Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 1
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Tożsamość indywidualna a tożsamość społeczna
Tożsamość indywidualna a tożsamość społeczna
Dzieciństwo i dorastanie:
Dzieciństwo i dorastanie:
korzenie tożsamości osobistej i społecznej
korzenie tożsamości osobistej i społecznej
Formowanie się tożsamości wg koncepcji
Formowanie się tożsamości wg koncepcji
Jamesa E. Marcii (cztery statusy tożsamości)
Jamesa E. Marcii (cztery statusy tożsamości)
Pojęcie i trzy rodzaje tożsamości wg Erika H.
Pojęcie i trzy rodzaje tożsamości wg Erika H.
Eriksona
Eriksona
Trzy wątki w rozwoju ego wg R. D. Logana (wątek
Trzy wątki w rozwoju ego wg R. D. Logana (wątek
instrumentalny, egzystencjalny i osiowy)
instrumentalny, egzystencjalny i osiowy)
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 2
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Życie każdego cdłowieka danurdone jest w
Życie każdego cdłowieka danurdone jest w
każdym jego momencie w dwóch kontekstach :
każdym jego momencie w dwóch kontekstach :
Kontekst społeczno-kulturowy -
Kontekst społeczno-kulturowy -
Kontekst czasowy
Kontekst czasowy
wielopoziomowa, złożona sieć
- specyficzne połączenie:
-
różnego typu związków społecznych
śladów przeszłości,
od bezpośrednich interakcji w
bezpośrednio pamiętanych
diadach, triadach i poliadach w
i przekazywanych z
rodzinie,
pokolenia na pokolenie
poprzez grupy rówieśnicze,
szans i okazji, jakie daje
koleżeńskie, sąsiedzkie i zespoły
teraz
niejszość
pracowników,
wyzwań przyszłości
instytucje i organizacje
po wspólnoty, społeczności lokalne,
Tworzy on horyzontalny wymiar
Tworzy on horyzontalny wymiar
społeczeństwa, państwa, cywilizacje
naszego rozwoju.
naszego rozwoju.
Tworzy on wertykalny
Tworzy on wertykalny
wymiar naszego rozwoju.
wymiar naszego rozwoju.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 3
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Zanurzenie rozwoju człowieka w kontekście czasu
Zanurzenie rozwoju człowieka w kontekście czasu
i kontekście społecznym
i kontekście społecznym
Kontekst społeczno - kulturowy
Wymiar wertykalny rozwoju
Historia rodziny, Aktualna Przyszłość rodziny,
lokalnej społeczności, rzeczywistość lokalnej społeczności,
społeczeństwa społeczna społeczeństwa
kiedyś teraz potem
Historia Moja Moja
mojego życia aktualność przyszłość
Ja kiedyś Ja teraz Ja potem
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 4
Wymiar horyzontalny rozwoju
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Margaret Mead:
Margaret Mead:
jakość kontekstu społecdno-kulturowego
jakość kontekstu społecdno-kulturowego
wydnacda charakter procesów socjalidacji
wydnacda charakter procesów socjalidacji
Kultura post-figuratywna: starsze pokolenie socjalizuje pokolenie młodsze
Kultura post-figuratywna
podtrzymuje status quo, nastawienie na przeszłość tworzy kontekst
stagnacji
Kultura ko-figuratywna: pokolenia starsze i młodsze nawzajem siebie
Kultura ko-figuratywna
socjalizują, koncentracja na teraz
niejszości, sprzyja to stabilizacji
społecznej, bo to, co nowe i czego nośnikiem są pokolenia młodsze
kontrolowane jest przez pokolenia starsze i stopniowo włączane w
codzienność.
Kultura pre-figuratywna: odwrócenie relacji czyli socjalizowanie pokolenia
Kultura pre-figuratywna
starszego przez pokolenia najmłodsze tworzy warunki dla transformacji
czyli dla radykalnej, gwałtownej, często przybierającej postać kryzysu
zmiany ładu społecznego.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 5
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Erik H. Erikson posługuje się określeniem
Erik H. Erikson posługuje się określeniem
 cdasoprdestrdeni i sąddi, iż warunkiem drodumienia
 cdasoprdestrdeni i sąddi, iż warunkiem drodumienia
tego, co aktualnie się d nami ddieje i jak funkcjonujemy
tego, co aktualnie się d nami ddieje i jak funkcjonujemy
jest podnanie:
jest podnanie:
historii życia naszej rodziny,
historii migracji naszej rodziny,
historii znaczących zmian np. religijnych
(nawróceń i odstępstw) i ich powiązania ze
społecznym ulokowaniem rodziny (zmiana bądz

nie klasy społecznej),
historii ewentualnych prób (udanych bądz

nieudanych) zasymilowania się z danym
społeczeństwem (odpowiednią klasą).
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 6
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Według Słownika języka polskiego (1968, s. 832) tożsamość znaczy
po prostu tyle, co  bycie tym samym .
Termin ten odnoszony jest do konfiguracji cech, które pozwalają
zidentyfikować, rozpoznać daną osobę czy grupę osób.
Ustalenie czyjeś tożsamości polega więc na rozpoznaniu
specyficznych cech danej osoby (grupy), które odróżniają tę osobę
(grupę) od innych.
Podstawową zatem funkcją tożsamości w takim szerokim ujęciu
funkcją tożsamości
jest identyfikowanie osoby lub grupy na podstawie posiadania
określonej liczby atrybutów.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 7
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Pojęcie tożsamości wiąże się d takimi
pojęciami i cdasami jest d nimi
utożsamiane, jak:
osobowość, indywidualność,
osobowość, indywidualność,
unikatowość, identycdność, odrębność.
unikatowość, identycdność, odrębność
Jest łącdone d dodatkowymi
określeniami, jak np.:
tożsamość narodowa, tożsamość
tożsamość narodowa, tożsamość
(prdynależność) religijna, tożsamość
(prdynależność) religijna, tożsamość
płciowa, indywidualna, grupowa,
płciowa, indywidualna, grupowa,
osobista, społecdna, dawodowa.
osobista, społecdna, dawodowa.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 8
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
James Marcia definiuje tożsamość jako
James Marcia
strukturę Ja:
strukturę Ja
 wewnętrdna, stwordona prded cdłowieka,
wewnętrdna, stwordona prded cdłowieka,
dynamicdna organidacja popędów,
dynamicdna organidacja popędów,
ddolności, prdekonań i
ddolności, prdekonań i
indywidualnego doświadcdenia .
indywidualnego doświadcdenia
Służy ona:
(1) daje jej pocducie osobistej
niepowtardalności i wyjątkowości.
(2) określa miejsce jednostki w świecie
społecdnym, pośród innych luddi
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 9
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Ewa Trdebińska wymienia kilka z
ródeł informacji o
Ewa Trdebińska
własnej osobie, które stają się podstawą ksdtałtowania się
pocducia tożsamości.
Są to:
obserwacja swego dachowania
i jego konsekwencji
obserwacja dachowania innych luddi
i porównywanie się d nimi,
udyskiwanie informacji bedpośrednio od innych
luddi (opinie innych o mnie)
kategorydacje społecdne dwiądane de
świadomością prdynależności do określonych grup
(kategorii) społecdnych,
wgląd we własną osobowość
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 10
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Psychologia posługuje się terminem
Psychologia posługuje się terminem
 tożsamości i  pocducie tożsamości .
 tożsamości i  pocducie tożsamości .
Tożsamość Poozuoie tożsamośoi
Tożsamość Poozuoie tożsamośoi
odnosi się do przypisania jednostce efekt sposobu spostrzegania siebie
przez jej otoczenie społeczne przez jednostkę
pewnych cech, pozwalających na i udzielania odpowiedzi na pytania
jej identyfikację i wyraża się w typu:
takich pytaniach, jak:
kim jestem?
kim to osoba jest dla innych?,
jaki jestem?
kim im się jawi?,
Poczucie tożsamości to efekt
kogo chcą w niej ujrzeć? gromadzenia informacji na swój
temat, oceniania ich i związanego z
tym takiego a nie innego
przeżywania siebie oraz  od
okresu dorastania  autorefleksji.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 11
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Pocducie tożsamości powstaje w
Pocducie tożsamości powstaje w
krokach:
krokach:
poczucie odrębności: istnieje wyraz
na granica między mną
poczucie odrębności
a drugim człowiekiem, jesteśmy nie tylko oddzielnymi fizycznie,
ale przede wszystkim odrębnymi psychicznie jednostkami
poczucie identyczności: przekonaniu, iż  to też ja niezależnie od tego, jaką w
poczucie identyczności:
danej chwili pełnię rolę i jak zachowuję się w danej sytuacji
poczucie ciągłości: ujmując swoje życie w perspektywie czasu, a więc w
poczucie ciągłości:
perspektywie historycznej jednostka rozpoznaje siebie jako zmieniającą się całość,
widzi podobieństwa i różnice
w swoim sposobie działania, ale potrafi też wyodrębnić to, co stałe,
charakterystyczne tylko dla niej
poczucie integralności: ujawnia się w przekonaniu,
poczucie integralności
iż sposoby pełnienia różnych ról, realizowania różnych zadań mimo, iż czasami tak
bardzo różne od siebie, bo dostosowane do rozmaitych okoliczności to jednak
składają się na jakąś całość, są jakoś do siebie podobne, różne sposoby ich
wykonywania pasują do siebie, a więc w tym, iż  to zawsze ja
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 12
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Roddaje pytań a tożsamość
Roddaje pytań a tożsamość
jednostki
jednostki
Aspekt Tożsamość osobista Tożsamość społeczna
Jaki jestem we własnym Kim jestem we własnym
przekonaniu? przekonaniu?
Identyfikacje
Autocharak-
wewnętrzny
społeczne
terystyka
Jaki jestem w odbiorze Kim jestem w odbiorze
innych? innych?
Charakterystyka
Przypisywanie
zewnętrzny
przynależności
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 13
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Tożsamość osobista - tożsamość
Tożsamość osobista - tożsamość
społecdna  tożsamość kulturowa
społecdna  tożsamość kulturowa
Poczucie tożsamości osobistej: wiąże się z procesem indywiduacji,
Poczucie tożsamości osobistej:
wzmacniania swojej odrębności, uniezależniania się od innych, budowania
poczucia sprawstwa, nabywania coraz bardziej złożonych narzędzi
zaspokajania swoich potrzeb
Poczucie tożsamości społecznej: wyrasta z więzi, kontaktów społecznych i
Poczucie tożsamości społecznej
interakcji, w jakie od początku swego życia wchodzi człowiek z osobami ze
swego bliższego i dalszego otoczenia i  służy poszukiwaniu bądz

aktywnemu budowaniu swojej niszy społecznej pośród innych ludzi
Poczucie tożsamości kulturowej: jest to najważniejszy rodzaj tożsamości
Poczucie tożsamości kulturowej
zbiorowej czyli  historycznie uwarunkowany, kulturowy sposób zachowania
przez daną zbiorowość
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 14
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Poczucie tożsamości
w rolach zawodowych
Poczucie tożsamości Poczucie tożsamości
Poczucie tożsamości w
Poczucie tożsamości w
w rolach w rolach
pełnionych rolach
pełnionych rolach
rodzinnych obywatelskich
społecznych
społecznych
Poczucie tożsamości Poczucie tożsamości
osobistej społecznej
struktura Ja struktura my
Ja
Poczucie tożsamości
kulturowej
struktura MY
MY
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 15
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
C. E. Franz i K. M. White analizując korzenie tożsamości
C. E. Franz i K. M. White
człowieka w okresie dzieciństwa mówią o przeplataniu się
dwóch wątków w historii życia każdej osoby. Są to:
wątek indywiduacji i wątek związków z innymi ludz
mi, określany
wątek indywiduacji
przez nie jako wątek przywiązania.
wątek przywiązania
W każdym z kolejnych okresów życia dominuje inny wątek, co
powoduje, iż nasze doświadczenia albo wzmacniają tożsamość
indywidualną albo tożsamość społeczną.
Zatem albo gromadzimy wiedzę i umiejętności pozwalające nam
działać samodzielnie i coraz skuteczniej w zadaniach, których
celem jest dokonanie jakiejś zmiany w rzeczywistości fizycznej,
albo zgromadzona wiedza i umiejętności służą zmianom w
obszarze naszego społecznego funkcjonowania.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 16
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Z tej perspektywy okres niemowlęctwa czyli pierwszy rok życia to
okres niemowlęctwa
dominacja wątka przywiązania i korzenie tożsamości społecznej
dominacja wątka przywiązania i korzenie tożsamości społecznej
(tożsamości My) - dziecko nawiązuje bliskie relacje emocjonalne najpierw
z matką, a potem z innymi najbliższymi mu osobami, co daje mu poczucie
bezpieczeństwa, a to z kolei niezbędną do oddalania się od rodziców i
poznawania najbliższego otoczenia odwagę.
Drugi i trzeci rok życia to budowanie podstaw własnej autonomii, odkrywanie
Drugi i trzeci rok życia
swojej odrębności fizycznej i psychicznej od innych ludzi, szybki wzrost
samodzielności i zaradności w działaniach szczególnie związanych z
samoobsługą  czyli dominacja wątka indywiduacji i tworzenie się
dominacja wątka indywiduacji
podstaw tożsamości indywidualnej (tożsamości Ja).
tożsamości indywidualnej
W kolejnych okresach życia dominuje jeden lub drugi wątek wzbogacając
W kolejnych okresach życia
kompetencje potrzebne do samodzielnego radzenia sobie z wyzwaniami
życia (wątek indywiduacji) bądz
niezbędne do budowania coraz bardziej
złożonych związków z innymi ludz
mi (wątek przywiązania).
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 17
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Dopiero po okresie dorastania widać, jak ważne dla jakości funkcjonowania
człowieka jest zharmonizowanie obu wątków.
zharmonizowanie obu wątków
 Nadmiar indywiduacji niezrównoważony różnorodnymi, co do ich treści
 Nadmiar indywiduacji
(np.: rodzinne  zawodowe  koleżeńskie; w diadach  w grupach o różnej
liczebności; prywatne  oficjalne; krótko  długotrwałe; zadaniowe -
zabawowe) i bogatymi kontaktami społecznymi oraz poczuciem afiliacji
grozi ALIENACJ
.
 Nadmiar przywiązania, niezrównoważony podejmowaniem różnych
 Nadmiar przywiązania
rodzajów działań bez zewnętrznej ingerencji, inspiracji i pomocy czyli
spontanicznie i samodzielnie grozi UTRAT
AUTONOMII lub
znacznym ograniczeniem zdolności do decydowania o sobie i
uzależnieniem się od innych ludzi także w okresie dorosłości.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 18
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Etapy ksdtałtowania się tożsamości
Etapy ksdtałtowania się tożsamości
James Marcia (1980), autor koncepcji tzw. statusów tożsamości wyłania dwa etapy
James Marcia statusów tożsamości
kształtowania się tożsamości.
Pierwszy z nich określa mianem eksploracji, drugi  podejmowania zobowiązania.
Etap pierwszy obejmuje przede wszystkim wczesną fazę okresu dorastania czyli lata
10/12  15/16,
a drugi fazę póz
niejszą czyli lata 16/17  18/20.
"
[1] Eksploracja  w j. łac.: exploratio oznacza wywiadywanie się, śledzenie, badanie,
próbowanie, doświadczenie (Słownik łacińsko-polski , 1998, s. 442).
[2] Ang. termin to comittment, który oznacza (1) zobowiązanie (synonim ang.
obligation) i (2) oddanie się czemuś, zaangażowanie w coś (synonim ang.
dedication). Oba te znaczenia obecne są w koncepcji Jamesa Marcii  można to
najtrafniej oddać jako  pełne zaangażowania zobowiązanie się do czegoś .
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 19
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Eksploracja to badanie najbliższego i dalszego otoczenia, rozpoznawanie
Eksploracja
jego właściwości, eksperymentowanie, ale także sprawdzanie jego
 wytrzymałości , testowanie granic i odkrywanie granic nieprzekraczalnych,
granic ustanowionych na mocy umowy i granic pozornych.
(1) Można przyjąć, i nie będzie to niezgodne z myślą Marcii, iż cały okres
(1)
dzieciństwa, gdy ująć je w szerokiej perspektywie życia człowieka to z
pewnością czas tak rozumianej eksploracji.
(2) Eksploracja charakterystyczna dla okresu dorastania i dostarczająca
(2)
doświadczeń ważnych dla budowania tożsamości tak indywidualnej, jak i
społecznej to przede wszystkim eksploracja dotycząca ludzi, a nie
przedmiotów fizycznych. Przedmiotem eksploracji, a także
eksperymentowania staje się młody człowiek  sam dla siebie , stają się nimi
także inni ludzie, ale nie wszyscy w takim samym stopniu.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 20
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Kto jest obiektem eksploracji w
Kto jest obiektem eksploracji w
okresie dorastania:
okresie dorastania:
Są nimi głównie osoby najbliższe  rodzice, nauczyciele, przyjaciele, a
osoby najbliższe
więc te osoby:
(1) z którymi dorastającego łączy bliska więz
emocjonalna,
(1)
(2) z którymi kontakt daje mu poczucie bezpieczeństwa,
(2)
(3) z których strony może się spodziewać większego przyzwolenia i akceptacji
(3)
dla swoich ryzykownych, eksplorujących zachowań,
(4) które są dla niego osobami znaczącymi, a nawet autorytetami w ogóle
(4)
lub w jakiejś dziedzinie.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 21
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Eksperymentowaniu i testowaniu podlegają możliwości
działania własne i innych ludzi, badanie granic dotyczy
tego, co jest dozwolone społecznie, a co nie, co wolno
pod pewnymi warunkami, a czego nie wolno nigdy.
Wiele zachowań tzw. ryzykownych ma na celu właśnie
odkrycie i rozpoznanie tej granicy  granicy własnej
odkrycie i rozpoznanie tej granicy
wytrzymałości psychicznej i także fizycznej oraz
granicy wytrzymałości, głównie psychicznej osób dla
młodego człowieka znaczących.
Stąd wiele zachowań w okresie dorastania często
przybiera postać prowokacji, manifestacji, demonstracji.
prowokacji, manifestacji, demonstracji
Są to zachowania wyraziste, niekiedy skrajnie
przerysowane, z towarzyszącymi im silnymi skrajnymi
emocjami oraz równie skrajnymi poglądami i
kontrowersyjnymi, głoszonymi otwarcie opiniami.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 22
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Drugi etap kształtowania się tożsamości to  druga
adolescencja.
Wtedy pojawia się ze strony osób znaczących nacisk
na  bardziej dojrzałe ,  dorosłe formy zachowania,
a to oznacza oczekiwanie przyjmowania
oczekiwanie przyjmowania
odpowiedzialności za siebie i bycie gotowym do
odpowiedzialności za siebie i bycie gotowym do
ponoszenia konsekwencji, także negatywnych, różnych
ponoszenia konsekwencji
swoich poczynań.
Oczekiwania społeczne dotyczą przede wszystkim tego,
by młody człowiek nieco się ustabilizował, podjął
pewne decyzje, zaangażował się w coś na dłuższy
czas, zobowiązał się do czegoś i konsekwentnie się z
tego wywiązał.
To wszystko mieści się w terminie  podejmowania
podejmowania
zobowiązania (ang. commitment) wg koncepcji
zobowiązania
Jamesa Marcii (1980).
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 23
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Kombinacja tych dwóch kryteriów, tj.
(1) przejście - lub nie - eksploracji oraz
(2) podjęcie - lub nie - zobowiązania
doprowadziło Jamesa Marcię (1966)
do wyróżnienia czterech tzw.
statusów to samo ci.
statusów to samo ci.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 24
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Etap 1 Etap 2 Efekt
podejmowanie
tożsamość
eksploracja
zobowiązania
osiągnięta
Brak lub chaotyczna Brak ofert i okazji do
tożsamość
eksploracja podejmowania zobowiązań
w ubogim środowisku rozproszona
Ograniczony i ściśle
podejmowanie
tożsamość
kontrolowany zakres, treść i
formy eksploracji zobowiązania
nadana
Brak ofert i okazji do
tożsamość
podejmowania zobowiązań
eksploracja
moratoryjna
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 25
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Modele zmian progresywnych i regresywnych w procesie rozwoju tożsamości
y
ródło: Waterman, A. S. (1982). Identity development from adolescence to adulthood: an extension of theory and a review
of research. Developmental Psychology, 3.
TO TO
TO
TM
TM
TM TM
TM
TN TN
TN
TD
TD TD
TD TD
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 26
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Status tożsamości a funkcjonowanie
Status tożsamości a funkcjonowanie
w okresie dorosłości
w okresie dorosłości
M. E. Mallory (1989) poprosił samego autora
M. E. Mallory
koncepcji Jamesa Marcię i innych badaczy o
dokonanie opisów osób, które w sposób idealny
(prototypowy) odzwierciedlałyby każdy ze
statusów tożsamości. Na podstawie największej
liczby wskazań sporządził odpowiednie
charakterystyki.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 27
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Podejmowanie
zobowiązania
Tożsamość nadana: Tożsamość osiągnięta:
zachowanie zgodne z płcią jednostka ceni swoją niezależność
zadowolenie z samego siebie dobrze zintegrowana osobowość
konwencjonalizm zachowanie zgodne z normami etycznymi
rygoryzm moralny osoba przyjazna, otwarta na kontakty z
wartości konserwatywne innymi
wzmożona kontrola nad emocjami wydajna w pracy
wypieranie konfliktów mająca wgląd we własne zachowanie
liczne mechanizmy obronne
brak
eksploracja
eksploracji
Tożsamość rozproszona: Tożsamość moratoryjna:
nieprzewidywalność zachowania ceni własną niezależność
unikanie bliskich związków z innymi nurtują ją dylematy egzystencjalne
ludz
mi niespokojna
kruchy system obrony swego Ja buntownicza
niechęć do działania nonkonformistyczna
brak poczucia sensu życia nastawiona introspekcyjnie
wycofywanie się z sytuacji trudnych duża płynność językowa
(szczególnie z sytuacji frustrujących)
brak podejmowania
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 28
Wykład kursowy: 2010/2011
zobowiązania
Psychologia rozwoju
Badania podłużne, o których piszą
R. Helson i S. Srivastava (2001),
rozpoczęte w latach 1958 i 1960 na grupie kobiet w
wieku 21 (gdy kończyły naukę w college u) i potem
21
kontynuowane, gdy badane osoby miały 27, 43, 52 i
27, 43, 52 i
60 lat (w tej ostatniej grupie było aż 78% osób
60 lat
z pierwszego etapu badań) pokazały,
że biorąc pod uwagę status tożsamości można
wyodrębnić trzy pozytywne wzorce zdrowia
trzy pozytywne wzorce zdrowia
psychicznego  są to typy A, B i C:
psychicznego A, B i C
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 29
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
A. Tożsamość osiągnięta: wysoki podiom generatywności, rodumianej
A. Tożsamość osiągnięta:
jako  aktywne integrowanie motywów osobistych i podaosobistych w
dążeniu do celów prospołecdnych , efektywna regulacja emocji, tendencja
do cdęstsdego doświadcdania emocji podytywnych, podytywne
nastawienie do siebie, wysoki podiom samokontroli i kompetencji
społecdnych, najwyżsde pocducie dadowolenia de stabilidacji dawodowej
B. Tożsamość nadana: najlepiej prdystosowane społecdnie, wysoki
B. Tożsamość nadana:
stopień akceptacji siebie i dadowolenia d własnego stylu życia,
jednocdeśnie okadały się mało otwarte i silnie kontrolujące się, o małych
wahaniach w sferde emocji, stosujące strategie tłumienia afektu,
potrdebujące stabilidacji, miały najbarddiej konserwatywne poglądy
politycdne i były najmniej kreatywne w sferde dawodowej
C. Tożsamość moratoryjna: dalicdane najcdęściej do typu
C. Tożsamość moratoryjna:
 posdukującego , doświadcdającego dużych wahań emocjonalnych,
licdnych konfliktów wewnętrdnych i sdukających dla nich rodwiądania,
stosunkowo niedależnego od norm społecdnych, osoby te miały
najbarddiej liberalne poglądy politycdne, były najbarddiej kreatywne
dawodowo, miały silną potrdebę stymulacji i twórcdego wyrażania siebie
D. Tożsamość rodprosdona: najniżsdy podiom integracji badanych
D. Tożsamość rodprosdona:
aspektów osobowości orad najniżsde wartości różnych wskaz
ników
ddrowia psychicdnego, m.in. tendencja do cdęstsdego doświadcdania
emocji negatywnych, niski podiom kompetencji społecdnych, barddo niski
podiom dadowolenia d własnego życia
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 30
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
TRAUMA KULTUROWA JAKO ZAGROŻENIE
TRAUMA KULTUROWA JAKO ZAGROŻENIE
DLA KSZTAA
TOWANIA SI
TOŻSAMOŚCI
DLA KSZTAA
TOWANIA SI
TOŻSAMOŚCI
P. Sztompka (2000) analizując społeczne koszty transformacji,
P. Sztompka
a głównie to  w jaki sposób (...) gwałtowne, nagłe i radykalne
zmiany społeczne niszczą tkankę kulturową, czyli to, co stanowi
rdzeń potencjału sprawczego dla dalszych, twórczych działań,
podkopując tym samym podmiotowość społeczeństwa (op.
cit., s. 19) posługuje się pojęciem  traumy kulturowej
traumy kulturowej
i wyróżnia cztery typowe sytuacje, które sprzyjają pojawieniu się
jej.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 31
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
I. II.
Powodem traumy jest zinterpretowanie Do traumy dochodzi wtedy, gdy KULTURA
tego, co się stało lub dzieje teraz jako RODZIMA ŚCIERA SI
Z KULTUR
OBC
,
NIEZGODNYCH: interpretowaną kulturowo jako wroga:
kategoria A  kontakt z inną kulturą
z podstawowymi założeniami danej
w wyniku emigracji lub podróży
kultury,
kategoria B  kontakt z inną kulturą
z jej najważniejszymi wartościami,
w wyniku podboju, kolonizacji, dominacji,
z podstawami tożsamości,
globalizacji
z podwalinami dumy zbiorowej
por.: ibidem, s. 33-34
por.: ibidem, s. 31-32
III. IV.
Trauma to efekt ZDERZENIA SI
nowych Trauma może pojawiać się WEWN
TRZ
sposobów życia ze starą kulturą: DANEJ KULTURY na skutek:
jest to efekt zmiany warunków odmiennego tempa rozwoju różnych
politycznych, gospodarczych i/lub segmentów kultury  zjawisko
technologicznych  opóz
nienia kulturowego
nowe sposoby nie zostały jeszcze różnych innowacji kulturowych
usankcjonowane w postaci nowych reguł niespójnych ze  starą kulturą
często pojawia się konflikt pokoleń  wstrząsu kulturowego wywołanego
ujawnieniem różnych faktów z przeszłości
por.: ibidem, s. 34-35 por.: ibidem, s. 35-36
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 32
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
W prooesie kształtowania się tożsamośoi ważną rolę w każdym okresie naszego
żyoia grają inni ludzie. To oni stanowią  kluozowy ozynnik naszego rozwoju.
Z jednej bowiem strony stanowią dla nas wzór do naśladowania, obiekt identyfikaoji,
autorytet moralny, istotne z
ródło informaoji o świeoie, są z
ródłem wsparoia i pomooy.
Z drugiej strony - jako przedstawioiele starszego pokolenia - są nośnikami, a ozasami
także strażnikami tradyoji. Są więo pośrednikami pomiędzy nami, dorastająoymi  w
dzisiejszyoh ozasaoh , a tymi, którzy żyli kiedyś i któryoh różnorodna działalność
stworzyła dla nas takie, a nie inne środowisko rozwoju.
Zarówno jednak ioh konoentraoja na przeszłośoi, jak i lekoeważenie jej ozy zrywanie
z nią może ograniozać nas rozwój.
W pierwszym przypadku utrudnia to nam budowanie projektów swego żyoia, w
drugim pozbawia nas poozuoia zakorzenienia.
Warto być świadomym, skąd poohodzimy, skąd wyrastamy, jakie są nasze
oboiążenia historyozne i lokalne, oo może nam dawać siłę, a oo jest  kulą u nogi ,
gdy wohodzimy w dorosłość i samodzielnie, ozasami w warunkaoh skrajnie
odmiennyoh, niż nasi przodkowie zaozynamy realizować projekt własnego żyoia.
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 33
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Etapy rodwoju ego wg Erika H. Eriksona
(opracowano na podstawie: Erikson, 1997)
Inte-
gralność
model 8-fadowy
d centralną fadą
Genera-
tożsamości
tywność
Intymność
Tożsamość
Produk-
tywność
Inicjatywa
Autonomia
Badowa
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 34
ufność
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Dwa cykle i trdy wątki w rodwoju ego wg Richarda D. Logana
(opracowano na podstawie: Logan, 1986)
model
Integralność
powtardalności
d trdema wątkami
Generatywnoś
ć
Intymność
Tożsamość
Produktywnoś
ć
Inicjatywa
Autonomia
Badowa ufn.
Cykl I
Cykl II
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 35
wątek wątek wątek
Wykład kursowy: 2010/2011
osiowy egdystencjalny instrumentalny
Psychologia rozwoju
Typ struktury Status Funkcje Wątki
tożsamości tożsamości zachowania rozwoju
wg E. H. wg J. Marcii wg A. Lewickiego wg R. Logana
Eriksona
Równowaga
integracja 3 wątków
Osiągnięta funkcji
harmonia celów osobistych i społecznych
Wholeness
osobistej poczucie spójności
i społecznej
zachowania
Konflikt
dominuje wątek instrumentalny
Nadana funkcji realizacja zewnętrznych zadań wg własnego
Totality
programu
osobistej
konsolidacja doświadczenia
i społecznej
ucieczka od Ja
zachowania
Dominacja
bardzo słaby wątek centralny
Confusion /
Rozproszona funkcji  miotanie się między zmieniającymi się
difusion
wymaganiami społecznymi
społecznej
 mała nerwica
nad osobistą
Dominacja
dominuje wątek egzystencjalny
Moratoryjna funkcji poszukiwanie swego miejsca
Moratorium
eksploracja otoczenia
osobistej
lęk przed odpowiedzialnością
nad społeczną
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 36
lęk przed dorosłością
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju
Podsumowanie: słowa - klucde
Podsumowanie: słowa - klucde
czasowy kontekst rozwoju
osobista historia rozwoju
społeczny kontekst funkcjonowania
sieć społeczna
tożsamość osobista
tożsamość społeczna
poczucie odrębności
poczucie ciągłości
poczucie identyczności
poczucie integralności
eksploracja i podejmowanie zobowiązania
status tożsamości
osoby znaczące i rola autorytetu
identyfikacja
Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM, 37
Wykład kursowy: 2010/2011
Psychologia rozwoju