Zagadnienia ogólne
Z
a
g
a
d
n
i
e
n
i
a
o
g
ó
l
n
e
 A potem Żyli d"ugo
i szcz´Ä˜liwie...
Jak baĘnie pomagają w wychowaniu seksualnym
dzieci
% MIROS¸AW HUSZCZ
% MA¸GORZATA CICHOÄ„-PIASECKA (Warszawa)
 A potem Å»yli d"ugo i szcz´Ä˜liwie...  ta zamykajÄ…ca baĘł
formu"a buduje w nas prze-
konanie, Że Życie ma sens, jeĘli nie jesteĘmy sami, jeĘli jest w naszym Życiu miejsce dla dru-
giego cz"owieka.
ez wzgl´du na to, ile masz zaj´ç, najwaÅ»- lektury na dziecko dodajmy jeszcze jedno 
niejszÄ… rzeczÄ…, jakÄ… moÅ»esz zrobiç dla wiele ksiÄ…Å»ek uczy w"aĘciwego wype"niania ról
Bprzysz"oĘci swego dziecka, oprócz okazy- spo"ecznych, takŻe tych, które są związane
wania mu mi"oĘci przez przytulenie, jest codzien- z p"cią. Do takich ksiąŻek naleŻą baĘnie.
ne g"oĘne czytanie oraz radykalne ograniczenie Jak wykazują wyniki sondaŻy, w"aĘnie ba-
telewizji  te s"owa Jima Trelease a, autora Ęnie są ukochanymi ksiąŻkami naszego dziecił
-
ksiÄ…Å»ki Read-Aloud Handbook (Podr´cznik g"o- stwa. Bruno Bettelheim pisze, Å»e baĘnie o we-
Ęnego czytania) sta"y si´ mottem kampanii  Ca- wn´trznych problemach istoty ludzkiej i w"aĘci-
"a Polska czyta dzieciom zainicjowanej przez wych sposobach radzenia sobie z trudnym po"o-
Fundacj´ ABC XXI  Program Zdrowia Emo- Å»eniem w kaÅ»dym spo"eczeÅ‚
stwie mówią znacz-
cjonalnego. Sukces tego przedsi´wzi´cia poka- nie wi´cej niÅ» jakikolwiek inny rodzaj opowieĘci
za", jak wielka jest w dzieciach potrzeba kon- dost´pnych dziecku (1985, t. I, s. 42).
taktu z literaturÄ…, a rodzicom i wychowawcom Âwiat baĘni, gdzie przeplatajÄ… si´ realnoĘç
przypomnia", Å»e czytanie jest inwestycjÄ… w przy- i fantastycznoĘç, jest bliski wraÅ»liwoĘci i wy-
sz"oĘç naszych dzieci, kapita"em, z którego b´- obraÄ™ni dziecka. Uproszczony obraz rzeczywi-
dÄ… korzystaç przez ca"e Å»ycie. Chyba nikogo juÅ» stoĘci  wyrazisty podzia" na dobro i z"o, szla-
dziĘ nie trzeba przekonywaç, Å»e ci, którzy wi´- chetnoĘç i niegodziwoĘç, pi´kno i brzydot´,
cej czytajÄ…, wi´cej wiedzÄ…, rozumiejÄ…, mÄ…drzej a takÅ»e jednoznacznoĘç postaci bohatera 
post´pujÄ…, lepiej potrafiÄ… zrozumieç innych, wszystko to sprawia, Å»e baĘł
odpowiada dzie-
a wspólne czytanie czy czytanie dziecku buduje ci´cym moÅ»liwoĘciom poznawczo-emocjonal-
poczucie wi´zi i daje, jakÅ»e potrzebne dla pra- nym i przez to silnie oddzia"uje na dziecko.
wid"owego rozwoju dziecka, poczucie bezpie- M"ody czytelnik identyfikuje si´ z bohaterem,
czeł
stwa. przeÅ»ywajÄ…c zaĘ wraz z nim fabu"´ baĘni, przyj-
WĘród zalet g"oĘnego czytania dziecku au- muje gotowe, proponowane przez nią scenariu-
torzy programu wymieniają m. in.: budowanie sze ludzkiego Życia. BaĘł
dostarcza dziecku
mocnej wi´zi mi´dzy doros"ym a dzieckiem, schematów post´powania nazywanych skrypta-
dobry wp"yw na emocje, j´zyk, pami´ç, koncen- mi psychologicznymi. Skrypt jest reprezentacjÄ…
tracj´, myĘlenie i wyobraÄ™ni´, pomoc w kszta"- typowej sekwencji dzia"aÅ‚
i zdarzeł
wyst´pujÄ…-
towaniu wartoĘci moralnych, wychowaniu i na- cych w jakichĘ znanych warunkach. Gdy sche-
uce. Do d"ugiej listy pozytywnych oddzia"ywał
maty zostanÄ… juÅ» przez dziecko skonstruowane,
323
6/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Zagadnienia ogólne
Z
a
g
a
d
n
i
e
n
i
a
o
g
ó
l
n
e
wp"ywają na sposób odbierania informacji oraz
moĘç to  zgodnie z teoriÄ… Freuda  coĘ, co ist-
na jej zachowanie (J. G"odkowska, 2001, s. 31).
nieje, ale z czego nie zdajemy sobie sprawy.
Typowe dla baĘni scenariusze psychologicz- Jak pisze Joanna G"odkowska, wyobraŻenie
ne to opowieĘci o poszukiwaniu w"asnej toÅ»sa- sobie treĘci baĘni przez dziecko odbywa si´ przy
moĘci, zyskiwaniu integracji wewn´trznej, po- funkcjonowaniu mózgu w zakresie fal alfa. Sfera
rzÄ…dkowaniu chaosu czy wreszcie  oswajaniu
ta jest okreĘlana jako obszar twórczy. W ramach
p"ci przeciwnej, które dokonuje si´ w spotka- tej aktywnoĘci mózgowej moÅ»liwy jest transfer
niu królewicza i królewny.
materia"u nieĘwiadomego do ĘwiadomoĘci
Âwiat przedstawiony w baĘni tylko z pozoru
(2001, s. 29). Dzieci, które podchodzą do baĘni
jest odleg"y od naszej rzeczywistoĘci. Wystarczy
bardzo emocjonalnie, przygotowujÄ… si´ dzi´ki
prosty rekwizyt czy odrobina wyobraęni, a dzie- lekturze do przeŻywania podobnych doĘwiad-
ci´cy odbiorca staje si´ dzielnym rycerzem,
czeł
w rzeczywistoĘci. Bettelheim nazywa baĘł

szlachetnym królewiczem czy dobrą królewną.
elementarzem uczuç, z którego dziecko uczy si´
BaĘnie opowiadane dzieciom przez stulecia bu- czytaç we w"asnym umyĘle (1985, t. II, s. 10).
dowa"y archetyp m´skoĘci i kobiecoĘci, dawa"y
Lektura baĘni jest zatem dla dziecka szko"ą
wzorce zachowania  si"y i zdobywczoĘci dla
uczuç, pierwszym dzieci´cym treningiem emo-
ch"opców, urody i dobroci dla dziewczynek.
cjonalnym, dzi´ki któremu kszta"tujÄ… si´ nawy-
Role m´skie i role kobiece sÄ… w baĘni czytelnie
ki na ogó" bardzo odporne na zmiany. Wcze-
okreĘlone. M´Å»czyzna (królewicz, rycerz czy
snodzieci´cy trening emocjonalny  uczenie
prosty, wiejski ch"opak) ratuje, zdobywa, po- dziecka uczuç wyÅ»szych: mi"oĘci, odpowiedzial-
Ęlubia kobiet´. Kobieta (królewna bÄ…dÄ™ zwyk"a
noĘci, troski, empatii  jest warunkiem ko-
dziewczyna) jest pi´kna, co zgodnie z archaicz- niecznym jego póęniejszego, prawid"owego
nym myĘleniem dziecka oznacza przede
funkcjonowania spo"ecznego i erotycznego.
wszystkim urod´ wewn´trznÄ…, poddawanÄ… licz- MoÅ»na oczywiĘcie postrzegaç baĘł
jako
nym próbom  walczy o mi"oĘç lub cierpliwie
ęród"o stereotypów ról związanych z p"cią.
czeka na swojego m´Å»czyzn´, wybawiciela
RzeczywiĘcie, role kobiety i m´Å»czyzny sÄ… w ba-
i obroł
c´, który dope"nia jej wartoĘci.
Ęni okreĘlone bardzo tradycyjnie. Pami´tajmy
BaĘnie są pierwszymi, jakie czytamy, opo- jednak, Że lektura nie jest jedynym i najwaŻ-
wieĘciami o mi"oĘci. W ich prostej, romantycz- niejszym czynnikiem wychowawczym wp"ywa-
nej fabule skrywa si´ nasze g"´bokie marzenie
jÄ…cym na dziecko. DominujÄ…ce jest bowiem
o dobrym, szcz´Ä˜liwym, udanym zwiÄ…zku.
Ęrodowisko rodzinne  wzajemne relacje mi´-
Mi"oĘç w baĘni nie jest jednak  dana lecz
dzy matką a ojcem, sposób, w jaki wype"niają
 zadana , jest wyzwaniem, próbą charakteru.
swoje role związane z p"cią, kontakty z rodzeł
-
Aby zdobyç serce ukochanej osoby, trze- stwem, a takÅ»e struktura rodziny.
ba zedrzeç Å»elazne trzewiczki, wspiÄ…ç si´ na
Dziecko wchodzi w  wiek baĘni w okresie
szklanÄ… gór´, pokonaç smoka czy podst´pnego
przedszkolnym. Ma juÅ» za sobÄ… poczÄ…tkowy
czarnoksi´Å»nika, znaleÄ™ç s"owa, które odczaru- etap identyfikacji ze swojÄ… p"ciÄ…, wie, Å»e jest
ją zamienione w kamieł
serce. Mi"oĘç to wier- ch"opcem lub dziewczynkÄ…, wie i coraz lepiej
ne trwanie przy ukochanym, w doli i niedoli, aÅ»
rozumie, Że istnieją biologicznie i Ęrodowisko-
do Ęmierci. Mi"oĘç w baĘni jest dobra, dlatego
wo uwarunkowane zachowania i w"aĘciwoĘci
po jej stronie staje wszystko, co dobre  s"oł
ce,
róŻniÄ…ce osoby p"ci m´skiej i Å»eÅ‚
skiej. W dal-
wiatr, gwiazdy, moce czarodziejskie, zwierz´ta
szym ciÄ…gu jednak uczy si´ roli p"ciowej, czyli
czy ludzie, którym wczeĘniej si´ pomog"o. I mi- wzorów zachowaÅ‚
, które są uwaŻane w danej
mo Że na drodze mi"oĘci staje to co z"e  okrut- kulturze za odpowiednie dla przedstawicieli
ni królowie, wiedÄ™my i czarnoksi´Å»nicy, zazdro- p"ci m´skiej lub Å»eÅ‚
skiej (R. Vasta, M. M. Ha-
sne siostry czy z"e macochy  to, zgodnie z for- ith, S.A. Miller, 1995, s. 550).
mu"Ä… baĘni, mi"oĘç zwyci´Å»y, uleczy bÄ…dÄ™ ulep- Wiek 3-6 lat jest okresem dalszej socjalizacji
szy ludzkie serca.
dziecka, nawiÄ…zywania coraz g"´bszych kontak-
Istotą baĘni jest oddzia"ywanie na podĘwia- tów emocjonalnych z rówieĘnikami, a takŻe  po-
domoĘç metodÄ… sugestii ukrytej. PodĘwiado- znawania przeciwnej p"ci. Charakterystyczne
324
6/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Zagadnienia ogólne
Z
a
g
a
d
n
i
e
n
i
a
o
g
ó
l
n
e
dla tego wieku zachowania dzieci´ce, takie jak zmowi naĘladownictwa i identyfikacji. Pierw-
obnaÅ»anie i oglÄ…danie cia"a, zabawy w mam´ szymi nauczycielami roli wynikajÄ…cej z p"ci sÄ…
i tat´, lekarza Irena Obuchowska i Andrzej Ja- dla dziecka rodzice. Wzorem identyfikacji sek-
czewski nazywajÄ… erotyzmem dzieci´cym sualnej jest dla niego osoba tej samej p"ci. Ono
(1992, s. 87). Ten dzieci´cy ekshibicjonizm nieĘwiadomie traktuje matk´ czy ojca jako do-
i  seksualne zabawy majÄ… jednak nie tyle pod- ros"ych przedstawicieli danej p"ci. Trzylatek za-
"oŻe erotyczne, co są przede wszystkim próbą pytany,  kto to jest kobieta? lub  kto to jest
zaspokojenia ciekawoĘci poznawczej dziecka. m´Å»czyzna?  odpowiada  moja mama lub
Erotyzm bowiem (zob. Z. Lew-Starowicz, 1986,  mój tata (zob. L. Gapik, 1977, s. 272). Rela-
s. 25) to reakcja na aktywnoĘç fizycznÄ… i psy- cje mi´dzy matkÄ… i ojcem b´dÄ… natomiast dla
chicznÄ… osób odmiennej p"ci polegajÄ…ca na dziecka wzorem relacji mi´dzy osobami p"ci
okazywaniu zainteresowania i odczuwania Żeł
skiej i m´skiej.
przyjemnoĘci seksualnej. Wyst´puje on zazwy- W szkole psychoanalitycznej wskazywany
czaj na pod"oÅ»u seksualnym, ale dotyczy przede jest bezpoĘredni zwiÄ…zek pomi´dzy wczesno-
wszystkim sfery psychicznej cz"owieka. dzieci´cym treningiem emocjonalnym a dojrza-
Dyskusja na temat seksualnoĘci dzieci toczy "ą erotyką. Wyraziciele innych poglądów nie
si´ od czasów Freuda. Co prawda pierwsze za- uwaÅ»ajÄ… tego zwiÄ…zku za tak oczywisty, jednak
chowania, przez niektórych kwalifikowane jako zaznaczają, Że interakcja emocjonalna wobec
seksualne, obserwujemy u dzieci juÅ» w wieku rodziców jako przedstawicieli obu p"ci najcz´-
niemowl´cym czy poniemowl´cym, ale do prze- Ęciej staje si´ podstawÄ… do wytworzenia nawyko-
jawów pop´du seksualnego w tym okresie roz- wego stosunku emocjonalnego do p"ci przez nich
woju naleÅ»y podchodziç z duŻą dozÄ… ostroÅ»no- reprezentowanej (L. Gapik, op. cit., s. 276).
Ęci (zob. M. Huszcz, 1993, s. 26). W wieku Szczególna wi´Ä™, jaka "Ä…czy syna z matkÄ… i córk´
przedszkolnym, w zwiÄ…zku z opisanymi wyÅ»ej z ojcem, bardzo cz´sto wp"ywa na doros"e Å»ycie
zachowaniami, bardziej s"uszne wydaje si´ uÅ»y- erotyczne, w partnerze seksualnym poszukuje-
wanie okreĘleł
 ciekawoĘç seksualna czy my bowiem odbicia pierwszego wzorca w tej
 temperament seksualny niŻ erotyzm, gdyŻ dziedzinie, jaki otrzymaliĘmy od rodziców.
ten zwiÄ…zany jest z wyÅ»szymi funkcjami psy- Proces identyfikacji z p"ciÄ… i uczenia si´ roli
chicznymi cz"owieka, do których dziecko nie p"ciowej przebiegający w ciągu wieków prawie
jest jeszcze w pe"ni zdolne. Są dzieci bardziej bez zak"óceł
, w Ęwiecie wspó"czesnym zosta"
zainteresowane sprawami p"ci i takie, dla któ- w znacznym stopniu zaburzony. GraÅ»yna W´-
rych sÄ… one ma"o waÅ»ne czy nawet oboj´tne. glarczyk (zob. 2000, s. 127-130) omawia niektó-
Jak pisze Józef Augustyn, temperament seksu- re z czynników wp"ywających w sposób nieko-
alny cz"owieka ujawnia si´ juÅ» we wczesnych la- rzystny na rozwój psychoseksualny wspó"cze-
tach Życia i przejawia w póęniejszych zachowa- snych dzieci. Wymienia takie zagroŻenia, jak:
niach seksualnych (1995, s. 20). wyd"uŻenie okresu dojrzewania, kryzys rodziny,
Dojrzewanie seksualne i rozwój erotyczny brak w"aĘciwych (czytelnych) wzorów kobiecoĘci
sÄ… uwarunkowane spo"ecznie. Oznacza to, Å»e i m´skoĘci, powszechna erotyzacja, powszechny
kaÅ»dy cz"onek spo"ecznoĘci powinien w swoich kryzys wartoĘci duchowych na korzyĘç postawy
zachowaniach zwiÄ…zanych z p"ciÄ… przestrzegaç hedonistycznej i konsumpcyjnej. Biologiczna
wzorów akceptowanych w danej kulturze. Role zdolnoĘç do dzia"ania seksualnego pojawia si´
p"ciowe dotyczą nie tylko sfery doznał
seksual- dziĘ o wiele wczeĘniej niÅ» moÅ»liwoĘç dojrza"ej re-
nych, ale wiąŻą si´ ze stosunkiem do partnera alizacji tego dzia"ania w trwa"ym zwiÄ…zku ma"Å»eÅ‚
-
w ogóle. Wiek przedszkolny jest okresem, kie- skim  pisze autorka, przypominając powszech-
dy dziecko uczy si´ podporzÄ…dkowania w"a- nie znany fakt akceleracji rozwojowej wspó"cze-
snych interesów interesom grupy, kiedy sukces snych dzieci. Jej efektem jest wyd"uŻenie czasu
dziecka jest równoczeĘnie jej sukcesem. Ta so- pomi´dzy osiÄ…gni´ciem przez dziecko dojrza"o-
cjalizacja potrzeb dziecka sprzyja socjalizacji Ęci biologicznej i dojrza"oĘci emocjonalnej.
jego sfery seksualnej. Uczenie si´ roli p"ciowej Kryzys rodziny, który cz´sto nie zaspokaja
w jego przypadku dokonuje si´ dzi´ki mechani- w pe"ni dzieci´cej potrzeby bezpieczeÅ‚
stwa,
325
6/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Zagadnienia ogólne
Z
a
g
a
d
n
i
e
n
i
a
o
g
ó
l
n
e
przynaleÅ»noĘci, akceptacji, wiÄ…zany jest najcz´-  Å»ycie. ZakoÅ‚
czenie baĘni jest zatem przypo-
Ęciej z pracą zawodową matek, ale wspó"cze- mnieniem ewangelicznej prawdy, Że do mi"oĘci
Ęnie do czynników zagraŻających rodzinie nale- ma"Żeł
skiej i tylko do niej naleŻy oddanie sek-
Å»y równieÅ» do"Ä…czyç naduÅ»ywanie pewnych
sualne, które urzeczywistnia si´ [...] w sposób
form rozrywki sprzyjajÄ…cych izolacji. SÄ… to tele- prawdziwie ludzki tylko wtedy, gdy stanowi inte-
wizja, wideo, komputer.
gralnÄ… cz´Ä˜ç mi"oĘci, którÄ… m´Å»czyzna i kobieta
Czytelne przez stulecia wzory m´skoĘci
wiąŻą si´ ze sobÄ… aÅ» do Ęmierci (Jan Pawe" II,
i kobiecoĘci dziĘ albo uleg"y zatarciu, albo stra- 1981, cyt. za J. Augustyn, 2000, s. 28).
ci"y na atrakcyjnoĘci. Wspó"czeĘni kobieta
Potrzeba mi"oĘci, przynaleŻnoĘci, bezpie-
i m´Å»czyzna pogubili si´ w swoich rolach. Mat- czeÅ‚
stwa jest w dziecku bardzo silna. Jest to
ka to albo zimna bizneswoman, albo sfrustro- potrzebne równieŻ nam, doros"ym. Chcemy
wana gospodyni domowa, ojciec  wykreowany
kochaç, chcemy do kogoĘ naleÅ»eç, chcemy byç
przez media, nieprawdziwy superman, albo za- dla kogoĘ waŻni. I coraz nam trudniej. Czytaj-
gubiony fajt"apa, próbujący bez powodzenia
my zatem z dzieçmi baĘnie...
w"Ä…czyç si´ w obowiÄ…zki domowe. Coraz cz´-
Ęciej dziecko widzi wokó" siebie nieszcz´Ä˜liwe,
Bibliografia
niekobiece kobiety i równie nieszcz´Ä˜liwych,
J. Augustyn, Integracja seksualna. Przewodnik w po-
niem´skich m´Å»czyzn.
znawaniu i kszta"towaniu w"asnej seksualnoĘci, Kra-
Powszechna erotyzacja to kolejne ze wspó"- ków 1995, Wydawnictwo Apostolicum.
czesnych zagroŻeł
. Dziecko styka si´ dziĘ
B. Bettelheim, Cudowne i poŻyteczne. O znaczeniach
z problematyką seksualną o wiele za wczeĘnie.
i wartoĘciach baĘni, Warszawa 1985 PIW.
Osiedlowe sex-shopy, czasopisma, filmy, rekla- L. Gapik, Psychospo"eczne aspekty zachowania seksu-
my przesycone wulgarnÄ… erotykÄ… to  jak pisze
alnego, [w:] Seksuologia spo"eczna. Zagadnienia psy-
autorka  zjawiska, które najbardziej zaburzają
chospo"eczne pod red. K. Imielił
skiego, Warszawa
rozwój dziecka w sferze seksualnej. JeĘli do"ą- 1977, PWN.
czymy do tego upadek wartoĘci, uprzedmioto- J. G"odkowska, Zabawa i nauka w kr´gu baĘni. Meto-
wienie drugiego cz"owieka, postrzeganie go je- da wspomagania wraŻliwoĘci edukacyjnej dziecka lek-
dynie w aspekcie hedonistycznej przyjemnoĘci,
ko upoĘledzonego umys"owo w wieku wczesnoszkol-
stanie si´ jasne, jak waÅ»ne i potrzebne jest dziĘ
nym, Warszawa 2001, Wydawnictwo Akademii Peda-
mądre, uczące odpowiedzialnoĘci wychowanie
gogiki Specjalnej.
seksualne.
E. B. Hurlock, Rozwój dziecka, Warszawa 1985, PWN.
BaĘnie są opowieĘciami o dorastaniu. Ich
M. Huszcz, Wychowanie seksualne dzieci specjalnej
bohaterem jest zawsze cz"owiek m"ody, dopie- troski w m"odszym wieku szkolnym, Warszawa 1989,
ro wkraczający w Życie. To opowieĘci, które nie
Wydawnictwo WSPS.
pokazują Życia jako sielanki i nie oszukują, Że
Z. Lew-Starowicz, S"ownik seksuologiczny, Warszawa
dorastanie jest "atwe i przyjemne. Wprost prze- 1986 Agencja Omnipress.
ciwnie, wed"ug nich ten, kto dorasta, musi
I. Obuchowska, A. Jaczewski, Rozwój erotyczny, War-
przejĘç d"ugÄ… i ciernistÄ… drog´, pe"nÄ… cierpienia
szawa 1992 WSiP.
i wyrzeczeł
. M"odzieniec, który wyrusza
R. Vasta, M. M. Haith, S.A. Miller, Psychologia
w symbolicznÄ… w´drówk´, wraca z niej jednak
dziecka, Warszawa 1995, WSiP.
jako dojrza"y m´Å»czyzna, dziewczyna rozkwita
G. W´glarczyk, Wychowanie seksualne przygotowa-
pe"nią swej kobiecoĘci. Na koł
cu czeka ich na- niem do Życia w ma"Żeł
stwie i rodzinie, [w:] Dojrzewa-
groda  spotkanie kobiety i m´Å»czyzny, bo
nie do Życia w mi"oĘci. Materia"y pomocnicze do wy-
przecieÅ» cz"owiek nie jest stworzony do tego,
chowania prorodzinnego pod red. J. Augustyna, Kra-
aby by" sam. Dopiero  bycie z kimĘ lub  bycie
ków 2000, Wydawnictwo M. %
dla kogoĘ nadaje sens i pozbawia Å»ycie l´ku.
prof. dr hab. MIROS¸AW HUSZCZ, mgr MA¸GORZA-
Mi"oĘç w baĘniach jest pi´kna i czysta, role
TA CICHOÄ„-PIASECKA  Akademia Pedagogiki Spe-
p"ciowe wyraÄ™nie okreĘlone, a seksualnoĘç jest
cjalnej w Warszawie (Katedra Pedagogiki Ogólnej,
dobrem, darem, który otrzymaliĘmy, abyĘmy in-
Zak"ad Edukacji Wczesnoszkolnej)
nej istocie mogli ofiarowaç to, co najpi´kniejsze
326
6/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU