FINANSE MSP (II)

Tomasz Mirosław Włodarczyk
Materiały do studiowania (II)
1
ZAGADNIENIA:
TWORZENIE I WYKORZYSTYWANIE ZASADNICZYCH KAPITAAÓW
WAASNYCH W RÓŻNYCH RODZAJACH PRZEDSIBIORSTW
yRÓDAA KAPITAAÓW OBCYCH W PRZEDSIBIORSTWIE
FINANSOWANIE FAZ CYKLU ŻYCIA PRZEDSIBIORSTWA
Finansowanie MSP kredytami i pożyczkami
2
CELE WYKAADU:
}� Prezentacja zasadniczych kapitałów własnych występujących
w różnych formach organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw oraz
głównych zródeł ich tworzenia i wykorzystania, a także zródeł kapitałów
obcych w przedsiębiorstwie.
}� Przedstawienie specyfiki finansowania przedsiębiorstwa w
poszczególnych fazach cyklu jego życia.
}� Dokonanie przeglądu podstawowych rodzajów kredytów bankowych i
pożyczek wykorzystywanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa.
}� Omówienie uwarunkowań dostępności małych i średnich przedsiębiorstw
do bankowych zródeł finansowania.
}� Przedstawienie zagadnień związanych z kredytem kupieckim jako
zródłem finansowania obcego.
}� Prezentacja instrumentów wsparcia finansowego małych
i średnich przedsiębiorstw możliwości wykorzystania mikropożyczek,
funduszy pożyczkowych i funduszy poręczeń kredytowych.
3
Na potrzeby niniejszego opracowania wykorzystano następujące zródła:
}� A. Duliniec, Finansowanie przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2007, rozdz.
4.1-4.2.
}� I. Gębska-Nędzi, Kredyt kupiecki w działalności inwestycyjnej polskich
przedsiębiorstw, [w:] I. Próchnicka-Grabias, A. Szelągowska (red.),
Finansowanie działalności gospodarczej w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2008,
rozdz. 2.
}� M. Kosowska, Finansowanie kredytami i pożyczkami szanse
i zagrożenia, [w:] A. Bielawska (red.), Nowoczesne zarządzanie finansami
przedsiębiorstwa, C.H. Beck, Warszawa 2009, rozdz. 5.
}� M. Porada-Rochoń, Typowe przyczyny finansowania przedsiębiorstw, [w:] A.
Bielawska (red.), Nowoczesne zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, C.H.
Beck, Warszawa 2009, rozdz. 3.
}� A. Skowronek-Mielczarek, Małe i średnie przedsiębiorstwa. yródła
finansowania, 3. wyd. uaktualnione, C.H. Beck, Warszawa 2007, rozdz. 1.3,
2.3, 4.2 i 5.
}� H. Waniak-Michalak, Pozabankowe zródła finansowania małych
i średnich przedsiębiorstw, Oficyna Wolters Kluwer Business, Kraków 2007,
rozdz. 3.
4
}� Kapitały własne mogą występować w przedsiębiorstwach pod
różnymi nazwami; jest to zależne od formy organizacyjno-prawnej
prowadzonej działalności gospodarczej.
}� Rodzaje kapitałów własnych występujące w różnych formach
organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw:
- kapitał własny (w spółkach osobowych)
- fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa
(w przedsiębiorstwach państwowych)
- fundusz udziałowy i fundusz zasobowy (w spółdzielniach),
- kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy (w
spółkach kapitałowych).
}� Kapitały te i fundusze niezależnie od formy prawnej
przedsiębiorstwa są zródłem finansowania aktywów; ich tworzenie,
jak i powiększanie może mieć zródło wewnętrzne, jak i zewnętrzne.
5
}� Kapitał własny
Tworzenie/zwiększenie kapitału: pieniężne i niepieniężne wkłady
wspólników, środki z zysku netto, zmiana własności wkładów.
Wykorzystanie/zmniejszenie kapitału: pokrycie straty netto, zwrot
części wkładów, zmiana własności wkładów.
}� Fundusz założycielski
- Tworzenie/ zwiększenie funduszu: otrzymanie dotacji z budżetu na
finansowanie rozwoju, zwiększenie wartości składników majątkowych
na skutek aktualizacji ich wyceny (w części dotyczącej funduszu),
umorzenie kredytów bankowych sfinansowanych przez budżet.
- Wykorzystanie/zmniejszenie funduszu: nieodpłatne przekazanie
środków trwałych na skutek decyzji administracyjnych, zmniejszenie
wartości składników majątkowych na skutek ich przeceny (w części
dotyczącej funduszu).
6
}� Fundusz przedsiębiorstwa
- Tworzenie/zwiększenie funduszu: pozostawienie w przedsiębiorstwie dywidendy,
odpis zysku netto za poprzedni rok, otrzymanie darowizny od innych firm na
podstawie umowy, nieodpłatne przejęcie składników majątkowych na mocy decyzji
organów założycielskich.
- Wykorzystanie/zmniejszenie funduszu: pokrycie straty bilansowej za rok ubiegły,
umorzenie środków trwałych niepodlegających amortyzacji, pokrycie dywidendy
w części niepokrytej z zysku za rok ubiegły po jego opodatkowaniu, nieodpłatne
przekazanie składników majątkowych na mocy decyzji organów założycielskich.
}� Kapitał zakładowy w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością
- Tworzenie/zwiększenie kapitału: udziały wnoszone w formie pieniężnej lub jako
aporty, dopłaty do udziałów, odpis z zysku do podziału na pokrycie umorzenia
udziałów, podwyższenie kapitału i objęcie nowych udziałów na zasadach określonych
w umowie lub poprzez jej zmianę.
- Wykorzystanie/zmniejszenie kapitału: pokrycie straty netto przewyższającej sumę
kapitałów zapasowego i rezerwowego (do 50% kapitału udziałowego), zwrot dopłat do
udziałów, umorzenie udziałów, przekształcenie kapitału udziałowego w akcyjny,
obniżenie kapitału w drodze zmiany umowy spółki.
7
}� Kapitał zakładowy w spółkach akcyjnych
- Tworzenie/zwiększenie kapitału: środki z akcji opłaconych gotówką, pokrytych
aportami, zadeklarowanych do spłat ratalnych, do zbycia; środki z zysku netto
przeznaczonego na pokrycie umorzenia akcji, emisja nowych akcji, zmiana
własności akcji imiennych, przekształcenie kapitału udziałowego w kapitał
akcyjny.
- Wykorzystanie/zmniejszenie kapitału: pokrycie straty netto przewyższającej
sumę kapitału zapasowego i rezerwowego (do 1/3wysokości kapitału
akcyjnego), umorzenie akcji, zmniejszenie wartości nominalnej akcji,
przekształcenie kapitału akcyjnego w kapitał udziałowy, zmiana własności akcji
imiennych.
}� Kapitał zapasowy
- Tworzenie/zwiększenie kapitału: środki z zysku netto, środki z nadwyżki
osiągniętej przy sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej pozostałej po
pokryciu kosztów emisji; środki z dopłat akcjonariuszy i innych wspólników
niezwiększających kapitału zakładowego.
- Wykorzystanie/zmniejszenie kapitału: pokrycie straty netto, zwrot dopłat
wspólnikom w całości, o ile nie zostały wykorzystane zgodnie
z przeznaczeniem.
8
}� Kapitał rezerwowy
- Tworzenie/zwiększenie kapitału: środki z zysku do podziału, środki
z innych zródeł.
- Wykorzystanie/zmniejszenie kapitału: pokrycie wydatków
ponoszonych na cele określone w decyzji o jego utworzeniu, pokrycie
strat poniesionych na działalności finansowanej z kapitału.
}� Główne zródła kapitału własnego wykorzystywane w sektorze MSP są
podobne, jak w przypadku wszystkich firm, natomiast ich struktura
może wykazywać pewne cechy szczególne zależy to m.in. od
wielkości przedsiębiorstw, formy prawnej prowadzenia działalności
gospodarczej, poziomu rentowności itp.
}� Najbardziej typowe zródła kapitałów własnych w sektorze MSP
- yródła wewnętrzne: zysk netto, amortyzacja, rekonfiguracja aktywów,
przekształcenia w kapitałach.
- yródła zewnętrzne: dopłaty wspólników, poszukiwanie nowych
wspólników, fundusze venture capital, emisja akcji na rynku
pozagiełdowym.
9
}� Kapitały długoterminowe
- Rezerwy
- Bankowe kredyty długoterminowe
- Poręczenia kredytowe
- Leasing
- Franchising
- Obligacje
- Dotacje i subwencje
- Środki z funduszy pomocowych
- Pożyczki od rodziny i znajomych
10
}� Kapitały krótkoterminowe
- Bankowe kredyty krótkoterminowe
- Zobowiązania odnawialne
- Kredyty od dostawców / zaliczki od odbiorców
- Faktoring
- Pożyczki z sektora pozabankowego (fundusze pożyczkowe,
pożyczki z rejonowych urzędów pracy)
- Krótkoterminowe papiery dłużne
- Pożyczki od rodziny i znajomych
}� Większość z tych zródeł jest dostępna dla MSP, ale nie
o wszystkich wiedzą przedsiębiorcy i właściciele tych firm.
}� Umiejętne ich wykorzystanie może wzmocnić przewagę
konkurencyjną przedsiębiorstwa, pozwolić mu utrzymać się na
rynku oraz umożliwić realizację przedsięwzięć rozwojowych.
11
}� W tej fazie funkcjonowania przedsiębiorstwa wymaga ono stałego
zewnętrznego zasilania w kapitał, a jego zródła zarówno wewnętrzne,
jak i zewnętrzne są bardzo ograniczone.
}� Duże ryzyko operacyjne (mierzone zmiennością osiąganego wyniku
operacyjnego) oraz ujemne zazwyczaj przepływy pieniężne netto (przy
ujemnej lub niskiej dodatniej rentowności) zniechęcają potencjalnych
wierzycieli do finansowania przedsiębiorstwa.
}� Pozyskiwany kapitał będzie więc głównie kapitałem własnym;
przedsiębiorstwo szuka tego kapitału na rynku nieregulowanym
(prywatnym) u indywidualnych inwestorów lub w funduszach wysokiego
ryzyka (venture capital).
}� Dodatkowe, zewnętrzne zródła finansowania, uzupełniające kapitał
własny, to przede wszystkim zobowiązania wobec dostawców oraz
bardzo rzadko kredyty bankowe, najczęściej krótkoterminowe.
}� Na tym etapie rozwoju przedsiębiorstwo albo nie osiąga zysków, albo
niewielki wypracowany dodatni wynik finansowy reinwestuje w całości
właściciele przedsiębiorstwa są dawcami kapitału, a nie jego biorcami w
postaci udziałów w zysku.
12
}� W fazie wzrostu zazwyczaj dość gwałtownie rosną przychody ze sprzedaży,
wzrasta jej rentowność i pojawiają dodatnie operacyjne przepływy pieniężne
netto; zyski wypracowywane w tej fazie są najczęściej reinwestowane
w dalszy rozwój przedsiębiorstwa, a wypłaty dywidend są niskie lub nadal nie
występują.
}� Przedsiębiorstwo w tej fazie zgłasza duże zapotrzebowanie na kapitał ze
zródeł zewnętrznych ponieważ ryzyko jego działalności jest wciąż dość
wysokie, potencjalni wierzyciele uwzględniają to w swoich ofertach
finansowania.
}� Kredyt bankowy dla przedsiębiorstwa znajdującego się w fazie wzrostu jest
zazwyczaj drogi; podobnie pozyskanie kapitału obcego poprzez emisję
papierów dłużnych wiązałoby się z koniecznością zaproponowania ich
nabywcom wysokiej stopy oprocentowania.
}� Udział długu w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa nie jest więc
duży, nadal jest ona finansowana przede wszystkim kapitałem własnym
poszerza się jednak znacznie grono inwestorów i zmienia się struktura
właścicielska.
13
}� Zmniejsza się znacznie udział przedsiębiorców, którzy stworzyli firmę; oprócz
funduszy venture capital , kapitał własny dostarczają także inne fundusze
inwestycyjne (zwłaszcza fundusze agresywnego wzrostu).
}� Jeżeli firma zdecyduje się na wprowadzenie akcji do obrotu giełdowego, co
najczęściej następuje w fazie wzrostu, wówczas możliwości pozyskania kapitału
od inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych jeszcze się zwiększają.
}� Na końcu tej fazy cyklu życia przedsiębiorstwa dochodzi najczęściej do wyjścia
private equity/venture capital; jest on zastępowany kapitałem własnym
pozyskanym na rynku regulowanym lub od inwestora strategicznego.
}� Wejście na rynek regulowany wymaga często dodatkowego wspomagania
finansowego do czasu emisji nowych akcji na rynku giełdowym lub
pozagiełdowym może być ono pozyskiwane w formie zaciągania przez
przedsiębiorstwo tzw. pożyczek pomostowych (bridge-financing) od właścicieli
przedsiębiorstwa lub innych inwestorów na rynku prywatnym (nieregulowanym).
}� W fazie wzrostu przedsiębiorstwa wykorzystują czasami kapitał zamienny
(hybrydowy), emitując obligacje zamienne możliwość ich wymiany na akcje
w sytuacji, gdy spółka szybko się rozwija, powinna przyciągać inwestorów (opcja
konwersji obligacji na akcje rekompensuje im stosunkowo niskie oprocentowanie).
14
}� W fazie dojrzałości przychody ze sprzedaży oraz rentowność prowadzonej działalności
są stabilne i wysokie; jednocześnie zmniejszają się nakłady inwestycyjne w porównaniu
z poprzednimi fazami cyklu życia przedsiębiorstwa (mają one charakter odtworzeniowy i
modernizacyjny, a nie rozwojowy).
}� W tej fazie przedsiębiorstwo ma dużo mniejsze zapotrzebowanie na nowy kapitał,
zwłaszcza ze zródeł zewnętrznych.
}� Wzrost aktywów przedsiębiorstwa może być w dużej mierze finansowany ze zródeł
wewnętrznych (z zatrzymanych zysków).
}� Charakterystyczną cechą finansowania w fazie dojrzałości jest wzrost udziału długu w
kapitale przedsiębiorstwa, ponieważ: (1) zarząd, jak i właściciele firmy akceptują wyższe
ryzyko finansowe, (2) wypłaty dywidend zmniejszają wewnętrzne możliwości
finansowania kapitał ze zródeł zewnętrznych jest zatem pozyskiwany przede
wszystkim przez zaciąganie kredytów (ewentualnie pożyczek obligacyjnych), (3) wzrost
wartości rynkowej przedsiębiorstwa, wynikający z potencjału rozwojowego, ulega
znacznemu ograniczeniu, więc zarząd stara się wykorzystywać inne czynniki wzrostu
(obniżając np. średni wazony koszt kapitału).
}� Wzrostowi zadłużenia przedsiębiorstwa w fazie dojrzałości towarzyszy najczęściej
znaczne zróżnicowanie zródeł i form kapitału obcego.
15
}� W wielu przypadkach fazę dojrzałości udaje się wydłużyć lub w efekcie
przeprowadzonej restrukturyzacji rozwojowej przejść z fazy dojrzałości
ponownie do fazy wzrostu.
}� Jeżeli jednak podjęte działania nie przynoszą spodziewanych rezultatów,
przedsiębiorstwo wchodzi w fazę schyłkową, w której dochodzi do
ograniczenia działalności lub nawet do likwidacji firmy.
}� Charakterystyczne dla tej fazy cyklu życia przedsiębiorstwa są spadek
sprzedaży i jej rentowności i zmniejszanie się dodatnich operacyjnych
przepływów pieniężnych netto mimo to brak możliwości rozwojowych
powoduje, że przedsiębiorstwo zamiast potrzeb w zakresie finansowania
odnotowuje bardzo często nadwyżki kapitału.
}� Nadmiar kapitału jest zwracany właścicielom, np. w postaci wysokich
wypłat dywidend czy przez wykup od akcjonariuszy własnych akcji spółki
w celu ich umorzenia; transfer kapitału do właścicieli ułatwia realokację
kapitału z branż schyłkowych do branż rozwojowych.
16
}� Zwrotowi kapitału właścicielom przedsiębiorstwa w fazie schyłkowej
często towarzyszy zmniejszanie się majątku przedsiębiorstwa,
spowodowane spadkiem aktywności biznesowej.
}� Wykup i umorzenie przez spółkę własnych akcji powoduje trwałe
zmniejszenie kapitału własnego i wzrost udziału długu w kapitale
przedsiębiorstwa; przyczynia się to do dalszego wzrostu ryzyka
finansowego i w konsekwencji wzrostu ryzyka niewypłacalności.
}� Rosnące ryzyko niewypłacalności powoduje wzrost kosztu kapitału
obcego.
}� Nowe zobowiązania finansują spłaty wcześniej zaciągniętych lub wykup
akcji; nie są one przeznaczane na przedsięwzięcia rozwojowe.
}� Celem działania przedsiębiorstwa w tej fazie jest maksymalizacja
korzyści właścicieli w ramach procesu wycofywania przez nich kapitału z
przedsiębiorstwa.
17
}� Ocena wewnętrznych zdolności akumulacyjnych polskich MSP skłania do
stwierdzenia, że nie są one w stanie finansować swego rozwoju, działalności
bieżącej czy zwiększenia kapitału pracującego bez poszukiwania
zewnętrznych kapitałów.
}� Jednym z podstawowych zródeł kapitału zewnętrznego, do którego sięga
sektor MSP jest kredyt bankowy.
}� Kredytowanie stanowi zatem ważne, uzupełniające wobec finansowania
własnego, zródło pokrycia potrzeb operacyjnych i inwestycyjno-rozwojowych
firmy.
}� Przedmiotem kredytowania są najczęściej inwestycje lub środki obrotowe.
}� Metoda kredytowania odnosi się do czasowego (odpłatnego) udostępnienia
środków finansowych na warunkach określonych w umowie i przy
odpowiednim zabezpieczeniu ich zwrotu.
}� Kredyt jest elastyczną formą finansowania można go swobodnie
kształtować w zależności od sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa.
}� Z jego wykorzystaniem związany jest tzw. efekt tarczy podatkowej
umożliwia on wliczenie odsetek od kredytu w koszty uzyskania przychodów
przedsiębiorstwa, co powoduje zmniejszenie podstawy opodatkowania
podatkiem dochodowym i w rezultacie zmniejszenie efektywnego kosztu
kredytu.
18
}� Możliwości finansowania MSP kredytem zależą od oceny wiarygodności oraz
zdolności kredytowej danego przedsiębiorstwa, a zatem i od poziomu
reprezentowanego przez niego ryzyka kredytowego.
}� MSP charakteryzują się określonym, specyficznym ryzykiem kredytowym, które
w ocenie banków może skutecznie utrudniać dostęp do kredytów.
}� Na ryzyko kredytowe MSP składają się m.in.: niedostateczny zakres dostępnych
informacji ekonomiczno-finansowych, dostarczanych bankom przez
potencjalnego kredytobiorcę mały wolumen kapitału własnego, który jest
zainwestowany w dane przedsiębiorstwo bardzo często występujące problemy
z utrzymaniem płynności finansowej wysoki wskaznik bankructw oraz upadłości
charakterystyczny dla sektora MSP spekulacyjny charakter wielu przedsięwzięć
gospodarczych w sektorze MSP dużo większa skłonność do podejmowania
ryzykownych projektów niż w dużych przedsiębiorstwach niedostateczne
zabezpieczenia kredytowe oferowane bankom.
}� Wszystko to sprawia, że MSP mają ograniczone możliwości pozyskiwania
kapitałów zewnętrznych w formie kredytów bankowych, stanowią one
bowiem dla instytucji finansowych grupę klientów o dużym ryzyku.
19
}� Zdolność kredytowa oznacza możliwość spłaty całkowitych zobowiązań
związanych z kredytem z wygospodarowanej w danym okresie nadwyżki
finansowej odwrotność tak rozumianego pojęcia określa liczbę lat, w czasie
której firma spłacałaby swój dług z bieżącej nadwyżki finansowej, jeśli nie
wzrosłoby zadłużenie, ani wielkość generowanej nadwyżki.
}� Wiarygodność kredytowa określa możliwości w zakresie spłaty bieżących kosztów
finansowych związanych z zaangażowaniem kredytów i pożyczek, a dokładniej
określa, czy zysk operacyjny albo nadwyżka finansowa są wystarczające na
pokrycie odsetek oraz rat kapitałowych w wymaganych terminach.
}� Banki w ocenie zdolności kredytowej uwzględniają m.in. następujące kwestie:
poziom płynności firmy, stopień pokrycia krótkoterminowych zobowiązań majątkiem
obrotowym (najbardziej płynnymi środkami) strukturę kapitału relacje zachodzące
między kapitałem własnym i obcym oraz między kapitałem długo- i krótkoterminowym
wykorzystywanym w firmie strukturę majątku relacje między wielkością majątku
trwałego i obrotowego procesy inwestowania stopień pokrycia majątku trwałego
kapitałami stałymi wielkość oraz tempo inwestowania środków finansowych w
poprzednich okresach działalności firmy rentowność uzyskiwaną przez
przedsiębiorstwo (stopę zysku, stopę zwrotu zainwestowanego kapitału, rentowność
sprzedaży) poziom oraz strukturę kosztów funkcjonowania firmy (w tym wielkość
kosztów finansowych obciążających jej wyniki) przebieg procesów rzeczowych w firmie
oraz ich skutki ekonomiczne.
20
}� Ogólnie można stwierdzić że wiarygodność kredytowa danej firmy jest tym
większa, im charakteryzujące ją ryzyko kredytowe jest mniejsze, a szanse
powodzenia finansowanego projektu i zdolność do generowania zysków są
większe.
}� Ze względu na zwiększone ryzyko kredytowe dla struktury kapitału małych
przedsiębiorstw charakterystyczny jest niski udział kredytu bankowego, np. udział
kredytu bankowego w finansowania działalności bieżącej przedsiębiorstw mikro
wynosi ok. 13%, a małych przedsiębiorstw ok. 10%; z kolei udział kredytu
bankowego w finansowaniu działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw mikro
kształtuje się na poziomie ok. 8%, a małe przedsiębiorstwa nie korzystają z tego
zródła finansowania [Auczka, Przysiecki, 2005].
}� Udział kredytu bankowego w kapitale całkowitym MSP rośnie stopniowo, w miarę
wzrostu wielkości przedsiębiorstwa i przechodzenia do fazy dojrzałości
i stabilizacji.
}� Duży koszt kredytu i uciążliwe procedury jego uzyskania w połączeniu z
koniecznością stanowienia wysokich zabezpieczeń utrudniają małemu
przedsiębiorcy dostęp do wsparcia kredytowego, co w konsekwencji ogranicza
możliwości rozwoju MSP oraz ich konkurencyjność.
}� Kredyt bankowy nabiera większego znaczenia w finansowaniu działalności
średnich przedsiębiorstw, zwłaszcza gdy finansowanie za jego pomocą jest
wspomagane samofinansowaniem.
21
}� Koszty pozyskania kredytów z polskiego sektora bankowego zależą
m.in. od takich czynników, jak: stopa oprocentowania kredytu
prowizje opłaty manipulacyjne koszty związane z wcześniejszą
spłatą kredytu.
}� Występujące w tym zakresie różnice (dochodzące nawet do 3-4%)
powodują, ze każdy przedsiębiorca musi mieć wiedzę o ofercie
poszczególnych banków i o stopniu ich konkurencyjności.
}� Przy wyborze banku przedsiębiorca powinien oceniać zarówno koszty
obsługi kredytu (w tym możliwości uzyskania preferencyjnego
oprocentowania), jak i szybkość jego uzyskania wymagane
procedury dokumentacyjne elastyczność w formułowaniu
harmonogramu spłat rat kapitałowych i odsetek wymagane formy
zabezpieczenia kredytu.
}� W sektorze MSP szczególnie dotkliwy jest brak posiadanych przez biorcę
kredytu zabezpieczeń, co najczęściej zamyka mu dostęp do kredytów
bankowych.
22
}� W praktyce występują dwa podstawowe prawne rodzaje zabezpieczeń
kredytu: zabezpieczenie osobiste osoba dająca zabezpieczenie odpowiada za
spłatę kredytu całym swoim majątkiem (np. weksel własny in blanco, poręczenie
wekslowe awal, gwarancja bankowa, cesja wierzytelności, pełnomocnictwo) oraz
zabezpieczenie rzeczowe odpowiedzialność osoby udzielającej zabezpieczenia
ogranicza się do konkretnych składników jej majątku (np. zastaw ogólny, bankowy
zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, przewłaszczenie, kaucja, blokada środków
na rachunkach bankowych, hipoteka).
}� Czynnikami decydującymi o wyborze przez bank formy zabezpieczenia kredytu
są: rodzaj i wielkość kredytu okres spłaty stan majątkowy kredytobiorcy
i jego status prawny; przy tym wyższe zabezpieczenia i ich większa liczba są
wymagane od przedsiębiorstw nowo uruchamianych niż od firm z określonym
doświadczeniem biznesowym.
}� Podsumowując, z oceną możliwości pozyskania kredytów bankowych jako
zewnętrznych zródeł finansowania nierozerwalnie związane są trzy kwestie:
szeroko rozumiana sytuacja finansowa MSP stwarzająca sprzyjające warunki do
spłaty kredytu wraz z odsetkami w przyjętym okresie koszt uzyskania kredytu
wymagane przez bank zabezpieczenie kredytu.
23
}� Zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu
bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas
oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem
na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z
niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty
wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych
terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
}� W praktyce bankowej dzieli się kredyty według różnego rodzaju
kryteriów:
przedmiotu kredytu formy kredytu sposobu wykorzystania
i spłaty kredytu okresu kredytowania kredytobiorcy waluty
kredytu sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu zasad
oprocentowania częstotliwości wykorzystania i spłaty kredytu
preferencyjności.
24
}� Według przedmiotu kredytowania wyróżnia się następujące rodzaje
kredytów: obrotowe przeznaczone na finansowanie bieżących
potrzeb kredytobiorcy, związanych z prowadzoną przez niego
działalnością gospodarczą, np. z zakupem materiałów, surowców, opłatą
energii, zapłatą wynagrodzeń; powoduje on zwiększenie środków
obrotowych kredytobiorcy; inwestycyjne przeznaczone na
finansowanie nakładów, których celem jest stworzenie lub powiększenie
już istniejącego majątku trwałego; na finansowanie określonych
projektów inwestycyjnych, przy czym spłata jest dostosowana do
przepływów pieniężnych.
}� Przyjmując za kryterium formę kredytu, można je podzielić na kredyty:
w rachunku bieżącym wykorzystanie kredytu następuje przez
przekroczenie salda na rachunku bieżącym kredytobiorcy o kwotę
ustaloną w umowie; w rachunku kredytowym kredyt jest
wykorzystywany za pośrednictwem rachunku kredytowego, który nie
służy do rozliczeń pieniężnych, a jedynie do ewidencjonowania
wykorzystania i spłaty kredytu.
25
}� W zależności od sposobu wykorzystania i spłaty kredytu można wyróżnić:
w formie doraznej transakcji (docelowe) przeznaczone na sfinansowanie
w okresie obowiązywania umowy jednej lub kilku ściśle określonych transakcji;
w formie linii kredytowej (odnawialnej/nieodnawialnej) kredyt, którym w ramach
oznaczonego w umowie limitu kredytowego można finansować w okresie
obowiązywania umowy wiele dokonywanych sukcesywnie, powtarzalnych transakcji, bez
określania w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu w postaci
transz; ustalony jest jedynie pułap, do którego kredytobiorca może się zadłużyć; kredyt
może być spłacony w dowolnej chwili w całości lub w części w wysokości dogodnej dla
kredytobiorcy; każdy wpływ na rachunek zmniejsza zadłużenie, ustalony jest jedynie
ostateczny termin spłaty kredytu; w przypadku linii nieodnawialnej kredytu każda wpłata
dokonana w ciężar rachunku kredytowego powoduje zmniejszenie limitu kredytu, do
wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć; w przypadku linii odnawialnej
każda spłata całości lub części kredytu powoduje jego odnowienie o spłaconą kwotę
kredytu i może być on wielokrotnie wykorzystywany aż do wygaśnięcia umowy;
rolowane wielokrotnie przedłużanie przez bank terminu spłaty przez okres
oznaczony w umowie kredytu oraz w określonych w umowie terminach; pomostowe
udzielane, gdy klient potrzebuje środków finansowych jeszcze przed udzieleniem mu
kredytu zasadniczego, w wysokości pełnej sumy docelowej lub części tej sumy;
w momencie uzyskania kredytu zasadniczego spłacany jest z niego kredyt pomostowy.
26
}� Biorąc pod uwagę długość okresu kredytowania, wyróżnia się kredyty:
krótkoterminowe udzielane najczęściej na okres do 1 roku średnioterminowe
- udzielane najczęściej na okres do 5 lat długoterminowe udzielane
najczęściej na okres powyżej 5 lat.
}� W zależności od osoby kredytobiorcy , występują kredyty: na finansowanie
działalności gospodarczej udzielane wyłącznie przedsiębiorcom na finansowanie
działalności gospodarczej prowadzonej w celach zarobkowych i na własny
rachunek konsumpcyjne udzielane osobom fizycznym nieprowadzącym
działalności gospodarczej na finansowanie osobistych potrzeb.
}� Ze względu na walutę kredytu wyróżnia się kredyty: złotowe udzielane
i wypłacane w złotych polskich dewizowe udzielane w walutach obcych.
}� Ze względu na formę prawnego zabezpieczenia kredyty można podzielić na:
zabezpieczone osobiście zabezpieczone rzeczowo.
}� W zależności od zasad oprocentowania mamy do czynienia z kredytami:
o stałym oprocentowaniu zachowują stałą stopę oprocentowania przez cały
okres obowiązywania umowy kredytu (kredyty krótkoterminowe oraz kredyty, w
których odsetki są naliczane z góry) o zmiennym oprocentowaniu stopa
oprocentowania rośnie lub maleje w zależności od zmian, jakim podlega
oprocentowanie kredytów w okresie kredytowania.
27
}� Częstotliwość wykorzystania i spłaty kredytu umożliwia podział
kredytów na: wykorzystywane jednorazowo lub w transzach
w przypadku kredytów wykorzystywanych jednorazowo cała kwota
kredytu jest wykorzystywana w jednym terminie oznaczonym w umowie
kredytu; wykorzystanie w transzach następuje, gdy kwota kredytu jest
wykorzystywana w wielu częściach spłacane jednorazowo lub w ratach
w przypadku kredytów spłacanych jednorazowo cała kwota kredytu
jest spłacana w jednym terminie ustalonym w umowie kredytu; kredyt
może być również spłacany w ratach uzależnionych od warunków
umowy kredytowej.
}� Biorąc pod uwagę kryterium preferencyjności, wyróżnia się kredyty:
komercyjne udzielane przez banki na warunkach pełnej opłacalności,
bez jakichkolwiek udogodnień dla kredytobiorców preferencyjne
udzielane na korzystniejszych warunkach niż kredyty komercyjne,
przeznaczone dla określonej grupy kredytobiorców na ściśle określone
cele; koszt kredytu preferencyjnego jest niższy od kosztu kredytu
komercyjnego, a różnica jest zwracana bankom z funduszy rządowych.
28
}� Innymi, rozpowszechnionymi formami kredytowania przedsiębiorstw
są kredyty: dyskontowy i akceptacyjny.
}� W przypadku kredytu dyskontowego zakupiony od przedsiębiorstwa
weksel zostaje przekształcony poprzez kredyt bankowy na pieniądz
w postaci zapisu na rachunku bankowym firmy; bank nie płaci za
weksel jego nominalnej kwoty, lecz potrąca z góry określony procent
od kwoty weksla (tzw. dyskonto); kredyt dyskontowy umożliwia
przedsiębiorstwu wcześniejsze uzyskanie gotówki w przypadku
sprzedaży, w której przyjęto zapłatę wekslem od odbiorcy.
}� W umowie o kredyt akceptacyjny bank zobowiązuje się do udzielenia
firmie kredytu na wykupienie weksla; akceptując weksel, bank
przyjmuje odpowiedzialność za jego wykupienie, jednakże
przedsiębiorstwo musi uwzględnić możliwość zastosowania przez
bank szczegółowych rozwiązań wynikających z przepisów prawa
wekslowego.
29
}� Udzielenie kredytu kupieckiego, nazywanego także kredytem
handlowym lub pożyczką pieniężną, oznacza odroczenie przez dostawcę
płatności odbiorcy za zakupione wyroby.
}� Odroczenie to wiąże się z udzieleniem zgody na udzielenie odbiorcy
kredytu, którego okres może się kształtować od kilku do kilkudziesięciu
dni, zwykle od 30 do 120 dni.
}� Kredyt kupiecki przyjmuje jedną z dwóch postaci: kredytu odbiorcy
(tzw. zaliczki) w tym przypadku zaliczka ma pełnić rolę gwaranta
wywiązania się ze świadczenia płatności przez odbiorcę; w momencie
gdy klient nie wywiąże się ze świadczenia płatności, zaliczka pozostaje u
sprzedawcy; w większości sytuacji zaliczka nie odzwierciedla całej kwoty
płatności, lecz tylko określoną jej część kredytu dostawcy który
polega na faktycznym odroczeniu przez sprzedawcę, mającego
odpowiedni potencjał finansowy, terminu płatności za towary lub usługę
odbiorcy; dostawca określa termin płatności w zależności od tego, jaki
poziom ryzyka jest przyporządkowany konkretnemu odbiorcy.
30
}� Na długość terminu płatności wpływają m.in. takie czynniki, jak:
branża, w której działa dane przedsiębiorstwo charakter produktu
(jakość, indywidualność/standardowość), specyfika firmy (wielkość
dostawcy na rynku, pozycja w łańcuchu tworzenia wartości,
konkurencyjność) relacje z odbiorcami (częstotliwość i powtarzalność
dostaw) dostępność do zródeł finansowania (zarówno odbiorcy, jak i
dostawcy).
}� Kredyt kupiecki można rozpatrywać jako: odroczenie płatności
o charakterze manipulacyjnym (podejście techniczne), które jest
traktowane na równi ze sprzedażą gotówkową; termin płatności jest w
tym przypadku bardzo krótki i liczy kilka dni; związany jest z czysto
operacyjnymi aspektami rozliczeń (jak np. wystawienie faktury, przepływ
środków z rachunku odbiorcy na rachunek dostawcy itp.) lub jako
faktyczne odroczenie płatności na z góry ustalony w umowie termin
(podejście handlowe); kredyt handlowy charakteryzuje się odroczeniem
zapłaty większym od wynikającego z czynności manipulacyjnych.
31
}� Decydując się na wykorzystanie kredytu kupieckiego jako zródła
finansowania, przedsiębiorstwo powinno pamiętać o jego kosztach;
bardzo często dostawcy w zamian za wcześniejsze uregulowanie
płatności oferują bowiem skonto (upust) wielkość skonta należy
wówczas porównać z odsetkami od kredytu zaciągniętego na
wcześniejszą spłatę należności dostawcy.
}� Różnica między ceną pierwotną a ceną po upuście to koszt, jaki
płaci odbiorca płaci za uzyskanie kredytu u dostawcy (za odroczenie
w czasie terminu płatności); firma powinna zawsze analizować koszt
kredytu kupieckiego w ujęciu rocznym, gdyż łatwiej jest go
porównywać z kosztem alternatywnego zródła finansowania.
32
}� Zgodnie z art. 520 Kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający
pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną
ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący
zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy albo rzeczy tego
samego gatunku i tej samej jakości.
}� Pożyczkę bankową można zdefiniować jako umowę, na mocy której
bank zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną
ilość pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość
pieniędzy oraz zapłacić bankowi odsetki.
}� W praktyce nie ma istotnych różnic między umową kredytową a umową
pożyczki bankowej obydwie mają charakter konsensualny, dwustronny
i dwustronnie zobowiązujący; w obu przypadkach taki sam jest również
przedmiot świadczenia.
}� Z powodu dużych podobieństw między umową kredytową a umową
pożyczki bankowej niełatwo jest rozstrzygnąć, czy w konkretnej sytuacji
bank udzielił kredytu czy pożyczki.
33
}� Mając jednak na uwadze umowę pożyczki w ujęciu ogólnym (a nie
typową pożyczkę bankową), można wskazać na określone modelowe
różnice między kredytem a pożyczką.
}� Przepisy regulujące: prawo bankowe (kredyt) Kodeks cywilny (pożyczka).
}� Przedmiot umowy: środki pieniężne (kredyt) środki pieniężne lub rzeczy
(pożyczka).
}� Forma udostępniania: oddanie środków pieniężnych do czasowej dyspozycji
(kredyt) przeniesienie własności przedmiotu pożyczki (pożyczka).
}� Udzielający: bank (kredyt) osoba posiadająca zdolność do czynności
prawnych (pożyczka).
}� Forma umowy: zawsze w formie pisemnej (kredyt) w formie ustnej lub
pisemnej (pożyczka).
}� Cel wykorzystania: najczęściej ściśle określony (kredyt) dowolny
(pożyczka).
}� Oprocentowanie: z reguły występuje (kredyt) nie zawsze jest konieczne
(pożyczka).
34
}� Klasyfikacja pożyczek bankowych jest zbliżona do omówionego
wcześniej podziału kredytów bankowych.
}� W praktyce można spotkać się z podziałem pożyczek bankowych ze
względu na: sposób spłaty (pożyczki spłacane gotówką, przelewem,
przez obciążenie rachunku pożyczkobiorcy, przekazem pocztowym)
długość okresu udzielenia (pożyczki krótkoterminowe najczęściej do
1 roku, średnioterminowe najczęściej na okres od 1 roku do 3 lat,
długoterminowe powyżej 3 lat) walutę pożyczki (złotowe, dewizowe)
formę prawnego zabezpieczenia pożyczki (zabezpieczone osobiście,
zabezpieczone rzeczowo) zasady oprocentowania (pożyczki o stałym
oprocentowaniu i o zmiennym oprocentowaniu) częstotliwość spłaty
(pożyczki spłacane jednorazowo, w ratach lub z wpływów na rachunek)
preferencyjność (pożyczki komercyjne i preferencyjne).
}� Dla przedsiębiorstw, zwłaszcza mikro i małych, szczególnego znaczenia
nabierają pożyczki od rodziny oraz możliwość skorzystania z funduszy
pożyczkowych, oferujących przede wszystkim mikropożyczki dla
najmniejszych przedsiębiorstw.
35
}� System mikropożyczek został zapoczątkowany w Polsce przez Fundusz
Mikro, który powstał w 1994 r. i który obecnie ma duży udział w rynku.
}� Mikropożyczka jest rozumiana jako instrument finansowania skierowany
głównie do przedsiębiorstw mikro i małych znajdujących się w fazie
podejmowania lub początkowego rozwoju działalności gospodarczej, które
z przyczyn obiektywnych nie kwalifikują się do finansowania w formie
kredytu bankowego.
}� Celem mikropożyczek w Polsce jest udzielanie wsparcia finansowego
przedsiębiorcom osobom prowadzącym działalność gospodarczą w małej
skali (małym sklepom, warsztatom usługowym i produkcyjnym,
niezatrudniających więcej niż kilka osób, opodatkowanych na zasadach
ogólnych, którzy z powodów formalnych nie mają dostępu do oferty
kredytowej banków komercyjnych, a skala ich działania i zapotrzebowanie na
środki finansowe są z punktu widzenia banku zbyt małe.
}� Wnoszone przez pożyczkobiorców opłaty, zgodnie z założeniami
samofinansowania się systemu funduszy pożyczkowych, powinny
gwarantować poziom przychodów wystarczający na pokrycie kosztów
operacyjnych związanych z tą działalnością.
36
}� Ważną cechą mikropożyczek jest również forma współpracy finansowej
z mikroprzedsiębiorcami, oparta na zasadzie partnerstwa oraz zaufania,
bazującego bardzo często na analizie predyspozycji osobowościowych
pożyczkobiorcy w zakresie możliwości realizacji przedsięwzięcia.
}� Fundusze pożyczkowe wywierają istotny wpływ na rozwój sektora mikro
i małych przedsiębiorstw w Polsce, przyczyniając się do tworzenia
nowych, często innowacyjnych firm; dzięki funduszom pożyczkowym
możliwe jest: wzmocnienie pozycji małego przedsiębiorcy i rozwijanie
umiejętności związanych z zarządzaniem firmą wyjście z szarej strefy
i tworzenie pozytywnych wzorców przedsiębiorczości zasilanie
finansowe gospodarki w sposób zapewniający najszybsze efekty dla
społeczności lokalnej (np. tworzenie nowych miejsc pracy) kreowanie
historii kredytowej małych firm, tak istotnej w relacjach z bankami.
}� Powstanie i rozwój funduszy pożyczkowych nie byłoby możliwe bez
kapitału pożyczkowego; największy udział w finansowaniu kapitału
pożyczkowego funduszy mają zagraniczne środki finansowe (ok. 30%)
oraz środki pochodzące z budżetu państwa (ok. 23%).
37
}� Fundusze poręczeń kredytowych są nienastawionymi na zysk jednostkami
parabankowymi, wspomagającymi lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny.
}� Świadczą one pomoc finansową w formie poręczeń dla małych rozwojowych
firm niemających wystarczającej historii kredytowej lub zabezpieczeń
wymaganych przez bank komercyjny.
}� Pierwsze fundusze poręczeniowe powstały w Polsce w pierwszej połowie lat
90. ub. wieku w ramach Programu Inicjatyw Lokalnych ze środków
europejskich PHARE.
}� Fundusze poręczeń kredytowych są traktowane jako zródło
długoterminowego finansowania, aczkolwiek dość specyficzne, poręczenia są
bowiem instrumentem pośredniego zaspokajania potrzeb kapitałowych
przedsiębiorstwa.
}� Instytucja udzielająca poręczenia ułatwia przedsiębiorstwu dostęp do
kredytów oraz pożyczek bankowych, przyjmując na siebie gwarancję spłaty
udzielonych kredytów w razie niewypłacalności przedsiębiorstwa.
}� Poręczenia kredytowe są dogodną formą uwiarygodnienia kontrahenta, który
nie posiada własnych zabezpieczeń dla pozyskiwanego kredytu bankowego.
38
}� Fundusze poręczeniowe pełnią wobec przedsiębiorstwa następujące funkcje:
zmniejszają ryzyko jego finansowania dają zabezpieczenie pod zaciągane
kredyty bankowe pomagają w tworzeniu historii kredytowej firmy
weryfikują podstawy ekonomiczno-finansowe biznesplanów sporządzanych
przez przedsiębiorstwa ułatwiają bankom dostęp do informacji o danym
podmiocie gospodarczym.
}� Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych przy Banku Gospodarstwa
Krajowego ma zasięg ogólnokrajowy i jest finansowany przez państwo;
działa również na specyficznych zasadach; pozostałe fundusze poręczeniowe
mają zasięg lokalny i regionalny.
}� Poręczenia udzielane są praktycznie tylko sektorowi MSP, spośród których
ponad 95% liczby poręczeń i ok. 90% wartości poręczeń uzyskują mikro i
małe przedsiębiorstwa; najmniejsze przedsiębiorstwa są głównym odbiorcą
poręczeń z funduszy lokalnych i regionalnych.
39

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Finansowanie MSP z 12 lutego 09 (nr 30)
Finanse pubiczne II cz 2
W 5 (sob) Księgowość i finanse w MSP
FINANSE MSP (III)
Do definicji !!!Finansowanie MSP z funduszy UE
finanse publiczne II cz1
FINANSE MSP (IV)
Test II Finanse
Inwestuj we wlasny etat Jak zbudowac finansowa niezaleznosc pracujac na etacie Wydanie II inwet2
Miedzynarodowe stosunki walutowe i finansowe II
Zarzadzanie finansami w malej firmie Wydanie II zaktualizowane
II Polityka finansowa i fiskalna
Materialy pomocnicze do testu II Gospodarka finansowa zakl
Źródła finansowanie działalności MSP w PL
Finanse korporacyjne Teoria i praktyka Wydanie II finkor

więcej podobnych podstron