-1- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
PODSTAWOWE WIADOMOÅšCI
Z TECHNIKI AUDIO
Nazwa parametru Opis Uwagi
Wzmacniacz akustyczny
Określa minimalne napięcie sygnału m.cz na wejściu
wzmacniacza, niezbędne do uzyskania na jego wyjściu
Czułość wzmacniacza
mocy znamionowej. Czułość określa się najczęściej dla
(Znamionowe napięcie
jednej, wybranej częstotliwości sygnału m.cz (np.
wejściowe)
1kHz).
Jest to moc, którą wzmacniacz może oddać na
znamionową impedancję obciążenia przy danej
częstotliwości lub w danym paśmie częstotliwości, bez
Znamionowa moc wyjściowa
przekroczenia określonego ( np. podanego przez
producenta urządzenia) współczynnika zniekształceń
nieliniowych.
Określana jest identycznie jak moc znamionowa.
Różnica wynika z faktu, że moc znamionowa mierzona
Muzyczna moc wyjściowa jest przy trwałym wysterowaniu wzmacniacza, a moc
muzyczna mierzona jest przy wysterowaniu
chwilowym.
-2- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Jest to zakres częstotliwości dla których wzmocnienie
sygnału wyjściowego maleje nie więcej niż 3dB od
wartości maksymalnej wzmocnienia w tym zakresie.
Pasmo przenoszenia
Pasmo przenoszenia ograniczone jest dolną oraz górną
częstotliwością graniczną.
Jest to stosunek napięcia sygnału użytecznego do
Stosunek sygnał szum napięcia sygnałów zakłócających (szumy, przydz
więk)
na wyjściu wzmacniacza.
Współczynnik zawartości Wyznaczany jest na podstawie pomiaru amplitud napięć o częstotliwościach harmonicznych, występujących na
harmonicznych wyjściu wzmacniacza pobudzonego sygnałem sinusoidalnym. Podawany w % jako h%.
Jest miarą liniowości wzmacniacza, która to liniowość jest niezbędna do wiernego przenoszenia sygnałów
Współczynnik zniekształceń
elektrycznych. Jego ocena polega na pomiarze amplitud napięć o częstotliwościach będących wynikiem mieszania
intermodulacyjnych
dwóch sygnałów o różnych częstotliwościach, doprowadzonych jednocześnie do wejścia wzmacniacza.
Jest to stosunek mocy oddawanej na obciążenie wzmacniacza do mocy pobieranej ze z
ródła zasilania. Decydujący
Sprawność wzmacniacza
wpływ na sprawność wzmacniacza mocy ma punkt pracy jego tranzystorów wyjściowych (klasa wzmacniacza).
-3- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
ODBIORNIK RADIOWY
Najmniejszy poziom sygnału wejściowego
modulowanego do głębokości 30% - napięciem o
częstotliwości 1000 Hz, umożliwiający uzyskanie
normalnej mocy wyjściowej przy określonym stosunku
poziomu sygnału do poziomu szumów.
Czułość użytkowa Przyjęte wartości mocy normalnej:
odbiornika 500 mW czyli 27 dB/mW
50 mW czyli 17 dB/mW
5 mW czyli 7 dB/mW
1 mW czyli 0 dB/mW
Lub przyjąć jako moc normalną 10% mocy
znamionowej odbiornika.
Stosunek poziomu mocy wyjściowej sygnału do
Stosunek poziomu sygnału do
poziomu mocy wyjściowej szumów własnych
poziomu szumów
odbiornika, mierzony na wyjściu odbiornika.
-4- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Skuteczność działania Właściwość ARW, którą określa wyrażona w
automatycznej regulacji decybelach zmiana napięcia wejściowego powodująca
wzmocnienia (ARW) zmianę mocy wyjściowej o 10 dB.
Zdolność odbiornika do wydzielania sygnału
Selektywność odbiornika pożądanego spośród innych sygnałów niepożądanych,
które mogą być odbierane jednocześnie.
Miara tłumienia, wyrażona w dB, sygnałów
Selektancja odbiornika odstrojonych o +9 kHz i o  9 kHz od częstotliwości
pomiarowej, na którą nastrojony jest odbiornik.
Wyrażony w dB stosunek poziomu sygnału
wejściowego o częstotliwości pośredniej do poziomu
Tłumienie sygnałów o
sygnału wejściowego o częstotliwości, do. której
częstotliwości pośredniej
odbiornik został dostrojony, gdy każdy z tych
sygnałów daje taką samą normalną moc wyjściową.
-5- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Wyrażony w dB stosunek poziomu sygnału wejściowego o częstotliwości lustrzanej do poziomu sygnału
Tłumienie sygnałów
wejściowego o częstotliwości, do której odbiornik został dostrojony, gdy każdy z tych sygnałów daje taką samą
lustrzanych
normalną moc wyjściową.
Zniekształcenia polegające na powstawaniu harmonicznych i tonów kombinowanych, w wyniku czego sygnał na
wyjściu (odbiornika) zawiera dodatkowe składowe, które nie występowały w sygnale wejściowym.
Podstawową miarą zniekształceń nieliniowych jest współczynnik zawartości harmonicznych- (h), określony
zależnością
Zniekształcenia nieliniowe
A2ƒÄ…A2ƒÄ…A2ƒÄ….....
2 3 4
h=
2
A2ƒÄ…A2ƒÄ…A3ƒÄ…........
ćą
1 2
w której: A1, A2, Az, ....  wartość prądu lub napięcia poszczególnych harmonicznych, istniejących w obwodzie
wyjściowym odbiornika.
Największy poziom normalnego sygnału wejściowego, modulowanego do głębokości 80% sygnałem o częstotliwości
Największy sygnał wejściowy 1000 [Hz], przy którym zniekształcenia nielinearne całego odbiornika przy znamionowej mocy wyjściowj nie
przekraczajÄ… 10%.
Automatyczna regulacja Układ do samoczynnego, prawie dokładnego dostrojenia odbiornika do częstotliwości nośnej dostatecznie silnego
częstotliwości (ARCz) sygnału, jeżeli częstotliwość dostrojenia odbiornika różni się w określonych granicach od częstotliwości sygnału.
Częstotliwość pośrednia Najczęściej wykorzystywana jest różnica częstotliwości heterodyny i częstotliwości Częstotliwoości pośrednie:
sygnału z anteny fp.cz. = |fw.cz. - fhet.| rzadziej suma częstotliwości fp.cz. = fw.cz. + fhet. dla zakresów AM :
Częstotliwość sygnału odbieranego przez antenę jest zmienna, zależna od stacji standard OIRT: 465 [kHz]
nadawczej. Żeby więc uzyskać stałą częstotliwość pośrednią dla różnych stacji standard CCIR: 455 [kHz]
(kanałów) częstotliwość drgań heterodyny musi być również zmienna. Często stosuje
się sprzężone układy strojenia przestrajające jednocześnie częstotliwość heterodyny i dla zakresu FM: 10,7 [MHz]
częstotliwość obwodów w.cz. W przypadku wąskiego przedziału odbieranego pasma
częstotliwości, przestrajana może być tylko częstotliwość heterodyny, natomiast
obwody w.cz. pozostają nastrojone na środkową częstotliwość w.cz.
-6- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Określany jako złożony sygnał stereofoniczny (ZSS)
jest to sygnał o zakresie częstotliwości od 30[Hz] do
53 [kHz], zawierający informacje sygnału sumy
kanałów M w zakresie częstotliwości od 30 [Hz] do 15
[kHz], informacje sygnału różnicy S przenoszoną w
Sygnał sterofoniczny
zakresie częstotliwości od 23 [kHz] do 53 [kHz] oraz
(Sygnał MPX)
sygnał pilotujący P o częstotliwości 19 [kHz[.
Compact Disc CD ,DVD Digital Versatile Disc
Prędkość płyty prędkość 1x to 150 KB/s dla CD, zaś 1350 KB/s dla DVD, 4,29 MB/s dla Blu-Ray
CAV / CLV Constant Angle Velocity / Constant Linear Velocity - skróty CAV i CLV oznaczają odpowiednio: stałą prędkość
kątową i stałą prędkość liniową. Nagrywarki, jak też czytniki CD-ROM ze względu na technikę zapisu/odczytu
dzielimy właśnie na te dwie kategorie. Te same reguły dotyczą zarówno nagrywarek, jak i czytników CD. Tryb CAV
oznacza, że płyta podczas zapisu obraca się od początku do końca trwania nagrania z tą samą ilością obrotów na
minutę, a ponieważ promień wewnątrz płyty jest mniejszy niż na zewnątrz - na początku płyty nagrywamy dane np. z
prędkością 8x, a na jej końcu z prędkością 16x. Również wszystkie napędy CD-ROM od 16 do 52x pracują ze stałą
prędkością kątową, więc deklarowaną przez producenta prędkość odczytu osiągają jedynie na zewnętrznym obszarze
płyt CD. W trybie CLV płyta jest obracana ze zmienną prędkością kątową, czyli przy nagrywaniu wewnętrznej części
płyty wiruje ona szybciej i zwalnia swoje obroty wraz ze zbliżaniem się do zewnętrznego brzegu. W tym trybie
zapisu dane od początku do końca nagrania są wypalane ze stałą prędkością. CAV i CLV można połączyć - wówczas
mówimy o trybie partial CLV / CAV. W takim trybie pracuje np. nagrywarka Yamaha CRW2100 - z początku
nagrywa płytę z prędkością 12x, by od 1/3 do końca promienia płyty nagrywać z prędkością 16-krotną. Technologia
CAV jest tańsza i prostsza w produkcji, gdyż nie wymaga precyzyjnego sterowania silnikiem obracającym płytę CD.
-7- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
CD DVD
Optyka
Porównanie parametrów
-8- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
DVD  system plików Na płytach DVD stosowana jest odmiana systemu plików UDF (Universal Disc Format  opracowany przez Optical
Storage Technology Association) zwana MicroUDF. Zapewnia pełną obsługę płyt read-only jak i zapisywalnych:
jednokrotnie i wielokrotnie.Główne katalogi w systemie UDF na DVD:
VIDEO_TS  filmy > DVD-Video
AUDIO_TS  dz
więk >DVD-Audio
OTHER  cała reszta danych nie objętych specyfikacją DVD, DVD-ROM
Ścieżki  nawijane w tą samą stronę  zapewniają
mniejszy czas dostępu do danych na płytach DVD-
PTP  Parallel Track Path
ROM
Ścieżki  nawijane w przeciwnych kierunkach 
zapewniajÄ… brak przeskoku np. przy odtwarzaniu
filmu przy przełączaniu strumienia danych z końca
OTP  Opposite Track Path
ścieżki jednej warstwy na początek ścieżki drugiej
warstwy
-9- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Najprostsza z rodziny DVD płyta  pojedyncza
warstwa odbijajÄ…ca, odczytywana z jednej strony
dysku. Dysk dla zapewnienie znormalizowanej
grubości 1,2mm posiada dwie warstwy podłoża,
DVD-5
umożliwia to stworzenie nadruku na
niewykorzystywanej stronie nie tylko  klasycznie
przez nadruk na powierzchni dysku, ale też przez
odpowiednie ukształtowanie drugiej warstwy
metalicznej nie przenoszÄ…cej informacji.
Stosowanie dwóch warstw po jednej stronie dysku
wymusza wydłużenie o 10% wszystkich nagrywanych
śladów dla ułatwienia odczytu danych. Odczyt z jednej
DVD - 9
strony dysku umożliwia stosowanie zwykłych
nadruków na powierzchni dysku.
Odczyt danych z obu stron dysku uniemożliwia
stosowanie nadruków na powierzchni dysku, stąd
tworzenie etykiet jest utrudnione. Spora część
czytników DVD wymaga przekładania płyty na drugą
stronę. Pojemność tej płyty jest dwukrotnie większa
DVD - 10
niż płyty DVD-5.
-10- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
HDCD
Skrót od High Definition Compatible Digital. Jest to opracowany przez firmę Pacific Microsonics sposób pozwalający na poprawienie niektórych
parametrów zapisu na płycie kompaktowej, bez utraty zgodności ze standardem CD. Na płytach z kodem HDCD w najmniej znaczącym bicie
dodatkowo zapisana jest informacja w formie szumu, która niesie informacje o sposobie kodowania HDCD. Muzyka kodowana w tym systemie
najpierw jest konwertowana analogowo-cyfrowo.
-11- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
TECHNIKA TELEWIZYJNA
Elementy elektroniczne dokonujące rozkładu obrazu na określoną liczbę elementów o różnej treści wizyjnej
przetworzonych następnie na impulsy elektryczne. Analiza obrazu kolorowego polega na rozłożeniu światła białego
poprzez odpowiednie układy optyczne na trzy podstawowe kolory Red - Green - Blue. W wyniku analizy
Przetworniki analizujÄ…ce
otrzymuje się sygnały analogowe wizyjne E , E , E . Pełny sygnał luminancji składa się więc ze złożenia trzech
R G B.
barw podstawowych w proporcji:
E = 0,3E + 0,59E + 0,11E .
Y R G B
Pierwszymi lampami analizującymi były powszechnie
stosowane ortikony i superortikony. Lecz ich
parametry obrazowe pozostawiały wiele do życzenia.
Najbardziej technicznie zaawansowanÄ… lampÄ…
obrazową był vidikon (rysunek obok). Obraz z
obiektywu pada na element światłoczuły pracujący w
Lampa analizująca oparciu o zjawiskio fotorezystancji. Strumień
elektronów pada od drugiej strony na płytkę obrazową
i linia po linii odczytuje obraz, strumień elektronów
wywołuje w elektrodzie sygnałowej prąd
proporcjonalny do rezystywności powierzchniwej
danego punktu zależnej od padającego obrazu. Impulsy
elektryczne niosą więc informację o obrazie.
Sa to urzadzenia półprzewodnikowe o dużej liczbie
elementów fotodetekcyjnych tworzacych matryce
(liniowa, prostokatna, okragła). Układy o sprzężeniu
ładunkowym sa to połaczone w matryce struktury
krzemowe przesuwajace Å‚adunek z fotodetektora w
sposób podobny do  łancucha pożarowego , gdy woda
Przetwornik CCD
jest transportowana przez podawanie wiader z rak do
rak w szeregu ludzi. Struktura
-12- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
OIRT OIRT z NICAM
Pasmo sygnału telewizyjnego
PORÓWNANIE PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW SYSTEMÓW TELEWIZYJNYCH
-13- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Całkowity sygnał wizyjny CVBS (w domyśle
telewizyjny), albo zespolony sygnał wizyjny, to sygnał
elektryczny, odpowiadajÄ…cy obrazowi telewizji czarno-
białej analizowanemu w kamerze. Zawiera on
wszystkie informacje niezbędne do uzyskania na
ekranie kineskopu monitora (zarówno
monochromatycznego jak i kolorowego) obrazu
świetlnego czarno-białego. Sygnał taki zawiera
sygnały luminancji, wygaszania i synchronizacji.
Sygnał luminancji to w istocie przebieg elektryczny
"przenoszący" informację o treści wyświetlanego
obrazu. Standardowo mieści się w przedziale napięć 35
- 100% CVBS. Poziomowi czerni odpowiada wartość
10%, zaś poziomowi bieli odpowiada wartość 75%.
Całkowity sygnał wizyjny
Pozostałe sygnały składowe CVBS zajmują przedział 0
(CVBS)
- 35% i mieszczą się poniżej poziomu bieli, a zatem
nie są widoczne dla oka. W porównaniu z sygnałem
monochromatycznym, całkowity kolorowy sygnał
wizyjny jest nieco bardziej złożony. Po pierwsze
sygnał taki musi zawierać informację dla celów
identyfikacji koloru. W systemie PAL rolę tę spełniają
znaczniki, "doklejone" do linii w postaci przebiegu
sinusoidalnego o częstotliwości 4,43MHz tuż za
sygnałem synchronizacji poziomej. Norma PAL B/G
przewiduje, że znacznik taki (burst) zawiera 8 - 10
cykli o fazie zmienianej w każdej następnej linii o
180° w stosunku do poprzedniej (alternate).Przez 9
linii okresu wygaszania pionowego, sygnał burst nie
jest nadawany.
-14- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
" 4,7µs - czas trwania impulsu synchronizacji
poziomej;
" 64µs - czas trwania jednej linii;
" 20ms - czas kreślenia półobrazu;
" 40ms - czas trwania kadru;
Poziomy sygnału CSW
" 15625Hz - częstotliwość synchronizacji
oraz zależności czasowe:
poziomej;
" 4,43MHz - częstotliwość sygnału identyfikacji
koloru (BURST).
Sygnał koloru
Przebiegi jednej linii systemu PAL (obraz testowy)
Oscylogram jednej linii w systemie PAL
-15- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
Teletekst jest systemem jednokierunkowej transmisji
tekstu i semigrafiki (czyli prostej grafiki budowanej ze
znaków alfanumerycznych) towarzyszącej przesyłaniu
obrazu telewizyjnego. Aby przesyłana informacja była
prawidłowo wyświetlana na ekranie, odbiornik
telewizyjny musi być wyposażony w specjalny
dekoder i pamięć stron o odpowiedniej pojemności.
Podstawowe parametry systemu :
" 24 wiersze po 40 znaków w 8 kolorach,
Teletekst " transmisja podczas wygaszania pionowego,
" typowa przepływność 100-150 kbit/s,
" pojemność 1 000 stron,
" czas oczekiwania na wybranÄ… stronÄ™ do 30 s.
Teletekst wykorzystuje nie używane do przesyłu treści
obrazu linie okresu wygaszania pionowego
występujące pomiędzy kolejnymi półobrazami. W
okresie wygaszania przy końcu każdego półobrazu
przesyłane są dwa wiersze tekstu co daje razem
4 strony/sekundÄ™ po 24 wiersze.
HDTV czyli High Definition Television (telewizja wysokiej rozdzielczości). Standard nadawania obrazu i dz
więku
w sygnale telewizyjnym.Dzięki cyfrowemu kodowaniu i kompresji (w tej chwili najpopularniejszy jest MPEG-2)
spokojnie można przechowywać dane i transmitować je w systemie HDTV.
HDTV posiada 5 zatwierdzonych formatów. Są to :
" 720p - 1280x720 (24 klatki na sekundÄ™) (p  progresywne skanowanie)
HDTV
" 720p - 1280x720 (30)
" 720p - 1280x720 (60)
" 1080i - 1920x1080 (i- przeplot)
" 1080p - 1920x1080
Nazwy biorą się od ilości linii w wyświetlanych w poziomie, ponieważ właśnie za pomocą linii poziomych tworzony
jest obraz na ekranie odbiorników.
-16- Materiały pomocnicze ZSE Kraków [e-mail]
MAGNETOFON
Prędkości przesuwu taśmy są znormalizowane i wynoszą:
" 4,76 cm/s - standard w magnetofonach kasetowych
" 9,5 cm/s - magnetofony szpulowe powszechnego użytku
Prędkość przesuwu taśmy
" 19 cm/s - magnetofony szpulowe wyższeych klas
Częstotliwość prądu Prąd podkładu, stosowany również jako zasilanie głowicy kasującej jest przebiegiem sinusoidalnym o częstptliwości
podkładu od 40[KHz] do 100 [kHz]. Bywały modele magnetofonów wysokiej jakości gdzie częstotliwość sięgała 160 [kHz]
GRAMOFON
W najstarszych gramofonach igła była stalowa, póz
niej zaczęto stosować igły szlifowane z szafiru. Ostrze igły
szlifowane byÅ‚o tak, by promieÅ„ jego krzywizny wynosiÅ‚ trzy tysiÄ™czne cala (0,003" tj. 76 µm) dla pÅ‚yt starszych
(ebonitowych, tzw. "normalnorowkowych", odtwarzanych z prÄ™dkoÅ›ciÄ… 78 obr/min) albo 0,001" (25 µm) dla pÅ‚yt
nowszych (winylowych), tzw."drobnorowkowych". Aż do lat 70. spotykane były gramofony, w których instalowane
były wkładki z igłami obu rodzajów, co umożliwiało odtwarzanie wszystkich spotykanych na rynku oraz
zachowanych w archiwach płyt. Igły do odtwarzania płyt drobnorowkowych oznaczane były zazwyczaj kolorem
zielonym, a normalnorowkowych  czerwonym. Także dopuszczalny nacisk igły na płytę drobnorowkową jest
znacznie mniejszy, niż na normalnorowkową, zalecano nie więcej, niż 5 gramów, co i tak powodowało dość szybkie
Wkładki gramofonowe
zużycie płyt (współczesne mechanizmy wyważające ramię z wkładką umożliwiają pracę z naciskiem rzędu 10 mN,
tj. ok. 1 gram).
Wśród konstrukcji wkładek rozróżniamy:
" piezoelektryczne (mają znaczenie tylko historyczne z powodu wąskiego pasma przenoszenia, wymagały
również znacznie większego nacisku na płytę powodując jej szybsze zużycie), (U - około 0,5 1 [V])
wy
" elektromagnetyczne  magnes poruszany względem cewki (MM) ( U około 2-5 [mV])
wy
" magnetoelektryczne  cewka poruszana względem magnesu (MC) ( U około 2-5 [mV])
wy
W starszych typach występowała nie używana dzisiaj prędkość 78 obr/min, dla płyt długogrających podstawowa
1
Prędkości obrotowe
33
prędkość to obr/min, dla tzw. singli 45 obr/min.
3