Istota rachunków decyzyjnych
w krótkim okresie
Kryterium wyboru optymalnej decyzji jest
zdeterminowane przez cele działalności
przedsiębiorstwa.
Najbardziej ogólnym kryterium oceny działalności
gospodarczej jest efektywność ekonomiczna
rozumiana jako relacja osiągniętych efektów
do wykorzystywanych środków.
W szczególności kryteriami wyboru są: przychód,
koszty, zysk, mar\
a pokrycia, utracone
korzyści.
Najczęściej do badania opłacalności
ró\
nych wariantów decyzyjnych
wykorzystuje się relacje pomiędzy
rozmiarami produkcji, kosztami i zyskiem
w rachunku kosztów zmiennych.
W działalności gospodarczej podejmuje się
dwie podstawowe grupy decyzji
zarzÄ…dczych:
1.podjąć czy odrzucić określone działanie
2.wybrać jedno działanie z dwóch lub
większej liczby alternatywnych mo\
liwości.
Decyzje te majÄ… zwykle charakter rachunku
krótkookresowego i dotyczą głównie:
1.Doboru przedmiotu i struktury produkcji
2.Rezygnacji z produkcji wyrobu
3.Decyzji co do produkcji elementów
składowych wyrobu bądz
ich zakupu
4.Wyboru sposobu produkcji (wariantu
technologicznego)
5.Realizacji dodatkowych lub specjalnych
zamówień.
Optymalizacja programu
produkcyjnego
Celem podejmowania decyzji o doborze,
strukturze i sposobie wytwarzania
produktów jest maksymalizacja zysku.
Podstawowym kryterium jest więc
maksymalizacja nadwy\
ki cenowej,
gdy\
jest to równoznaczne z
maksymalizacja zysku.
Decyzje zwiÄ…zane z wyborem odpowiedniej
struktury asortymentowej produkcji
wymagają rozwiązania dwóch problemów:
1. Ustalenia, które produkty nale\
y
wytwarzać i sprzedawać,
2. Określenia, w jakich ilościach nale\
y
wytwarzać poszczególne produkty.
Sposób dochodzenia do najkorzystniejszej
struktury asortymentowej zale\
y
od ewentualnych ograniczeń.
W doborze struktury asortymentowej
produkcji mogą wystąpić dwie sytuacje:
1) brak czynników ograniczających
produkcjÄ™
2) istnieją czynniki (zasoby), które
ograniczajÄ… produkcjÄ™:
a) występuje jeden czynnik ograniczający
b) występuje kilka czynników
ograniczajÄ…cych
Celem procesu decyzyjnego w sytuacji, gdy
w jednostce występuje jedno wąskie
gardło jest optymalne wykorzystanie tego
właśnie zasobu produkcyjnego.
Ustalenie optymalnej struktury produkcyjnej
w takim przypadku sprowadza siÄ™ do wykonania
następującej procedury obliczeniowej:
Etap 1  wyliczenie mar\
y jednostkowej brutto
(nadwy\
ki cenowej) dla poszczególnych
produktów,
Etap 2  wyliczenie mar\
y na jednostkÄ™
ograniczajÄ…cego czynnika produkcji,
Etap 3  ustalenie kolejności produktów według
mar\
y przypadajÄ…cej na ograniczony czynnik
produkcji,
Etap 4  ustalenie struktury produkcji według
efektywności produktów.
W sytuacji, gdy zdolności produkcyjne
ograniczone są poprzez występowanie
więcej ni\
jednego czynnika, dla
ustalenia optymalnej struktury produkcji,
w pierwszej kolejności nale\
y stwierdzić
czy któryś z nich nie jest czynnikiem
najwa\
niejszym.
1. Je\
eli przeprowadzona analiza wska\
e
jeden element jako najwa\
niejszy
wówczas procedura postępowania będzie
identyczna jak w przypadku występowania
jednego czynnika,
2. Je\
eli w wyniku analizy dojdziemy do
wniosku, i\
wśród istniejących ograniczeń
nie ma dominującego, wówczas w celu
ustalenia optymalnej struktury produkcji
mo\
emy posłu\
yć się tzw.
programowaniem liniowym.
Dobór przedmiotu i struktury produkcji - Przykład 3
A. Zało\
enia
Mały zakład jubilerski wytwarza ze srebra dwa modele broszek BRO I
i BRO II oraz dwa modele bransolet: BRA I i BRA II.
Dane dotyczące produktów są następujące:
BRO I BRO II BRA I BRA II
Cena sprzed. (zł./szt.) 15 28 76 120
kjzm (zł./szt.) 11 17 46 62
ncj (zł./szt.) 4 11 30 58
Pracochłonność (h/szt.) 0,5 0,5 2 4
Koszty stałe miesięcznie: 3000 zł.
Przykład 3  cd.
A. Zało\
enia
Dyspozycyjny czas pracy wykwalifikowanych jubilerów wynosi
500 h/miesiąc. Na bransoletki BRA II otrzymano zamówienie
i podpisano umowę na 50 szt. miesięcznie, przez 12 miesięcy. Popyt
ograniczony jest tylko na bransolety BRA II do 100 szt. miesięcznie.
Ograniczenia surowcowe nie występują.
Dotychczas produkowano zwyczajowo jednakowÄ… liczbÄ™ wszystkich
modeli produktów, wykorzystując przy tym w 100% dyspozycyjny
czas pracy.
Kierownik zakładu zamierza zwiększyć produkcję bransolet BRA II
do wysokości popytu, uzasadniając to najwy\
szÄ… nadwy\
kÄ…
cenową na tym wyrobie. Resztę czasu proponuje przeznaczyć na
produkcję BRA I, równie\
ze względu na wysoką nadwy\
kÄ™
cenowÄ….
Przykład 3  cd.
B. Polecenia
1. Ustalić zysk osiągany miesięcznie przez zakład
w aktualnych warunkach.
2. Obliczyć zysk miesięczny po uwzględnieniu propozycji
kierownika.
3. Ustalić strukturę produkcji zapewniającą najwy\
szy zysk
w podanych warunkach.
Przykład 3  ad.1
Aktualna produkcja:
Aktualny zysk:
Przykład 3  ad.2
Dane dotyczące produktów są następujące:
BRO I BRO II BRA I BRA II
Cena sprzed. (zł./szt.) 15 28 76 120
kjzm (zł./szt.) 11 17 46 62
ncj (zł./szt.) 4 11 30 58
Pracochłonność (h/szt.) 0,5 0,5 2 4 d" 500
Popyt (szt.) brak ograniczenia 100
Koszty stałe miesięcznie: 3000 zł.
Przykład 3  ad.2
Propozycja kierownika  max produkować BRA II
(czynnikiem ograniczającym jest pracochłonność i popyt)
Mo\
liwy do osiągnięcia zysk:
WNIOSEK?
Przykład 3  ad.3
Dane dotyczące produktów są następujące:
BRO I BRO II BRA I BRA II
Cena sprzed. (zł./szt.) 15 28 76 120
kjzm (zł./szt.) 11 17 46 62
ncj (zł./szt.) 4 11 30 58
Pracochłonność (h/szt.) 0,5 0,5 2 4 d" 500
Popyt (szt.) brak ograniczenia 100
nc na czynnik ogr. 8 22 15 14,5
[zł./h]
Hierarchia wyrobów: IV I II III
Umowa /zobowiÄ…zanie 50 szt.
Przykład 3  ad.3
Optymalna struktura produkcji, zapewniajÄ…ca
najwy\
szy zysk w podanych warunkach (czynnikiem
ograniczającym jest pracochłonność, popyt i dodatkowe
zlecenie produkcyjne)
WNIOSEK?
Przykład 3  ad.3
Optymalna struktura produkcji to:
Najwy\
szy do uzyskania zysk przy danych zało\
eniach:
Rezygnacja z produktu
przynoszÄ…cego stratÄ™
DecyzjÄ™ o rezygnacji z produktu  przynoszÄ…cego
stratę powinna się opierać na porównaniu
dotychczasowej straty ponoszonej na tym
produkcie z kosztami stałymi jakimi ten produkt
jest obciÄ…\
any:
" je\
eli strata ta jest większa od kosztów stałych
rozliczanych na produkt nale\
y zaprzestać jego
wytwarzanie,
" je\
eli strata ta jest mniejsza od kosztów stałych
rozliczanych na produkt nale\
y kontynuować
wytwarzanie.
Rezygnacja z produktu przynoszącego stratę - Przykład
A. Zało\
enia
Spółka  Uroda prowadzi trzy salony usługowe: fryzjerski, kosmetyczny i
solarium - zlokalizowane w jednym budynku.
Miesięczny rachunek wyniku finansowego solarium: [w zł.]
Przychody: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 9500
Koszty zmienne, w tym: & & & & & & & & & & & & & & & & & & . 5150
wynagrodzenia bezpośrednie: & & & & & & & & 2400
zu\
ycie energii: & & & & & & & & & & & & & & .. 900
zu\
ycie materiałów bezpośrednich: & & & & & ..1850
Kwota Pokrycia (NC): & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . 4350
Koszty stałe, w tym:& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . 5200
amortyzacja urządzeń: & & & & & & & & .... 1350
ubezpieczenia: & & & & & & & & & & & & .. 850
konserwacje i naprawy: & & & & & & & & .. 700
koszty pomieszczeń: & & & & & & & & & .. 500
wynagrodzenia nadzoru z narzutami: & & 300
rozliczone koszty ogólne spółki: & & & & 1500
Zysk (strata): & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . (850)
Rezygnacja z produktu przynoszącego stratę - Przykład cd.
A. Zało\
enia
Analiza kosztów wykazała, \
e w efekcie likwidacji solarium spółka nie
poniesie części kosztów stałych, a mianowicie:
a) Amortyzacja zmniejszy się o 1000 zł. w skutek likwidacji większości
urządzeń
b) Spółka nie odnowi umowy na ubezpieczenie usług solarium
c) Pozostaną niewielkie koszty konserwacji niesprzedanych urządzeń 
100zł.
d) Zmniejszą się koszty utrzymania pomieszczeń o 300 zł.
e) Zlikwidowany zostanie etat kierownika solarium
f) Zmniejszą się koszty ogólne spółki w dziale zaopatrzenia o 250 zł.
Dodatkowo mo\
na się spodziewać zmniejszenia liczby klientów w innych
działach spółki, jako efekt braku kompletu usług  upiększających .
Specjaliści oszacowali utraconą mar\
ę z tego tytułu na kwotę 500zł.
B. Pytanie
Czy nale\
y zamknąć solarium i jak taka decyzja wpłynie na wynik spółki?
Wytworzyć czy kupić
(outsourcing)
Rozstrzygnięcie problemu decyzyjnego wytworzyć we
własnym zakresie czy kupić produkt od firmy
zewnętrznej wymaga porównania ceny nabycia
elementu dostarczanego z zewnÄ…trz
z pełnymi kosztami, których mo\
na uniknąć nie
produkujÄ…c go u siebie:
" je\
eli cena zakupu elementu dostarczanego z zewnÄ…trz
jest wy\
sza od pełnych kosztów wytwarzania tego
produktu nale\
y produkować wyrób u siebie,
" je\
eli cena zakupu elementu dostarczanego z zewnÄ…trz
jest ni\
sza od pełnych kosztów wytwarzania tego
produktu opłaca się dokonać zakupu wyrobu.
Drugim kryterium finansowym, jest kategoria
utraconych korzyści. Wystąpi ono, jeśli
przedsiębiorstwo ma w pełni wykorzystane
zdolności produkcyjne i aby wytwarzać
elementy wyrobów, musi ograniczyć
produkcję innych wyrobów. W takim
przypadku w rachunku decyzyjnym nale\
y
uwzględnić korzyści utracone z powodu
zmniejszenia dotychczasowej sprzeda\
y
wyrobów.
Wybór sposobu produkcji
Wybór wariantu technologicznego zale\
y od
planowanych rozmiarów sprzeda\
y:
a) przy niskim poziomie sprzeda\
y nale\
y
wybrać wariant mający ni\
sze koszty stałe
i jednocześnie wy\
sze jednostkowe koszty
zmienne.
b) przy wy\
szym poziomie sprzeda\
y
korzystniejszy jest wybrać wariant o
wy\
szych kosztach stałych i przy ni\
szych
jednostkowych kosztach zmiennych.
W celu wyboru jednego z dwóch wariantów
procesu technologicznego nale\
y znalez
ć
rozmiary sprzeda\
y (produkcji), przy
których ró\
na struktura kosztów
(zmiennych i stałych) przejawiać się
będzie w identycznym koszcie łącznym.
(kjzA × q) + KSA = (kjzB × q) + KSB
gdzie:
q  wielkość sprzeda\
y (produkcji) zrównująca dwa warianty technologiczne,
kjzA  jednostkowy koszt zmienny wariantu A,
kjzB  jednostkowy koszt zmienny wariantu B,
KSA  koszty stałe wariantu A,
KSB  koszty stałe wariantu B.
Przyjęcie specjalnego zamówienia
Generalnie o problemie dodatkowego zamówienia
po ni\
szej cenie mo\
emy mówić gdy:
" przedsiębiorstwo posiada wolne moce
produkcyjne,
" przyjęcie oferty nie doprowadzi do obni\
enia
normalnej sprzeda\
y (tzn. nie zmniejszy ilości
lub nie obni\
y ceny),
" przedsiębiorstwo przekroczyło próg rentowności
 czyli koszty stałe są ju\
pokryte w całości
przez dotychczasowÄ… sprzeda\
.
Je\
eli warunki te zostaną spełnione wówczas
dodatkowa oferta mo\
e zostać przyjęta o ile
tylko dodatkowe przychody przewy\
szajÄ…
dodatkowe koszty. Osiągnięcie dodatkowej
nadwy\
ki cenowej spowoduje poprawienie
wyniku globalnego.
Mo\
liwe jest te\
wyznaczenie tzw.  dolnej
granicy ceny po której mo\
na przyjąć
dodatkowe zamówienie. Jej wielkość określa się
jako sumÄ™ kosztu jednostkowego zmiennego
wytwarzanego produktu i dodatkowego kosztu
jednostkowego stałego związanego z realizacją
tego zamówienia.
Przyjęcie specjalnego zamówienia - Przykład
A. Zało\
enia
Spółka  Rena wykorzystuje w pełni swoją zdolność produkcyjną,
wytwarzając 20000 produktów rocznie.
Koszty normatywne na 1 produkt są następujące:
Materiały bezpośrednie: & & & & & .40
Robocizna bezpośrednia: & & & & ..60
Koszty pośrednie produkcji: & & & ..90
Razem:& & ..190
Koszty pośrednie składają się z kosztów zmiennych wynoszących 30 zł
na produkt oraz kosztów stałych  1200000 zł w skali roku. Koszty
sprzeda\
y w całości są zmienne i wynoszą 20 zł na produkt.
Spółka ma zagwarantowaną sprzeda\
całej produkcji po 250 zł./szt.
Przyjęcie specjalnego zamówienia  Przykład  cd.
A. Zało\
enia
Klient Q zło\
ył ofertę kupna w ciągu roku 5000 zmodyfikowanych
produktów WZ, po cenie 220 zł./szt. Koszty produktu WZ
i zaanga\
owanie zdolności produkcyjnej byłoby identyczne jak dla
produktu W, natomiast koszty sprzeda\
y oferent wziąłby w połowie
na siebie.
B. Polecenia
1. Ustalić utracone korzyści spółki  Rena , jeśli przyjmie ona ofertę
klienta Q, rezygnując z części produkcji wyrobu W.
2. Ustalić wpływ takiej decyzji na łączny zysk spółki.
3. Spółka  Fela jest zainteresowana wytworzeniem 5000 produktów
WZ, jako podwykonawca, za cenę 200 zł od produktu (bez kosztów
sprzeda\
y). Czy nale\
y przyjąć ofertę?
4. Jaka jest minimalna cena dla produktu WZ uzasadniająca przyjęcie
zlecenia od klienta Q?
Sprzedawać czy przetwarzać dalej
W pierwszej kolejności znajdujemy w
procesie produkcyjnym punkt, po którym
otrzymane produkty będą mogły podlegać
oddzielnym procesom (procesom
izolowanym).
Koszty poniesione przed tym punktem
podziału będą kosztami nieistotnymi dla
decyzji typu  sprzedawać czy przetwarzać
dalej .
Następnie nale\
y porównać dodatkowe
koszty zwiÄ…zane z przetwarzaniem
danego półproduktu z dodatkowymi
przychodami:
" je\
eli dodatkowe przychody sÄ… wy\
sze
od dodatkowych kosztów związanych
z dalszym przetwarzaniem półproduktu
nale\
y półprodukt przetwarzać dalej,
" je\
eli dodatkowe przychody sÄ… ni\
sze
od dodatkowych kosztów związanych
z dalszym przetwarzaniem półproduktu
nale\
y półprodukt sprzedać.
Sprzedawać czy przetwarzać dalej  Przykład
A. Zało\
enia
Firma  ChemPol przetwarza wsadowy komponent chemiczny PT w
wydziale I. Z przetworzenia 5 litrów komponentu wsadowego PT, po
pierwszej fazie przetwarzania, mo\
na uzyskać 3 litry produktu P1 i 2
litry P2. Zdolności przetwórcze przedsiębiorstwa pozwalają na
przetworzenie 40000 litrów komponentu wsadowego miesięcznie.
Koszty stałe wydziału I wynoszą 200000 zł miesięcznie. Koszty
zmienne (w tym koszty komponentu PT) wynoszą 2 zł./litr.
Produkty P1 i P2 mogą być sprzedane po pierwszej fazie przetwarzania
po 8 zł./litr.
Produkt P1 mo\
e być równie\
przetwarzany dalej w procesie A, co
spowoduje powstanie kosztów zmiennych 6 zł./litr, a następnie
sprzedany po 16 zł/litr.
Produkt P2 mo\
na przetwarzać dalej w procesie B ponosząc koszty
zmienne 4 zł./litr, a następnie sprzedać po 10 zł/litr.
Sprzedawać czy przetwarzać dalej  Przykład cd.
B. Polecenia
1. Czy produkty P1 lub P2 powinny być sprzedane po pierwszej fazie
przetwarzania, czy te\
nale\
y przetwarzać je dalej?
2. Na podstawie odpowiedzi z punktu pierwszego  przygotować
rachunek wyników za miesiąc działalności.