Analiza zagrożeń przy pracy w atmosferze
zagrożonej wybuchem oraz aktów
prawnych, przepisów i norm regulujących
ten obszar działalności człowieka
Plan pracy
1. Podstawowe definicje.
2. Aktualny stan wiedzy  spis aktów prawnych, przepisów
i norm dot. tematyki pracy.
3. Analiza wybranych fragmentów regulacji prawnych dot. tematyki
pracy pod kątem bezpieczeństwa i oceny ryzyka.
4. Wybrane materiały niebezpieczne stosowane w firmie
XYZ  ZAGROŻENIA I POST
POWANIE
5. Materiały niebezpieczne  klasyfikacja, zagrożenia
i oznaczenia.
6. Karty charakterystyki materiałów niebezpiecznych.
7. Sposoby zabezpieczeń przy pracy w obszarze zagrożonym
wybuchem stosowane w firmie XYZ
8. Literatura.
Podstawowe definicje
1. Urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku
w przestrzeniach zagrożonych wybuchem  (def. wg. Dyrektywy ATEX
[Lit. poz.1] oraz Rozp. Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla
urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach
zagrożonych wybuchem [Lit. poz.2]).
a) Przez  urządzenia rozumie się maszyny, sprzęt, przyrządy stałe lub ruchome,
podzespoły sterujące oprzyrządowanie do nich należące oraz systemy wykrywania
i zapobiegania, które oddzielnie lub połączone ze sobą, są przeznaczone do wytwarzania,
przesyłania, magazynowania, pomiaru, regulacji i przetwarzania energii i/lub materiałów
i które, przez ich własne potencjalne z
ródła zapłonu, są zdolne do spowodowania
wybuchu.
b) Za  systemy ochronne uznaje się urządzenia inne niż wyżej zdefiniowane,
których zadaniem jest natychmiastowe powstrzymanie powstającego wybuchu, i/lub
ograniczenie skutecznego zasięgu wybuchu i które są wprowadzane na rynek oddzielnie,
do zastosowania jako systemy samodzielne.
c) Przez  części i podzespoły rozumie się wyroby istotne ze względu na bezpieczne
funkcjonowanie urządzeń systemów ochronnych, lecz bez funkcji samodzielnych.
2. Atmosfera wybuchowa - (def. wg. Dyrektywy ATEX [Lit. poz.1] oraz
Rozp. Ministra Gospodarki [Lit. poz.2]).
Mieszanina substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów
z powietrzem w warunkach atmosferycznych, w której po zapaleniu spalanie
rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę.
3. Przestrzeń zagrożona wybuchem - (def. wg. Dyrektywy ATEX
[Lit. poz.1] oraz Rozp. Ministra Gospodarki [Lit. poz.2]).
Przestrzeń, w której zależnie od warunków lokalnych i ruchowych może wystąpić
atmosfera wybuchowa.
Spis aktów prawnych, norm, ustaw i przepisów
OBOWI
ZUJ
CE PRZEPISY ZWI
ZANE Z MATERIAA
AMI (TOWARAMI)
NIEBEZPIECZNYMI
Dyrektywa 94/9/WE (ATEX) dot. urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych
do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.
RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dn. 22 grudnia 2005r
w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych
do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.
TRANSPORT
UMOWA ADR - OÅšWIADCZENIE RZ
DOWE z dnia 26 lipca 2005 r.
w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej
dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych
(ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r.
(Dz. U. Nr 178, poz. 1481 z dnia 16 września 2005 r.)
USTAWA z dnia 28 paz
dziernika 2002 r. przewozie drogowym towarów
niebezpiecznych.
(Dz. U. Nr 199, poz. 1671 z 2002 r.) zm. z 2004 r. Dz. U. Nr 96, poz. 959, Dz. U. Nr
97, poz. 962, Dz. U. Nr 173, poz. 1808 i z 2005 r. Dz. U. Nr 90, poz. 757, Dz. U. Nr
141, poz. 1184)
USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.
(t.j. Dz. U. Nr 204, poz. 2088 z 2004 r.)
zm. z 2004 r. Dz. U. Nr 273, poz. 2703 i z 2005 r. Dz. U. Nr 141, poz. 1184, Dz. U. Nr
155, poz. 1297,
Dz. U. Nr 163, poz. 1362,Dz. U. Nr 172, poz. 1440, Dz. U. Nr 175, poz. 1462, Dz. U. Nr
180, poz. 1494,
Dz. U. Nr 180, poz. 1497)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 7 paz
dziernika
2005r. w sprawie towarów niebezpiecznych, których przewóz drogowy podlega
obowiązkowi zgłoszenia.(Dz. U. Nr 207, poz. 1734 z dnia 24 paz
dziernika 2005 r.) zm.
Dz. U. Nr 100, poz. 695 z dnia 1 czerwca 2006 r.
DOKUMENTACJA
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 23 grudnia 2002 r.
w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów
niebezpiecznych. (Dz. U. Nr 237, poz. 2011 z 2002 r.) zm. ROZPORZ
DZENIE
MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 15 września 2005 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu
niektórych towarów niebezpiecznych. (Dz. U. Nr 187, poz. 1572 z 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 26 września 2005 r.
w sprawie uzyskiwania świadectwa przeszkolenia doradcy do spraw
bezpieczeństwa w zakresie transportu drogowego towarów niebezpiecznych.
(Dz. U. Nr 200, poz. 1654 z dnia 13 paz
dziernika 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 29 września 2005 r.
w sprawie formularza listy kontrolnej.(Dz. U. Nr 201, poz. 1667)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY ORAZ MINISTRA SPRAW
WEWN
TRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 7 paz
dziernika 2005 r. w sprawie
wzoru formularza rocznego sprawozdania z działalności w zakresie przewozu
drogowego towarów niebezpiecznych oraz sposobu jego wypełniania. (Dz. U. Nr 207,
poz. 1733 z dnia 24 paz
dziernika 2005 r.)
SZKOLENIA I KURSY
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 15 września 2005 r.
w sprawie kursów dokształcających dla kierowców przewożących towary
niebezpieczne. (Dz. U. Nr 187, poz. 1571 z 2005 r.)
ODPADY NIEBEZPIECZNE
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 19 grudnia 2002 r.
w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym
towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych. (Dz. U. Nr 236,
poz. 1986 z 2002 r.)
SUBSTANCJE I PREPARATY CHEMICZNE
USTAWA z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych.
(Dz. U. Nr 11, poz. 84 z dnia 14 lutego 2001 r. z póz
n. zm.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 2 września 2003 r. w sprawie
kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych.
(Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z 2003 r.) zm. Dz. U. Nr 243, poz. 2440 z 2004 r.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 28 września 2005 r. w sprawie
wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacjÄ… i oznakowaniem.
(Dz. U. Nr 201, poz. 1674 z 2005 r.)
OZNAKOWANIE MIEJSC, RUROCI
GÓW I OPAKOWAC

ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 2 września 2003 r. w sprawie
oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych
(Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z 2003 r.) zm. Dz. U. Nr 260, poz. 2595 z 2004 r.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie
sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do
przechowywania lub zawierajÄ…cych substancje niebezpieczne lub preparaty
niebezpieczne. (Dz. U. Nr 61, poz. 552)
PRODUKCJA, OBRÓT I STOSOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW
NIEBEZPIECZNYCH
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY z dnia 5 lipca 2004 r.
w sprawie ograniczeń, zakazów lub warunków produkcji, obrotu lub stosowania
substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz zawierających
je produktów.(Dz. U. Nr 168, poz. 1762) zm. Dz. U. Nr 39 poz. 372 z dnia 21 lutego
2005 r.); Dz. U. Nr 127, poz. 887 z dnia 4 lipca 2006 r.
KARTY CHARAKTERYSTYK SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty
charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego.(Dz. U. Nr 140,
poz. 1171 z 2002 r.) (zm. Dz. U. Nr 2, poz. 8 z 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 sierpnia 2002 r.
w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów
niezaklasyfikowanych jako niebezpieczne.(Dz. U. Nr 142, poz. 1194)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 17 stycznia 2003 r. w sprawie
informacji o preparatach niebezpiecznych, dla których nie jest wymagane
dostarczenie karty charakterystyki.(Dz. U. Nr 19, poz. 170)
BEZPIECZEC
STWO I HIGIENA PRACY
USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. KODEKS PRACY
(t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z póz
n. zm.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy
czynników chemicznych. (Dz. U. Nr 11, poz. 86 z 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie
badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. (Dz. U. Nr
73, poz. 645 z 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 12 stycznia2005 r. w sprawie
sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska
stwarzanego przez substancje nowe.(Dz. U. Nr 16, poz. 138 z 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia
29 listopada 2002 w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. (Dz. U. Nr 217, poz. 1833
z 2002 r.) zm. Dz. U. Nr 212, poz. 1769 z 2005 r.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOA
ECZNEJ
z dnia 9 lipca 2003 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji,
transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym
wyrobów pirotechnicznych. (Dz. U. Nr 163 poz. 1577 z 2003 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI
SPOA
ECZNEJ z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy,
na których może wystąpić atmosfera wybuchowa(Dz. U. Nr 107, poz. 1004 z dnia 24
czerwca 2003 r.) zm. Dz. U. Nr 121, poz. 836 z 9 czerwca 2006 r.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 6 września 1999 w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu
gazów płynnych. (Dz. U. Nr 75, poz. 846 z 1999 r.) (zm. Dz. U. Nr 29, poz. 366
z 2000 r. oraz Dz. U. Nr 43, poz. 395 z 2004 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie
szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać wyroby aerozolowe. (Dz. U. Nr
263, poz. 2199 z 2005 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI
SPOA
ECZNEJ z dnia 14 stycznia 2004 sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy czyszczeniu powierzchni, malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym.
(Dz. U. Nr 16, poz. 156 z 2004 r.)
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 1 grudnia 2004 r.
w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.(Dz. U. Nr 280, poz.
2771 z dnia 29 grudnia 2004 r.) zm. Dz. U. Nr 160, poz. 1356 z 10 sierpnia 2005 r.
Analiza wybranych fragmentów regulacji prawnych
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOA
ECZNEJ
z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może
wystąpić atmosfera wybuchowa.(Dz. U. Nr 107, poz. 1004 z dnia 24 czerwca 2003 r.)
ż 1. Rozporządzenie określa minimalne wymagania dotyczące poprawy
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników wykonujących prace na stanowiskach, na
których z przyczyn wynikających z cech miejsca pracy, urządzeń lub substancji może
wystąpić atmosfera wybuchowa.
ż 3. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:
1) atmosfera wybuchowa - mieszaninę palnych gazów, par, mgieł lub pyłów
z powietrzem, w której, po zainicjowaniu z
ródłem zapłonu, spalanie rozprzestrzenia się
samorzutnie na całą mieszaninę;
2) miejsce, w którym mogą wystąpić atmosfery wybuchowe - przestrzeń, w obrębie
której mogą wystąpić stężenia substancji łatwopalnych określone granicami
wybuchowości, wymagające zastosowania środków mających na celu zapewnienie
bezpieczeństwa i ochronę zdrowia zatrudnionych tam pracowników;
3) czynności niebezpieczne - działania mogące zainicjować zapłon i wybuch atmosfery
wybuchowej;
4) stężenie stanowiące zagrożenie - atmosferę wybuchową w miejscu pracy, gdzie składnik
palny występuje w stężeniu wyższym niż wartość dolnej granicy wybuchowości
mieszaniny wybuchowej;
5) stężenie niewymagające zastosowania środków zapobiegawczych - atmosferę
wybuchową, w której składnik palny występuje w stężeniu niższym niż wartość
dolnej granicy wybuchowości mieszaniny wybuchowej.
Minimalne wymagania dla stanowisk pracy, w których mogą wystąpić atmosfery
wybuchowe
ż4.1. Na stanowiskach pracy, na których mogą występować atmosfery
wybuchowe, dokonuje się okresowej, nie rzadziej niż raz w roku, oceny ryzyka,
a zwłaszcza:
1) prawdopodobieństwa i częstotliwości występowania atmosfer wybuchowych;
2) prawdopodobieństwa występowania oraz uaktywniania się z
ródeł zapłonu,
w tym wyładowań elektrostatycznych;
3) identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem stwarzanych przez urządzenia techniczne
oraz procesy pracy, a także stosowane surowce i półprodukty;
4) oceny skali przewidywanych niepożądanych skutków.
2. Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosfery wybuchowe powinna obejmować
miejsca, które są lub mogą być połączone otworami z miejscami, w których występują
takie atmosfery.
ż 5. 1. Pracodawca posiada dokument zabezpieczenia stanowiska pracy przed
wybuchem i dokonuje jego okresowej aktualizacji.
2. Dokument zabezpieczenia przed wybuchem, zwany dalej "dokumentem", powinien
zawierać:
1) informacje o identyfikacji atmosfer wybuchowych i ocenÄ™ ryzyka wystÄ…pienia
wybuchu;
2) informacje o podjętych odpowiednich środkach zapobiegających wystąpieniu
zagrożeń wybuchem, sporządzone w formie zestawienia;
3) wykaz miejsc pracy zagrożonych wybuchem wraz z ich klasyfikacją;
4) deklarację, że stanowiska pracy i narzędzia pracy, a także urządzenia
zabezpieczające i alarmujące, są zaprojektowane, używane i konserwowane
z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa.
3.Dokument powinien być sporządzony przed dopuszczeniem stanowiska pracy do
eksploatacji. Zawarte w dokumencie informacje powinny być przekazane pracownikom
zatrudnionym na stanowiskach pracy zagrożonych wybuchem w sposób przejrzysty
i zapewniający właściwe wykorzystanie dróg ewakuacyjnych.
4.Dokument powinien być weryfikowany w przypadku, jeżeli na stanowisku pracy,
w jego wyposażeniu w niezbędny sprzęt lub narzędzia albo w organizacji pracy zostały
wprowadzone istotne zmiany.
5.Przy sporządzaniu dokumentu mogą być wykorzystane inne dokumenty dotyczące
oceny ryzyka.
ż 6. Miejsca pracy, w których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe, powinny być
sklasyfikowane z uwzględnieniem podziału na strefy zagrożenia wybuchem, zgodnie
z normÄ… PN-EN 1127-1:2001 "Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem".
ż 8. 1. W celu zapobiegania możliwości powstania atmosfer wybuchowych o takich
stężeniach składnika palnego, że w razie wybuchu mogłyby stanowić zagrożenie dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien podjąć, zależnie od
rodzaju i miejsca ich występowania, odpowiednie działania organizacyjne
i techniczne.
2.Działania podejmowane przez pracodawcę powinny stwarzać takie warunki
pracy, aby mogła być wykonywana w sposób bezpieczny.
3.Podejmując działania organizacyjne i techniczne, pracodawca powinien:
1) zapobiegać tworzeniu się atmosfer wybuchowych, a jeżeli jest to niemożliwe, dążyć
do wyeliminowania z
ródeł zapłonu;
2) stosować środki zmniejszające skutki wybuchu w celu zapewnienia bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników.
ż 11. 1. W przypadku uwolnienia się palnych gazów, par, mgieł lub pyłów należy
w sposób bezpieczny ograniczyć ich rozprzestrzenianie lub zneutralizować je w inny
odpowiedni sposób.
2. Jeżeli atmosfera wybuchowa zawiera różne palne gazy, pary, mgły lub pyły,
powinny być zastosowane środki zabezpieczające, odpowiednie do największego
zagrożenia.
ż12. 1.Na stanowiskach pracy, na których istnieje możliwość powstania
atmosfer wybuchowych zawierających składnik palny w takim stężeniu, że mogą one
stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien
nadzorować pracę zgodnie z oceną ryzyka i przy użyciu odpowiednich środków
technicznych.
2.Przy wejściach do pomieszczeń, gdzie znajdują się miejsca, w których występują
atmosfery wybuchowe, powinno być umieszczane oznakowanie w kształcie trójkąta
z czarnym obramowaniem. Wewnątrz obramowania powinny być umieszczone czarne litery
"Ex" na żółtym tle.
3.Pracodawca ustala sposób sygnalizowania stanów awaryjnych związanych
z wystąpieniem atmosfery wybuchowej za pomocą urządzeń sygnalizacyjnych
akustycznych lub wizualnych, w celu umożliwienia pracownikom wycofania się z miejsc
zagrożonych wyraz
nie oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi.
ż 14.1. Podejmując działania zmierzające do zapobiegania zainicjowaniu zapłonu
atmosfer wybuchowych, należy uwzględnić środki ograniczające prawdopodobieństwo wystąpienia
wyładowania elektrostatycznego, jeżeli pracownik lub jego otoczenie są nośnikiem lub
z
ródłem takiego ładunku, zgodnie z normą PN-E-05204:1994 "Ochrona przed
elektrycznością statyczną. Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń. Wymagania".
2. Pracodawca zapewnia pracownikom odpowiednie środki ochrony
indywidualnej wykonane z materiału, który nie będzie powodował wyładowań
elektrostatycznych, w wyniku, których mogłoby nastąpić zainicjowanie zapłonu atmosfery
wybuchowej według normy PN-EN 1149-1 "Odzież ochronna. Właściwości elektrostatyczne".
ż 15. Miejsca pracy eksploatowane przed dniem wejścia w życie rozporządzenia,
w których mogą powstać atmosfery wybuchowe, powinny być dostosowane do wymogów
określonych w rozporządzeniu w terminie do 24 miesięcy od dnia jego wejścia w życie.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników
chemicznych. (Dz. U. Nr 11, poz. 86 z 2005 r.)
ż 1. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:
Czynnik chemiczny, który zgodnie z kryteriami, o których mowa w przepisach wydanych
na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach
chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z póz
n zm.), zwanej dalej "ustawÄ…", jest klasyfikowany
jako substancja niebezpieczna lub preparat niebezpieczny, z wyjÄ…tkiem niebezpiecznych
wyłącznie dla środowiska, niezależnie od faktu, czy wymaga klasyfikacji zgodnie z tymi
przepisami.
Czynnik chemiczny, który zgodnie z kryteriami, o których mowa w przepisach ustawy, nie
jest niebezpieczny, ale który z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub
oddziaływanie na człowieka oraz sposób, w jaki jest stosowany lub obecny w miejscu pracy,
może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników; przez pojęcie to należy
rozumieć także każdy czynnik chemiczny oraz pył, dla którego zgodnie z odrębnymi
przepisami ustalono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń;
Ryzyko zawodowe stwarzane przez czynnik chemiczny - prawdopodobieństwo
(możliwość) wystąpienia potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika
chemicznego lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu pracy;
Praca z udziałem czynnika chemicznego - każdą pracę, w której stosuje się lub
zamierza się stosować czynnik chemiczny, w jakimkolwiek procesie, łącznie z jego
wytwarzaniem, wszelkimi manipulacjami, przechowywaniem, transportem oraz
usuwaniem w postaci odpadów i procesami przeróbki odpadów, a także wszelką
działalność, która wynika z takiej pracy.
ż 2. Pracodawca jest obowiązany do ustalenia, czy w środowisku pracy występuje
czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie oraz do dokonania i udokumentowania oceny
ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny.
ż 3. 1. W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany uwzględnić:
1) niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego;
2) otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem
chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności
zawarte w karcie charakterystyki, o których mowa w odrębnych przepisach;
3) rodzaj, poziom i czas trwania narażenia;
4) wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały
ustalone;
5) wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone;
6) efekty działań zapobiegawczych;
7) wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona;
8) warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości
tych czynników.
ż 6. 1. Ryzyko zawodowe wynikające z pracy z czynnikiem chemicznym
stwarzającym zagrożenie należy eliminować lub ograniczać do minimum zgodnie z
ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności przez:
1) właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy;
2) dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami chemicznymi oraz
stosowanie procedur utrzymania ruchu, które zapewniają ochronę zdrowia i
bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy;
3) zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych lub którzy mogą być
narażeni na czynniki chemiczne w miejscu pracy;
4) zmniejszanie do minimum czasu i poziomu narażenia na czynnik chemiczny;
5) odpowiedniÄ… higienÄ™ miejsca pracy;
6) zmniejszanie do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy;
7) stosowanie właściwych procedur pracy, w tym procedur lub instrukcji bezpiecznego
obchodzenia się z czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie i odpadami
zawierajÄ…cymi taki czynnik oraz procedur ich przechowywania i transportu w miejscu
pracy;
8) właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem
chemicznym, zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników.
ż 8. 2. Działania i środki służące wyeliminowaniu ryzyka zawodowego lub
jego ograniczeniu do minimum w przypadkach, o których mowa w ust. 1, podejmuje się
w następującej kolejności poprzez:
1) wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika
chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę techniczną oraz
stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów;
2) ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika
chemicznego poprzez właściwe projektowanie i właściwą organizację procesów pracy,
stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów oraz systematyczne kontrole stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów
pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenie
sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania;
3) stosowanie środków ochrony zbiorowej u z
ródła powstawania zagrożenia, takich
jak na przykład odpowiednia wentylacja, i odpowiednie działania organizacyjne;
4) stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można
przeciwdziałać w inny sposób.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 6 września 1999 w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu
gazów płynnych.(Dz. U. Nr 75, poz, 846 z 1999 r.) (zm. Dz. U. Nr 29, poz. 366
z 2000 r. oraz Dz. U. Nr 43, poz. 395 z 2004 r.)
ż 1. Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy
magazynowaniu i rozprowadzaniu gazów płynnych oraz napełnianiu zbiorników tymi
gazami.
ż2.1. Przez gazy płynne należy rozumieć ropopochodne gazy skroplone propan,
butan i mieszaninę propan-butan, zakwalifikowane do materiałów niebezpiecznych
w grupie wybuchowości II A.
ż 3. 1. Zasady oceny i klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem oraz wymiary
tych stref przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazu płynnego określają
przepisy o ochronie przeciwpożarowej oraz przepisy techniezno-budowłane.
2. Instalacje i urzÄ…dzenia elektryczne oraz telekomunikacyjne znajdujÄ…ce siÄ™
w pomieszczeniach i strefach zagrożenia wybuchem powinny odpowiadać warunkom
technicznym określonym w odrębnych przepisach, o których mowa w ust. 1, i Polskich
Normach.
ż 4. 1. Pracodawca jest zobowiązany wyposażyć stanowiska pracy związane
z magazynowaniem, napełnianiem i rozprowadzaniem gazu płynnego w podręczny sprzęt
gaśniczy.
2.Aparatura, urządzenia i środki ochrony indywidualnej oraz instalacje
przeciwpożarowe i podręczny sprzęt gaśniczy stanowiące wyposażenie pracowników
i stanowisk pracy powinny być utrzymywane w pełnej sprawności technicznej.
3.Lokalizację i rodzaj podręcznego sprzętu gaśniczego oraz jego oznakowanie
znakami bezpieczeństwa określają przepisy o ochronie przeciwpożarowej i Polskie Normy.
ż 5. Prace naprawcze poza procesem technologicznym wykonywane w strefach
zagrożenia wybuchem należy traktować jako prace szczególnie niebezpieczne, określone
w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.
ż 7. Prace związane z napełnianiem, przechowywaniem i rozprowadzaniem gazu
płynnego oraz konserwacją urządzeń technologicznych mogą wykonywać włącznie
pracownicy posiadający kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.
ż 8. Do napełniania gazem płynnym i magazynowania tego gazu dopuszcza się tylko
specjalnie do tego celu przeznaczone zbiorniki ciśnieniowe, spełniające wymagania
określone w przepisach dozoru technicznego i Polskich Normach.
ż 11.1. Magazyny i składowiska butli z gazem płynnym znajdujące się na placach
powinny być wyposażone w instalację odgromowe zgodnie z Polskimi Normami.
2. W magazynach i składowiskach, o których mowa w ust. 1, należy zapewnić
dostęp do butli umożliwiający prowadzenie akcji ratowniczej.
ż 12. 1. Butle z gazami płynnymi o pojemności do 11 kg gazu powinny być
składowane w pozycji stojącej, nie więcej niż w trzech warstwach.
2.Przepisu ust. 1 nie stosuje się do składowania butli z gazem o pojemności do 11 kg
w kontenerach lub na paletach.
3.Odległości magazynowania butli z gazem płynnym od budynków
mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej oraz dróg określają
odrębne przepisy.
4.Zabrania się magazynowania butli z gazem płynnym w:
1) pomieszczeniach znajdujących się poniżej poziomu gruntu,
2) pomieszczeniach, w których znajdują się studzienki, otwory kanalizacyjne lub inne
nie wentylowane zagłębienia,
3) pomieszczeniach do przechowywania produktów żywnościowych,
3) składach materiałów wybuchowych, łatwo palnych lub żrących,
4) garażach i pomieszczeniach, w których znajdują się pojazdy silnikowe.
ż 15.2. Butla napełniana gazem płynnym o pojemności powyżej 5 kg powinna
posiadać trwałe oznakowanie obejmujące całą powierzchnię butli wskazujące
przedsiębiorcę odpowiedzialnego za jej stan techniczny.
3.Niedopuszczalne jest napełnianie gazem płynnym butli o pojemności powyżej 5 kg
bez pisemnej zgody przedsiębiorcy, o którym mowa w ust. 2.
4.Napełnianie zbiornika stałego gazem płynnym przez przedsiębiorcę niebędącego
właścicielem zbiornika może być dokonywane tylko na podstawie pisemnej zgody
właściciela zbiornika.
ż 16. 1. Zabrania się napełniania gazem płynnym butli, których stan techniczny
nie odpowiada wymaganiom bezpiecznej eksploatacji, a w szczególności butli:
1) do gazu innego niż ten, na który butla jest przeznaczona,
2) bez wymaganego oznaczenia,
3) z nieczytelnymi lub nieprawidłowymi oznaczeniami,
4) po upływie terminu badania okresowego,
5) z nieszczelnym lub uszkodzonym zaworem,
6) z uszkodzeniami powierzchni,
7) poddanych działaniu płomieni,
8) wyposażonych w zawory, których konstrukcja umożliwia demontaż zaworu w celu
przeprowadzenia naprawy.
2. Zabrania się napełniania gazem płynnym butli, których powłoka ma barwę
czerwoną lub żółtą.
ż 25.1. Butle napełnione gazem płynnym, przeznaczone do rozprowadzania,
powinny być wyposażone w nakrętkę zaślepiającą lub kapturek ochronny na króćcu
przyłączeniowym. Butle o pojemności powyżej 5 kg gazu płynnego powinny być ponadto
wyposażone w osłonę zaworu lub kołpak ochronny.
2. W handlu detalicznym butle z gazem powinny być rozprowadzane wraz z
instrukcją ich bezpiecznego przechowywania i przyłączania do urządzeń gazowych.
KODEKS PRACY ART. 220  222
Art. 220. ż 1. Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów
technologicznych bez uprzedniego ustalania stopnia ich szkodliwości dla zdrowia
pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.
Art. 221. ż 1. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie
oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację
ż 2. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych
preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów
oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym
działaniem, pożarem lub wybuchem.
ż 3. Stosowanie niebezpiecznych substancji niebezpiecznych preparatów
chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających
pracownikom ochronę ich. zdrowia i życia.
Art. 222. ż 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie
substancji i czynników rakotwórczych, pracodawca jest obowiązany zastępować
te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować inne dostępne środki
ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki.
ż 3. Pracodawca jest obowiązany rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie
z substancjami i czynnikami o działaniu rakotwórczym, a także z substancjami
i czynnikami o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym.
KODEKS KARNY ART. 163 !!!
Art. 163 - kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo
mieniu w znacznych rozmiarach, mające postać pożaru, eksplozji podlega karze od roku
do 10 lat pozbawienia wolności. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie - podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć
człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób - sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.
Wybrane materiały niebezpieczne stosowane
w firmie XYZ  ZAGROŻENIA I POST
POWANIE
Identyfikacja preparatu: Identyfikacja preparatu: Identyfikacja preparatu:
MC DEWATERING ANTIRUST Cyklopentan Kwas fluorowodorów 40 %
AGENT AEROSOL Klasa: 3 (Materiały ciekłe zapalne) Klasa: 8 (Materiały żrące)
Klasa: 2 (Gazy) Numer UN: 1146 Numer UN: 1790
Numer UN: 1950 Grupa Grup opakowania: II Grupa opakowania: II
pakowania: -
Klasyfikacja: F - Skrajnie Å‚atwopalna Klasyfikacja: F - Wysoce Å‚atwopalny Klasyfikacja: T+, C -Bardzo
toksyczny, żrący.
Rodzaje zagrożenia i sposób Rodzaje zagrożenia i sposób Rodzaje zagrożenia i sposób
zapobiegania im: zapobiegania im: zapobiegania im:
R 12 - produkt skrajnie łatwopalny R 11 - produkt wysoce łatwopalny R 26/27/28-35 - Działa bardzo
R 52/53  Działa szkodliwie na R 52/53  Działa szkodliwie na toksycznie przez drogi oddechowe, w
organizmy wodne organizmy wodne kontakcie ze skórą i po połknięciu.
S 16  Nie przechowywać w pobliżu S 9 - Przechowywać pojemnik w Powoduje poważne oparzenia
z
ródeł zapłonu, nie palić tytoniu pomieszczeniu dobrze wentylowanym S 7/9-26-28-36/37/39-45 -
S 23 - Nie wdychać rozpylonej cieczy S 16 - Nie przechowywać w pobliżu Przechowywać pojemnik szczelnie
S 51 - Stosować wyłącznie w dobrze z
ródeł zapłonu, nie palić tytoniu zamknięty w miejscu dobrze
wentylowanych pomieszczeniach S 29 - Nie wprowadzać do kanalizacji wentylowanym. Zanieczyszczone oczy
S 2 - Chronić przed dziećmi S 33 - Zastosować środki ostrożności przemyć dużą ilością wody. Nosić
zapobiegające wyładowaniom odpowiednią odzież ochronną.
elektrostatycznym
Pierwsza pomoc: Pierwsza pomoc: Pierwsza pomoc:
Zanieczyszczenia oczu: Zanieczyszczenia oczu: Zanieczyszczenia oczu:
Natychmiast przemywać oczy czystą Natychmiast przemywać oczy czystą Natychmiast przemywać oczy czystą
bieżącą wodą lub roztworem do bieżącą wodą lub roztworem do bieżącą wodą lub roztworem do
przemywania oczu. Wezwać pomoc przemywania oczu. Wezwać pomoc przemywania oczu. Wezwać pomoc
medycznÄ…. medycznÄ…. medycznÄ….
Zanieczyszczenia skóry: Zanieczyszczenia skóry: Zanieczyszczenia skóry:
Zdjąć skażoną odzież, umyć Zdjąć skażoną odzież, umyć Zdjąć skażoną odzież, umyć
zanieczyszczone części data dużą zanieczyszczone części ciała dużą zanieczyszczone części ciała dużą
ilością wody. ilością wody. ilością wody.
!!! Nie stosować rozpuszczalników lub Wdychanie: Wdychanie:
rozcieńczalników !!! Wyprowadzić / wynieść Wyprowadzić /wynieść
Wdychanie: poszkodowanego na świeże powietrze. poszkodowanego na świeże powietrze.
Wyprowadzić / wynieść Połkniecie: Połkniecie:
poszkodowanego na świeże powietrze. Wezwać lekarza. Nie powodować Wezwać lekarza. Podać dużą ilość
Połkniecie: wymiotów. Nie stosować płukania wody z dodatkiem glukonianu lub
Wezwać lekarza. Nie powodować żołądka. Podawać olej parafinowy. mleczanu wapnia. Ostrożnie wywołać
wymiotów. wymioty. Wywołać biegunkę podając
siarczan wapnia.
Postępowanie w przypadku pożaru: Postępowanie w przypadku pożaru: Postępowanie w przypadku pożaru:
Zalecane środki gaśnicze: Zalecane środki gaśnicze: Zalecane środki gaśnicze:
Dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, Dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, W zależności od materiałów
piany gaśnicze i inne gazy gaszące. piany gaśnicze i rozpylona woda składowanych w najbliższym sąsiedztwie
Przy kontakcie z metalami wydziela siÄ™
wodór (niebezpieczeństwo wybuchu).
Należy schładzać pojemniki znajdujące Należy schładzać pojemniki znajdujące
W przypadku pożaru powstają
siÄ™ blisko ognia aby zapobiec siÄ™ blisko ognia aby zapobiec
niebezpieczne gazy HF
rozsadzeniu opakowań.
rozsadzeniu opakowań.
Gaszący pożar powinni mieć Gaszący pożar powinni mieć Gaszący pożar powinni mieć
samodzielne aparaty oddechowe i pełną samodzielne aparaty oddechowe i pełną samodzielne aparaty oddechowe i pełną
odzież ochronną. odzież ochronną. odzież ochronną.
Substancja palna, pary cięższe od Należy schładzać pojemniki znajdujące
powietrza siÄ™ blisko ognia..
Postępowanie w przypadku Postępowanie w przypadku Postępowanie w przypadku
uwolnienia do otoczenia: uwolnienia do otoczenia: uwolnienia do otoczenia:
W przypadku małych wycieków, Nie wdychać par / aerozoli. Nie wdychać par / aerozoli.
pochłaniać przy pomocy obojętnego Zapewnić dopływ świeżego powietrza Zapewnić dopływ świeżego powietrza
materiału i przenieść do odpowiednio do pomieszczeń zamkniętych. do pomieszczeń zamkniętych.
oznaczonego pojemnika w celu Zebrać uwolnioną substancję przy Zebrać uwolnioną substancję przy
utylizacji. Zmyć resztki wycieku przy pomocy materiału absorbującego pomocy materiału absorbującego
pomocy wody. ciecze, przekazać do utylizacji. ciecze, przekazać do utylizacji.
Zaleca się czyszczenie przy pomocy Nie spłukiwać do wód Nie spłukiwać do wód
detergentów, nie stosować powierzchniowych i kanalizacji. powierzchniowych i kanalizacji..
rozpuszczalników
Magazynowanie: Magazynowanie: Magazynowanie:
Stosować w dobrze wentylowanych Przechowywać produkt w szczelnych, Przechowywać produkt w szczelnych,
pomieszczeniach. zamkniętych pojemnikach, w suchym, zamkniętych pojemnikach, w suchym,
Nie przechowywać w pobliżu z
ródeł chłodnym i wentylowanym miejscu. chłodnym i wentylowanym miejscu.
ognia  nie palić tytoniu Nie przechowywać razem z żywnością, Nie przechowywać razem z żywnością,
Opakowanie ciśnieniowe: chronić przed Max temp magazynowania: 25 'C Max temp magazynowania: 25 Xl
Å›wiatÅ‚em sÅ‚onecznym i nagrzaniem Min temp magazynowania: 15 °C Min temp magazynowania: 15 C
powyżej 50 st C Chronić przed światłem. Chronić przed światłem.
Podłoga musi być nieprzepuszczalna i
tworzyć zagłębienia zbiorcze tak, że w
razie wypadkowego rozlania, ciecz nie
będzie mogła się wydostać poza ten
obszar
Åšrodki ochrony indywidualnej: Åšrodki ochrony indywidualnej: Åšrodki ochrony indywidualnej:
Środki ochrony dróg oddechowych. Środki ochrony dróg oddechowych  Środki ochrony dróg oddechowych 
Rękawice ochronne: z powodu maska przeciwgazowa (pochłaniacz na maska przeciwgazowa (pochłaniacz na
zawartych rozpuszczalników zaleca się pary organiczne) pary organiczne)
noszenie rękawic z neoprenu lub Srodld do przemywania oczu.. Środki do przemywania oczu..
kauczuku nitrylowego. Rękawice ochronne. Rękawice ochronne.
Okulary ochronne (gogle) lub ochrona Okulały ochronne (gogle). Okulary ochronne (gogle).
twarzy. Odzież ochronna i obuwie. Odzież ochronna i obuwie ~ ubranie
Odzież ochronna i obuwie. kwasoodporne, buty gumowe.
Informacje o transporcie ADR: Informacje o transporcie ADR: Informacje o transporcie ADR:
Nr UN: 1950 Nr UN: 1146 Nr UN: 1790
Klasa 2, kod klasyfikacyjny: 5F Klasa 3, kod klasyfikacyjny: Fl Klasa 8, kod klasyfikacyjny: CT1
Grupa pakowania: - Grupa pakowania: II Grupa pakowania: II
Nalepki ostrzegawcze: 2.1 Nalepki ostrzegawcze: 3 Nalepki ostrzegawcze: 8 (6.1)
Nazwa przewozowa: AEROZOLE palne Nazwa przewozowa: CYKLOPENTAN Nazwa przewozowa: KWAS
Numer rozpoznawczy zagrożenia: - Numer rozpoznawczy zagrożenia: 33 FLUOROWODOROWY
Numer rozpoznawczy zagrożenia: 86
Materiały niebezpieczne  klasyfikacja, oznaczenia
Niebezpiecznymi możemy nazwać te substancje, które w czasie
magazynowania, transportu, załadunku, rozładunku mogą w negatywny sposób
oddziaływać na otoczenie, stwarzając zagrożenia pożarowo - wybuchowe, zagrożenia dla
zdrowia lub życia człowieka, a także otaczającego środowiska.
To czy substancja jest, czy nie jest uważana za niebezpieczną wynika
z odpowiednich przepisów.
Klasyfikacji dokonuje się na podstawie merytorycznej analizy właściwości danej
substancji:
Ø fizyko - chemicznych i palno - wybuchowych,
Ø oddziaÅ‚ywania na organizm ludzki,
Ø oddziaÅ‚ywania na organizmy żywe Å›rodowiska.
Aktualnie istniejÄ… 2 systemy klasyfikacji substancji niebezpiecznych:
I. System
Oparty na kryteriach ustalonych przez Komitet Ekspertów ONZ
ds. przewozu materiałów niebezpiecznych. Ma on zastosowania do klasyfikacji
substancji w transporcie drogowym (ADR), kolejowym (RID), morskim (IMDG) oraz
lotniczym (IATA)
II. System
Obowiązuje w obrocie i wprowadzony został przez USTAW
z dnia
11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. z dnia 14
lutego 2001 r. Nr 11, poz. 84 z póz
n. zm.)
SUBSTANCJAMI NIEBEZPIECZNYMI I PREPARATAMI NIEBEZPIECZNYMI sÄ…
substancje i preparaty zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii:
Ø substancje i preparaty o wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciach wybuchowych,
Ø substancje i preparaty o wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciach utleniajÄ…cych,
Ø substancje i preparaty skrajnie Å‚atwo palne,
Ø substancje i preparaty wysoce Å‚atwo palne,
Ø substancje i preparaty Å‚atwo palne,
Ø substancje i preparaty bardzo toksyczne,
Ø substancje i preparaty toksyczne,
Ø substancje i preparaty szkodliwe,
Ø substancje i preparaty żrÄ…ce,
Ø substancje i preparaty drażniÄ…ce,
Ø substancje i preparaty uczulajÄ…ce,
Ø substancje i preparaty rakotwórcze,
Ø substancje i preparaty mutagenne,
Ø substancje i preparaty dziaÅ‚ajÄ…ce szkodliwie na rozrodczość,
Ø substancje i preparaty niebezpieczne dla Å›rodowiska.
Każdy produkt stosowany, magazynowany, a następnie sprzedawany powinien być
sklasyfikowany według obydwu systemów, a wyniki tej klasyfikacji powinny być
zastosowane zgodnie z wymaganiami przepisów (np. oznaczenia, dokumenty, itp.)
KLASYFIKACJA
Zgodnie z ADR rozróżnia się następujące klasy towarów niebezpiecznych:
Klasa 1 Materiały i przedmioty wybuchowe
Klasa 2 Gazy
Klasa 3 Materiały ciekłe zapalne
Klasa 4.1 Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe
odczulone
Klasa 4.2 Materiały samozapalne
Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne
Klasa 5.1 Materiały utleniające
Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne
Klasa 6.1 Materiały trujące
Klasa 6.2 Materiały zakaz
ne
Klasa 7 Materiały promieniotwórcze
Klasa 8 Materiały żrące
Klasa 9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne
PODSTAWY KLASYFIKACJI
Klasyfikacja towarów niebezpiecznych dokonana powinna być w oparciu o ich
charakterystyczne właściwości fizyczne i chemiczne oraz właściwości fizjologiczne,
wyznaczone za pomocą pomiarów lub obliczeń. Badania prowadzone są
w upoważnionych jednostkach badawczych.
Jeżeli charakterystyki zagrożeń wskazują na więcej niż jedno zagrożenie to
towary niebezpieczne są klasyfikowane do poszczególnych klas na podstawie
zagrożenia dominującego, a tytuł klasy przedstawia to zagrożenie.
Towary niebezpieczne dzieli się na grupy pakowania, w zależności od stopnia
zagrożenia dominującego, które jednocześnie wymagają zastosowania odpowiednich
opakowań:
I grupa pakowania - materiały stwarzające duże zagrożenie (litera X w kodzie
opakowania);
II grupa pakowania - materiały stwarzające średnie zagrożenie (litera Y w kodzie
opakowania);
III grupa pakowania - materiały stwarzające małe zagrożenie (litera Z w kodzie
opakowania).
KODY KLASYFIKACYJNE
Towary niebezpieczne w poszczególnych klasach z wyjątkiem klasy 7 oznaczono
kodami klasyfikacyjnymi.
Kod klasyfikacyjny dla klasy 1 = Numeru podklasy (np. 1.1) + duża litera
oznaczająca grupę zgodności (np. A-S).
Kod klasyfikacyjny dla pozostałych klas = Litera oznaczająca zagrożenie
(np. T, F) + cyfra oznaczajÄ…ca rodzaj towaru lub inne wymagania w danej klasie
o określonym zagrożeniu.
OKREŚLENIE ZAGROŻEC
I OZNACZENIA
Litera Określenie zagrożenia
A DuszÄ…ce
0 UtleniajÄ…ce
F Palne
T TrujÄ…ce
C Żrące
D Odczulone (materiały wybuchowe)
SR Samoreaktywne
S Samozapalne
W ReagujÄ…ce z wodÄ…
p Nadtlenki organiczne
I Zakaz
ne
M Różne
Przykłady oznaczeń kodowych:
Klasa Kod Nazwa towaru według wykazu ADR Numer UN
2 2F Gaz płynny UN 1075
2 5TC Aerozole, palne UN 1950
3 Fl Etanol (alkohol etylowy) UN 1170
Wymagania odnośnie prawidłowego oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych
zawarte są w następujących polskich przepisach prawnych:
Ø RozporzÄ…dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 wrzeÅ›nia 2003 r. w sprawie oznakowania
opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173,
poz. 1679} zm. Dz. U. Nr 260, poz. 2595 z 2004 r. regulującym sposób
oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych,
Ø RozporzÄ…dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 wrzeÅ›nia 2003 r. w sprawie kryteriów
i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666
z 2003 r.) zm. Dz. U. Nr 243, poz. 2440 z 2004 r.).
Oznakowanie opakowania każdej substancji niebezpiecznej powinno zawierać:
Ø nazwÄ™ substancji okreÅ›lonÄ… zgodnie z wykazem substancji niebezpiecznych,
zwanym dalej "wykazem", wydanym na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 11
stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych,
Ø nazwÄ™ lub imiÄ™ i nazwisko, adres i numer telefonu producenta, importera lub
dystrybutora wprowadzajÄ…cego substancjÄ™ do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej,
Ø znak lub znaki ostrzegawcze i napisy okreÅ›lajÄ…ce ich znaczenie (np. T, T+, Xn, N, E, O,
F, F+),
Ø zwroty wskazujÄ…ce rodzaj zagrożenia, zwane dalej "zwrotami R" w oparciu o
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i
sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666
z 2003 r.) zm. Dz. U. Nr 243, poz. 2440 z 2004 r.,
Ø zwroty S wskazujÄ…ce warunki bezpiecznego stosowania substancji niebezpiecznej
lub preparatu niebezpiecznego, zwane dalej  zwrotami S" w oparciu o
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie oznakowania
opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173,
poz. 1679) zm. Dz. U. Nr 260, poz. 2595 z 2004 r.,
Ø numer WE, w rozumieniu definicji numeru WE zamieszczonej w wykazie, jeżeli zostaÅ‚
przypisany danej substancji w odrębnych przepisach,
Ø w przypadku substancji objÄ™tych wykazem, oznakowanie powinno zawierać wyrazy
"Oznakowanie WE".
WYBRANE ZNAKI OSTRZEGAWCZE DOT. SUBSTANCJI I PREPARATÓW NIEBEZPIECZNYCH
PRZYKA
ADOWE OZNACZENIE OPAKOWANIA Z SUBSTANCJ
NIEBEZPIECZN

ZWROTY OKREÅšLAJ
CE RODZAJ ZAGROŻENIA ORAZ ICH NUMERY
Numer zwrotu Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia (zwrot R)
R1 Substancja/preparat/produkt wybuchowa(y) w stanie suchym
R2 Zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub innymi z
ródłami
zapłonu
R3 Skrajne zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub innymi
z
ródłami zapłonu
R4 Tworzy Å‚atwo wybuchajÄ…ce zwiÄ…zki metaliczne
R5 Ogrzanie grozi wybuchem
R6 Substancja/preparat/produkt wybuchowa(y) z dostępem i bez dostępu powietrza
R7 Może spowodować pożar
R8 Kontakt z materiałami zapalnymi może spowodować pożar
R9 Grozi wybuchem po zmieszaniu z materiałem zapalnym
R10 Substancja/preparat/produkt Å‚atwo palna(y)
R11 Substancja/preparat/produkt wysoce Å‚atwo palna(y)
R12 Substancja/preparat/produkt skrajnie Å‚atwo palna(y)
R14 Reaguje gwałtownie z wodą
R15 W kontakcie z wodÄ… uwalnia skrajnie Å‚atwopalne gazy
R16 Substancja/preparat/produkt wybuchowa(y) po zmieszaniu z substancjami utleniajÄ…cymi
R17 Samorzutnie zapala siÄ™ w powietrzu
R18 Podczas stosowania mogą powstawać łatwopalne lub wybuchowe mieszaniny par z
powietrzem
R19 Może tworzyć wybuchowe nadtlenki
R20 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe
R21 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą
R22 Działa szkodliwie po połknięciu
R23 Działa toksycznie przez drogi oddechowe
R24 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą
R25 Działa toksycznie po połknięciu
R26 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe
R27 Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą
R28 Działa bardzo toksycznie po połknięciu
R29 W kontakcie z wodÄ… uwalnia toksyczne gazy
R30 Podczas stosowania może stać się wysoce łatwo palny
R31 W kontakcie z kwasami uwalnia toksyczne gazy
R32 W kontakcie z kwasami uwalnia bardzo toksyczne gazy
R33 Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie
R34 Powoduje oparzenia
R35 Powoduje poważne oparzenia
R36 Działa drażniąco na oczy
R37 Działa drażniąco na drogi oddechowe
R38 Działa drażniąco na skórę
R39 Zagraża powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia człowieka
R40 Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia człowieka
R41 Ryzyko poważnego uszkodzenia oczu
R42 Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową
R43 Może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą
R44 Zagrożenie wybuchem po ogrzaniu w zamkniętym pojemniku
R45 Może powodować raka
R46 Może powodować dziedziczne wady genetyczne
R48 Stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia
R49 Może powodować raka w następstwie narażenia drogą oddechową
R50 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne
R51 Działa toksycznie na organizmy wodne
R52 Działa szkodliwie na organizmy wodne
R53 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym
R54 Działa toksycznie na rośliny
R55 Działa toksycznie na zwierzęta
R56 Działa toksycznie na organizmy glebowe
R57 Działa toksycznie na pszczoły
R58 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku
R59 Stwarza zagrożenie dla warstwy ozonowej
R60 Może upośledzać płodność
R61 Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki
R62 Możliwe ryzyko upośledzenia płodności
R63 Możliwe ryzyko szkodliwego działania na dziecko w łonie matki
R64 Może oddziaływać szkodliwie na dzieci karmione piersią
R48/21 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka w
następstwie długotrwałego narażenia
R48/22 Działa szkodliwie po połknięciu; poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka w następstwie
długotrwałego narażenia
R48/20/21 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą stwarza poważne zagrożenie dla
zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/20/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu; stwarza / poważne zagrożenie dla
zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/21/22 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia
człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/20/21/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne
zagrożenie dla zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/23 Działa toksycznie przez drogi oddechowe; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka w
następstwie długotrwałego narażenia
R48/24 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka w
następstwie długotrwałego narażenia
R48/25 Działa toksycznie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka w następstwie
długotrwałego narażenia
R48/23/24 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie dla
zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/23/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia
człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/24/25 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia
człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R48/23/24/ 25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne
zagrożenie dla zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia
R50/53 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się
niekorzystne zmiany w środowisku wodnym
R51/53 Działa toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne
zmiany w środowisku wodnym
R52/53 Działa szkodliwie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne
zmiany w środowisku wodnym
ZWROTY OKREÅšLAJ
CE WARUNKI BEZPIECZNEGO STOSOWANIA SUBSTANCJI
NIEBEZPIECZNEJ LUB PREPARATU NIEBEZPEICZENGO ORAZ ICH NUMERY
Nr zwrotu Zwroty określający warunki bezpiecznego stosowania (zwrot S)
S1 Przechowywać pod zamknięciem
S2 Chronić przed dziećmi
S3 Przechowywać w chłodnym miejscu
S4 Nie przechowywać w pomieszczeniach mieszkalnych
S5 Przechowywać w ... (cieczy wskazanej przez producenta)
S6 Przechowywać w atmosferze ... (obojętnego gazu wskazanego przez producenta)
S7 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty
S8 Przechowywać pojemnik w suchym pomieszczeniu
S9 Przechowywać pojemnik w pomieszczeniu dobrze wentylowanym
S12 Nie przechowywać pojemnika szczelnie zamkniętego
S13 Nie przechowywać razem z żywnością, napojami [paszami dla zwierząt
S14 Nie przechowywać razem z ... (materiałami określonymi przez producenta)
S15 Przechowywać z dala od z
ródeł ciepła
S16 Nie przechowywać w pobliżu z
ródeł zapłonu  nie palić tytoniu
S17 Nie przechowywać razem z materiałami zapalnymi
S18 Zachowywać ostrożność w trakcie otwierania i manipulacji z pojemnikiem
S20 Nie jeść i nie palić podczas stosowania substancji/preparatu/produktu
S21 Nie palić tytoniu podczas stosowania substancji/preparatu/produktu
S22 Nie wdychać pyłu
S23 Nie wdychać gazu/dymu/pary/rozpylonej cieczy (rodzaj określi producent)
S24 Unikać zanieczyszczenia skóry
S25 Unikać zanieczyszczenia oczu
S26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza
S27 Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież
S28 Zanieczyszczoną skórę natychmiast przemyć dużą ilością... (cieczy określonej przez producenta)
S29 Nie wprowadzać do kanalizacji
S30 Nigdy nie dodawać wody do tej substancji/preparatu/produktu
S33 Zastosować środki ostrożności zapobiegające wyładowaniom elektrostatycznym
S35 Usuwać substancję/preparat/produkt i jego opakowanie w sposób bezpieczny
S36 Nosić odpowiednią odzież ochronną
S37 Nosić odpowiednie rękawice ochronne
S38 W przypadku niedostatecznej wentylacji stosować odpowiednie, indywidualne środki ochrony dróg
oddechowych
S39 Nosić okulary lub ochronę twarzy
S40 Czyścić podłogę i wszystkie obiekty zanieczyszczone tą substancją/preparatem/produktem ...
(środkiem wskazanym przez producenta)
S41 Nie wdychać dymów powstających w wyniku pożaru lub wybuchu
S42 Podczas fumigacji/rozpylania/ natryskiwania stosować odpowiednie środki ochrony dróg
oddechowych (rodzaj określi producent)
S43 W przypadku pożaru używać ... (podać rodzaj sprzętu przeciwpożarowego; jeżeli woda zwiększa
zagrożenie, dodać ... nigdy nie używać wody)
S45 W przypadku awarii lub jeżeli z
le się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza -jeśli to
możliwe pokaż etykietę
S46 W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - pokaż opakowanie lub etykietę
S47 Przechowywać w temperaturze nie przekraczajÄ…cej ... °C (okreÅ›li producent)
S48 Przechowywać zwilżony (-ą) (właściwy materiał określi producent)
S49 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu
S50 Nie mieszać z ... (określi producent)
S51 Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych pomieszczeniach
S52 Nie zaleca się nanoszenia na duże płaszczyzny wewnątrz pomieszczeń
S53 Unikać narażenia - przed użyciem zapoznać się z instrukcją
S56 Zużytą substancję/preparat/produkt oraz opakowanie dostarczyć na składowisko odpadów
niebezpiecznych
S57 Używać odpowiednich pojemników zapobiegających skażeniu środowiska
S59 Przestrzegać wskazówek producenta lub dostawcy dotyczących odzysku lub wtórnego
wykorzystania
S60 Substancję/preparat/produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny
S61 Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki
S62 W razie połknięcia nie wywoływać wymiotów: niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza i pokazać
opakowanie lub etykietÄ™
S63 W przypadku zatrucia drogą oddechową wyprowadzić lub wynieść poszkodowanego na świeże
powietrze i zapewnić warunki do odpoczynku
S64 W przypadku połknięcia wypłukać usta wodą- nigdy nie stosować u osób nieprzytomnych
S1/2 Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi
S3/7 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w chłodnym miejscu
S3/9/14 Przechowywać w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu, z dala od ... (materiału wskazanego
przez producenta)
S3/9/14/ 49 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu, w chłodnym, dobrze wentylowanym
miejscu; nie przechowywać razem z ... (materiałami wskazanymi przez producenta)
S3/9/49 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu, w chłodnym, dobrze wentylowanym
miejscu
S3/14 Przechowywać w chłodnym miejscu, nie przechowywać razem z ... (materiałami wskazanymi
przez producenta)
S7/8 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w suchym pomieszczeniu
S7/9 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty, w pomieszczeniu dobrze wentylowanym
S7/47 Przechowywać pojemnik szczelnie zamkniÄ™ty w temperaturze nie przekraczajÄ…cej ...°C (okreÅ›li
producent)
S20/21 Nie jeść, nie pić oraz nie palić tytoniu podczas stosowania substancji/preparatu/produktu
S24/25 Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu
S27/28 W przypadku zanieczyszczenia skóry natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież i przemyć
zanieczyszczoną skórę dużą ilością ...(rodzaj cieczy określi producent)
S29/35 Nie wprowadzać do kanalizacji, a substancję/preparat/produkt i opakowanie usuwać w sposób
bezpieczny
S29/56 Nie wprowadzać do kanalizacji, a zużytą substancję/preparat/produkt i opakowanie dostarczyć na
składowisko odpadów niebezpiecznych
S36/37 Nosić odpowiednią odzież ochronną i odpowiednie rękawice ochronne
S36/37/3 9 Nosić odpowiednią odzież ochronną, odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy
S36/39 Nosić odpowiednią odzież ochronną i okulary lub ochronę twarzy
S37/39 Nosić odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy
S47/49 Przechowywać wyÅ‚Ä…cznie w oryginalnym opakowaniu w temperaturze przekraczajÄ…cej ...°C
(określi producent)
Karty charakterystyki materiałów niebezpiecznych
KODEKS PRACY Art. 221. ż1 i 2.
RozporzÄ…dzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty
charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego.
(Dz. U. Nr 140, poz. 1171 z 2002 r.)
(zm. Dz. U. Nr 2, poz. 8 z 2005 r.)
Karty charakterystyki dostarczane odbiorcy majÄ…cemu siedzibÄ™
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sporządza się w języku polskim.
W przypadku dostarczania karty charakterystyki odbiorcy majÄ…cemu siedzibÄ™ na
terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz terytorium Islandii,
Liechtensteinu i Norwegii w kartach charakterystyki uwzględnia się, na życzenie odbiorcy,
wymagania przepisów krajowych obowiązujących w tym państwie.
Informacje, jakie powinna zawierać karta charakterystyki:
Ø Identyfikacja substancji/preparatu;
Ø SkÅ‚ad i informacja o skÅ‚adnikach;
Ø Identyfikacja zagrożeÅ„;
Ø Pierwsza pomoc;
Ø PostÄ™powanie w przypadku pożaru;
Ø PostÄ™powanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do Å›rodowiska;
Ø PostÄ™powanie z substancjÄ…/preparatem i jej/jego magazynowaniem;
Ø Kontrola narażenia i Å›rodki ochrony indywidualnej;
Ø WÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci fizykochemiczne;
Ø Stabilność i reaktywność;
Ø Informacje toksykologiczne;
Ø Informacje ekologiczne;
Ø PostÄ™powanie z odpadami;
Ø Informacje o transporcie;
Ø Informacje dotyczÄ…ce przepisów prawnych;
Ø Inne informacje.
Przykładowa karta
charakterystyki
substancji niebezpiecznej
Do czego służy prawidłowo sporządzona i kompletna karta charakterystyki?
Samo oznakowanie opakowania niebezpiecznego produktu chemicznego zawiera
zbyt mało informacji dla profesjonalnego użytkownika, który używa tego produktu
w swej działalności zawodowej. Dlatego informacje te powinny być uzupełnione
bardziej szczegółowymi danymi koniecznymi dla zapewnienia ochrony ludzi
i środowiska. Są one dostępne w kartach charakterystyki substancji/preparatu
niebezpiecznego. Karta charakterystyki jest narzędziem informacji przekazywanym w
łańcuchu dostaw - od producenta lub importera, poprzez dystrybutorów aż do
użytkowników. Zawiera ona informacje wykorzystywane podczas określania zasad
bezpieczeństwa przy stosowaniu produktu. Nie może ona jednak zastępować
instrukcji bezpieczeństwa, które stosowane są w środowisku pracy.
Kto musi dostarczyć kartę charakterystyki substancji/preparatu
niebezpiecznego?
Kartę charakterystyki powinna dostarczyć osoba wprowadzająca takie substancje
lub preparaty do obrotu, która jest jego producentem, importerem lub
dystrybutorem. Kartę charakterystyki należy dostarczyć odbiorcy będącemu
profesjonalnym użytkownikiem substancji lub preparatu (tzn. stosującym substancję
lub preparat w swojej działalności zawodowej).
Osoba wprowadzajÄ…ca do obrotu substancjÄ™ niebezpiecznÄ… lub preparat
niebezpieczny jest obowiązana do bezpłatnego udostępnienia ich odbiorcy kart
charakterystyki takiej substancji lub preparatu, najpóz
niej w dniu ich pierwszej
dostawy a póz
niej do jej aktualizacji, której dokonuje się uwzględniając
jakiejkolwiek ważne informacje, które dotyczą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz
ochrony środowiska. Uaktualniona wersja powinna być dostarczona bezpłatnie
wszystkim odbiorcom, którzy otrzymali substancję lub preparat w ciągu ostatnich
12 miesięcy.
Kto jest odpowiedzialny za wykonanie karty charakterystyki i za jej jakość?
Odpowiedzialność za opracowanie karty charakterystyki spada na producenta
bÄ…dz
importera. Importerzy lub dystrybutorzy, którzy przepakowują produkt
(wprowadzajÄ… produkt pod swoja nazwÄ…) bÄ…dz
ponownie dokonujÄ… oznakowania
produktów, powinni również przygotować kartę charakterystyki, ustalając
najważniejsze informacje i dodając je do tych dostarczonych przez dostawców
jako niezbędne. We wszystkich przypadkach dostawcy substancji lub preparatu, dla
których istnieje obowiązek posiadania karty charakterystyki, ponoszą
odpowiedzialność ze jej treść, nawet, jeśli sami by jej nie przygotowywali.
Wymagania jakościowe kładą odpowiedzialność na dostawcy, aby upewnił się czy
informacje są wystarczające.  Wystarczające informacje" to takie, które pozytywnie
przeszłyby zdrowo-rozsądkowe testy dające informacje wystarczające do
umożliwienia użytkownikowi zadecydowania, jak chronić ludzi w miejscu pracy czy
też środowisko.
Czy karta charakterystyki powinna być sporządzona w języku polskim?
Tak. Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej lub preparatu
niebezpiecznego, stanowi zbiór informacji o niebezpiecznych właściwościach
substancji lub preparatu oraz zasadach i zaleceniach ich bezpiecznego stosowania.
Jest przeznaczona przede wszystkim dla użytkowników prowadzących działalność
zawodową w celu umożliwienia im podjęcia w miejscu pracy środków
niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka
i środowiska. Pracodawca nie ma innej możliwości podjęcia odpowiednich środków
bez możliwości zapewnienia znajomości ich przez personel. Także przepisy ustawy
o języku polskim wymagają, aby dokumenty wytworzone i będące w obiegu na
terytorium Rzeczypospolitej polskiej były wykonane w języku polskim.
Także przepisy art. 15 rozporządzenia (WE) Nr 304/2003 Parlamentu Europejskiego
i Rady z 28 stycznia 2003 roku dotyczÄ…cego wywozu i przywozu niebezpiecznych
chemikaliów mówią, że informacje na etykiecie i w karcie charakterystyki podawane
są, w takim zakresie w jakim to możliwe, w języku(-ach) urzędowym(-ych), lub
w jednym lub więcej głównych językach kraju przeznaczenia lub obszaru
zamierzonego przeznaczenia. Należy pamiętać, że rozporządzenia obowiązują
w krajach Unii Europejskiej bezpośrednio i nie muszą być implementowane w do
przepisów krajowych.
Czy należy dostarczać odbiorcy profesjonalnemu kartę charakterystyki
preparatu niesklasyfikowanego jako niebezpieczny?
Karty charakterystyki preparatu niebezpiecznego powinny być dostarczane
odbiorcom profesjonalnym również dla tych preparatów niesklasyfikowanych jako
niebezpieczne, które zawierają, co najmniej jedną określoną w odpowiednich
przepisach substancję stwarzającą zagrożenie dla zdrowia człowieka lub dla
środowiska obecną w stężeniach wynoszących, co najmniej 1% wagowy w przypadku
preparatów nie będących gazami lub, co najmniej 0,2% objętościowy w przypadku
preparatów występujących w postaci gazu.
Chociaż nie ma obowiązku oznakowywania naszego produktu, klienci
wymagają kart charakterystyki. Czy dla produktu chemicznego, który nie
jest sklasyfikowany jako niebezpieczny dla zdrowia człowieka i środowiska
może być przygotowana karta charakterystyki?
Tak, chociaż nie jest to wymagane. W przypadku produktów niesklasyfikowanych
jako niebezpieczne dla zdrowia człowieka i środowiska, należy zapewnić podanie
informacji w taki sposób, by nie prowadził on do jakichkolwiek wątpliwości dotyczących
produktu sklasyfikowanego bÄ…dz
niesklasyfikowanego. Karta charakterystyki nie
powinna zawierać wniosków takich jak  nietoksyczny" lub  przyjazny dla środowiska".
Czy karta charakterystyki musi być dostarczana również w przypadku,
gdy niebezpieczne chemikalia są sprzedawane w sprzedaży detalicznej
dostępnej dla wszystkich konsumentów (np. w sklepach)?
Karta charakterystyki nie musi być dostarczana przy detalicznej, dostępnej dla
wszystkich konsumentów sprzedaży substancji lub preparatów, jeżeli kupujący nie
będzie korzystał z niebezpiecznego produktu w działalności zawodowej - wtedy
wystarczające informacje zapewni mu etykieta. Jeżeli jednak kupujący będzie
korzystał z produktu w działalności zawodowej, wtedy kartę charakterystyki dostarcza
się na żądanie kupującego.
Jak często powinna być aktualizowana karta charakterystyki? Czy co roku?
Nie, karta powinna być aktualizowana tylko w przypadku, gdy umieszczane są nowe
informacje, istotne ze względu na możliwość zapobiegania szkodliwemu oddziaływaniu
na zdrowie człowieka i środowisko; na przykład, gdy pojawiają się nowe dane, które
zmieniają klasyfikację produktu oraz gdy następuje zmiana regulacji prawnych, które
bezpośrednio dotyczą produktu. Uaktualnione karty charakterystyki muszą być
dostarczone każdemu odbiorcy, który otrzymał produkt w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Wybrane sposoby zabezpieczeń przy pracy w obszarze
zagrożonym wybuchem stosowane w firmie XYZ
Czujnik instalacji p-poż.
wykrywający płomienie.
(działający w oparciu
o promieniowanie podczerwone)
Czujniki instalacji wykrywajÄ…cej
nadmierne stężenie
węglowodorów
w pomieszczeniach zamkniętych
Sygnalizatory dz
więkowe
i optyczne instalacji alarmowych
zapobiegajÄ…cych wybuchowi
Instalacje wentylacyjne
z wyciÄ…gami mechanicznymi
zapewniajÄ…ce kilkukrotnÄ…
wymianÄ™ powietrza na dobÄ™
w pomieszczeniach zagrożonych
wybuchem
Wanny wychwytowe
zapobiegajÄ…ce rozlaniu siÄ™
substancji (materiału)
niebezpiecznego w sposób
niekontrolowany w przypadku
rozszczelnienia siÄ™ opakowania
(beczki).
Instalacja umożliwiająca
odprowadzenie ładunków
elektrostatycznych
przenoszonych przez ludzi przed
wejściem do pomieszczenia
objętego strefą zagrożenia
wybuchem.
Telefon oraz pompa
pneumatyczna z
przepływomierzem do tłoczenia
substancji niebezpiecznej
wykonane zgodnie
z wymaganiami Dyrektywy
ATEX  ozn Ex
Sorbenty  sypki materiał do
neutralizacji materiałów
niebezpiecznych ciekłych w
przypadku ich
niekontrolowanego wycieku
(absorpcja)
Odpowiednie urzÄ…dzenia
ochrony i zabezpieczeń
przeciwpożarowych
Literatura
1) Dyrektywa 94/9/WE (ATEX) dot. urządzeń i systemów ochronnych
przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.
2) RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dn. 22 grudnia 2005r
w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych
przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.
3)  Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy
Ø Tom II  Zagrożenia i ochrona  Adam Tabor, Marek RÄ…czka,
Agnieszka Pieczonka,
Ø Tom VI  BHP w wybranych sektorach gospodarki  Adam
Tabor,
Ø Tom V  Ochrona pracy w Polsce w Å›wietle przepisów, ustaw,
norm, dyrektyw i innych aktów prawnych  Adam Tabora.
4) Materiały szkoleniowe firmy SEKA PRAWO PRACY  OCHRONA
PRACY  oprac. Doradca ds. ADR.
5) Materiały szkoleniowe firmy XYZ  Materiały niebezpieczne oraz
rakotwórcze  oprac. Specjalista ds. BHP.
6) Kodeks pracy