PODSTAWY EKONOMII
Prof. dr hab. Ewelina Nojszewska
Katedra Ekonomii II
Piotr Ciżkowicz ([e-mail])
Marek Radzikowski ([e-mail])
Katedra Międzynarodowych Studiów Porównawczych
1
PO CO KOMU EKONOMIA???
2
PO CO KOMU EKONOMIA???
Realny wzrost PKB w Polsce (proc.)
8
6,8 6,8
6
5,4
6
5,2
4,8
4,3
4,1
4 4
3,8 3,8
4
3
2
1,4
2
1
0
-2
-4
-6
-7
-7,2
-8
y
ródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
3
)
7
p)
p
(
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
199
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006(
PO CO KOMU EKONOMIA???
Inflacja średnioroczna w Polsce (proc.)
585,8
600
500
400
300
251,1
200
70,3
100
43
35,3
32,2
27,9
19,9
14,9
11,8
10,1
7,3
5,5
3,5
1,9 2,2 2,5
0,8
0
y
ródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
4
p)
p)
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
000
001
002
003
004
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2005(
2006(
PO CO KOMU EKONOMIA???
PKB per capita w Polsce (PLN)
23699
24000
22778
22095
22000
20953
20175
19884
19441
20000
18714
17967
18000
17153
16074
16000
15176
15009
14225
13801
13545
14000
13027
12801
12000
y
ródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
5
p)
p)
01
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
000
0
002
003
004
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2005(
2006(
CO TO JEST EKONOMIA???
Ekonomia to nauka społeczna zajmująca się dokonywaniem
wyborów dotyczących produkcji dóbr i usług w świecie rzadkich
czynników wytwórczych. Inaczej: jest to nauka o tym jak ludzie
wykorzystują ograniczone zasoby w celu zaspokojenia swoich
nieograniczonych potrzeb.
6
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Jeśli czegoś mamy zbyt mało, aby w pełni zaspokoić nasze potrzeby
to jest to dobro rzadkie.
Dobra wolne to dobra, które są dostępne w nieograniczonych
ilościach dla każdego.
Koszt alternatywny to najkorzystniejsza możliwość, z której
zrezygnowano przy dokonaniu danego wyboru.
Korzyści komparatywne polegają na tym, że jeden producent
wytwarza dany produkt po niższych kosztach alternatywnych od
innego podmiotu.
Zjawisko zamienności polega na tym, że musimy z jakiegoś celu
zrezygnować, jeśli chcemy osiągnąć inny cel.
7
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Konsumpcja to proces zużywania dóbr i usług w celu zaspokojenia
potrzeb ludzkich.
Czynniki wytwórcze to: ziemia, praca, kapitał i przedsiębiorczość.
Dobra i usługi produkcyjne są to dobra wyprodukowane po to, aby
je zatrudnić do produkcji innych dóbr i usług.
Dobra i usługi konsumpcyjne to dobra zużywane  zaraz po ich
wyprodukowaniu do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych.
8
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Produkcja to proces, w którym są zatrudnione czynniki wytwórcze i
dzięki któremu zostają wytworzone dobra lub usługi w celu
zaspokojenia potrzeb ludzkich.
Specjalizacja polega na tym, że producent wytwarza określony
rodzaj dóbr lub usług przeznaczony do wymiany, a więc w ilościach
większych niż potrzebuje sam dla siebie.
Podział pracy to metoda wytwarzania dóbr i usług polegająca na
podziale produkcji na wiele wyspecjalizowanych zadań.
Wymiana to dobrowolne przekazanie dobra lub świadczenie usług
przez producenta (sprzedającego) na rzecz konsumenta, czyli
kupującego po uzgodnionej cenie.
9
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
10
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Podmioty gospodarujące
Gospodarstwa
Firmy Rząd
domowe
11
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Podmioty gospodarujące
Gospodarstwa
Firmy Rząd
domowe
Gospodarstwo domowe to grupa ludzi mieszkających razem i
wspólnie podejmujących decyzje dotyczące na przykład
ponoszonych wydatków czy liczby przepracowanych godzin.
12
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Podmioty gospodarujące
Gospodarstwa
Firmy Rząd
domowe
Firma (przedsiębiorstwo) jest organizacją, która produkuje i
sprzedaje dobra lub usługi w celu osiągnięcia zysku.
13
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Podmioty gospodarujące
Gospodarstwa
Firmy Rząd
domowe
Rząd jest podmiotem, do którego zadań należy między innymi
oddziaływanie na funkcjonowanie gospodarki.
14
CZYM ZAJMUJE SI
EKONOMIA???
Gospodarka jest to mechanizm prowadzący do alokacji czynników
wytwórczych między konkurencyjne wykorzystania oraz do
dystrybucji dochodu.
Trzy zasadnicze pytania ekonomii:
1. co produkować?
2. jak produkować?
3. dla kogo produkować?
4. kiedy produkować?
15
JAKA GOSPODARKA???
" tradycyjna?
" rynkowa?
" centralnie kierowana?
" mieszana?
16
JAKA EKONOMIA???
Mikroekonomia koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez
pojedyncze podmioty gospodarujące lub na poszczególnych
rynkach.
Makroekonomia zajmuje się problemami funckjonowania
gospodarki jako całości.
17
JAKA EKONOMIA???
Ekonomia pozytywna jest to sposób przedstawiania tego co jest w
życiu gospodarczym.
Ekonomia normatywna jest to sposób przedstawiania tego, co w
życiu gospodarczym być powinno.
18
WYKRESY A EKONOMIA
Zmienna niezależna to taka zmienna, która wpływa na zachowanie
się innej zmiennej (zależnej).
Zmienna zależna to taka zmienna, której zachowanie zależy od
innej zmiennej (niezależnej).
19
WYKRESY A EKONOMIA
Dochód Zyzi (zł) Wydatki konsumpcyjne (zł)
A0 40
B 100 120
C 200 200
D 300 280
E 400 360
F 500 440
20
WYKRESY A EKONOMIA
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0 100 200 300 400 500 600
dochód Zyzi w zł w ciągu miesiąca
Dochód Zyzi (zł) Wydatki konsumpcyjne (zł)
A0 40
B 100 120
C 200 200
D 300 280
E 400 360
F 500 440
21
miesi
ą
ca
wydatki konsumpcyjne w z
ł
w ci
ą
g
WYKRESY A EKONOMIA
Funkcja konsumpcji Zyzi
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0 100 200 300 400 500 600
dochód Zyzi w zł w ciągu miesiąca
Dochód Zyzi (zł) Wydatki konsumpcyjne (zł)
A0 40
B 100 120
C 200 200
D 300 280
E 400 360
F 500 440
22
miesi
ą
ca
wydatki konsumpcyjne w z
ł
w ci
ą
g
WYKRESY A EKONOMIA
Krzywa popytu
12
10
8
6
4
2
0
0 100 200 300 400 500
ilość jabłek w kg
23
cena jab
ł
ek w z
WYKRESY A EKONOMIA
500
450
400
350
300
250
Funkcja konsumpcji Zyzi
200
150
100
50
0
0 100 200 300 400 500 600
dochód Zyzi w zł w ciągu miesiąca
12
10
8
6
Krzywa popytu
4
2
0
0 100 200 300 400 500
ilość jabłek w kg
24
miesi
ą
ca
wydatki konsumpcyjne w z
ł
w ci
ą
g
cena jab
ł
ek w z
ł
WYKRESY A EKONOMIA
Mierzenie na wykresie dodatniego i ujemnego nachylenia prostych
12
10
8
"Y
6
4
"X
2
0
0 100 200 300 400 500
X
25
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Mierzenie na wykresie dodatniego i ujemnego nachylenia prostych
500
400
300
"Y
200
"X
100
0
0 100 200 300 400 500 600
26
WYKRESY A EKONOMIA
Mierzenie na wykresie dodatniego i ujemnego nachylenia prostych
500
400
300
"Y
200
"X
100
0
0 100 200 300 400 500 600
zmianaY "Y
nachylenie = =
zmianaX "X
"Y y2 - y1
gdzie : =
"X x2 - x1
27
WYKRESY A EKONOMIA
Przykłady wykresów prostej o różnym nachyleniu
X
X
X X
28
Y
Y
Y
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Promień wychodzący z początku układu współrzędnych
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0 100 200 300 400 500 600
dochód Zyzi w zł w ciągu miesiąca
29
miesi
ą
ca
wydatki konsumpcyjne w z
ł
w ci
ą
WYKRESY A EKONOMIA
Promień wychodzący z początku układu współrzędnych
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
450
0
0 100 200 300 400 500 600
dochód Zyzi w zł w ciągu miesiąca
30
miesi
ą
ca
wydatki konsumpcyjne w z
ł
w ci
ą
WYKRESY A EKONOMIA
Nachylenie krzywej w różnych jej punktach
30
25
20
15
10
5
0
0 5 10 15 20 25 30
X
31
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Nachylenie krzywej w różnych jej punktach
30
25
20
15
10
5
0
0 5 10 15 20 25 30
X
32
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Nachylenie krzywej w różnych jej punktach
30
25
20
A
"X=2
15
"Y=4
10
5
0
0 5 10 15 20 25 30
X
33
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Nachylenie krzywej w różnych jej punktach
30
25
C
20
"X=2
A
"Y=-5
15
10
5
0
0 5 10 15 20 25 30
X
34
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Nachylenie krzywej w różnych jej punktach
30
25
"Y=0
B
C
20
A
15
10
"Y=0
5
D
0
0 5 10 15 20 25 30
X
35
Y
WYKRESY A EKONOMIA
Wykresy szeregów czasowych: realny wzrost PKB w Polsce (proc.)
8
6,8 6,8
6
5,4
6
5,2
4,8
4,3
4,1
4 4
3,8 3,8
4
3
2
1,4
2
1
0
-2
-4
-6
-7
-7,2
-8
y
ródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
36
)
7
p)
p
(
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
199
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006(
WYKRESY A EKONOMIA
Sztuka interpretowania wykresów
160
4000
140
120
3800
100
3600
80
3400
60
40
3200
20
3000
0
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987
Lata
Lata
37
CPI
Realny PNB
WYKRESY A EKONOMIA
Sztuka interpretowania wykresów
120
4000
115
3000
110
105
2000
100
1000
95
90 0
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987
Lata Lata
38
CPI
Realny PNB
WYKRESY A EKONOMIA
Sztuka interpretowania wykresów
160
4000
140
120
3800
100
3600
80
3400
60
40
3200
20
3000
0
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987
120
Lata
Lata
4000
115
3000
110
105
2000
100
1000
95
90 0
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987
Lata Lata
39
CPI
Realny PNB
CPI
Realny PNB
RYNEK
Rynek to instytucja umożliwiająca wymianę dóbr, usług i
czynników wytwórczych.
Struktura rynku określa liczbę kupujących i sprzedających oraz ich
pozycję wynikającą z udziału na tym rynku.
Własność prywatna to zagwarantowane prawo do posiadania rzeczy
i swobodnego nimi dysponowania.
Powstałe konflikty są na rynku rozwiązywane dzięki istnieniu
konkurencji.
40
POPYT
Wielkość popytu jest to ilość dobra lub usługi, jaką konsumenci
chcą i mogą kupić po danej cenie i w danym okresie.
Na popyt wpływa wiele czynników:
" cena danego dobra
" ceny innych dóbr
" dochód
" gusty, moda i postęp cywilizacyjny
" liczba kupujących
" pozostałe czynniki
41
POPYT
Prawo popytu głosi, że wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze
ilości dokonywanych zakupów, czyli że wzrostowi ceny towarzyszy
spadek wielkości popytu, a niższym cenom  większe ilości
dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy wzrost
wielkości popytu.
Krzywa popytu pokazuje ilości dobra lub usługi, jakie ludzie chcą
kupić (czyli wielkość popytu) przy każdym poziomie ceny w danym
okresie.
42
POPYT
Krzywa popytu na banany
3
2,5
2
D
1,5
1
0 200 400 600 800 1000
wielkość popytu na banany
43
cena bananów w z
ł
POPYT
Krzywa popytu na banany
3
2,5
2
1,5
D
1
0 200 400 600 800 1000
wielkość popytu na banany
Wzrost popytu: wzrost dochodów konsumentów, cen innych dóbr
czy zmiana jakiegokolwiek innego czynnika zwiększająca
zainteresowanie danym dobrem powoduje, że popyt na to dobro
rośnie przy każdej cenie. Wzrost popytu jest przedstawiany jako
przesunięcie krzywej popytu na prawo.
44
cena bananów w z
ł
POPYT
Krzywa popytu na banany
3
2,5
2
D
1,5
1
0 200 400 600 800 1000
wielkość popytu na banany
45
cena bananów w z
ł
POPYT
Krzywa popytu na banany
3
2,5
2
1,5
D
1
0 200 400 600 800 1000
wielkość popytu na banany
Spadek popytu: spadek dochodów konsumentów, cen innych dóbr
czy zmiana jakiegokolwiek innego czynnika zmniejszjącego
zainteresowanie danym dobrem powoduje, że popyt na to dobro
maleje przy każdej cenie. Wzrost popytu jest przedstawiany jako
przesunięcie krzywej popytu na lewo.
46
cena bananów w z
ł
PODAŻ
Podaż to zestawienie ilości dóbr, jakie producenci są gotowi
sprzedać w określonych warunkach, przy danej cenie i w
określonym czasie.
Wielkość podaży jest to ilość dobra lub usługi, jaką producenci
zamierzają sprzedać po danej cenie i w danym okresie.
Podaż zależy od:
" ceny danego dobra
" ceny czynników wytwórczych
" dostępności czynników wytwórczych
" technologii
" ceny innych dóbr
" liczby producentów na rynku
" pozostałych czynników
47
PODAŻ
Prawo podaży głosi, że wyższej cenie dobra odpowiada większa ilość
dostarczanego dobra.
Krzywa podaży pokazuje ilości dobra i usługi, czyli produktów,
jakie producenci chcą dostarczyć na rynek (wielkość podaży) przy
każdym poziomie ceny w danym okresie.
48
PODAŻ
Krzywa podaży bananów
3
2,5
S
2
1,5
1
0,5
0
0 200 400 600 800 1000
wielkość podaży bananów
49
cena bananów w z
ł
PODAŻ
Krzywa podaży bananów
3
2,5
S
2
1,5
1
0,5
0
0 200 400 600 800 1000
wielkość podaży bananów
Wzrost podaży: zmniejszenie kosztów produkcji, ulepszenie
technologii lub zmiana jakiegokolwiek innego czynnika
zachęcająca do wzrostu produkcji powoduje, że wielkość podaży
danego dobra rośnie przy każdej cenie. Wzrost podaży jest
przedstawiany jako przesunięcie krzywej podaży na prawo.
50
cena bananów w z
ł
PODAŻ
Krzywa podaży bananów
3
2,5
S
2
1,5
1
0,5
0
0 200 400 600 800 1000
wielkość podaży bananów
51
cena bananów w z
ł
PODAŻ
Krzywa podaży bananów
3,5
3
S
2,5
2
1,5
1
0,5
0
0 200 400 600 800 1000
wielkość podaży bananów
Spadek podaży: wzrost kosztów produkcji, pogorszenie warunków
produkcji lub zmiana innego czynnika mającego negatywny wpływ
na ofertę producentów powoduje, że wielkość podaży dobra maleje
przy każdej cenie. Spadek podaży jest przedstawiany jako
przesunięcie krzywej podaży na lewo.
52
cena bananów w z
ł
RÓWNOWAGA NA RYNKU
Działanie rynku bananów
3
S
nadwyżka
2,5
2
1,5
niedobór
D
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
53
cena bananów w z
ł
RÓWNOWAGA NA RYNKU
Cena równowagi jest to jedyna cena, przy której wielkość popytu
równa się wielkości podaży. Przy tej cenie na rynku nie pojawiają
się ani nadwyżki, ani niedobory i wszystkie transakcje mogą być
zrealizowane.
Wielkość tych transakcji w warunkach, gdy wielkość popytu równa
się wielkości podaży jest wielkością równowagi.
54
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wzrost popytu na banany
3
nowa
równowaga
S
2,5
niedobór
2
przy starej cenie
1,5
D1
D0
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
55
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Spadek popytu na banany
3
S
2,5
nadwyżka
2
przy starej cenie
1,5
D0
nowa
D1
równowaga
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
56
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wzrost podaży bananów
3
S0
S1
2,5
nadwyżka przy
2
wyjściowej cenie
nowa
równowaga
1,5
D
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
57
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Spadek podaży bananów
3
S1
S0
nowa
równowaga
2,5
niedobór przy
2
wyjściowej cenie
1,5
D
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
58
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wzrost popytu na banany i wzrost podaży bananów
3
S0
S1
2,5
2
D1
1,5
D0
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
59
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wzrost popytu na banany i spadek podaży bananów
3
S1
S0
2,5
2
D1
1,5
D0
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
60
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Spadek popytu na banany i wzrost podaży bananów
3
S0
S1
2,5
2
1,5
D0
D1
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
61
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Spadek popytu na banany i spadek podaży bananów
3
S1
S0
2,5
2
1,5
D0
D1
1
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ilość bananów
62
cena bananów w z
ł
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wpływ podatku jednostkowego
S
pe
D
Qe
63
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wpływ podatku jednostkowego
S+t
S
pd
pe
D
Qt Qe
64
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wpływ podatku jednostkowego
S+t
S
pd
K
pe t
P
ps
D
Qt Qe
65
ZMIANY POPYTU I PODAŻY
Wpływ podatku jednostkowego
S
pd
K
pe t
P
ps
D
D-t
Qt Qe
66
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Nachylenie krzywej popytu
S0
1,0
D
4,0
67
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Nachylenie krzywej popytu
S1
S0
2,0
1,0
D
4,0
3,0
68
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Nachylenie krzywej popytu
S1
S0
2,0
1,0
D
4,0
3,0
przyrost dochodów spadek dochodów
69
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Nachylenie krzywej popytu
S1
S0
S0
2,0
1,0
1,0
D
D
4,0
4,0
3,0
przyrost dochodów spadek dochodów
70
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Nachylenie krzywej popytu
S1
S1
S0
S0
2,0
1,3
1,0
1,0
D
D
4,0
4,0
3,0 2,0
przyrost dochodów spadek dochodów
71
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Nachylenie krzywej popytu
S1
S1
S0
S0
2,0
1,3
1,0
1,0
D
D
4,0
4,0
3,0 2,0
przyrost dochodów spadek dochodów
72
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Elastyczność cenowa popytu  mierzy reakcje wielkości popytu na
dobro, spowodowane zmianami ceny tego dobra.
procentowa zmiana wielkości popytu
E =
procentowa zmiana ceny
73
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
60
50
40
30
20
10
0
0 102030405060
ilość
"Q "P
E = :
Q P
74
cena
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
60
E="
50
popyt elastyczny (E>1)
40
E=1
30
20
popyt nieelastyczny (E<1)
10
E=0
0
0 102030405060
ilość
"Q "P
E = :
Q P
75
cena
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Przyczyny różnej elastyczności dóbr:
1. A
atwość, z jaką dobra mogą się zastępować, czyli dostępność
substytutów.
2. Udział w dochodzie wydatków na dane dobro.
3. Dobra niezbędne i luksusowe.
4. Czas.
76
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Dochodowa elastyczność popytu  mierzy reakcję wielkości popytu
na dobro, spowodowaną zmianami dochodów otrzymywanych przez
gospodarstwa domowe.
procentowa zmiana wielkości popytu
E =
procentowa zmiana dochodu
77
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Mieszana elastyczność popytu  mierzy reakcję wielkości popytu na
dane dobro wywołaną zmianami ceny jakiegoś innego dobra.
procentowa zmiana wielkości popytu na jedno dobro
E =
procentowa zmiana ceny innego dobra
78
ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY
Elastyczność podaży  mierzy reakcję wielkości podaży danego
dobra spowodowane zmianami ceny tego dobra.
procentowa zmiana wielkości podażo
E =
procentowa zmiana ceny
79
ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY
Przyczyny różnej elastyczności podaży:
1. Warunki technologiczne określające produkcję.
2. Możliwość wykorzystania niezatrudnionych czynników
wytwórczych.
3. Istnienie zapasów produktów.
4. Czas niezbędny do produkcji.
80
DECYZJE KONSUMENTA
Dobra normalne  są to takie dobra, na które popyt rośnie wraz ze
wzrostem dochodów gospodarstw domowych.
Dobra niższego rzędu  są to takie dobra, na które popyt maleje
wraz ze wzrostem dochodów gospodarstw domowych.
Ograniczenie budżetowe  jest to całkowity dochód, jaki posiada
konsument i którego nie może przekroczyć przy dokonywaniu
zakupów. Oznacza to, że można wydać tylko tyle pieniędzy, ile się
ich posiada.
Użyteczność  jest to miara zadowolenia czy satysfakcji ludzi
uzyskana z konsumpcji.
81
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność całkowita osiągana z konsumpcji
40
35
36 36
35
30 33
30
25
25
20
15
15
10
5
0
1234567
skonsumowana ilość
82
u
ż
yteczno
ść
ca
ł
kowita
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność całkowita osiągana z konsumpcji
40
35
36 36
35
30 33
30
25
25
20
15
15
10
5
0
1234567
skonsumowana ilość
83
u
ż
yteczno
ść
ca
ł
kowita
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność całkowita osiągana z konsumpcji
40
35
36 36
35
30 33
30
25
25
20
15
15
10
5
0
1234567
skonsumowana ilość
Użyteczność krańcowa  jest to przyrost użyteczności
całkowitej otrzymany dzięki konsumpcji pojedynczej kolejnej
jednostki dobra lub usługi.
84
u
ż
yteczno
ść
ca
ł
kowita
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność krańcowa
16
14
15
12
10
10
8
6
4
5
2
3
210
0
1234567
skonsumowana ilość
85
u
ż
yteczno
ść
kra
ń
cowa
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność krańcowa
16
14
15
12
10
10
8
6
4
5
2
3
210
0
1234567
skonsumowana ilość
86
u
ż
yteczno
ść
kra
ń
cowa
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność całkowita osiągana z konsumpcji
40
35
36 36
35
30 33
30
25
25
20
15
15
10
5
0
1234567
skonsumowana ilość
87
u
ż
yteczno
ść
ca
ł
kowita
DECYZJE KONSUMENTA
Użyteczność całkowita osiągana z konsumpcji
40 80
35 70
36 36 73
35
70
30 33 60
65
30
25 50 57
25
20
40 47
15 30
35
15
10
20
20
5 10
0
0
1234567
1234567
skonsumowana ilość
skonsumowana ilość
88
u
ż
yteczno
ść
ca
ł
kowita
u
ż
yteczno
ść
ca
ł
kowita
DECYZJE KONSUMENTA
Krzywa obojętności
10
8
6
4
U100
2
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
liczba cheeseburgerów
89
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
Krzywa obojętności
10
8
6
4
U100
2
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
liczba cheeseburgerów
Krzywa obojętności  pokazuje wszystkie kombinacje różnych
ilości dwóch dóbr dające taką samą użyteczność całkowitą.
90
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
Krzywa obojętności
10
8
6
U130
4
U100
2
U80
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
liczba cheeseburgerów
Mapa obojętności  jest zbudowana z nieskończonej liczby
krzywych obojętności, z których każda jest wykreślona dla
innego poziomu użyteczności całkowitej.
91
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
Ścieżka cen
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
02468 10
liczba cheeseburgerów
Ograniczenie budżetowe  jest to całkowity dochód, jaki posiada
konsument i którego nie może przekroczyć przy dokonywaniu
zakupów, co oznacza, że można wydać tylko tyle pieniędzy, ile się
ich posiada.
92
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
93
DECYZJE KONSUMENTA
Równowaga konsumenta
C
D
E
F
U240
U200
B
U170
A U150
U120
U100
94
DECYZJE KONSUMENTA
Równowaga konsumenta
F
U170
Równowaga konsumenta pokazuje taką kombinację dóbr,
przy której konsument osiąga największą z możliwych
użyteczności, a jest reprezentowana przez punkt styczności
krzywej obojętności ze ścieżką cen.
95
DECYZJE KONSUMENTA
Równowaga konsumenta
A
U170
96
DECYZJE KONSUMENTA
Wpływ wzrostu dochodu na wielkość konsumpcji dobra normalnego
B
A
U200
U170
97
DECYZJE KONSUMENTA
Wpływ wzrostu dochodu na wielkość konsumpcji dobra normalnego
A
U170
98
DECYZJE KONSUMENTA
Wpływ wzrostu dochodu na wielkość konsumpcji dobra niższego rzędu
B
U200
A
U170
99
DECYZJE KONSUMENTA
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
0 5 10 15 20
liczba cheeseburgerów
100
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
Wpływ spadku cen na punkt równowagi konsumenta
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
0 5 10 15 20
liczba cheeseburgerów
101
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
Wpływ spadku cen na punkt równowagi konsumenta
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
0 5 10 15 20
liczba cheeseburgerów
102
liczba hamburgerów
DECYZJE KONSUMENTA
Ścieżka cen
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
02468 10
liczba cheeseburgerów
Koszt alternatywny, który ponosimy dokonując danego
wyboru, jest to najkorzystniejszy inny wybór, z którego
rezygnujemy.
103
liczba hamburgerów
DECYZJE PRODUCENTA
Zysk  różnica między całkowitymi przychodami ze sprzedaży
produktów a całkowitymi kosztami poniesionymi na wytworzenie
tych produktów.
Ograniczenia:
" ograniczenie rynkowe tworzą warunki, w jakich są zakupywane
czynniki produkcyjne i sprzedawane są produkty,
" ograniczenie technologiczne jest określone przez dostępne metody
produkcyjne.
104
DECYZJE PRODUCENTA
Okres krótki to taki, w którym zatrudnienie niektórych czynników
wytwórczych nie zmienia się wraz ze zmianami wielkości produkcji.
Stałe czynniki produkcyjne to te czynniki, których zatrudnienie nie
zmienia się wraz z wielkością produkcji.
Zmienne czynniki produkcyjne są to te czynniki, których
zatrudnienie zmienia się wraz z wielkością produkcji.
Okres długi to taki, w którym nakłady wszystkich czynników mogą
się zmieniać i dlatego też mamy do czynienia tylko ze zmiennymi
czynnikami produkcyjnymi.
105
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji pokazuje zależność między czynnikami
produkcyjnymi wykorzystanymi w procesie produkcyjnym a
produktami otrzymanymi jako wynik tego procesu.
106
DECYZJE PRODUCENTA
Praca (L) - liczba zatrudnionych Produkt całkowity (TP)
pracowników w ciągu dnia - liczba produktów w ciągu dnia
a0 0
b1 4
c2 10
d3 13
e4 15
f5 16
107
DECYZJE PRODUCENTA
18
f
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
Praca (L) - liczba zatrudnionych Produkt całkowity (TP)
pracowników w ciągu dnia - liczba produktów w ciągu dnia
a0 0
b1 4
c2 10
d3 13
e4 15
f5 16
108
produkt ca
ł
kowity
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
f TP
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
Praca (L) - liczba zatrudnionych Produkt całkowity (TP)
pracowników w ciągu dnia - liczba produktów w ciągu dnia
a0 0
b1 4
c2 10
d3 13
e4 15
f5 16
109
produkt ca
ł
kowity
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
f TP
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
Produkt całkowity (TP)  jest to całkowita wielkość produkcji
wytworzonej w jednostce czasu.
110
produkt ca
ł
kowity
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
f TP
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
Produkt krańcowy (MP) - liczba
Praca (L) - liczba zatrudnionych Produkt całkowity (TP) produktów w ciągu dnia na
pracowników w ciągu dnia - liczba produktów w ciągu dnia każdego następnego pracownika
a0 0
b1 4 4
c2 10 6
d3 13 3
e4 15 2
f5 16 1
111
produkt ca
ł
kowity
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
TP
f
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
7
6
5
4
3
2
1
0
0123456
praca
112
produkt ca
ł
kowity
produkt kra
ń
cowy
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
TP
f
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
7
6
5
4
3
2
1
MP
0
0123456
praca
113
produkt ca
ł
kowity
produkt kra
ń
cowy
DECYZJE PRODUCENTA
Produkt krańcowy (MP) zmiennego czynnika produkcyjnego jest to
przyrost produkcji spowodowany wzrostem zatrudnienia tego
czynnika o jednostkę.
"TP
MP =
"L
Produkt przeciętny (AP) jest to ilość produktu całkowitego
przypadająca na jednostkę czynnika wytwórczego.
TP
AP =
L
Produkt krańcowy (MP) - liczba Produkt przeciętny (AP) - średnia
Praca (L) - liczba zatrudnionych Produkt całkowity (TP) produktów w ciągu dnia na liczba produktów w ciągu dnia na
pracowników w ciągu dnia - liczba produktów w ciągu dnia każdego następnego pracownika pracownika
a 0 0 - -
b 1 4 4 4,00
c2 10 6 5,00
d3 13 3 4,33
e4 15 2 3,75
f5 16 1 3,20
114
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
TP
f
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
7
6
5
4
3
2
1
MP
0
0123456
praca
115
produkt ca
ł
kowity
produkt kra
ń
cowy i przeci
ę
tny
DECYZJE PRODUCENTA
Funkcja produkcji
18
TP
f
16
e
14
d
12
c
10
8
6
b
4
2
a
0
0123456
praca
7
6
5
4
AP
3
2
1
MP
0
0123456
praca
116
produkt ca
ł
kowity
produkt kra
ń
cowy i przeci
ę
tny
DECYZJE PRODUCENTA
Koszty całkowite (TC)  jest to suma kosztów poniesionych na
wszystkie czynniki wytwórcze wykorzystane do produkcji. Jest to
pieniężny wyraz nakładów.
Całkowite koszty stałe (TFC) nie zależą od wielkości produkcji i są
ponoszone na stałe czynniki produkcyjne.
Całkowite koszty zmienne (TVC) zależą od wielkości produkcji i
wraz z nią się zmieniają. Są one ponoszone na zakup zmiennych
czynników produkcji.
117
DECYZJE PRODUCENTA
Praca (liczba zatrudnionych Produkt całkowity (liczba
pracowników na dzień) wytworzonych produktów) Koszty stałe (TFC) Koszty zmienne (TVC) Koszty całkowite (TC)
00 150 0 150
1 4 150 50 200
2 10 150 100 250
3 13 150 150 300
4 15 150 200 350
5 16 150 250 400
118
DECYZJE PRODUCENTA
Krzywe kosztów krótkookresowych (koszty stałe, zmienne i całkowite)
400
300
200
100
0
02468 10 12 14 16 18
produkt całkowity
Praca (liczba zatrudnionych Produkt całkowity (liczba
pracowników na dzień) wytworzonych produktów) Koszty stałe (TFC) Koszty zmienne (TVC) Koszty całkowite (TC)
00 150 0 150
1 4 150 50 200
2 10 150 100 250
3 13 150 150 300
4 15 150 200 350
5 16 150 250 400
119
koszty
DECYZJE PRODUCENTA
Krzywe kosztów krótkookresowych (koszty stałe, zmienne i całkowite)
400
300
TVC
200
TFC
100
0
02468 10 12 14 16 18 20
produkt całkowity
Praca (liczba zatrudnionych Produkt całkowity (liczba
pracowników na dzień) wytworzonych produktów) Koszty stałe (TFC) Koszty zmienne (TVC) Koszty całkowite (TC)
00 150 0 150
1 4 150 50 200
2 10 150 100 250
3 13 150 150 300
4 15 150 200 350
5 16 150 250 400
120
koszty
DECYZJE PRODUCENTA
Krzywe kosztów krótkookresowych (koszty stałe, zmienne i całkowite)
TC
400
300
TVC
200
TFC
100
0
02468 10 12 14 16 18 20
produkt całkowity
Praca (liczba zatrudnionych Produkt całkowity (liczba
pracowników na dzień) wytworzonych produktów) Koszty stałe (TFC) Koszty zmienne (TVC) Koszty całkowite (TC)
00 150 0 150
1 4 150 50 200
2 10 150 100 250
3 13 150 150 300
4 15 150 200 350
5 16 150 250 400
121
koszty
DECYZJE PRODUCENTA
Koszty krańcowe (MC) jest to przyrost kosztów całkowitych
spowodowany wzrostem produkcji o jednostkę.
"TC
MC =
"TP
Koszty przeciętne (AC) są to koszty poniesione na wyprodukowanie
każdej jednostki produktu.
Przeciętne koszty stałe (AFC) pokazują, jaki koszt stały został
poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu.
TFC
AFC =
TP
Przeciętne koszty zmienne (AVC) pokazują, jaki koszt zmienny
został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu.
TVC
AVC =
TP
Przeciętne koszty całkowite (ATC) pokazują, jaki koszt całkowity
został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu.
TC
AFC =
TP
122
DECYZJE PRODUCENTA
Praca (liczba
Produkt całkowity
zatrudnionych
(liczba
pracowników na
wytworzonych Koszty zmienne Koszty całkowite Koszty krańcowe Przeciętne koszty Przeciętne koszty Przeciętne koszty
produktów) Koszty stałe (TFC) (TVC) (TC) (MC) stałe (AFC) zmienne (AVC) całkowite (ATC)
dzień)
0 01500150
1 4 150 50 200 12,5 37,5 12,5 50,0
2 10 150 100 250 8,3 15,0 10,0 25,0
3 13 150 150 300 16,7 11,5 11,5 23,1
4 15 150 200 350 25,0 10,0 13,3 23,3
5 16 150 250 400 50,0
9,4 15,6 25,0
123
DECYZJE PRODUCENTA
Krzywe kosztów krótkookresowych (koszty przeciętne i krańcowe)
MC
ATC
AVC
AFC
Praca (liczba
Produkt całkowity
zatrudnionych
(liczba
pracowników na
wytworzonych Koszty zmienne Koszty całkowite Koszty krańcowe Przeciętne koszty Przeciętne koszty Przeciętne koszty
produktów) Koszty stałe (TFC) (TVC) (TC) (MC) stałe (AFC) zmienne (AVC) całkowite (ATC)
dzień)
0 01500150
1 4 150 50 200 12,5 37,5 12,5 50,0
2 10 150 100 250 8,3 15,0 10,0 25,0
3 13 150 150 300 16,7 11,5 11,5 23,1
4 15 150 200 350 25,0 10,0 13,3 23,3
5 16 150 250 400 50,0
9,4 15,6 25,0
124