Uniwersytet
Wrocławski
Instytut Politologii
EKONOMIA
EKONOMIA
Wykład 7.
Pieniądz, bank, kredyt 
Pieniądz, bank, kredyt 
wprowadzenie do polityki pieniężnej (cz.1)
wprowadzenie do polityki pieniężnej (cz.1)
Gospodarka - ewolucja:
Gospodarka - ewolucja:
barterowa (naturalna, towarowa)  T/T
towarowo-pieniężna :
siłą sprawczą w sferze pieniądza były potrzeby społeczeństw, a
ściślej potrzeby obrotu gospodarczego, handlowego
Tylko pośredni rachunek pieniężny jest jedyną doskonałą formą
powszechnej, koherentnej rachunkowości mikro  i
makroekonomicznej.
WYKA
AD 7.
 (& )Teoria pieniądza jest jak japoński ogród. Stanowi
estetyczną jedność wywodzącą się z ró\
norodności; uderzająca
prostota skrywa wyrafinowaną rzeczywistość; pobie\
ne spojrzenie
załamuje się w coraz głębszej perspektywie. Zarówno japoński ogród,
jak i teoria pieniądza mogą zostać w pełni docenione, jeśli będą
postrzegane z ró\
nych punktów widzenia - przy czym warte są nie
tylko szerokiej, ale zarazem dogłębnej analizy. Obydwa obiekty
naszych zainteresowań zawierają elementy, które mogą przynosić
rozkosz, niezale\
nie od całej reszty, choć doskonałość ich spełnienia
polega na tym, \
e są częścią całości".
M. Friedman
WYKA
AD 7.
Pieniądz  ewolucja form:
Pieniądz  ewolucja form:
naturalny
kruszcowy (wady: ograniczoność jego dostępu oraz
zależność od sił natury; zwłaszcza w systemach
bimonetarnych  zjawisko  psucia monety (prawo
Kopernika-Greshama)
pieniądz papierowy (symboliczny - banknoty) i
monety (zdawkowy)
pieniądz bezgotówkowy (skrypturalny, ewidencyjny)
pieniądz elektroniczny (wirtualny)
WYKA
AD 7.
Zasady funkcjonowania
Zasady funkcjonowania
systemu waluty złotej:
systemu waluty złotej:
pieniądz krajowy miał ściśle określony parytet złota,
czyli wiadomo było ile zawiera złota.
pieniądz papierowy był wymieniany na złoto na każde
żądanie i bez żadnych ograniczeń.
złoto mogło być swobodnie transferowane w skali
międzynarodowej (za pomocą tzw. automatyzmu
waluty złotej utrzymywano równowagę bilansów
płatniczych poszczególnych krajów)
WYKA
AD 7.
Ewolucja systemów
Ewolucja systemów
monetarnych-modele:
monetarnych-modele:
Po I wojnie (przepływ złota do Stanów z Europy
doprowadził do zachwiania podstawami systemu) 
rozwiązaniem był system złota sztabowego
(w Anglii, Francji, Belgii i Holandii)  banknoty były wymieniane
tylko na sztaby o dużej wadze (od 4 do 10 kg).
Inny  od 1922 r. (w Genui konferencja Ligi Narodów)
system dewizowo-złoty, gdzie banknoty mogły być wymieniane
na dewizy (czyli-  zagraniczne należności pieniężne, możliwe do
zrealizowania natychmiast lub w krótkim okresie, które ze
względu na swoją formę mogły być natychmiast użyte jako
środek płatniczy ).
WYKA
AD 7.
Ewolucja systemów
Ewolucja systemów
monetarnych:
monetarnych:
Wielki kryzys 1929-1933 r.  oprócz Stanów Zjednoczonych
wszystkie kraje zawieszają wymienialność na złoto 
zastosowano tzw. system waluty niezależnej
(manipulowanej).
W latach 30 dwa rodzaje tego systemu manipulowanego:
1) system wymienialny na waluty innych krajów (np. Stany Zjednoczone, Wlk.
Brytania i Francja);
2) system pieniądza niewymienialnego (Niemcy i kraje Europy Wschodniej).
WYKA
AD 7.
Ewolucja systemów
Ewolucja systemów
monetarnych:
monetarnych:
Po drugiej wojnie: w lipcu 1944 r. w
Bretton Woods  pierwsze
międzynarodowe porozumienie w
sprawie międzynarodowego systemu
walutowego (MFW)  w tym systemie
główną rolę obok parytetu złota
spełniał dolar
i jako uzupełnienie inne waluty
wymienialne:
od 1950 r. (do 1971 r.) zatem
system dolarowo-złoty
(dolar oczywiście jako pieniądz
rezerwowy parytety krajów
członkowskich były wyrażone w
złocie (którego wartość była stała-35
USD za uncję) lub w dolarach ).
WYKA
AD 7.
WYKA
AD 7.
SDR
SDR
specjalne prawa ciągnienia, Special Drawing Rights,
rozrachunkowa jednostka pieniężna MFW o charakterze
bezgotówkowym (początkowo wartość jednostki SDR miała swój
odpowiednik w złocie (0,888671 g czystego kruszcu -  papierowe
złoto ); utworzona w celu stabilizacji systemu walutowego 1967 -
używana od 1970.
Od 1981 liczona z koszyka 5 walut (dolar USA 42%, marka 19%, jen,
frank francuski i funt angielski po 13%);
I 1999 XII 2000 na podstawie koszyka 4 w proporcjach: dolar USA
39%, euro 32%, jen 18%, funt brytyjski 11%;
I 2001 XII 2005  dolar USA 44%, euro 31%, jen 14%, funt brytyjski
11%.
Dziś są to cztery waluty: 44 % dolar USA, 34 % euro, a po 11% jen i
funt brytyjski.
WYKA
AD 7.
Aby był wygodnym
Aby był wygodnym
narzędziem powinien być:
narzędziem powinien być:
stabilny
akceptowany w wymiarze światowym
zapewniać możliwość dokonywania atrakcyjnych
inwestycji
Ważne:
Współczesny pieniądz jest pieniądzem
fiducjarnym
WYKA
AD 7.
Funkcje współczesnego
pieniądza:
miernik wartości  towarów i usług, czyli cena, pełniąc tą funkcję
pieniądz występuje idealnie (można porównywać ceny bez jego
posiadania)
środek cyrkulacji (wymiany)
środek płatniczy (środek regulacji zobowiązań)  pełni ją wówczas
gdy sprzedaż oddzielona jest w czasie od przekazania równowartości w
pieniądzu. Gdy transakcje bez środka cyrkulacji  to są tzw. transakcje
kredytowe, w których pieniądz występuje w momencie transakcji jako
miernik wartości, natomiast nie pojawia się realnie jako pośrednik
wymiany
środek tezauryzacji (gromadzenia skarbu)  aby pełnić tą funkcję
musi mieć stabilną siłę nabywczą
pieniądza światowego  jeśli pełni powyższe funkcje na rynku
międzynarodowym
WYKA
AD 7.
Cechy pieniądza:
Cechy pieniądza:
podaż musi być ograniczona  pieniądz
substancjonalny
musi być podzielny
łatwo przenośny
trwały
WYKA
AD 7.
EURO  wspólna waluta
EURO  wspólna waluta
europejska:
europejska:
1 stycznia 1999 r.
euro stało się
wspólną walutą
ponad trzystu
milionów
Europejczyków.
Banknoty i monety
euro wprowadzono
do obiegu po raz
pierwszy 1 stycznia
2002 r., w miejsce
walut krajowych
WYKA
AD 7.
WYKA
AD 7.
16 państw członkowskich Unii Europejskiej, których walutą jest euro:
" Belgia Niemcy Irlandia Grecja Hiszpania Francja Włochy Cypr
Luksemburg Malta Holandia Austria Portugalia Słowenia Finlandia
" Od 1.01.2009  Słowacja!
STREFA  EURO :
STREFA  EURO :
Kraje nienale\
ące do strefy euro: Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia,
A
otwa, Litwa, Węgry, Polska, Rumunia, Szwecja i Wielka Brytania
WYKA
AD 7.
Zgodnie z prawem, do emisji
banknotów euro są uprawnione zarówno
EBC (Europejski Bank Centralny), jak i
krajowe banki centralne (KBC) państw
należących do strefy euro.
W praktyce tylko krajowe banki centralne
fizycznie emitują i wycofują banknoty
(oraz monety) euro. EBC nie posiada
oddziału kasowego i nie uczestniczy
w operacjach gotówkowych.
Prawnymi emitentami monet euro są
kraje strefy euro. Na poziomie całej strefy
euro zagadnienia dotyczące monet
koordynuje Komisja Europejska.
WYKA
AD 7.
Dziękuję za uwagę!
WYKA
AD 7.