MGR ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
y
RÓDA
A FINANSOWANIA DZIAA
ALNOÅšCI
MAA
YCH I ÅšREDNICH PRZEDSI
BIORSTW
W POLSCE
Wstęp
Unia Europejska już dawno doceniła znaczenie małych i śred-
nich przedsiębiorstw w gospodarce. Są one bowiem głównym z
ró-
dłem nowych miejsc pracy, innowacji, dynamizmu gospodarczego.
W Unii Europejskiej istnieje ponad 19 milionów MSP, które stano-
wią prawie 99% wszystkich podmiotów gospodarczych dając pracę
74 milionom osób.1 Również w Polsce udział ten nie odbiega od
analogicznego udziału odnotowanego w UE. W 2003 roku funkcjo-
nowało na krajowym rynku ponad 3,5 miliona MSP, które stanowiły
99,85% wszystkich przedsiębiorstw.2
1
Rozszerzenie Unii Europejskiej. Czego mogą oczekiwać przedsię-
biorstwa z nowych państw członkowskich. Pytania i odpowiedzi,
Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna do Spraw Przedsiębior-
czości, maj 2003, str.15.
2
K.Wach, G. Wielgus, Tendencje rozwojowe małych i średnich
przedsiębiorstw w Polsce w latach 1991-2003, str. 70, [w:] J. Brdu-
lak, M. Kulikowski [red], Przedsiębiorczość stymulatorem rozwoju
gospodarczego, Instytut Wiedzy, Warszawa 2004.
2 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
Integracja z Unią daje polskim przedsiębiorstwom z jednej stro-
ny możliwość dostępu do olbrzymiego 500 milionowego rynku
konsumenckiego, z drugiej strony zmusza do konfrontacji z 19
milionami firm unijnych.3
Funkcjonowanie i rozwój każdego podmiotu gospodarczego, w
tym także firm z sektora MSP wymaga odpowiednich nakładów
kapitałowych, które są niezbędne do bieżącej działalności. Opty-
malne określenie rodzaju i wielkości kapitału warunkują zdobycie i
utrzymanie pozycji oraz dalszy rozwój przedsiębiorstwa na konku-
rencyjnym rynku.
Najczęściej wskazywaną przez polskich przedsiębiorców barie-
rą uniemożliwiającą rozwój firm w Polsce jest właśnie brak dostępu
do taniego kapitału. Dlatego tworzenie oraz realizacja strategicznej
wizji firmy w zakresie finansowania powinno mieć miejsce w każ-
dym, nawet najmniejszym podmiocie gospodarczym. Strategia ta
winna być procesem dynamicznym, to znaczy, że po zaplanowaniu i
wdrożeniu określonego działania, na podstawie stale zdobywanej
wiedzy i informacji, należy dokonywać bieżących modyfikacji w
stosunku do wcześniejszych zamierzeń.4
Niezbędnym elementem strategii opracowanej przez przedsię-
biorstwo jest określenie celu (zarówno w krótkim jak i w długim
okresie), który planuje osiągnąć oraz sposób jego realizacji. Krótko-
okresowym celem finansowym większości przedsiębiorstw jest
zapewnienie płynności finansowej czyli ciągłości działania, poprzez
zdolność do terminowego regulowania zobowiązań, czy prowadze-
nia odpowiedniej gospodarki aktywami obrotowymi. DÅ‚ugookreso-
wym celem jest natomiast maksymalizacja wartości firmy poprzez
3
B. Piasecki, A. Rogut, E. Stawosz, S. Johnson, D. Smallbone,
Warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez MSP w Pol-
sce i krajach Unii Europejskiej, Polska Agencja Rozwoju PrzedsiÄ™-
biorczości, Warszawa 2002., str. 39 oraz Rozszerzenie Unii Euro-
pejskiej. Czego mogą oczekiwać przedsiębiorstwa & ., str.15.
4
red. W. Pluta, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, PWE,
Warszawa 2004, str.30.
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 3
biorstw w Polsce
generowanie strumieni dochodów, które prowadzą do zwiększenia
stanu posiadania właścicieli firmy.5
Artykuł ma na celu przedstawienie dostępnych z
ródeł finanso-
wania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce oraz zaprezentuje
statystyki dotyczące korzystania z poszczególnych kapitałów. W
tekście wykazano, że odpowiednia struktura z
ródeł finansowania
działalności sektora MSP w Polsce oraz strategia zarządzania posia-
danym kapitałem mogą być znaczącym elementem uzyskania prze-
wagi konkurencyjnej na wspólnym unijnym rynku.
Charakterystyka z
ródeł finansowania działalności
przedsiębiorstw
Przedsiębiorstwa prowadząc działalność gospodarczą wykorzy-
stują kapitał pochodzący z różnych z
ródeł, które są bardzo zróżni-
cowane pod wieloma względami. Optymalny dobór kapitału wyma-
ga określenia bieżących i przyszłych potrzeb finansowych firmy.
Oprócz tego niezbędna jest też wiedza dotycząca różnic pomiędzy
poszczególnymi z
ródłami finansowania.
Planując skorzystanie z różnych form pozyskania kapitału w
pierwszej kolejności należy wziąć pod uwagę jego dostępność w
podmiocie gospodarczym. IstniejÄ… bowiem ograniczenia w tej mate-
rii, które związane są głównie z następującymi czynnikami:6
wewnętrznymi: formą prawną przedsiębiorstwa, jego re-
nomą, wielkością, sytuacją finansową;
zewnętrznymi: dostępność na rynku wybranego z
ródła fi-
nansowania.
5
M. Molo, M. Bielówka, Przegląd dostępnych z
ródeł finansowania
działalności gospodarczej oraz ocena ich atrakcyjności, str.37, w:
Finansowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, ITE,
Warszawa 2000 r.
6
A
. Kusak, Jak wybrać najkorzystniejsze z
ródło finansowania, ABC
finansów, dodatek do Serwisu Finansowo-Księgowego, nr 26(480) z
29 czerwca 2004, str.2.
4 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
WybierajÄ…c z
ródło finansowania należy również uwzględnić:7
szybkość pozyskania kapitału,
zabezpieczenia zwrotu kapitału,
wartość kapitału, o który się ubiega przedsiębiorca,
koszt pozyskania kapitału,
stopień ryzyka związanego z pozyskaniem kapitału z da-
nego z
ródła,
okres i harmonogram zwrotu kapitału,
stopień zagrożenia przejęciem kontroli nad firmą.
Zestawienie wszystkich z
ródeł finansowania nosi nazwę struk-
tury finansowania firmy i jest ujmowane w bilansie przedsiębior-
stwa. Zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości8 z
ródła finanso-
wania ujmuje się w pasywach w bilansie i wyróżnia następujące
pozycje:
kapitały (fundusze własne),
rezerwy,
zobowiązania długoterminowe,
zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne,
rozliczenia międzyokresowe.
Kryterium podziału kapitałów w bilansie jest z
ródło ich pocho-
dzenia  wyróżnia się zatem finansowanie własne i obce. W literatu-
rze przedmiotu wyróżnia się również finansowanie wewnętrzne i
zewnętrzne. Zależności występujące między nimi przedstawia po-
niższa tabela:
Tabela 1.Finansowanie przedsiębiorstw
Finansowanie Finansowanie
wewnętrzne zewnętrzne
Kapitały Kapitały
własne obce
zwolnienie zatrzymany wnoszone zobowiÄ…zania obowiÄ…zania
kapitału zysk kapitały długoterminowe krótkoterminowe
7
A
, Kusak, Jak wybrać........., str3-11.
8
Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku, DZ.U. Nr
121, poz.591 z póz
n. zm.
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 5
biorstw w Polsce
y
ródło: opracowanie własne na podstawie: B. Piasecki, Ekonomika i zarzą-
dzanie małą firmą, PWN, Warszawa 1998, str.437.
Finansowanie wewnętrzne powstaje w ramach podmiotu go-
spodarczego i stanowi wartość wytworzoną przez przedsiębiorstwo.
Kapitał będący do dyspozycji firmy wzrasta bez dopływu środków z
zewnÄ…trz.9 Proces ten nazywany jest samofinansowaniem i oznacza
finansowanie działalności zatrzymanym zyskiem, który jest różnicą
między zyskiem po opodatkowaniu i kwotą wypłaconych dywidend.
W ujęciu pojedynczego podmiotu samofinansowanie to ta część
zysku netto, która zostaje przekazana w przedsiębiorstwie na kapitał
zapasowy lub nie jest podzielona (niepodzielony zysk netto)10.
Drugim sposobem finansowania wewnętrznego jest zwolnienie
kapitału, które odbywa się poprzez zmiany w strukturze majątku
(sprzedaż zbędnych składników majątku, przyspieszenie obrotu
kapitału, finansowanie inwestycji z odpisów amortyzacyjnych).
Biorąc pod uwagę zewnętrzne z
ródła finansowania można wy-
różnić:11
finansowanie własne, poprzez wkłady i udziały;
finansowanie obce, poprzez pozyskanie środków z rynku
finansowego.
Finansowanie zewnętrzne polega na pozyskiwaniu środków z
otoczenia przedsiębiorstwa. Poziom zapotrzebowania na ten rodzaj
kapitału określają następujące czynniki:12
9
K. Safin, Zarządzanie małą firmą, WAE, Wrocław 2003r., str.126.
10
P. Tomala, Jak zwiększyć kapitał własny przedsiębiorstwa, ABC
finansów, dodatek do serwisu Finansowo-Księgowego, nr 36(438),
6 września 2003., str.2.
11
red. B. Piasecki, Ekonomika i zarządzanie małą firmą, PWN,
Warszawa-A
ódz
, 1998, str. 435.
12
A. Kusak, Jak określić potrzeby finansowe firmy, ABC finansów,
dodatek do serwisu Finansowo-Księgowego, nr 10(464), 9 marca
2004., str.2.
6 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
potrzeby w zakresie inwestycji w rzeczowe aktywa trwałe -
pojawiajÄ… siÄ™ one skokowo w momencie, gdy dotychcza-
sowe składniki majątku nie są w stanie zaspokoić aktual-
nych potrzeb produkcyjnych;
poziom efektywności finansowej prowadzonej działalności
- wypracowane zyski stanowiÄ… z
ródło własnego finanso-
wania działalności; im są one wyższe, tym zapotrzebowa-
nie na kapitał z zewnątrz jest mniejsze;
polityka dywidend - wypłata dywidend następuje z zysku,
im te wypłaty są wyższe, tym większa może być skala za-
potrzebowania na zewnętrzne z
ródła finansowania;
zobowiązania finansowe obciążające przyszłe okresy - są
one efektem zaciągniętych wcześniej kredytów, pożyczek,
leasingu finansowego itp., na obsługę których potrzebne są
określone nakłady finansowe;
wysokość odpisów amortyzacyjnych - amortyzacja jest
kosztem, który nie powoduje wydatkowania środków pie-
niężnych; traktowana jest jako wewnętrzne z
ródło finan-
sowania. Im odpisy amortyzacyjne są wyższe, tym mniej-
sze potrzeby korzystania z zewnętrznych z
ródeł finanso-
wania.
Zapotrzebowanie na kapitał może być pokryte kapitałem wła-
snym lub obcym. Kapitał własny obejmuje siedem głównych z
ródeł
finansowania majÄ…tku13:
kapitał podstawowy,
należne, lecz nie wniesione wkłady i wpłaty na poczet ka-
pitału podstawowego (wielkość ujemna),
kapitał zapasowy z wyszczególnieniem pozycji stanowią-
cych o jego pochodzeniu,
kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny środków trwa-
Å‚ych,
13
J. Ostaszewski: Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej, Difin,
Warszawa 2003, str.58.
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 7
biorstw w Polsce
pozostałe kapitały rezerwowe,
zysk lub strata z lat ubiegłych,
zysk lub strata netto bieżącego okresu.
Podstawową funkcją jaką w małym i średnim przedsiębiorstwie
pełni kapitał własny jest gwarancja spłaty zobowiązań. Przedsię-
biorca angażując kapitał w działalność gospodarczą staje się współ-
właścicielem i poprzez swoje decyzje ma wpływ na funkcjonowanie
przedsiębiorstwa. Jako dostarczyciel kapitału z jednej strony ponosi
ryzyko (strata zainwestowanego kapitału), z drugiej strony partycy-
puje w podziale wypracowanego zysku.
Kapitał własny może być pozyskiwany (jak już wcześniej
wspomniano) ze z
ródeł wewnętrznych i zewnętrznych  zostały one
ujęte w poniższej tabeli.
Tabela 2. y
ródła powiększenia kapitałów własnych przedsię-
biorstwa
KAPITAA
WA
ASNY
y
ródła wewnętrzne y
ródła zewnętrzne
wypracowany zysk netto dopłaty wspólników
amortyzacja poszukiwanie nowych inwestorów
przekształcenia w aktywach fundusze venture capital
przekształcenia w kapitałach emisja papierów wartościowych
y
ródło: opracowanie własne na podstawie: A. Skowronek  Mielczarek,
Małe i średnie przedsiębiorstwa. y
ródła finansowania, Wydawnictwo
C.H.Beck, Warszawa 2003r., str.25.
Kapitał obcy zostaje postawiony do dyspozycji przedsiębior-
stwa i musi być zwrócony właścicielowi na zasadach określonych w
umowie. Wierzyciel nie ma bezpośredniego wpływu na działalność
przedsiębiorstwa. W praktyce jednak wpływ wierzyciela jest uza-
leżniony od stopnia zadłużenia firmy, czy od rodzaju powierzonego
kapitału.14
14
red. B. Piasecki, Ekonomika i zarządzanie małą firmą, PWN,
Warszawa-A
ódz
, 1998, str. 439.
8 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
Biorąc pod uwagę czas korzystania z kapitału obcego wyróżnia
siÄ™:
zobowiązania o charakterze krótkoterminowym (do roku),
zobowiązania o charakterze długoterminowym (powyżej
roku).
Zobowiązania krótkoterminowe zaciągane są zazwyczaj na sfi-
nansowanie przejściowych niedoborów gotówkowych związanych z
bieżącą działalnością firmy. Zobowiązania o charakterze długoter-
minowym mają zazwyczaj znaczną wartość i dotyczą inwestycji
rozłożonych w czasie na wiele lat (modernizacja parku maszynowe-
go, zakup nieruchomości).
Rodzaje zewnętrznych z
ródeł finansowania krótko i długoter-
minowych ujmuje poniższa tabela.
Tabela 3. y
ródła kapitałów obcych krótko i długoterminowych
w przedsiębiorstwie
KAPITAA
OBCY
Kapitał długoterminowy Kapitał krótkoterminowy
rezerwy kredyty krótkoterminowe
kredyty długoterminowe zobowiązania odnawialne
poręczenia kredytowe kredyt kupiecki
leasing factoring
franchising pożyczki
obligacje papiery dłużne
dotacje i subwencje
środki z funduszy unijnych
y
ródło: opracowanie własne na podstawie :A. Skowronek-Mielczarek,
Małe i średnie przedsiębiorstwa. y
ródła finansowania, Wydawnictwo
C.H.Beck, Warszawa 2003r., str.29. oraz W. Bień, Zarządzanie finansami
przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2000r., str.159-171.
Klasyfikując kapitały obce pod względem kosztu obsługi moż-
na wśród nich wyróżnić:
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 9
biorstw w Polsce
niewymagające ponoszenia dodatkowych kosztów oprócz
samego zwrotu kapitału, np. kredyt kupiecki, czy przedpła-
ty dokonywane przez odbiorców,
wymagające ponoszenia kosztów obsługi zadłużenia, np.
odsetki od kredytu, opłaty wstępne przy leasingu itp.
Przyjmując za kryterium podziału rodzaje zewnętrznych z
ródeł
finansowania zaliczamy do nich:
kredyt kupiecki,
kredyt bankowy,
pożyczki,
weksel,
leasing,
faktoring,
fundusz venture capital,
fundusze pomocowe,
emisjÄ™ akcji.
Biorąc pod uwagę dostarczycieli zewnętrznych z
ródeł finanso-
wania można ich podzielić na dwie grupy.15
zwiÄ…zanych z firmÄ… procesami produkcyjnymi i handlo-
wymi (dostawcy, odbiorcy, kooperanci),
nieposiadających więzi produkcyjnych, ani handlowych,
ale gotowych zainwestować swój kapitał.
Nawiązując do ostatniego kryterium podziału, obce z
ródła fi-
nansowania, można podzielić również biorąc pod uwagę postać, pod
jaką występują. Wyróżniamy zatem:
kapitał w postaci rzeczy (środek trwały, materiały, półpro-
dukty),
kapitał pod postacią strumienia środków pieniężnych.
Stosowanie finansowania obcego jest korzystniejsze od finan-
sowania własnego dopóki koszt kapitału obcego jest niższy od kosz-
tu kapitału własnego. Odpowiedni wybór i optymalne wykorzysta-
15
red. B. Piasecki, Ekonomika i zarzÄ…dzanie..., str. 438.
10 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
nie kapitału zewnętrznego pozwala na szybszy rozwój i uzyskanie
przewagi nad konkurencjÄ….
Przy planowaniu wyboru zewnętrznych z
ródeł finansowania na-
leży wziąć pod uwagę następujące czynniki:16
dostępność do danego z
ródła - przy wyborze rodzaju kapi-
tału obcego należy brać pod uwagę tylko te, które są dla
niego dostępne,
ponoszone koszty - przy wyborze z
ródła finansowania
istotne znaczenie ma koszt jego pozyskania i obsługi,
elastyczność z
ródła finansowania - wyraża się ona w moż-
liwości dostosowania dopływu środków w zależności od
potrzeb, a także dostosowanie kosztów jego obsługi do
bieżących możliwości płatniczych,
efekt dz
wigni finansowej - rozwój firmy oparty na zadłu-
żeniu zwiększa rentowność kapitałów własnych,
ryzyko obsługi - wzrost zadłużenia przedsiębiorstwa po-
woduje zwiększenie ryzyka finansowego; wraz ze wzro-
stem zadłużenia dostawcy kapitału żądają również wyższe-
go oprocentowania.
y
ródła finansowania działalności małych i średnich
przedsiębiorstw w Polsce
W Polsce wśród małych i średnich przedsiębiorstw, dominują
mikroprzedsiębiorstwa (stanowiące około 95% wszystkich zareje-
strowanych podmiotów gospodarczych), które często mają ograni-
czony dostęp do niektórych z
ródeł finansowania. Stanowi to po-
ważne zagrożenie co do dalszego funkcjonowania firmy - realizo-
wanie działalności gospodarczej wymaga bowiem odpowiedniej
bazy majątkowej zarówno w momencie rozpoczęcia działalności,
jak i w trakcie jej prowadzenia. Dotyczy to zarówno składników
aktywów trwałych (środków trwałych, wartości niematerialnych i
prawnych), jak i aktywów obrotowych (poziom zapasów). Majątek
16
A. Kusak, Jak określić & , str.8.
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 11
biorstw w Polsce
w sposób pośredni (aktywa trwałe), bądz
bezpośredni (aktywa bie-
żące) pozwala na wypracowanie nadwyżki ekonomicznej.17
Badania, które zostały przeprowadzone przez Polską Agencję
Rozwoju Przedsiębiorczości, w zakresie sposobów finansowania
inwestycji przez przedsiębiorców pokazują, że głównym z
ródłem
finansowania działalności MSP jest własny zysk - aż 80,7% bada-
nych. Wśród najbardziej popularnych zewnętrznych z
ródeł finan-
sowania jest kredyt 20,8%, drugi w kolejności leasing 7,2%, następ-
nie pożyczki od rodziny i znajomych-z tej formy pozyskiwania
kapitału korzysta 6,4% badanych, z kredytu kupieckiego-3,3%, a z
kredytu preferencyjnego-1,4%.18 Pozostałe formy stanowią ułamki
procenta (np. zakupy na raty 0,2%, środki pomocowe 0,1%).
Jeśli wez
miemy pod uwagÄ™ kredyty bankowe zaciÄ…gane przez
przedsiębiorców to dane liczbowe wskazują na niechęć przedsię-
biorców do zaciągania kredytów długoterminowych. Podstawową
barierą, którą wskazują jest koszt obsługi. Brak możliwości zacią-
gnięcia deklaruje prawie 50 % mikroprzedsiębiorstw, 34% małych
firm i 31% średnich. Chęć i możliwość skorzystania z tej formy
finansowania wykazuje około 10% mikroprzedsiębiorstw, 14%
małych firm i 17% średnich.19
Przedsiębiorcy częściej decydują się na kredyt krótkotermino-
wy, który w przytoczonej powyżej statystyce jest najczęściej wyko-
rzystywanym zewnętrznym z
ródłem finansowania działalności.
Poniższa tabela (Tabela 4) przedstawia wartość zadłużenia krótko-
terminowego przedsiębiorstw oraz udział kredytów bankowych w
ogólnej wartości zobowiązań. Przedstawione dane wskazują, że
17
K. Jaros, Jak zorganizować strukturę kapitału przedsiębiorstwa,
Finanse, dodatek do Serwisu Finansowo-Księgowego, nr 31(433), 2
sierpnia 2003, str.2.
18
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Raport o stanie
sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2001-
2002, Warszawa , str.52.
19
Tamże,str.53.
12 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 osób są
bardziej skłonne do zaciągania zobowiązań  60% wszystkich, na-
tomiast udział samych kredytów jest niższy niż w przypadku firm z
przedziału zatrudnienia od 10 do 49 pracowników i wynosi 22%,
podczas, gdy w tych pierwszych jest to 58%. Przytoczone dane
wskazują, że większe podmioty gospodarcze są w mniejszym stop-
niu zadłużone w bankach, ponieważ korzystają z alternatywnych
z
ródeł finansowania, natomiast małe firmy mają nadal utrudniony
dostęp do kapitału obcego.
Tabela 4. Zobowiązania krótkoterminowe wraz z udziałem kredytów ban-
kowych w MSP ( bez mikroprzedsiębiorstw) - stan na 31grudnia 2001 r.
Klasyfikacja MSP
Rodzaj zobowiÄ…za-
j.m. Ogółem
nia
10-49 50-249
mld. zł 156,8 62,5 94,3
Zobowiązania krót-
koterminowe
% 100,00 39,86 60,14
mld. zł 32,7 11,9 20,8
Kredyty bankowe
% 100,00 36,39 63,61
Udział kredytów
bankowych w zo- % 20,85 58,22 22,05
bowiÄ…zaniach
y
ródło: opracowanie własne na podstawie: A. Skowronek  Mielczarek,
Małe i średnie przedsiębiorstwa. y
ródła finansowania, Wydawnictwo
C.H.Beck, Warszawa 2003r., str.91
W ostatnich latach coraz częściej stosowanym z
ródłem finan-
sowania jest leasing - korzysta z niego niecałe 8% firm z sektora
MSP, a 11% wszystkich podmiotów gospodarczych (dla porówna-
nia Hiszpania 8%, Włochy 12%, Słowacja i Węgry 13%, Austria
16%, Francja 17%, Szwecja 20%, Niemcy 20%, Portugalia 23%,
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 13
biorstw w Polsce
Czechy 28%, Wielka Brytania 30%, Irlandia 48%).20 Spowodowane
jest to porównywalnymi kosztami leasingu i kredytu., a także mniej
skomplikowaną procedurą przygotowawczą i gwarancyjną niż w
przypadku kredytu. Przedsiębiorcy polscy najczęściej biorą w le-
asing środki transportu (niecałe 60%), maszyny i urządzenia prze-
mysłowe (około 25%), samochody osobowe (8%), sprzęt biurowy i
komputerowy (4%).21
Po akcesji do UE polscy przedsiębiorcy coraz częściej korzysta-
ją z faktoringu. Rynek usług faktoringowych zanotował w tym okre-
sie znaczny wzrost. Do tej pory roczny przyrost wynosił 20%, po-
łowa 2004 roku przyniosła 50% zwiększenie obrotów. W 1999 roku
obroty factoringowe w Polsce wyniosły 0,605 mld euro, natomiast
2003 rok przyniósł już 2,476 mld euro.22
Wzrost zainteresowania tym z
ródłem finansowania można tłu-
maczyć ożywieniem gospodarczym, a także przystąpieniem Polski
do wspólnego rynku. Przekłada się to w naturalny sposób na zwięk-
szenie możliwości eksportowych polskich firm. Dzięki usłudze
factoringu eliminuje się ryzyko utraty płynności oraz niewypłacal-
ności zagranicznych kontrahentów.
Kolejnym z
ródłem finansowania, które będzie miało coraz
większe znaczenie są fundusze unijne. W pierwszych trzech latach
członkostwa maksymalna kwota dotacji ze środków pochodzących z
funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności wyniesie około 12,5
mld. euro, z czego 3,5 mld mogą być wykorzystane przez polskie
podmioty gospodarcze już w 2004 roku.23
Zgodnie z założeniami Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006
oraz Sektorowych Programów Operacyjnych Unia Europejska
20
M. Matusiak, Leasing siÄ™ zmienia, Gazeta Prawna nr 120(725),
2002r., str.17.
21
A. Witkowska, Rynek rośnie i dojrzewa, Gazeta Prawna nr
43(899), 2003 r., str.8.
22
M. Chmielewski, Eksportowy hit, Gazeta Finansowa, 8.10.2004r.
23
www.funduszestrukturalne.gov.pl
14 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce poprzez program
operacyjny: Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (SPO-WKP),
na który przeznaczono 1,251 mld euro.24 Sektorowy Program Ope-
racyjny  Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw został podzie-
lony na dwa główne priorytety: I. Rozwój przedsiębiorczości i
wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia
biznesu, II. Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw25.
W procesie planowania finansowego istotne jest określenie od-
powiedniej proporcji między wartością środków własnych, które
mogą być przeznaczone na zasilenie kapitałów firmy, a poziomem i
rodzajem finansowania zewnętrznego. Poprzez finansowanie, w
wąskim znaczeniu tego pojęcia, rozumie się podejmowanie wszel-
kich działań prowadzących do uzyskania kapitału. W szerokim
znaczeniu finansowanie oznacza zarówno podejmowanie określo-
nych działań w celu uzyskania kapitału, ale także lokowanie go na
określony czas, w określonej formie i na dany cel.26
W zależności od decyzji dotyczących pozyskiwania kapitału z
różnych z
ródeł, kształtuje się w przedsiębiorstwie określona struktu-
ra kapitału. Powinna być ona jak najbardziej efektywna, to znaczy
dopasowana indywidualnie do sytuacji bieżącej i strategii rozwoju
podmiotu gospodarczego. Należy wziąć pod uwagę fakt, że finan-
sowanie kapitałem obcym będzie efektywne tylko wtedy, gdy ryn-
kowa stopa procentowa kapitału obcego będzie niższa niż osiągana
przez firmę stopa zysku. Wtedy bowiem każda zainwestowana kwo-
ta kapitału zewnętrznego spowoduje wzrost zysku przypadający na
jednostkę kapitału własnego.27
24
A
. Kusak, Jak skorzystać z funduszy strukturalnych-od pomysłu
do realizacji, Finanse. Polska w Unii,. dodatek do Serwisu Finanso-
wo-Księgowego, nr 18(472), 4 maja 2004r., str.3.
25
A
. Kusak, Fundusze strukturalne dla firm-terminy, zasady ubie-
gania siÄ™ o dotacje, Finanse. Polska w Unii,. dodatek do Serwisu
Finansowo-Księgowego, nr 45(499), 9 listopada 2004r., str.2-3.
26
K. Safin, Zarządzanie małą & .., str.125.
27
A
. Kusak, Jak wybrać& .., str.7.
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 15
biorstw w Polsce
Wnioski
Problemy funkcjonowania MSP zostały ujęte w Strategii Li-
zbońskiej, która do 2010 roku chce uczynić z europejskiego rynku
najbardziej dynamiczną i konkurencyjną gospodarkę na świecie.
Ponieważ Polska jest pełnoprawnym członkiem wspólnoty to małe i
średnie przedsiębiorstwa z Polski również będą miały swój udział w
tym procesie.
Integracja postawiła polskich przedsiębiorców przed nowymi
wyzwaniami. Mają oni do dyspozycji nowe instrumenty, które mogą
wspierać ich działalność.
W Polsce w ciągu ostatnich lat nastąpiły zmiany w finansowa-
niu działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Coraz większa
liczba przedsiębiorców odchodzi od wewnętrznych z
ródeł finanso-
wania decydując się na inne formy pozyskiwania kapitału. Spowo-
dowane jest to rosnącą konkurencją, która zmusza firmy do podej-
mowania ryzyka. Jednocześnie przedsiębiorcy są coraz bardziej
świadomi swoich decyzji w zakresie wyboru pomiędzy poszczegól-
nymi formami finansowania swojej działalności. Gospodarka ryn-
kowa sprawia, że umiejętność posługiwania się metodami zarządza-
nia finansami oraz odpowiednie kształtowanie struktury kapitału
staje się niezbędnym atrybutem każdego, nawet najmniejszego
przedsiębiorstwa i niejednokrotnie warunkuje przetrwanie na rynku.
Odpowiednie proporcje i rodzaje finansowania wewnętrznego i
zewnętrznego są czynnikami, które powodują przewagę nad konku-
rencją i pozwalają na osiągnięcie wyższej efektywności gospodaro-
wania.
Literatura:
1 Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, War-
szawa 2000r.
2 Chmielewski M., Eksportowy hit, Gazeta Finansowa, 8.10.2004r.
3 Jaros K., Jak zorganizować strukturę kapitału przedsiębiorstwa,
Finanse, dodatek do Serwisu Finansowo-Księgowego, nr 31(433),
2 sierpnia 2003r.
16 ALEKSANDRA JASTRZ
BSKA
4 Kusak A., Jak określić potrzeby finansowe firmy, ABC finansów,
dodatek do serwisu Finansowo-Księgowego, nr 10(464), 9 marca
2004r.
5 Kusak A
., Jak wybrać najkorzystniejsze z
ródło finansowania,
ABC finansów, dodatek do Serwisu Finansowo-Księgowego, nr
26(480) z 29 czerwca 2004r.
6 Kusak A
., Jak skorzystać z funduszy strukturalnych-od pomysłu
do realizacji, Finanse. Polska w Unii,. dodatek do Serwisu Finan-
sowo-Księgowego, nr 18(472), 4 maja 2004r.
7 Kusak A
., Fundusze strukturalne dla firm-terminy, zasady ubiega-
nia siÄ™ o dotacje, Finanse. Polska w Unii,. dodatek do Serwisu Fi-
nansowo-Księgowego, nr 45(499), 9 listopada 2004r
8 Matusiak A., Leasing siÄ™ zmienia, Gazeta Prawna nr 120(725),
2002r.
9 Molo M., Bielówka M., Przegląd dostępnych z
ródeł finansowania
działalności gospodarczej oraz ocena ich atrakcyjności, str.37, w:
Finansowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, ITE,
Warszawa 2000r.
10 Ostaszewski J., Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej, Difin,
Warszawa 2003r.
11 Piasecki B. (red.), Ekonomika i zarządzanie małą firmą, PWN,
Warszawa-A
ódz
, 1998r.
12 Piasecki B., Rogut A., Stawosz, A. Johnson S., Smallbone D.,
Warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez MSP w
Polsce i krajach Unii Europejskiej, Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości, Warszawa 2002r.
13 Pluta W. (red), Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, PWE,
Warszawa 2004, str.30.
14 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Raport o stanie sek-
tora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2001-
2002, Warszawa.
15 Rozszerzenie Unii Europejskiej. Czego mogą oczekiwać przed-
siębiorstwa z nowych państw członkowskich? Pytania i odpowie-
dzi, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna do Spraw Przed-
siębiorczości, maj 2003r.
16 Safin K., Zarządzanie małą firmą, WAE, Wrocław 2003r.
17 Skowronek  Mielczarek A., Małe i średnie przedsiębiorstwa.
y
ródła finansowania, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2003r.
18 Tomala P., Jak zwiększyć kapitał własny przedsiębiorstwa, ABC
finansów, dodatek do serwisu Finansowo-Księgowego, nr
36(438), 6 września 2003r.
19 Wach K., Wielgus G., Tendencje rozwojowe małych i średnich
przedsiębiorstw w Polsce w latach 1991-2004, [w:] J. Brdulak, M.
Kulikowski [red], Przedsiębiorczość stymulatorem rozwoju go-
y
ródła finansowania działalności małych i średnich przedsię- 17
biorstw w Polsce
spodarczego, Instytut Wiedzy, Warszawa 2004r.
20 Witkowska A., Rynek rośnie i dojrzewa, Gazeta Prawna nr
43(899), 2003r.
21 www.funduszestrukturalne.gov.pl
Akty prawne:
1 Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku, DZ.U. nr
121, poz.591 z póz
niejszymi zmianami.