegających
nadzorowi
Standaryzację metod nadzoru dla
porównywalności wyników
Rola WHO
Dostarczanie podstawowych informacji na temat
nadzoru, zapobiegania i zwalczania chorób
zakaz
nych. Provides system of classification of
diseases for the purpose of surveillance - ICD
Wzmacnianie nadzoru w krajach rozwijających się.
Promowanie szczepień przeciw chorobom
zakaz
nym. Koordynacja i nadzór nad programami
eradykacji i eliminacji wybranych chorób zakaz
nych.
Ważnym narzędziem zapobiegania chorobom
zakaz
nym i ich zwalczania na o znaczeniu
międzynarodowym są Międzynarodowe Przepisy
Zdrowotne (IHR).
7
Historia nie kończy się dziś
Kierunki przyszłego rozwoju nadzoru
Bierny nadzór rutynowy nie zaspokaja wielu
współczesnych potrzeb:
Ma niską czułość (tylko część przypadków
chorób jest zgłaszana)
Niską wartość predykcji (tylko część przypadków
ma rozpoznanie mikrobiologiczne)
Nie dostarcza wiarygodnych informacji odnośnie
zakaz
nych chorób przewlekłych jak wzw C
Zatem wymaga wzmocnienia przez systemy
dodatkowe
8