Podstawy ekonomiki,
kalkulacji kosztów i cen
Opracowanie:
mgr inż. Aleksander Nicał
mgr inż. Paweł Kluczuk
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Rozróżnia się dwie zasadnicze metody
kosztorysowania:
metoda szczegółowa;
metoda szczegółowa;
metoda uproszczona.
W zależności od przyjętej metody
kosztorysowania robót budowlanych
istnieją różne podstawy cenowe
kalkulacji kosztów.
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Metoda uproszczona nie bazuje na analizie nakładów rzeczowych.
W metodzie tej podstawą cenową kalkulacji kosztorysowej są ceny jednostkowe
robót lub obiektów zależne od przyjętego poziomu agregacji robót.
Zasadniczo wyróżnia się cztery poziomy agregacji robót, a w związku z tym
cztery poziomy cen jednostkowych:
cztery poziomy cen jednostkowych:
roboty podstawowe - stopień scalenia jak w Katalogach Nakładów
Rzeczowych (KNR), Katalogach Norm Nakładów Rzeczowych (KNNR);
roboty scalone (asortymenty robót);
elementy scalone (elementy obiektów) - stopień scalenia niejednolity;
obiekty - stopień scalenia odpowiadający definicji obiektu budowlanego.
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej - definicje
Robota podstawowa  celowe połączenie
zespołu czynności prostych w obrębie
jednej pozycji rodzajowej uznawanej za
właściwą dla podstawowego szczebla
właściwą dla podstawowego szczebla
kalkulacji kosztorysowej. Są to jednostki
przyjmowane w poszczególnych pozycjach
kosztorysu wykonywanego na podstawie
przedmiaru sporządzonego zgodnie z
zasadami przedmiarowania.
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej - definicje
Robota scalona  często określana jako
asortyment robót, stanowi celowe
połączenie zespołu technologicznie
połączenie zespołu technologicznie
powiązanych robót podstawowych w
ramach jednej pozycji kosztorysowej
uznanej za właściwą dla wyższego
szczebla kalkulacji kosztowej.
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej - definicje
Element scalony  zespół robót
określonego rodzaju, który
wyodrębniono, aby ułatwić
wyodrębniono, aby ułatwić
kosztorysowanie, organizację robót lub
rozliczenia. Mogą to być wyróżnione
części obiektu.
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej - definicje
Obiekt  każdy obiekt kubaturowy wraz z
instalacjami, budowlę stanowiącą
całość techniczno-użytkową wraz z
całość techniczno-użytkową wraz z
urządzeniami i instalacjami, każdą z
osobna sieć zewnętrzną, a także
niektóre rodzaje robót (np.
makroniwelacja terenu lub instalacja
do obniżenia poziomu wody gruntowej)
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
W metodzie szczegółowej bazujemy na nakładach rzeczowych, które są
podstawą rzeczową kalkulacji oraz na cenach jednostkowych
czynników produkcji. Ceny jednostkowe czynników produkcji to
stawki robocizny, stawki pracy sprzętu, ceny jednostkowe
materiałów.
Ceny te uzyskujemy z informacji rynkowych, bądz
bazujemy na różnego
rodzaju publikacjach i wydawnictwach, takich jak:
rodzaju publikacjach i wydawnictwach, takich jak:
informatory budowlane
publikacje Ośrodka Wdrożeń Ekonomiczno-Organizacyjnych
Budownictwa PROMOCJA Sp. z o.o. - SEKOCENBUD
publikacje Warszawskiego Centrum Postępu Techniczno-
Organizacyjnego Budownictwa WACETOB Sp. z o.o.
publikacje Bistyp-Consulting Sp. z o.o.
dane publikowane przez producentów i sprzedawców
poszczególnych wyrobów;
Internetowa Baza Cen Materiałów Budowlanych Intercenbud.
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Fragment bazy cenowej SEKOCENBUD- ceny jednostkowe pracy sprzętu
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Fragment bazy cenowej SEKOCENBUD- ceny jednostkowe materiałów
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Widok ekranu Internetowej Bazy Cen Materiałów
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Ceny jednostkowe robót- SEKOCENBUD
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Ceny jednostkowe robót scalonych (asortymentów robót)- SEKOCENBUD
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Ceny jednostkowe elementów scalonych (elementów obiektów)- SEKOCENBUD
Podstawa cenowa kalkulacji
kosztorysowej
Ceny jednostkowe obiektów- SEKOCENBUD
Kosztorysowanie metodą
kalkulacji uproszczonej
Kalkulacja uproszczona polega na obliczeniu ceny
kosztorysowej obiektów lub robót budowlanych, jako sumy
iloczynów odpowiednio ustalonych jednostek przedmiarowych i
cen jednostkowych, z uwzględnieniem podatku od towarów i usług
(VAT) - wg formuły:
C = Ł L * Cj + Pv
Ck = Ł L * C + P
gdzie:
Ck - oznacza cenę kosztorysową,
L - oznacza ilość ustalonych jednostek przedmiarowych,
Cj - oznacza ceny jednostkowe dla ustalonych jednostek
przedmiarowych,
Pv - oznacza podatek od towarów i usług (VAT), naliczony
zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Kosztorysowanie metodą
kalkulacji uproszczonej
Zgodnie z postanowieniami założeń
wyjściowych do kosztorysowania lub
uzgodnieniami stron w danych wyjściowych
do kosztorysowania, cenę kosztorysową
do kosztorysowania, cenę kosztorysową
obiektów lub robót budowlanych można
obliczać na różnych poziomach agregacji
robót, przy wykorzystaniu cen odniesionych
do jednostek przedmiarowych właściwych
dla danego poziomu.
Jednostki przedmiarowe w
kalkulacji uproszczonej
Jednostki przedmiarowe w kalkulacji uproszczonej zależą od poziomu
agregacji robót, na którym obliczana jest cena kosztorysowa
obiektu lub robót budowlanych.
Dla robót podstawowych jednostki przedmiarowe oraz zasady
obliczania ich ilości, są szczegółowo przedstawione w zasadach
przedmiarowania podanych w katalogach zawierających
jednostkowe nakłady rzeczowe oraz szczegółowe opisy robót (KNR,
jednostkowe nakłady rzeczowe oraz szczegółowe opisy robót (KNR,
KNNR, KNP).
Dla jednostek przedmiarowych na wyższych poziomach agregacji robót
aktualnie brakuje jednolicie określonych jednostek miary oraz
zasad obliczania ich ilości. Wobec powyższego, w przedmiarze
robót należy wskazać podstawy do ustalenia szczegółowego
opisu robót lub podać wprost szczegółowe opisy robót, z
wyszczególnieniem i opisem czynności składowych, wskazaniem
odpowiednich jednostek miary i sposobów obliczania ilości robót.
Tego rodzaju podstawy zawarte są w odpowiednich wydawnictwach
ośrodków informacji cenowych budownictwa.
Podstawy cenowe kalkulacji
uproszczonej
Ceny jednostkowe stosowane w kalkulacji
uproszczonej można ustalać na podstawie:
kalkulacji własnej wykonawcy robót,
publikowanych informacji o cenach
publikowanych informacji o cenach
jednostkowych,
dwustronnych negocjacji (jeśli bezprzetargowy
tryb zleceń).
O wyborze rodzaju cen jednostkowych stosowanych w
kalkulacji oraz sposobu ich ustalenia decydują
postanowienia założeń lub danych wyjściowych do
kosztorysowania.
Podstawy cenowe kalkulacji
uproszczonej
Kalkulacja własna ceny jednostkowej, sporządzana przez wykonawcę robót,
polega na szczegółowym obliczeniu kosztów robocizny, materiałów z
kosztami zakupu, pracy sprzętu, niezbędnych do wykonania robót objętych
daną jednostką przedmiarową oraz na dodaniu kosztów pośrednich i zysku.
Ceny jednostkowe przyjmowane do kalkulacji uproszczonej nie
uwzględniają podatku od towarów i usług (VAT). Podatek ten należy
doliczyć dopiero na końcu kosztorysu.
Cenę jednostkową dla określonej roboty wykonawca robót może obliczyć według
Cenę jednostkową dla określonej roboty wykonawca robót może obliczyć według
formuły:
Cj = Rj + Mnj + Sj + Kpj + Zj
gdzie:
Rj - oznacza wartość kosztorysową robocizny na jednostkę przedmiarową,
Mnj - oznacza wartość kosztorysową materiałów na jednostkę przedmiarową robót,
obliczoną w cenach nabycia materiałów,
Sj - oznacza wartość kosztorysową pracy sprzętu na jednostkę przedmiarową,
Kpj - oznacza koszty pośrednie na jednostkę przedmiarową,
Zj - oznacza zysk kalkulacyjny na jednostkę przedmiarową.
Kosztorysowanie metodą
kalkulacji szczegółowej
Kalkulacja szczegółowa polega na obliczeniu ceny kosztorysowej obiektu lub
robót budowlanych jako sumy iloczynów: ilości ustalonych jednostek
przedmiarowych, jednostkowych nakładów rzeczowych i ich cen oraz
doliczonych odpowiednio kosztów pośrednich i zysku, z uwzględnieniem
podatku od towarów i usług (VAT) - według formuły:
Ck = Ł L * (n * c + Kpj + Zj) + Pv
lub
lub
Ck = Ł (L * n * c) + Kp + Z + Pv
gdzie:
Ck - oznacza cenę kosztorysową,
L - oznacza ilość ustalonych jednostek przedmiarowych,
n - oznacza jednostkowe nakłady rzeczowe: robocizny - nr, materiałów - nm pracy
sprzętu i środków transportu technologicznego - ns,
c - oznacza ceny jednostkowe czynników produkcji, obejmujące: godzinową
stawkę robocizny kosztorysowej - Cr, jednostkowe ceny nabycia materiałów
(tzn. jednostkowe ceny zakupu materiałów wraz z kosztami ich zakupu) - Cmn,
ceny jednostkowe maszynogodziny pracy sprzętu i środków transportu
technologicznego - Cs,
n * c - oznacza koszty bezpośrednie na jednostkę przedmiarową obliczone wg
wzoru:
Kosztorysowanie metodą
kalkulacji szczegółowej c.d
n * c = nr * Cr + Ł nm * Cm + Mpj + Ł ns * Cs
Mpj - oznacza koszt materiałów pomocniczych na
jednostkę przedmiarową,
jednostkę przedmiarową,
Kpj - oznacza koszty pośrednie na jednostkę
przedmiarową,
Kp - oznacza koszty pośrednie,
Zj - oznacza zysk kalkulacyjny na jednostkę
przedmiarową,
Z - oznacza zysk kalkulacyjny,
Pv - oznacza podatek od towarów i usług (VAT).
Kosztorysowanie metodą kalkulacji szczegółowej 
jednostkowe nakłady rzeczowe
Jednostkowe nakłady rzeczowe robocizny
przyjmuje się z katalogów lub ustala na
podstawie analiz indywidualnych. Nakłady
te określają ilości roboczogodzin dla
te określają ilości roboczogodzin dla
wszystkich czynności, wymienionych w
szczegółowych opisach robót przy
poszczególnych pozycjach kosztorysowych,
oraz 5% rezerwy na czynności pomocnicze.
Kosztorysowanie metodą kalkulacji szczegółowej 
jednostkowe nakłady rzeczowe
Jednostkowe nakłady rzeczowe materiałów
przyjmuje się z katalogów lub oblicza na podstawie
analiz indywidualnych. Nakłady te określają ilości
wyszczególnionych rodzajów materiałów, wyrobów
lub prefabrykatów, a także maszyn i urządzeń
lub prefabrykatów, a także maszyn i urządzeń
montowanych na stałe, niezbędnych do wykonania
robót ujętych w poszczególnych pozycjach
kosztorysowych, z uwzględnieniem ubytków i
odpadów powstających w procesie wbudowania. W
nakładach materiałów uwzględnia się również ilości
materiałów pomocniczych (innych) według zasad
podanych w odpowiednich katalogach lub
wynikających z analiz indywidualnych.
Kosztorysowanie metodą kalkulacji szczegółowej 
jednostkowe nakłady rzeczowe
Jednostkowe nakłady rzeczowe pracy sprzętu i
środków transportu technologicznego przyjmuje
się z katalogów lub oblicza na podstawie analiz
indywidualnych. Nakłady te określają ilości
maszynogodzin jednostek sprzętowych,
maszynogodzin jednostek sprzętowych,
niezbędnych do wykonania robót ujętych w
poszczególnych pozycjach kosztorysowych, z
uwzględnieniem przestojów wynikających z procesu
technologicznego.
O wyborze sposobu i podstawy ustalania
jednostkowych nakładów rzeczowych decydują
postanowienia założeń lub danych wyjściowych do
kosztorysowania.
Kalkulacja składników ceny
kosztorysowej
Kalkulowanie ceny robocizny
kosztorysowej (R)
Kalkulacja wartości kosztorysowej
Kalkulacja wartości kosztorysowej
materiałów (M)
materiałów (M)
Kalkulacja kosztów pracy sprzętu
budowlanego (S)
Ustalenie kosztów pośrednich (Kp)
Kalkulacja zysku (Z)
Definicje podstawowych dokumentów
Dokumentacja projektowa - projekt
wykonawczy z rysunkami (1:50, 1:20,
1:10) i opisami niezbędnymi do
1:10) i opisami niezbędnymi do
realizacji robót
Definicje podstawowych dokumentów
Specyfikacja techniczna - opracowanie zawierające:
opis wymagań w zakresie właściwości materiałów,
sposobu wykonania i kontroli danego rodzaju robót,
określenie zakresu prac, które powinny być ujęte w
określenie zakresu prac, które powinny być ujęte w
cenach poszczególnych pozycji przedmiaru,
zawierających asortymenty robót zaliczonych do
danego rodzaju robót (rodzaj: konstrukcje
żelbetowe monolityczne, asortyment: stropy
żelbetowe)
wskazanie podstaw określających zasady
przedmiarowania lub opis zasad przedmiarowania
Definicje podstawowych dokumentów
Dane wejściowe do kosztorysowania - dane
techniczne, technologiczne i organizacyjne
nieokreślone w dokumentacji projektowej i
specyfikacjach technicznych, a mające
specyfikacjach technicznych, a mające
wpływ na wysokość ceny kosztorysowej (na
przykład, dane dotyczące planowanych
metod wykonania robót i dane dotyczące
organizacji placu budowy)
Przedmiar robót
Definicja - opracowanie obejmujące:
zestawienie planowanych robót w kolejności
technologicznej ich wykonania,
skrócony opis planowanych robót z podaniem ich
wymaganych parametrów technicznych,
wymaganych parametrów technicznych,
szczegółowy wykaz prac podstawowych i
pomocniczych opłaconych w cenie danej roboty lub
wskazanie podstaw dla ustalenia takiego
wykazu (np. numer odpowiedniej specyfikacji
technicznej),
obliczenie i podanie ilości ustalonych jednostek
przedmiarowych.
 zestawienie planowanych robót w
kolejności technologicznej ich
wykonania"
 skrócony opis planowanych robót z
 skrócony opis planowanych robót z
podaniem ich wymaganych
parametrów technicznych"
Termin  Roboty" oznacza w tym
przypadku świadczenia wykonawcy
wynikające z umowy zawartej z
zamawiającym.
Produkcja budowlana może być
rozpatrywana:
W ujęciu procesowe - zasobowym: rozpatruje się czynności
prowadzące do powstania określonych części i elementów obiektów
budowlanych oraz zasoby, zużywane podczas realizacji tych
czynności
Przykłady:
wykonanie wykopu koparką podsiębierną o pojemności łyżki
wykonanie wykopu koparką podsiębierną o pojemności łyżki
0,5 m3 w gruncie kat.lll/IV na głębokość do 4,5 m z przewiezie-
0,5 m3 w gruncie kat.lll/IV na głębokość do 4,5 m z przewiezie-
niem urobku samochodami o ładowności 10t na odkład w
odległości 8 km.
montaż i demontaż deskowań systemowych,
przygotowanie (prostowanie, cięcie, gięcie), ręczny trans-
port i montaż zbrojenia o średnicy do12 mm ze stali zbroje-
niowej gładkiej.
układanie mieszanki betonowej C-25/30 z transportem mecha-
nicznym przy zastosowaniu pompy do betonu o wydajności
60 m3/godz. z mechanicznym zagęszczeniem mieszanki.
Produkcja budowlana może być
rozpatrywana:
W ujęciu produktowym: rozpatruje się wyłącznie wyniki końcowe
realizacji określonych procesów
Przykłady:
wykop fundamentowy w gruncie kat. III/IV o przekroju
trapezowym, głębokości do 4,5 m i szerokości dna 2,20 m.
trapezowym, głębokości do 4,5 m i szerokości dna 2,20 m.
ławy fundamentowe żelbetowe o przekroju 0,80x0,40 m
z betonu B-25 na kruszywie łamanym, zbrojone prętami o
średnicy do 12 mm ze stali zbrojeniowej gładkiej w ilości 98,0
kg/m3, powierzchnia zatarta na gładko.
Produkcja budowlana może być
rozpatrywana:
Ustalenie metod wykonania robót jest
zadaniem wykonawcy, a nie
zamawiającego. Dlatego, dla opracowania
przedmiaru jako dokumentu
przekazywanego przez zamawiającego
przekazywanego przez zamawiającego
wykonawcy robót, powinno się rozpatrywać
produkcję budowlaną (Roboty) w ujęciu
produktowym. Natomiast, ujęcie
procesowo - zasobowe powinno mieć
zastosowanie przy kalkulowaniu cen
jednostkowych przez wykonawcę robót.
Każdy przedmiar tworzony przy
zastosowaniu podejścia
produktowego podaje przyjęty w
danym przedsięwzięciu podział:
danym przedsięwzięciu podział:
Całej inwestycji na obiekty,
Obiektów na części,
Części na elementy,
Elementów na produkty częściowe.
UWAGA!!!
W sprawach spornych, słowo pisane ma pierwszeństwo przed
rysunkiem. Oznacza to , że w zbiorze dokumentów
tworzących umowę o roboty budowlane, przedmiar robót ma
wyższą rangę prawną, niż rysunki. Jako dokument umowny,
przedmiar robót pełni funkcję formalnego wykazu świadczeń,
które wykonawca ma zrealizować na rzecz zamawiającego.
które wykonawca ma zrealizować na rzecz zamawiającego.
Rysunki uwidaczniają przyszły obiekt, to jest zakładany wynik
końcowy procesów budowlanych. Natomiast, tekst opisowy w
przedmiarze wyjaśnia, co i jak ma być wykonane, likwidując w
ten sposób potencjalne spory na temat zawartości rysunków.
Dzięki temu, umożliwia wykonawcy zapoznanie się w krótkim
czasie ze szczegółami projektu i odpowiednie przygotowanie
dokumentów tworzących ofertę.
UWAGA!!!
OPIS ROBÓT JEST NAJWAŻNIEJSZ

FORM
PRZEKAZU INFORMACJI
OD PROJEKTANTA DO
OD PROJEKTANTA DO
WYKONAWCY. JEST NAJLEPSZYM
ŚRODKIEM ZAPEWNIENIA JAKOŚCI
I NIE MOŻE BYĆ ZAST
PIONY
ŻADN
METOD
KONTROLI.
Redagowanie tekstu opisowego:
Tekst formułować zwięz
le, ale
dokładnie.
Używać jasnych sformułowań, unikać
Używać jasnych sformułowań, unikać
żargonu, skrótów i słów bez
żargonu, skrótów i słów bez
znaczenia.
Przekazywać informacje opisujące
wynik świadczenia, nie opisywać
metody wykonania robót
 szczegółowy wykaz prac
podstawowych i pomocniczych
opłaconych w cenie danej roboty
opłaconych w cenie danej roboty
lub wskazanie podstaw dla
ustalenia takiego wykazu (np.
numer odpowiedniej specyfikacji
technicznej)"
produkt częściowy: ściany zewnętrzne murowane z
cegieł
prace podstawowe: murowanie ściany
prace pomocnicze:
transport zaprawy i cegieł na stanowiska robocze
ustawianie i przestawianie rusztowań murarskich
moczenie i przycinanie cegieł
wytyczenie robót
kontrola wykonania
Brak takiego wykazu daje wykonawcy
podstawę do roszczeń o dodatkowe
wynagrodzenie
wynagrodzenie
 obliczenie i podanie ilości ustalonych
jednostek przedmiarowych 
Nie należy tworzyć własnych zasad
obliczania ilości robót  zawsze będą
obliczania ilości robót  zawsze będą
niekompletne.
Należy dokładnie przestudiować i
stosować zasady pomiaru ilości robót wg
katalogów nakładów rzeczowych (KNR).
Te zasady muszą być podane w
Specyfikacjach technicznych.
W obliczeniach odwoływać się do:
numeracji obiektów, ich części, kondygnacji
i pomieszczeń
(ważne przy robotach wykończeniowych),
(ważne przy robotach wykończeniowych),
numeracji rysunków i zestawień,
oznaczeń i symboli elementów
tak, aby można było łatwo ustalić lokalizacje
danei roboty w obiekcie.
!!!
PRZEDMIAR MUSI
PRZEDMIAR MUSI
BYĆ SPRAWDZALNY
!!!