1
EKONOMIA - wykłady
Wykładowca : Grzegorz GÓRNIEWICZ
I. Ekonomia i nauka o gospodarowaniu
ekos  dom
nomos  prawo
Terminu  ekon  pierwszy raz użył Arystoteles  nauka zajmująca się
badaniem praw działających w gospodarstwie domowym
nauka  bada proces gospodarowania , nie tworzy nowych praw, wykrywa
prawidłowości ekonomiczne, które już istnieją.
Nieograniczona liczba potrzeb  ograniczona liczba zasobów
Klasyfikacja zasobów
1. ludzkie  ludzie, ich wiedza, kwalifikacje i umiejętności , które ludzie
posiadają, zasoby ludzkie ( człowiek)  same w sobie potrafią się
doskonalić
2. naturalne
nieodnawialne odnawialne
ziemia - lasy
woda
powietrze
surowce mineralne
3. kapitałowe
przedmioty pracy środki pracy kapitał finansowy
(to co przetwarzamy) - maszyny - gotówka
- materiały - urządzenia - kredyty
- surowce - instalacje - papiery wart.
- półfabrykaty - akcje
Ekonomię można podzielić na :
I - mikroekonomię - zajmuje się badaniem działalności gospodarczych
pojedynczych osób, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, gałęzi
gospodarczych
- makroekonomię  zajmuje się gospodarką jako całością, bada
powiązania pomiędzy poszczególnymi gałęziami gospodarczymi, bada-
 2
bezrobocie, inflację, dochód narodowy itp.
II. - ekonomia pozytywna  odpowiada na pytanie jak jest, jaka jest
gospodarka, jaki jest poziom PKW
- ekonomia normatywna  odpowiada na pytania : np. jak powinno
być, jaki powinien być kurs EURO itp.
Problem rzadkości zasobów i technologii :
Dobra  dzielimy na produkty i usługi
zapotrzebowanie > zdolności
( jest większe)
- jest to ilość dóbr, które - ilość dóbr, które
ludzie chcieliby posiadać lub jesteśmy w stanie
z których chcieliby korzystać wytworzyć po
pewnym czasie
- ponieważ zapotrzebowanie jest większe niż zdolności -
- podejmujemy decyzje gospodarcze : z czego zrezygnować , żeby coś
osiągnąć
- wynikiem tych decyzji są dwa efekty :
1. korzyści
2. koszty
koszt alternatywny  koszt utraconych możliwości ( łączy się z pojęciem
granicy możliwości produkcyjnej)
przykład :
Pięciu pracowników może w danym czasie wytworzyć dobra cywilne lub
wojskowe ( jeden pracownik  1 dobro wojskowe lub 2 cywilne)
Dobra cywilne Dobra wojskowe
10 0
8 1
6 2
4 3
2 4
0 5
 3
Dobra cywilne
10
- granica możliwości produkcyjnych  krzywa wskazuje na
alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które
społeczeństwo jest w stanie wytworzyć wykorzystując
do tego w pełni posiadane zasoby i technologie
A
5 Dobra wojskowe
- w ramach drogi ekstensywnej  poprzez zwiększenie liczby pracowników
- pracowników ramach drogi intensywnej  poprzez zwiększenie wydajności
pracy
ZASADA OPTYMALIZACJI :
zyski marginalne ZM - jest to dodatkowy zysk osiągany w sytuacji
zwiększenia rozmiaru prowadzonej działalności o jednostkę
koszty marginalne KM- jest to dodatkowy koszt, gdy zmieniamy
rozmiar prowadzonej działalności o jednostkę
ZM> KM
KM> ZM
ZM=KM  sytuacja optymalna  punkt równowagi przedsiębiorstwa
Zasada malejących zysków marginalnych  korzyści marginalnych
Zasada rosnącego kosztu marginalnego  im większe rozmiary prowadzonej
działalności tym zysk marginalny większy
Zasada rosnącego kosztu  im wyższe rozmiary działalności , tym wyższy
koszt marginalny
 4
GOSPODARKA RYNKOWA
I . Model dotyczący gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu:
- maksymalizacja zysku  większość dóbr prywatna własnością
- występują dwa rodzaje podmiotów 
a) gospodarstwa domowe
b) przedsiębiorstwa
- dwa rodzaje rynków 
a) dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych
b) rynek zasobów
- współzależności pomiędzy wymienionymi podmiotami i elementami
rynku i rynkami przedstawiają się jak na schemacie :
rynek dóbr
konsumpcyjnych i kapitałowych
gospodarstwo przedsiębiorstwa
domowe
rynek zasobów
gospodarstwa domowe sprzedają swoje zasoby ( budynki, ziemia, siła robocza)
przepływ strumieni pieniężnych i rzeczowych - zgodny jest z ruchem
wskazówek zegara ( odwrotny niż na w/w schemacie)
GA
ÓWNE ELEMENTY RYNKU :
1. CENA  wartość danego dobra wyrażona w postaci pieniądza
- absolutna
- relatywna  porównawcza
2. POPYT  łącze zapotrzebowanie zgłaszane na dane dobro w określonym
czasie przy konkretnej cenie w danym miejscu
PRAWO POPYTU :
- wraz ze wzrostem ceny dobra ( przy CETERIS PARIBUS  przy innych
warunkach nie zmienionych) spada popyt na to dobro
 5
Px
cena D
dobra D2
Ux  ilość dobra
D  krzywa popytu
Zmiana ceny powoduje przesuwanie się krzywej wzdłuż osi Ux ( równoległe
krzywe D)
Czynniki poza cenowe , mające wpływ na popyt :
- np. dochody konsumentów  krzywa D przesuwa się w prawo ( w górę, gdy
ulegną zmniejszeniu na D2)
- np. gusta i preferencje
- substytuty i dobra komplementarne
( substytuty  dobra o podobnych właściwościach np. masło i margaryna 
wzrost cen na masło spowoduje wzrost popytu na margarynę
dobra komplementarne  te, które się uzupełniają np. tablica i kreda,
samochód i benzyna )
- przewidywanie cen relatywnych ( porównawczych )
- liczba ludności ( im więcej ludzi , tym większy popyt)
- efekt naśladownictwa ( kupujemy te dobra, które kupują inni)
- efekt demonstracji :
a) efekt snoba  kupujemy dobra, których inni nie kupują  demonstrujemy
naszą  inność
b) efekt Veblena  płacimy bardzo wysoką cenę za dobra, chcąc w ten sposób
się wyróżnić  dotyczy dóbr prestiżowych  im wyższa
cena tym większy popyt, krzywa popytu wzrasta przy wzroście ceny
PODAŻ
- jest to łączna ilość dóbr oferowanych na danym rynku w określonym czasie i
przy konkretnej cenie
 6
PRAWO PODAŻY :
- zachowuje się tak jak cena  wraz ze wzrostem ceny rośnie podaż przy
CETERIS PARIBUS
Px
cena S2 S
dobra
S1
ilość dobra Ux
S  krzywa podaży
Wraz ze wzrostem ceny podaż się zwiększa
Przesuwanie się równoległych S, S1,S2 powodują :
- zmiana ceny czynników wytwórczych
np. wzrost cen prądu, czynszów, płac ( wpływ niekorzystny 
przesunięcie się krzywej S do S2)
spadek tych cen  korzystny wpływ na podaż ( krzywa S przesuwa się
do S1)
- technologia 
- zmiana technologii ( korzystna  krzywa S przesuwa się do S1)
- podatki i subsydia ( im wyższe podatki, tym gorzej wpływa to na podaż )
subsydia  dopłaty do przedsiębiorstw
- przewidywanie cen relatywnych
- liczba przedsiębiorstw w gałęzi ( im więcej tym większa podaż )
 7
Px D-krzywa popytu S-krzywa podaży
E  punkt równowagi
QE Qx - ilość dobra
Elastyczność popytu i podaży :
- jest miernikiem pozwalającym ocenić rozmiary wzrostu lub spadku
popytu ( podaży) w odpowiedzi na zmiany cen, dochodów oraz innych
parametrów
QDx  wielkość popytu na dobro X
" QDx  zmiana popytu na dobro X
%"QDx  procentowa zmiana popytu na dobro X
QSx  wielkość podaży na dobro x
" QSx  zmiana podaży na dobro X
%"QSx  procentowa zmiana podaży na dobro X
Px- cena dobra X
Py  cena dobra Y
" QPx  zmiana ceny na dobro X
%"QPx  procentowa zmiana ceny na dobro X
DP  dochód pieniężny
"DP  zmiana dochodu pieniężnego
 8
elastyczność popytu EP :
- elastyczność celowa EP
" QDX
% " QDX QDX " QDX PX " QDX PX
Ep = --------------- = ----------- = ------------- . ----------- = ---------- . -------
% " QPX " PX QDX " PX " PX QDX
PX
- elastyczność mieszana EU
% " QDX
EU = ---------------
% " QPY
- elastyczność dochodowa EDP
% QDX
EDP = ---------------
% "DP
- elastyczność cenowa EP
a) elastyczność punktowa
B
PX
A
C QX
Obliczamy elastyczność w punkcie A
- prowadzimy styczną w punkcie A do łuku
 9
- oznaczamy punkty B i C
AC
EP = ---------
BA gdzie AC i BA to wartości bezwzględne  długości odcinków
b) elastyczność łukowa ( na pewnym odcinku )
PX
PA A
PB B
QX
QA QB
"QDX PX
Elastyczność łukowa = ---------------- . ------------
" PX QDX
EP = nieskończoność ( popyt doskonale elastyczny)
PX
 10
cena jest taka sama , popyt przyjmuje wszystkie wartości
EP > 1 - popyt stosunkowo elastyczny
EP = 1  przejściowa elastyczność
EP < 1 - popyt nie jest elastyczny
EP = 0 - cena nie ma żadnego wpływu na popyt ( krzywa popytu jest pionowa
i równoległa do osi PX  popyt nie elastyczny całkowicie )
!!! DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU 
1. Udział dobra w dochodzie konsumenta  dobra na które przeznaczamy
więcej pieniędzy , posiadają wyższą EP ( elastyczność popytu)
Występowanie substytutów  te dobra , które posiadają więcej
2.
substytutów maja większe EP ( co do bezwzględnej wartości), niż te
dobra, których liczba substytutów jest niższa
Czynnik czasu :
3.
- im dłuższy czas , tym większe EP ( wartości elastyczne popytu)
Elastyczność podaży :
Elastyczność cenowa podaży ES
1.
%"QSX
ES = ------------
%"PX
ES > 1 podaż elastyczna
ES = elastyczność jednostkowa
ES < 1 podaż nie elastyczna
 11
PODSTAWY DECYZJI EKONOMICZNYCH KONSUMENTA :
Założenia :
1. kompletność preferencji  polega na tym , że gdy konsument ma do
wyboru dwa dobra A i B , to potrafi powiedzieć , które dobro woli
2. przechodniość preferencji konsumenta  polega na tym , że woli dobro A
niż dobro B , ale woli dobro c niż dobro A
3. nienasycalność konsumenta  zawsze wybiera te dobra, które dają mu
wyższy poziom zadowolenia
Użyteczność - suma zadowolenia jaką osiąga indywidualny konsument z
konsumowania lub posiadania dobra,
rozróżniamy dwa rodzaje użyteczności :
użyteczność całkowita UC  suma użyteczności konsumowanego dobra
użyteczność marginalna UM  dotyczy sytuacji, gdy konsumpcja zmienia
się o jednostkę
"UC
UM = --------
"Qi
i = 0,1,2,3,4 & & & & & .do nieskończoności
Prawo malejącej użyteczności marginalnej 
- zadowolenie z pierwszej konsumowanej ilości dobra jest większe niż z
kolejnych
Krzywa obojętności konsumenta : I
- jest to krzywa , która przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch
dóbr, które SA dla konsumenta obojętne , każda z tych kombinacji daje
konsumentowi takie samo zadowolenie
Qy
ilość dobra
I1  zwiększa się zadowolenie
I
I2 - spada poziom zadowolenia
ilość dobra x Qx
Główne cechy krzywej obojętności :
1. Nachylenie  malejące ( negatywne )
to nie jest możliwe, gdyż konsumentowi nie jest obojętne czy ma dobra X i Y
dużo czy mało
 12
2. Krzywe te nie mogą się przecinać
3. Krzywych obojętności może być nieskończenie wiele
4. Krzywe obojętności SA wypukłe w stosunku do początku układu
współrzędnych
MARGINALNA STOPA SUBSTYTUCJI : MSS
- określa ilość dobra Y z jakiej musimy zrezygnować , aby zwiększyć
konsumpcje dobra X o dodatkową jednostkę w sytuacji , gdy konsument
pozostaje na tej samej krzywej obojętności
"Y
MSS = --------
"X
spadek konsumpcji dobra Y spowodowany wzrostem konsumpcji dobra X o
dodatkową jednostkę
OGRANICZENIA DOCHODU KONSUMENTA :
DP  dochód pieniężny
Px  cena dobra x
Py  cena dobra y
Wx  ilość dobra x
Wy  ilość dobra y
DP = Px . Qx + Py . Qy
DP = 1200
Px = 3
Py=4
Qy
300
Lb= linia budżetowa konsumenta
Qx
 13
400
Lb  krzywa przedstawiająca maxymalne możliwości zakupu przez konsumenta
dwóch dóbr przy określonym poziomie dochodu pieniężnego
Dochód pieniężny Dp = constans
Px = constans
Py = varius ( zmienna)
Qy
LB1  wzrost ceny y, x = const.
LB1 LB Lb2 Qx
V. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta :
1. Trzy rodzaje zysków :
a) brutto
b) netto
c) zysk dla właścicieli
ad. a
przychody w przedsiębiorstwie minus koszty produkcji i sprzedaży
ad. b
po odjęciu od brutta podatku - otrzymujemy netto
ad. c
netto minus rezerwy obowiązkowe lub dobrowolne
Funkcja produkcji : zależność pomiędzy wielkością produkcji a rozmiarem
nakładu czynników produkcji
(1) Q = f ( F1,F2,F3, ......... Fn)
 14
F1,F2.........  czynniki produkcji
Funkcja jednoczynnikowa
(2) Q = f1(k) k = kapitał trwały
funkcja (3) Q = f2 (L) L= siła robocza
Funkcje wieloczynnikowe :
funkcja dwuczynnikowa Q = fS ( k , l)
Czynniki stałe i zmienne
nie ulegają zmianie przyjmują różne rozmiary
zmiany na krótki lub długi okres czasu
taki , w którym produkujemy to
samo dobro albo kilka dóbr i używamy
tej samej technologii produkcji
K- kapitał  czynnik stały
L- czynnik zmienny  siła robocza
PC ( produkt całkowity ) będzie zależał od L
Produkt przeciętny PPL - jaka wielkość produkcji przypada na jednego
zatrudnionego
PC
PPL = --------
L
Produkt marginalny PML
" PC
PML = --------
" L
 15
KOSZTY PRODUKCJI :
KSC  koszt stały całkowity
koszty
KSC
Q wielkość produkcji
KSC
KSP  koszt stały przeciętny KSP = -------------
koszty Q
KSP
Q wielkość produkcji
KZC  koszt zmienny całkowity np. wysokość płac
koszty
KZC
Q wielkość produkcji
 16
KZC
KZP  koszt zmienny przeciętny KZP = --------------
Q
koszty
KZP
Q wielkość produkcji
KC  koszt całkowity
KC = KSC + KZC
koszty
KC
KZC
KSC
Q wielkość produkcji
KCP  koszty całkowite przeciętne
KC
KCP = -------
Q
koszty
KZP
Q wielkość produkcji
 17
KM  koszty marginalne
"KC
KM = ----------
" Q
koszty
KM
Q wielkość produkcji
VI. Formy organizacyjne
1. Konkurencja doskonała
2. Monopol pełny
3. Konkurencja monopolistyczna
4. Oligopol
Forma produkt Wejście/wyjście Liczba Informacja
konkurencji sprzedaj. I o rynku
kupujących
1. Konkurencja Produkty Pełna Liczba Informacja
doskonała wszystkich mobilność sprzedających pełna o tym
producentów są i kupujących , co robi
jednorodne;cenę jest bardzo konkurencja
ustala gra  duża tzw. : jakie są
istnienie popytu cenobiorczość ceny itp.
i podaży
2. Monopol Produkty Nie możliwe - Tylko jeden Doskonała,
pełny jednorodne i brak wejścia* sprzedający , pełna
zróżnicowane, wielu
zakłada się , że kupujących
produkty nie tzw.
maja bliskich cenotwórczość
substytutów
3. Konkurencja Produkty Nie ma żadnych Liczba Doskonała,
monopolistyczna posiadające barier sprzedających pełna
bliskie jest dość duża
substytuty , liczba
 18
kupujących
bardzo duża
4. Oligopol Produkty Bariera Liczba Pełna ,
jednorodne lub ekonomiczna sprzedających doskonała
zróżnicowane jest kilku
( częściej) ( szczególny
przypadek 
gdy jest 2 
duopol);
kupujących
bardzo dużo
Pełna mobilność  każdy bez problemu może dostać się na rynek
i z niego się wycofać
cenobiorczość  polega na tym , że żaden kupujący ani sprzedający
nie ma wpływu na cenę
cenotwórczość  monopolista sam ustala cenę
*Rodzaje barier, które uniemożliwiają wejście na rynek :
1. techniczna  ochrona patentowa
2. ekonomiczna  poniesienie bardzo wysokich kosztów przy wejściu na
rynek opanowany przez monopolistę
3. administracyjno-prawne  zakaz prowadzenia konkretnej działalności np.
produkcja broni
 19
USTROJE GOSPODARCZE - makroekonomia
30.11.2004
Ustrój gospodarczy  reguły prawne , które przesądzają o tym , komu oraz
jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądz
musi
wykonywać czynności gospodarcze
- ustroje różnią się ilością zakazów lub nakazów prowadzenia działalności
gospodarczej
TYPY USTROJU GOSPODARCZEGO
Ustrój liberalny Ustrój etatystyczny
Liberalizm  pogląd , w myśl którego - przeciwieństwo u. liberalnego
gospodarka funkcjonuje lepiej gdy zdecydowana większość czynności
państwo jak najrzadziej w tą gospodar- gospodarczych jest zastrzeżonych dla
kę interweniuje oraz im mniej czynności państwa i instytucji państwowych
jest zastrzeżonych dla państwa i instytuc-
ji państwowych , im mniej państwowej
ingerencji tym gospodarka jest bardziej
liberalna
TYPY GOSPODARKI
gospodarka rynkowa g.centralnie zarządzana
- celem jej jest maxymalizacja zysku - gospodarka wysoce zetatyzowana
- podstawowym sposobem kontaktów zawiera się w nim ustrój poprzedni
między przedsiębiorstwami są tran- ( wszystko jest dozwolone dla państwa
sakcje kupna-sprzedaży oparte o swo- - 90% monopol państwowy)
bodne negocjacje ( dotyczą one przede - dyrektywy produkcyjne ( nałożenie
wszystkim ceny) na określone przedsiębiorstwo obo-
- nie koniecznie jest liberalna wiązku prowadzenia działalności,
określenie jej rozmiarów i metod przy
pomocy których tę działalność ma się
prowadzić  obowiązki nałożone przez
państwo)
- przedsiębiorstwa zaopatrują się w ra-
mach  rozdzielnika ( pozwolenie na
zakup określonej ilości danego ma-
teriału)
- celem zarządzania przedsiębiorstwem
jest wypełnienie tych dyrektyw
 20
USTROJE GOSPODARKI
bezstanowe stanowe
- gdy każdemu człowiekowi przy- - gdy pewna część ludności z racji
sługują te same zakazy i nakazy w pochodzenia objęta jest na mocy
prowadzeniu gospodarki prawa znacznie większą liczbą
zakazów i nakazów wykonywania
czynności gospodarczych niż pozos-
tała część ( z racji pochodzenia) np.
ustrój niewolniczy
Trzy grupy uprawnień właścicieli dóbr :
1. Prawo do sprzedaży lub nieodpłatnego przekazania dobra dowolnej
osobie prawnej lub fizycznej
2. Prawo do prowadzenia, przy użyciu dobra, działalności gospodarczej ,
której celem jest otrzymanie nadwyżki ekonomicznej  zysku
3. Prawo do użytkowania dobra zgodnie z jego fizycznymi właściwościami .
kapitalistyczny socjalistyczny
- gdy większość dóbr gospodarczych - gdy większość dóbr gospodarczych
jest własnością prywatną , przy czym jest własnością kolektywną a w przy-
własność ta obejmuje przynajmniej padku dóbr prywatnych
pierwszą i drugą grupą uprawnień - uprawnienia właścicieli dotyczy tylko
pierwszej grupy ( tj. do sprzedaży)
demokratyczny dyktatura
- gdy całe społeczeństwo lub przynaj- - gdy stanowienie prawa odbywa się z
mniej jego uprzywilejowany start jest pominięciem mechanizmów w demo-
wyposażony w mechanizmy wyborcze kratycznym kraju
za pomocą, których może wpływać na
charakter prawa gospodarczego, może
zmieniać nakazy, znosić je lub wpro-
wadzać nowe
 21
PRODKUT KRAJOWY BRUTTO - PKB
PKB  jest to suma wszystkich dóbr finalnych wytwarzanych w danym kraju w
konkretnym czasie oraz tych dóbr nie finalnych, które nie uległy w tym okresie
dalszemu przetworzeniu .
Amortyzacja  odtworzenie zużytego materiału
PKB - amortyzacja = PKN ( Produkt Krajowy Netto )
Dochody netto  z tytułu własności za granicą :
- różnica pomiędzy tym , co nasi przedsiębiorcy przywożą z zagranicy w
postaci zysków, a obcy przedsiębiorcy wywiozą
- przez dochody netto rozumiemy nadwyżkę napływu zysków z tytułu
świadczenia usług czynników za granicą nad odpływem dochodów
powstałych w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynników
produkcji w kraju .
PKB + dochód netto z tyt. wł. z = PNB ( Produkt Narodowy Brutto )
PNB  amortyzacja = PNN ( Produkt Narodowy Netto)= Y
Y = dochód narodowy
PKB :  per kapita  na głowę jednego mieszkańca
PKB per kapita > 20 tys. dolarów - kraje wysokorozwinięte
( w Polsce - 78 tys. dolarów)
PKB per kapita < 1tys. dolarów - kraje słabo rozwinięte
Wady PKB i Dochodu Narodowego ( jako wskaz
nika )
- nie uwzględnia tzw.  szarej strefy
15 % PKB  w Polsce to produkcja  szarej strefy
- nie uwzględniają produkcji gospodarstw domowych na własne potrzeby
- nie uwzględniają wartości wypoczynku czy  czasu wolnego
- pomijają one tzw.  efekty zewnętrzne ( np. degradacja środowiska
naturalnego)
 22
W.D. Nordhaus i J. Tobin  stworzyli miarę dobrobytu ekonomicznego
MIARA DOBROBYTU EKONOMICZNEGO :
Do PKB dodali :
- szacunkowo określoną wartość produkcji w szarej strefie
- szacunkowo określoną wartość produkcji gospodarstw domowych na
własne potrzeby,
- oraz odjęli wartość degradacji środowiska , która w tym czasie się
dokonała
- miara ta nie przyjęła się  wartości szacunkowe są niedokładne
- odstąpiono od niej bo prowadzenie jej jest bardzo kosztowne
Współcześnie jako miarę dobrobytu stosuje się PKB i Y.
Metoda SNA do obliczania PKB :
SNA  SYSTEM OF NATIONAL AC COUNTS
- metoda rachunkowości społecznej
- polega na tym , że :
- z
ródłem PKB jest każda działalność gospodarcza przynosząca dochód
(oprócz działalności nielegalnej tzw. szarej strefy)
- wliczamy każdą płatną i legalną pracę
- wliczamy wydzierżawienia, złożenie pieniędzy na koncie
np. wynajęcie komuś mieszkania, zysk właścicieli poszczególnych
przedsiębiorstw
Jest to metoda stosowana współcześnie i zalecana np. przez ONZ
Wcześniej stosowano metodę MPS
MPS  MATERIAL PRODUKT SYSTEM
- służyła w przeszłości do naliczania dochodu narodowego ( obecnie jest
inny rodzaj naliczania), nie wliczano tu pracy administracji, lekarzy itp.,
tylko pracę czysto materialną .
!!!! Determinanty dochodu narodowego
Funkcja konsumpcji i funkcja oszczędności :
Dochody gospodarstw domowych Y mogą być przeznaczone na konsumpcję
K i oszczędności S
Y = K + S
Rozporządzalne dochody osobiste :
RDO  są to płatności transferowe  ich suma  zasiłki, renty, emerytury oraz
podatki, które płaca gospodarstwa domowe
RDO = płatności transferowe  podatki
RDO = ) ( faktycznie tak nie jest)
 23
Funkcja konsumpcji  pokazuje związek pomiędzy dochodami Y a wielkością
konsumpcji C
Funkcja oszczędności  pokazuje związek pomiędzy funkcją oszczędności S a
dochodem Y
F. konsumpcji
Konsumpcja
C
konsumpcja
autonomiczna
dochody Y
F. oszczędności
Oszczędności
S
dochody Y
C
---- - przeciętna skłonność do konsumpcji  jaką część dochodów przeznaczamy
Y na konsumpcję
S
----- - jaką część dochodu przeznaczamy na oszczędności
Y przeciętna skłonność do oszczędzania
 24
Krańcowa skłonność do konsumpcji : Krańcowa skłonność do oszczędzania :
" C " S
KSC = ------- KSO = ---------
" Y " Y
RÓWNOWAGA W UPROSZCZONYM MODELU
GOSPODARKI
Y = C +S
Y = C + I ( I  inwestycje)
Dochody przedsiębiorstw = konsumpcja + inwestycje
C + S = C + I
S = I
Warunkiem równowagi w modelu uproszczonym jest równość oszczędności
gospodarstw domowych i inwestycji prowadzonych przez przedsiębiorców.
S > I S < I
- tzw. luka deflacyjna  ludzie w - tzw. luka inflacyjna  ludzie są
większym stopniu są skłonni oszczędzać mniej skłonni do oszczędzania
niż przedsiębiorcy inwestować niż przedsiębiorcy do inwestowania
- występuje , gdy stopa procentowa jest ( jest to korzystne)
wysoka - gospodarka rozwija się dynamicz-
- tezaoryzacja  nagromadzenie środków nie, zaczynają wzrastać ceny,
w postaci lokat bankowych, uczestnictwa zwiększa się inflacja ( przewaga
w funduszach inwestycyjnych popytu nad podażą),przedsiębiorcy
Gdy S/Y jest duża skłonność do oszczędza- zaczynają wycofywać się z inwes-
dzania- zmniejsza to konsumpcję- przed- tycji, powstają wymuszone oszczę-
siębiorstwa mają problemy z popytem dności, zaczynają rosnąć oszczęd-
zmniejszają produkcję,zwalniają pracow- ności i może dojść do równowagi
ników, którzy zaczną zmniejszać oszczę- (lecz na wyższym poziomie dochodu
dności,aby utrzymać tę sama konsumpcję
-istnieje szansa,że dojdzie do pewnej rów-
nowagi pomiędzy S i I.
stan równowagi w gospodarce optymalny 
- gdy cały aparat wytwórczy i siła robocza byłyby wykorzystane, należy
do niego dążyć
- stany równowagi mogą być różne, przy różnych Y
 25
równowaga w bardziej rozwiniętym modelu gospodarki :
Y = C+S+T ( T = podatki)
Y=C+J+G ( G = to co daje nam państwo+ wydatki państwowe)
C+ S + T= G + I + C
S + T = I + G
Warunek równowagi w tym modelu  równość sumy oszczędności
gospodarstwa domowego i podatków nakładanych przez państwo z
inwestycjami przedsiębiorstw powiększonymi o to co daje państwo
T powinno być równe G
T= G to S < I
Dochód narodowy może wzrosnąć , gdy wzrosną inwestycje
Mnożnik inwestycyjny k  pokazuje o ile wzrost inwestycji zwiększa
dochód
"Y = k x "I przy : k > 1
( zmiana dochodu) ( mnożnik) ( zmiana-przyrost
inwestycji )
Problemy z brakiem równowagi :
Nierównowaga podażowa - Nierównowaga popytowa :
- gdy podaż jest większa od popytu - gdy popyt jest większy od podaży
( zbyt wysokie ceny) ( wynika ze zbyt niskich cen)
P D S P D S
( ceny) (ceny)
PE ------------------- E E
popyt, podaż popyt, podaż
D  krzywa popytu S  krzywa podaży jest równoległa do
S  krzywa podaży osi cen ( podaż jest całkowicie
nieelastyczna, ma mały wpływ
na cenę )
 26
MECHANIZMY POGA

BIANIA SI
NIERÓWNOWAGI
- dodatnie sprzężenia zwrotne
Dodatnie sprzężenia zwrotne :
- polegają na tym , że gdy zjawisko gospodarcze posiadające określone
natężenie uruchamia łańcuch przyczyn i skutków taki, że ostatni z tych
skutków znów oddziaływuje na to zjawisko powodując jego wzmocnienie
Nierównowaga podażowa ( dot. gospodarki rynkowej ) :
1. Sprzężenie  poprawa trwałości dóbr
2. Rzetelność  kwestia dostaw
3. Bezrobocie
4. Doskonalenie organizacji
5. Specjalizacja
6. Rachunek ekonomiczny
Nierównowaga popytowa :
1. Wady technologii
2. Brak rzetelności
3. Brak rąk do pracy
4. Dyrektywy produkcyjne
5. Zanik specjalizacji
6.  Wąski gardło  im jakiegoś czynnika jest mniej , tym bardziej się o
niego zabiega, tym bardziej jest pożądany
Asymetria nierównowagi :
Ciąg technologiczny  jest to sekwencja stadiów przetwarzania surowca
S  stadium surowcowe  polega na wydobyciu surowca
F1  produkty półfinalne  półfabrykaty
F  produkcja finalna
Asymetria nierównowagi  polega na tym , że im bliżej jest początku ciągu
technologicznego , tym wyższy jest poziom nierównowagi podażowej i
popytowej i w gospodarce rynkowej i centralnie zarządzanej
Nierównowaga S > F1 > F
W przypadku nierównowagi podażowej  za dużo jest dóbr , a za mały jest
popyt ( np. pozamykane kopalnie, zakłady pracy)
 27
FUNKCJA PAC
STWA W GOSPODARCE :
- funkcje ekonomiczne - ( np. bezrobocie)
- funkcje społeczne  ( np. bezrobocie)
- funkcje polityczne  ( np. bezrobocie)
zachodzą między nimi liczne związki
I. Funkcje ekonomiczne :
1. alokacyjna
2. stabilizacyjna
3. redystrybucyjna
ad. 1. funkcja alokacyjna -
- państwo powinno starać się działać w ten sposób, aby jak najlepiej było
rozmieszczenie zasobów kapitałów itd.
( zapewniają najlepsze rozmieszczenie  ustrój liberalny, wolnorynkowy
oraz kapitalizm)
władze państwowe powinny wspierać te ustroje , umacniać je, państwo
powinno zwalczać, ograniczać monopole
Jakie problemy powinny być rozwiązywane ?
1. problem przekształceń własnościowych  prywatnych lub
nacjonalizacja
2. niezbędny zakres własności publicznych
3. państwo powinno wprowadzać przepisy prawne, aby ta własność
mogła jak najłatwiej przechodzić z rąk do rąk
4. zwalczanie skutków i praktyk monopolistycznych, eliminowanie barier
wejścia na rynek
5. wspieranie konkurencji ( ich mechanizmu np. poprzez poprawę obiegu
informacji )
6. rozwiązywanie problemów związanych z efektami zewnętrznymi ( z
degradacja środowiska)
ad. 2. funkcja stabilizacyjna -
- państwo powinno dążyć do :
1. Osiągania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
2. Utrzymanie wzrostu gospodarczego na tak wysokim poziomie ok. 5 % w
stosunku do roku poprzedniego
3. starać się ograniczać dwa problemy
- bezrobocie
- inflację
4. powinno starać się zmniejszać wahania koniunkturalne
 28
ad. 3. funkcja redystrybucyjna -
- polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych
nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych
oraz na pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym
- państwo powinno zapewnić dostęp do : służby zdrowia, kultury,
oświaty
Instrumenty do realizacji tej funkcji :
- system podatkowy
- wydatki z budżetu na te cele ( 93 % dochodu budżetu państwa to
podatki , 3% to cła i inne opłaty sądowe, notarialne itp. )
- składki na ubezpieczenia społeczne
Główne formy pomocy ze strony państwa :
- świadczenia pieniężne, płatności transferowe ( emerytury, renty,
zasiłki)
- świadczenia w naturze ( szkolnictwo wyższe, oświata, służba
zdrowia )
Cele makroekonomiczne polityki państwa :
1. Polityka fiskalna  budżetowa
2. Polityka monetarna  pieniężna
Polityka fiskalna  polega na tym , że państwo za pomocą podatków
oddziaływuje na gospodarkę , im wyższe podatki tym mniejszy wzrost
gospodarczy, wyższe bezrobocie, przy mniejszych podatkach  spada
bezrobocie, ożywienie gospodarcze
Polityka monetarna  prowadzi bank centralny, określa ilość pieniądza w
obiegu
- gdy zwiększamy podaż pieniądza  gospodarka zwiększa swoje tempo
Jakie są instrumenty, przy pomocy których państwo może tę funkcję
realizować ?
- bezpośrednie
- pośrednie
bezpośrednie to :
- ograniczenie działalności o połowę  nakaz np. z uwagi na
zatruwanie środowiska naturalnego
- minimalna stawka płac
- zgoda na kontyngent na dane dobro ( jednorazowa zgoda na import
konkretnej liczby dobra)
- zmiana opodatkowania dochodu
- zmiana stopy procentowej- stopa redyskontowa  gdy bank
centralny udziela kredytu bankom komercyjnym
 29
PIENI
DZ
Pieniądz
 powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonuje się transakcji
lub płatności
- wyraz pochodzenia łacińskiego  pecunia  tzn. bydło ( w plemionach
pasterskich  bydło pełniło funkcję pieniądza )
prawo Kopernika  GRESHAMA  pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz
lepszy, który zostaje nagromadzony w postaci skarbu .
system pieniężny
- określony rodzaj kruszcu, z którego jest wykonany pieniądz
- sposób emisji
- tzw. parytet monetarny -  zawartość złota w jednostce pieniężnej
do 1917 r. funkcję pieniądza pełniło złoto
do końca II wojny światowej istniały systemy :
I system  monetarno-sztabowy
II system  walutowy  dewizy  złoto
VII 1944  doszło do konferencji w BRETTON WOODS  w USA , w której
udział wzięło ponad 20 krajów powołano :
1. Bank Światowy - Międzynarodowy Bank Odbudowy i rozwoju
2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Celem ich było :
- przywrócenie wymienialności różnych walut
- stabilizacja kursów walutowych
- doprowadzenie do wzrostu wymiany międzynarodowej
Polska wystąpiła z Funduszu w 1956 r. ( pod wpływem nacisku ZSRR)  była to
decyzja czysto polityczna
Funkcja pieniądza :
1. Miernik wartości  możemy porównywać dobra ( nawet te zupełnie nie
pasujące do siebie )
2. Pełni funkcje środka cyrkulacji towarów
S
I p = --------
O
I p  ilość pieniądza niezbędna w obiegu ( podaż pieniądza)
S  suma sprzedawanych towarów i usług
O  średnia szybkość obiegu pieniądza
 30
3. Funkcja tezaoryzacji :
gdy pieniądz jest wycofany z obiegu  duże oszczędności ludności 
lokaty bankowe
4. Funkcja środka płatniczego
- gdy dobra są sprzedawane  nabywane bez natychmiastowej
zapłaty
T  Z ........ Z  P
pobranie Towaru  powoduje postawnie Zobowiązania .... po czasie Zobowiązanie zamienia się w zapłatę -
Pieniądz
Teoria ilościowa :
- nawiązuje do tego co głosili ekonomiści klasyczni
- D.Hume ( czyt. Hjum)  ilość pieniądza , która jest w obiegu
( podaż pieniądza) ma wpływ na poziom cen
- D. RICARDO ( czyt. Rikardo)  w latach 30-tych minionego
stulecia za sprawą I.Fishera stworzył tzw. równanie wymierne
P x T = M x V - równanie FISHERA
P  ogólny poziom cen
T  ilość sprzedawanych dóbr
M  ilość pieniądza w obiegu ( podaż pieniądza)
V  średnia szybkość obiegu pieniądza
M x V
P =
T V, T = const.
T i V są w krótkim okresie czasu stałe  poziom cen zależy od podaży
pieniądza
Monetaryści
- liderem kierunku jest Milton FRIEDMAN
- zalecają ostrożną politykę pieniężną
- walka z inflacją
- podaż pieniądza nie może się zwiększać w tempie większym niż
wynosi wzrost gospodarczy  jest to zgodne z teorią ilościową
TEORIA DOCHODOWA
- powstała w tym samym czasie co teoria FISHERA w USA ( 30- te
lata XX w. ) w Cambridge , główni przedstawiciele :
a) J.M. KEYNEY
b) ALFRED MARSCHALL
 31
- motywy przechowywania pieniądza - wg nich popyt na pieniądz
zależy od koniunktury gospodarczej i zmian dochodów
M x V = P x Y
M  ilość pieniądza
V  tzw. dochodowa szybkość obiegu pieniądza
P  poziom cen produkcji finalnej
Y  realna produkcja finalna
- pokazuje zjawiska od strony dochodowej
TEORIA NOMINALISTYCZNA
- powstała na przełomie feudalizmu i kapitalizmu, rozwinęła się w
Niemczech , głosi ona :
- pieniądz jest produktem  sztucznym tzw. produktem prawa 
wartość pieniądza zależy tylko od woli państwa
- w XX wieku  teorię tą reprezentował KNAPP ( Niemiec)
- popyt na pieniądz zależy od ilości transakcji , od poziomu cen
Trzy motywy zgłaszania popytu na pieniądz :
- motyw transakcyjny
- motyw przezornościowy  posiadanie pieniądza w celu
nieoczekiwanych wydatków
- motyw spekulacyjny  przechowywanie pieniądza na większe
dochody w przyszłości
W świecie o podaży pieniądza decyduje :
- Bank Centralny 
- pełni funkcję emisyjną ( posiada monopol na emisję pieniądza
gotówkowego )
- pełni funkcję  banku banków  zaopatruje banki komercyjne w
pieniądz gotówkowy
- reguluje rezerwy banków komercyjnych
- może udzielać pożyczek bankom komercyjnym
- pełni funkcje banku państwa  prowadzi rozliczenia finansowe z
rządem
- obsługuje budżet państwa
- pokrywa zobowiązania zagraniczne państwa
- utrzymuje rezerwę państwową
- pełni funkcję stabilizacyjną np. w sytuacji gdy istnieje zagrożenie
kryzysem
- współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa tzn.
kontroluje i reguluje podaż pieniądza i kredytu
 32
Instrumenty oddziaływania Banku Centralnego na podaż pieniądza :
1. Zmiana stopy rezerw obowiązkowych
- Bank Centralny ustala dla banków komercyjnych ile muszą
przeznaczyć na rezerwy ( minimalne) tzn. ile maxymalnie mogą
wydatkować
- im % stopy rezerw wyższy  podaż pieniądza mniejsza
2. Zmiana stopy dyskontowej  gdy bank centralny udziela kredytów
bankom komercyjnym
3. Operacje otwartego rynku
- Bank Centralny może kupować i sprzedawać papiery wartościowe
emitowane przez Skarb państwa ( obligacje)  jeżeli sprzedaje
obligacje  podaż pieniądza spada, gdy wykupuje  podaż wzrasta.
Bank centralny może prowadzić politykę :
- ekspansywną  polega na zwiększaniu podaży pieniądza ( ożywa
gospodarka)
- restrykcyjną  zmniejszeniu ulegają podaż pieniądza ( osłabienie
poziomu aktywności gospodarczej)
Bank depozyty rezerwa rezerwa
obowiązkowa nadobowiązkowa
A 1000 200 800
B 800 160 640
C 640 128 512
RAZEM 2440 488 1952
Rezerwy nadobowiązkowe można przeznaczyć na kredyty
Kdp  współczynnik kreacji depozytów mówi jaka będzie podaż pieniądza
wywołana pojawieniem się pierwotnego depozytu ( tj. 1000 )
1
Kdp =
Zro
Zro  stopa rezerw obowiązkowa ( tj. 20%)
1
Kdp = = 5 tzn. co piąta jednostka jest przeznaczona na rezerwy
0,2
 33
Budżet państwa :
- zestawienie  plan finansowy zawierający dochody i wydatki
państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej,
gospodarczej i obronnej państwa , jest sporządzany na okres 1 roku
i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą
funkcje :
- fiskalna  gromadzenie dochodów budżetowych
- redystrybucyjna  ( redystrybucja  podział )  umożliwia
dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego np. można
redukować dysproporcje
- stymulacyjna  polega na oddziaływaniu za pomocą systemu
podatkowego na życie gospodarcze w kraju
dochodu budżetowe :
- podatki  94%
- cła  2-3%
- opłaty skarbowe , sądowe itp.
- środki z prywatyzacji
Celem pobierania podatku jest uzyskanie dochodu przez państwo
- podatki bezpośrednie  nakładane na dochody i majątek
- podatki pośrednie  zawarte w cenie np. alkoholu np. VAT
Stawki podatkowe :
- proporcjonalne  wszyscy płacą te samą stawkę podatku tzw.
podatek liniowy
- progresywne  (w Polsce) im wyższe dochody tym wyższe stopy
podatkowe
- degresywne  im wyższe dochody tym niższe stopy podatkowe
!!! Krzywa A. Lappera
wpływy
do budżetu
Tmax
T2
T1
0% t1 t2 t3 t4 stopa podatkowa (%)
 34
t1  pojawiają się wpływu do budżetu w miarę zwiększania stopy podatkowej
od t1 do t3  rosną wpływy do budżetu aż do T max , potem ( t4) wpływy do
budżetu maleją,
w przypadku różnych krajów t 3 ( T max) może przyjmować różne wartości
WYDATKI :
związane z pełnieniem przez państwo funkcji tradycyjnych tj.
- obrona narodowa
- administracja
- wymiar sprawiedliwości
związane z realizacją przez państwo celów społecznych :
- oświata
- kultura
- świadczenia socjalne  np. renty i emerytury
związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w państwie
y
ródła pokrycia deficytu :
- prywatyzacja
- zaciągnie długu publicznego ( dług zagraniczny i krajowy )
Wzrost gospodarczy i jego bariery :
- występuje wówczas, gdy w okresie t 1 ............t n produkt krajowy
brutto ( PKB) zwiększa się
- gdy PKB jest w następnym roku wyższy niż w roku poprzednim,
jeżeli jest taki sam  jest to stagnacja, gdy PKB spada  występuje
recesja
Y tn - Y t1
r =
Y t1
r  tempo wzrostu  wyrażone w % - stopa wzrostu
Y tn - PKB w roku kolejnym
Y t1 - PKB w roku pierwszym
rozwój gospodarczy wzrost gospodarczy
- niektórzy stawiają między nimi  =
- inni dokonują rozdziału , gdy do rozwoju dochodzą
 przekształcenia strukturalne ( oprócz PKB)
 35
Jednoczynnikowy model wzrostu
- ci, którzy pracują legalnie i otrzymują wynagrodzenie
- ci, którzy użyczają innym swój kapitał
" Y " Z " W " Z " W
------ = ------- + ------- + --------- x --------
Y Z W Z W
Y  wzrost gospodarczy  przyrost PKB
" Y - zmiana poziomu tego wzrostu
W  wydajność pracy
" W - zmiana wydajności pracy
Z  zatrudnienie
- wzrost gospodarczy następuje gdy wzrasta zatrudnienie ,
wydajność pracy
- stagnacja  gdy W i Z jest stałe lub występuje zmiana tych
czynników o tyle samo
- recesja  gdy spada zatrudnienie i wydajność pracy
Jest to model jednoczynnikowy , bo zatrudnienie jest czynnikiem głównym, a
wydajność pracy jest pewną funkcją tego zatrudnienia
Dwuczynnikowy model wzrostu
- zatrudnienie tak jak w modelu jednoczynnikowym
Wzrost gospodarczy może się dokonać na dwa sposoby :
1. Gdy nastąpi wzrost odsetka zasobu zaangażowanego w wytwarzanie PKB
2. Gdy nastąpi wzrost zasobu wytwórczego kraju ( cała dostępna siła
robocza + maszyny +budynki)
" Y " K " Z
------ = ------- x k + --------- x z gdzie : k+z=1 ( aby równanie miało
Y K Z sens matematyczny )
K  kapitał trwały
" K  zmiana ilości kapitału trwałego
k  udział kapitału trwałego w wytwarzanym PKB
Z  zatrudnienie
" Z  zmiana zatrudnienia
z  udział zatrudnienia w wytwarzanym PKB
 36
Produkt rzeczywisty :
- faktycznie wytworzone PKB w danym okresie , który badamy
- jest zawsze mniejszy od potencjalnego tzn. przy maxymalnym
wykorzystaniu zasobów, wydajności itp.
Produkt potencjalny :
- trudno określić ile on wynosi
występuje zmienna produktywność niektórych obszarów  np. najpierw - tereny
rolnicze, potem  obszary pod budowę autostrady
TEORIE WZROSTU GOSPODARCZEGO :
I. Ekonomiści klasyczni
A. SMITH
D. RICARDO
J.S.MILL
T.MALTHUS
- upatrywali , że z
ródłem wzrostu jest postęp techniczny, że
wzrastająca mechanizacja to podział pracy
- z
ródłem wzrostu gospodarczego w akumulacji kapitału
( nagromadzeniu )
II. Teoria W. ROSTOWA:
Pięć stadiów rozwoju społeczeństw :
1. społeczeństwo tradycyjne  większość zasobów
gospodarczych jest skoncentrowana w rolnictwie, jest to
społeczeństwo mobilne( niska mobilność  mała chęć do
ponoszenia ryzyka, do zmian)
2. przesłanki do startu  pojawiają się pierwsi przedsiębiorcy
 osoby skłonne do ponoszenia ryzyka  początek
przemysłu wydobywczego
3. start  bardzo wysokie tempo przemian społecznych 
ewolucyjnych
4. osiąganie dojrzałości gospodarczej  przemysł przyswaja
najnowocześniejszą technikę, producenci osiągają
możliwość wyprodukowania wszystkich dóbr i towarów
5. masowa konsumpcja  bardzo wysoka produkcja pozwala
osiągnąć wysoki standard życia większości społeczeństwa
III . Teoria  ŻABIEGO SKOKU
- teoria W.L.GARDINER
- teoria szybkiego skoku z poziomu państw rozwijających
się do poziomu krajów rozwiniętych
 37
IV . Teoria uzależnienia
- kraje rozwijające się to dawne kolonie krajów wysokorozwiniętych
- nadal pozostają one pod dużym wpływem dawnych
 kolonizatorów
Główne bariery rozwoju gospodarczego :
- wzrost gospodarczy nie dokonuje się w sposób płynny
- nie jest to podział rozłączny IV grupy
1. Bariery polityczno-ekonomiczne 
- ustrojowo-ideologiczne ( patrz : ustroje gospodarcze)
- brak stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych
- polityczny podział świata ( kiedyś tzw.  zimna wojna  wschód 
zachód , obecnie  biedne południe i bogata północ )
- instytucjonalno-organizacyjne
2. Bariery społeczno-ekonomiczne 
postęp społeczny nie nadąża za wzrostem technicznym
- demograficzna  różna struktura ludności, płci, wieku
- konsumpcyjna
- infrastruktury społecznej  m.in. gospodarka mieszkaniowa ( ludzi
nie stać na mieszkania , ochrona zdrowia, kultura, itp.)
3. Bariery techniczno-ekonomiczne
nie możemy wyprodukować tyle i takich dóbr jakie chcielibyśmy
- rzeczowej struktury aparatu wytwórczego  maszyny są
przestarzałe i nieefektywne
- surowcowo-materiałowe
- infrastruktury technicznej
4.Bariery przyrodniczo-ekonomiczne-
- bariera ekologiczna
- bariera zasobów naturalnych
- bariera żywnościowa
Wzrost ekonomicznie zrównoważony :
- poziom degradacji środowiska nie zmienia się
zanieczyszczenie środowiska jest cena jaką płacimy, za dobra, które
otrzymujemy
 38
Wskaz
nik świadomości ekologicznej społeczeństwa S
informuje na ile % degradacji środowiska wyraża zgodę społeczeństwo , jeśli
mierzony przyrostem PKB wzrost gospodarczy wynosi 1 %
" D Y
S = ---------- x -------------
D " Y
D  poziom degradacji środowiska
" D  zmiany w poziomie degradacji
Y  wzrost gospodarczy mierzony w PKB
" Y  zmiana poziomu wzrostu gospodarczego
CYKLE KONIUNKTURALNE :
- powtarzające się zwyżkowe i zniżkowe zmiany w podstawowych
wielkościach makroekonomicznych
!!!
PKB
gospodarka wzrostowa
A B C D E czas
Cztery fazy :
- faza AB  kryzys ( przybywa bezrobotnych itp.)
- faza BC  depresja ( dalsze pogarszanie się wskaz
ników aż do
osiągnięcia w pkt C tzw. dolnego punktu zwrotnego)
- faza CD  ożywienie
- faza DE  rozkwit
Cykl koniunkturalny
AC  faza recesji  spadkowa
CE  faza ekspansji - rozpiętość między dolnym a górnym punktem zwrotnym
- amplituda wahań koniunkturalnych
 39
Gospodarka stacjonalna :
PKB
czas
Trzy rodzaje cykli koniunkturalnych :
1. krótkookresowe  tzw. cykle KITHINA  trwają ok. 3,5 roku
2. średniookresowe  tzw. cykle JUGLAR-ne  trwają od 8  11 lat
3. długookresowe  tzw. cykle KONDRATIEWA  trwają powyżej 50 lat
tzw.  długie fale
1787  1842  maszyna parowa i postęp techniczny
1843  1945  elektryczność i chemia
po II wojnie światowej  komputery i motoryzacja
W latach 1929  1933  wielki kryzys w Niemczech , w USA  produkcja
spadła nawet o 40% , po II wojnie światowej  mniejsza amplituda wahań
koniunkturalnych, wynika to stąd , że :
- wzrasta wymiana międzynarodowa
- wzrasta interwencjonizm państwa
GA
ÓWNE TEORIE nt. cykli koniunkturalnych
I. Ekonomiści klasyczni :
1. A. SMITH  uważa, że gospodarka rozwija się w sposób dynamiczny-
motorem rozwoju są oszczędności
2. J.B. SAY  twórca prawa rynku  każda podaż dóbr tworzy popyt
3. J. SCHMPETER  uważał, że gospodarka rozwija się w sposób skokowy
 od wykrycia jakiegoś wielkiego wynalazku , potem zastój aż do
następnego wynalazku
4. A.AFTALION  zasada akceleracji  zasada przyspieszenia - prognozy i
rokowania oparte na intuicji
 40
II. Teoria cyklu politycznego
- politycy wywołują cykle koniunkturalne
III . Teoria  Plam na słońcu
- W.S.JEVONS ( czyt.: Dżewons)  jest autorem tej teorii  w tych latach , gdy
pojawia się większa ilość plam na słońcu  następuje nieurodzaj w rolnictwie
J.M. KEYNES ( czyt.: Kejns)
- wróg ekonomistów klasycznych
- nie godził się z ich teorią
- przyczyny kryzysu upatrywał w społeczeństwie kapitalistycznym, w
dużej skłonności do oszczędności
Y( dochód) = C ( konsumpcja)+ S ( oszczędności)
- powoduje to, że podaż dóbr nie rośnie
M. Calecki ( czyt.: Kalecki)
- głosił poglądy podobne do KEYENS a
Teoria cykli koniunkturalnych rozwija się w oparciu o tworzenie coraz większej
liczby zmiennych, które opisują przebieg cyklu ( rzeczywistość)
METODY ODDZIAA
YWANIA PAC
STWA NA CYKLE
KONIUNKTURALNE
- do końca II wojny światowej  państwa stosowały interwencjonizm
antykryzysowy  państwo zajmowało się gospodarką tylko w
chwili kryzysu
- po II wojnie światowej  państwa stosują interwencjonizm
antycykliczny  polega na tym , że w fazie spadkowej państwo
stara się ożywić gospodarkę poprzez politykę pieniężną ( zwiększa
ilość pieniądza w obiegu  polityka monetarna), w okresach
wzrostu ( faza CD) państwo zmniejsza aktywność gospodarczą 
studzi ją ( np. podnosi podatki)
 41
BEZROBOCIE
7.03.2004r.
1980  1990  wzrost bezrobocia
70 lata  4 %
80  11 % - w. Brytania
90  10%
W Polsce :
1990  6,3 %
1993  16,4 %
1994  14 %
2000  13,5 %
2002  18,1%
2003  20 %
2004  19,4%
Główne rodzaje bezrobocia :
1. frykcyjne  pewny minimalny, niereduk. poziom bezrobocia
popyt na pracę i podaż na pracę
reprezentują pracodawcy są to osoby
liczba miejsc pracy orefro- które chcą i są zdolne pracować
wana przez pracodawców
- powstają miejsca pracy , a w innych się miejsca pracy redukują,
- rynek nie dopasowuje się do podaży pracy , powoduje to
powstawanie bezrobocia frykcyjnego( rodzaj bezrobocia związany
z zanikaniem niektórych zawodów lub branży np. kowalstwo)
2. strukturalne  związane z zanikaniem niektórych zawodów, branży np.
kowalstwo, górnictwo
3. technologiczne  nowe technologie wypierają siłę roboczą
4. bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad
całkowitym popytem na siłę roboczą
klasyczne
keynesowskie  wypływa z niedostatku, małego popytu
5. dobrowolne - osoby nie podejmują pracy pomimo tego, że praca dla nich
jest
6. przymusowe  osoby spełniają warunki , ale pracy nie znajdują
 42
7. materialne  musi występować równowaga na rynku pracy : równowaga
miedzy popytem a podażą
Przyczyny bezrobocia :
SMITH, RICARDO  poprzez postęp techniczny, maszyny wypierają prace
ludzką
1. nurt neoklasyczny
- opisuje rynek pracy taj jak inny rynek , funkcję spełnia praca realna ,
a nie cena
płaca
realna d s
E ilość = siła robocza
Po
Ro
s  krzywa podaży d  krzywa popytu
2. nurt keynesowski
- ingerencja państwa w gospodarkę ( zbyt niski popyt)- należy
zwiększyć popyt globalny
płace D
realne
s-krzywa podaży
Po B A
D- krzywa popytu
R1 R0 siła robocza
Po- płace realne
Zdaniem  Keynesistów bardzo rzadko zdarza się, że krzywa popytu i podaży
na pracę przecięły się , w punkcie A wyznaczającym pełne zatrudnienie
z powodu niedostatku popytu na pracę krzywa D jest przesunięta w lewo do
punktu B
bezrobocie = Ro-R1
 43
Teoria INSIDER-OUTSIDER
A. Lindbeck
D.J.Snower
- dzielą oni siłę roboczą ( zatrudnienie + bezrobocie) na insiderów
(czytaj : insajderów) i outsiderów (czytaj : autsajderów)
insiderzy  mają wysokie kwalifikacje , duże doświadczenie, ważne
osoby w działalności przedsięb., silna pozycja
outsiderzy  osoby o niepewnych miejscach w pracy, bezrobotni,
ich zdanie jest mało istotne, wysoka rotacja wśród
pracowników
poziom bezrobocia wiąże się z wysoką pozycją insiderów
Teoria W. BEVERDGE ( czytaj : Bewerdidż)
wolne
miejsca
pracy
liczba bezrobotnych
teoria ta mówi, że w każdej sytuacji, w każdej gospodarce istnieje
liczba bezrobotnych i wolne miejsca pracy
Bezrobocie a działalność państwa :
Państwo może stosować politykę : pasywna i aktywną , aktywna polityka składa
się z polityki mikro i makroekonomicznej
polityka makroekonomiczna  polega na wykorzystaniu instrumentów
fiskalnych - można zwiększyć
podaż pieniądza poprzez np. podatki
polityka mikroekonomiczna  publiczne problemy
zatrudnienia, roboty publiczne
subsydiowanie zatrudnienia ( dopłacanie)
pożyczki dla przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy
szkolenia zawodowe
 44
usługi pośrednictwa pracy ( gromadzenie i udzielanie informacji o rynku
pracy )
Polityka pasywna  obejmuje różne formy pomocy finansowej np. zasiłki
i odszkodowania dla zwalniających się z pracy
dodatki związane z wcześniejszym przejściem na emeryturę
Bezrobocie ukryte  zmniejszenie pracowników w przedsiębiorstwie nie
powoduje zmniejszenia produkcji
INFLACJA  utrzymujący się przez dłuższy czas wzrost poziomu cen w
gospodarce narodowej w wyniku którego obniża się siła nabywcza pieniądza
Rodzaje inflacji :
1. pełzająca  gdy ceny wzrastają od 3% - 5%
2. krocząca  tempo wzrostu cen 5  10 %
3. galopująca  tempo wzrostu cen 10-50%
4. hiperinflacja  tempo wzrostu cen ponad 50%
5. hiperinflacja katastrofalna - w tempie bardzo
Przyczyny inflacji :
A. Inflacja popytowa
I. Przyczyny monetarne :
1. Przyczyny monetarne pochodzenia krajowego
a) inflacja kredytowa  powstaje poprzez popełnianie
błędów przez banki centralne
b) inflacja gotówkowa  spowodowana wzrostem
szybkości krążenia pieniądza
2. Przyczyny pochodzenia zagranicznego :
a) stopa inflacji za granicą jest wyższa niż w kraju
( sztywne kursy wymiany)
b) spadek stopy procentowej za granicą  nastąpi odpływ
kapitału do nas z zagranicy
II. Przyczyny niemonetarne :
1. Przyczyny pochodzenia krajowego
a) inflacja pobudzona przez państwo
b) wzrost skłonności do inwestowania w warunkach
pełnego wykorzystania czynników wytwórczych
2. Przyczyny związane z handlem zagranicznym:
a) odpływ wyeksportowanych dóbr z rynku krajowego
B. Inflacja kosztowa ( wywołana naciskiem kosztów )
I. Przyczyny pochodzenia krajowego
1. nacisk podatków wliczony w koszty
2. wzrost kosztów socjalnych
3. państwowe regulacje cenowe
państwowe ograniczenie importu
 45
4.inflacja spowodowana walką o podział dochodu ( walka
pomiędzy pracownikami a pracodawcą )  prowadzi do
wywalczenia podwyżek w pracy , co pracodawcy
 wrzucają w koszty tj.  spirala inflacyjna
II. Przyczyny pochodzenia zewnętrznego
1. wzrost na rynkach światowych cen produktów z którymi nie
konkurują dobra wytwarzane w kraju
2. pogorszenie się tzw. TERMS OF TRADE ( warunki
wymiany)
3. działalność monopoli
deflacja  siła pieniądza rośnie
TEORIA INFLACJI
1. ilościowa  równanie Fishera t x t = m x r
2. keynesowska  luka inflacyjna
A- wydatki na konsumpcję i inwestycje
B- P  poziom ceny
A=C+I I>S
A1 luka inflacyjna
Po
G0
Ao
Po
A2 S>I luka deflacyjna
P2
45
Y0 Y = dochód narodowy
linia nachylona pod katem 45o ukazuje stany równowagi w gospodarce , przy
których wydatki równają się dochodom
Ao
---- - równowaga przy pełnym zatrudnieniu zostanie osiągnięta wówczas, gdy
Po krzywa wydatków Ao / Po przechodzi przez punkt G0
A1
---- - jeżeli zamierzone wydatki są większe , to wówczas dodatkowy popyt
P0 nie musi zostać zaspokojony i ceny rosną, powstaje tzw. luka inflacyjna
I > S inwestycje większe od planowanych oszczędności
A2
---- - jeżeli wydatki kształtują się na poziomie A2 wówczas dochód y0 nie
P0 może być zrealizowany i powstają niezamierzone inwestycje w postaci
zapasów  luka deflacyjna
 46
A.W.PHILIPS  odkrył, że jeżeli państwo walczyło z inflacją i bezrobociem
to rosła inflacja
stopa inflacyjna
%
sytuacja podobna do
sytuacji w Polsce
stopa bezrobocia
stagflacja  jednocześnie rosła inflacja i bezrobocie
TEORIA MONETARYSTÓW
M.FRIEDMAN ; E.S. PHELIS Są to tzw.krótkookresowe krzywe Philipsa
t3
Długookresowa krzywa Philipsa
stopa
inflacji D E
t2
t1 B C jest równe bezrobocie natural.
inflacja na poziomie B
b1 A stopa bezrobocia
A  wielkość bezrobocia
bezrobocie naturalne , inflacja wynosi 0
następuje podaż pieniądza, przenosimy do punktu B , gdzie bezrobocie jest
mniejsze  wynosi B1 , pojawia się pewna inflacja t1
bezrobocie wraca do punktu A , inflacja pozostaje w tym samym
państwo nie jest w stanie zmniejszyć w sposób trwały wielkości bezrobocia
poniżej poziomu bezrobocia naturalnego, ingerencja państwa na rynku pracy
prowadzi do wzrostu inflacji
bezrobocie mogą zmniejszyć, w krótkim czasie krótkookresowe krzywe
Philipsa- 1
 47
GOSPODARKA OTWARTA
- obejmuje to co dzieje się w kraju i za granicą
- obejmuje wszystko integracja, globalizacja,
Fazy integracji Q1
krzywa transform.
Qy
Krzywa transformacji  jest to granica możliwości produkcyjnych
FAZY INTEGRACJI :
1. Sfera wolnego handlu
- zostają zniesione cła pomiędzy krajami członkowskimi, zaś w przypadku
krajów trzecich każdy kraj członkowski ustala stawki członkowskie
samodzielnie (wg siebie)
2. unia celna
- stawki w stosunku do krajów trzecich są takie same
3. wspólny rynek
- swoboda przepływu kapitału
- swoboda przepływu zasobów siły roboczej
4. unia walutowa
- obejmuje koordynację polityki walutowej, ustala się zakres wahania kursu
walutowego
- tworzy się wspólne rezerwy finansowe oraz zostaje wprowadzona waluta
ECU  pieniądz bezgotówkowy, tylko w formie papierowej
5. unia gospodarcza :
- władzę ekonomiczną sprawują organy międzynarodowe,
- wspólna polityka w sprawach socjalnych
Q1
krzywa transform.
Qy
przejście do kolejnej fazy zwiększa naszą produkcję;
bardziej efektywne
 48
Integracja gospodarcza w procesie szerszym jest częścią procesu
globalizacyjnego
1. Globalizacja towar. rynków zbytu ( handel jest większy niż produkcja
homogeniczność = jednorodność  podobne do siebie , zbliżone)
2. Globalizacja produkcji  rozwija się w ramach wielkich korporacji
transnarodowych, bezpośrednie inwestycje w różnych krajach
3. Globalizacja rynków pracy
4. Globalizacja w sferze finansów  zdominowała pozostałe procesy,
Globalizacja i integracja w ocenie ekonomistów
sceptycy  uważają, że globalizacja doprowadzi do znacznego zwiększenia
bezrobocia w krajach silnie rozwiniętych .20 % zasobów siły roboczej 
wystarczy aby całą ludzkość zaopatrzyć w dobra
BILANS PA
ATNICZY
HANDEL MI
DZYNARODOWY
Bilans płatniczy  jest to zestawienie wszystkich płatności do podanych
pomiędzy rezydentami krajowymi a zagranicą w danym okresie ( zazwyczaj
1 rok)
1. Bilans obrotów bieżących
- bilans handlowy  zestawienie eksportu i importu produktów w
danym kraju ( jest ujemny , gdy kraj więcej towaru wysyła za
granicę)
- bilans usług  zestawienie usług i wydatków pomiędzy rezydentami
z kraju a zagranicą np. usługi transportowe, ubezpieczenia
- bilans procentów i dywidend 
jest to zestawienie wpływów i wydatków rządowych nie z tytułu
obsługi kapitału obcego
bilans wydatków rządowych nie uwzględnionych gdzie indziej 
różne formy pomocy bezpłatnej
2. Bilans obrotów kapitałowych
- przedstawione wszelkie formy przepływu kapitału
- bilans kapitałowy krótkoterminowy  np. pożyczka do 1 roku
- bilans kapitałowy długoterminowy  np. pożyczka powyżej 1 roku
3. Bilans obrotów wyrównawczych 
- zestawienie obrotów dewizowych banku centralnego ( w Polsce
NBP)
Bilans płatniczy jest w równowadze- gdy wszystkie pozycje w bilansie
obrotów bieżących są równe 0.
 49
Główne przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego 
1. Wielkość PKB  gdy wynika on ze zwiększenia wydatków budżetowych
to niekorzystnie wpływa na równowagę bilansu płatniczego
2. Terms of trade ( terms of trejd)  tj. warunki wymiany  gdy one się
poprawiają , to poprawie ulega też bilans handlowy, gdy ceny naszych
produktów na obcych rynkach wzrastają to dodatnio wpływa to na bilans
handlowy
3. Kurs walutowy  wysoki kurs złotówki powoduje to, że nasze produkty są
na rynkach światowych droższe- jest to niekorzystny wpływ
Teoretyczne metody przywracania równowagi w bilansie płatniczym :
1. Ekonomiści klasyczni  uważali, że do równowagi dochodzi w sposób
automatyczny dzięki cenom- to one powodują dojście do równowagi
płatniczej
2. Ekonomiści neoklasyczni  z
ródło nierównowagi, to wg nich różne
kształtowanie się kursów walutowych
J.M. KEYNES  zwrócił uwagę na wydatki budżetowe i inwestycje ( jaki
one maja wpływ na równowagę )
MONETRAYŚCI - zwracają uwagę na kształtowanie się w kraju podaży i
popytu na pieniądz, uważają, że tam, gdzie jest przewaga podaży nad
popytem to są to kraje z nadwyżkami, natomiast , gdy występuje sytuacja
odwrotna  są to kraje deficytowe
HANDEL MI
DZYNARODOWY
-jest częścią międzynarodowych stosunków ekonomicznych
Handel międzynarodowy :
- mamy z nim do czynienia, gdy rozpatrujemy przepływ dóbr, usług pomiędzy
większą liczba krajów lub w całej gospodarce światowej
Handel zagraniczny :
- te same zjawiska , lecz brane pod uwagę z punku widzenia jednego kraju
AUTARKIA  pojęcia przeciwne do handlu międzynarodowego  wynika ona z
przyczyn politycznych , ideologicznych tzw.  robinsonizacja  np. Wielki Mur
Chiński- miał oddzielać Chiny od reszty świata, przeważnie próby jej
wprowadzenia kończyły się niepowodzeniem
Wymiana gospodarcza, która występowała w historii nie zawsze miała charakter
dobrowolny  np. kolonie , RWPG
GA
ÓWNE PODMIOTY HANDLU MI
DZYNARODOWEGO
1. Kraje biorące udział w wymiarze międzynarodowej
2. Organizacje międzynarodowe , które biorą udział w wymianie np. Unia
Europejska
3. Przedsiębiorstwa transnarodowe
4. Przedsiębiorstwa krajowe, te które prowadzą wymianę z zagranicą
5. Organizacje krajowe , biorące udział w wymianie
6. Gospodarstwa domowe i poszczególne osoby
 50
Handel zagraniczny w zależności od różnych kryteriów :
1. Zależnie od formy rozliczeń :
a) pieniężne
b) niepieniężne  towar za towar ( tzw. barter)
2. Zależnie od formy czasu trwania i złożoności wymiany :
a) wymiana prosta  pojedyncza transakcja eksportowa, importowa
b) wymiana złożona  export i import wielu towarów , niejednorodny,
rozłożony w czasie
3. Zależnie od zgodności z prawem :
a) zgodny z prawem exportera i importera
b) zgodny z prawem tylko jednej ze stron
c) niezgodny z prawem obu stron ( państw)
TEORIE W HANDLU MI
DZYNARODOWYM :
1. Teoria psychozy lęku przed brakiem towaru 
- zgodnie z nią handlowano w starożytności
- polegała na tym , że najlepiej sprowadzać do kraju jak najwięcej
dóbr i jak najmniej za nie zaoferować
2. Teoria  merkantylizm  teoria nowożytna ( między feudalizmem a
kapitalizmem)
- uważano, że należy zwracać uwagę aby bilans płatniczy kształtował
się w sposób korzystny ( zwłaszcza bilans handlowy)
- tworzyć jak największy export i ograniczyć import  w wyniku tego
w kraju będzie coraz więcej złota
I.TEORIE KLASYCZNE
II. TEORIE WSPÓA
CZESNE
ad I.
1. Teoria kosztów absolutnych A. Smith
- uważał, że dwa kraje podejmują się wymiany międzynarodowej gdy
transakcja jest korzystna dla jednego i drugiego kraju
- chodzi o to, że w danym kraju pewne dobra produkuje się taniej niż
w innym
2. Teoria kosztów relatywnych D.ROCARDO
- jest rozwinięciem teorii A.Smitha , zgadza się z nim, ale widzi
możliwość wymiany także gdy jeden kraj produkuje wszystkie
dobra drożej
kraje/dobra A B
dobro X 5 6
dobro Y 10 18
5,10  koszt wyprodukowania dobra X i Y w danym kraju
Ricardo nie porównuje kosztów absolutnych tylko relatywne
3. Teoria kosztów realnych
 51
- zwolennicy teorii kosztów realnych zakładają niepełną mobilność
czynników produkcji ( może to powodować zmiany stawek płac,
cen towarów)
- w odróżnieniu do dwóch poprzednich, nie opiera się na kosztach
wyrażonych nakładami pracy, zwraca uwagę na mobilność 
wykorzystanie kapitału aparatu wytwórczego
4. Teoria kosztów alternatywnych
- każdej decyzji towarzyszy efekt korzyści i kosztów
- koszt utraconych możliwości  koszt alternatywny  przeznaczenie
środków na inny cel
- istnieje zapotrzebowanie na wymianę międzynarodową, gdy istnieje
zróżnicowanie kosztów alternatywnych w różnych krajach
5. Teoria obfitości zasobów :
- dany kraj powinien się specjalizować w produkcji dóbr, których
produkcja jest tania , a importować te, których produkcja jest droga
i których jest mało
ad. II  TEORIE WSPÓA
CZESNE
1. Teoria luki technologicznej
- zakłada, że istnieje wyścig krajów w dziedzinie postępu
technicznego
- mówi, że te kraje , które górują w dziedzinie postępu technicznego
wytwarzają dobra wysokoprzetworzone o wyższej cenie, a te kraje
które nie posiadają postępu technicznego wytwarzają dobra tańsze
2. Teoria podobieństwa  preferencji
- bada się popyt reprezentatywny ( tj. ile musimy sprzedać dóbr, żeby
produkcja była minimalnie opłacalna)
3. Teoria zróżnicowania procedur
- zajmuje się produkcją kreującą popyt
- staramy się obojętnie co produkować , byleby znalez
ć popyt
- szeroko rozumiany marketing  chcemy pokazać, że nasz produkt
jest  wyjątkowy ,  lepszy
GA
ÓWNWE PARAGYGMATY w teorii ekonomii :
paradygmat  pojęcie to wprowadził Tomasz Kuhn (kuhn)
- jest to ogólny światopogląd pewnej grupy naukowców, dotyczący
badanego fragmentu rzeczywistości
na światopogląd składają się :
- sposób widzenia
- podejście do rzeczywistości
- zespół założeń i hipotezy
1. Paradygmat neoklasyczny :
- sięga korzeniami do A.Smitha ( twórcy ekonomii klasycznej,
nazywany tez ojcem współczesnej ekonomii)
 52
- 1776r.  jego główna praca  Badania nad naturą i przyczynami
bogactwa narodu w pracy tej jego główne teorie
- uznaje wolny rynek  jako najlepszą strukturę, formę gospodarczą
- konkurencja doskonała  bardzo duża liczba sprzedających
i kupujących
- D. Ricardo  1817 r.   Zasady ekonomii politycznej i
opodatkowania
- J.B.Say  1803   Traktat o ekonomii politycznej  stworzył prawo
rynku tzw.  prawo rynku SAY a - każda podaż tworzy na siebie
popyt  nie jest możliwe wystąpienie nadprodukcji
- T.R.Malthus- ( czyt. Melfus)  pierwszy zakwestionował  prawo
rynku Say a
- neoklasycy : V.S.Jevons (Dżewons)
J.B. Clark ( Klark)
A.C. Pigou (Pigu)
Podstawowe tezy paradygmatu neoklasycznego -
1. Pozostawiona siłom rynkowym gospodarka narodowa zmierza do pełnego
zatrudnienia ( pełnej mobilności) przy optymalnej alokacji
( rozmieszczeniu) zasobów gospodarczych.
Stan ten jest osiągalny dzięki mechanizmowi cenowemu
2. Pieniądz jedynie ułatwia proces wymiany p .T = m . v
3. Aktywna polityka gospodarcza państwa nie może spowodować wzrostu
produkcji i zatrudnienia  państwo powinno troszczyć się o utrzymanie i
doskonalenie porządku prawnego, który pozwoliłby w pełni rozwinąć się
mechanizmowi konkurencji
PARADYGMAT KEYENSOWSKI
- miał swój początek w roku 1936 ( kilka lat po wielkim kryzysie gospodarczym
1929-1930)  główna praca KEYNES a  Ogólna teoria zatrudnienia , procentu i
pieniądza
- sceptycyzm co do działania mechanizmu rynkowego, wolny rynek
sam nie doprowadzi do równowagi
- gospodarka pozostanie sama sobie, nie jest stabilna, przejawem tego
jest nadprodukcja, inflacja, bezrobocie
- uważa się , że państwo poprzez aktywną politykę może skutecznie
walczyć z bezrobociem i inflacją
RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I PIENI
DZA : MODEL IS = LM
ZAA
OŻENIA:
1. Przedsiębiorstwa dostosowują swoją produkcję do popytu na dobra
Ytde = Ytd
popyt oczekiwany = popyt faktyczny
 53
opóz
nienie LUNBERGA 
Ytde = Yt-1d
popyt oczekiwany = popyt z okresu poprzedniego
2. Oczekiwania przedsiębiorstw są zawsze trafne
3. Popyt na dobra składa się z prywatnej konsumpcji oraz inwestycji : C + I
4. Konsumpcja zależy od bieżącego dochodu ponadto uwzględnia się
konsumpcję autonomiczną ( pewne minimum, poniżej którego zejść nie
można)
opóz
nienie ROBINSONA-
- planując większość konsumpcji i wydatków uważamy, że dochody będą takie
same jak w okresie poprzednim
Krzywa IS  zbiór różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej , przy
których rynek dóbr znajduje się w równowadze
stopa %
IS ( nachylenie ujemne) wysokiej stopie procentowej
musi odpowiadać niski dochód lub odwrotnie  aby była
zachowana równowaga )
dochód
Krzywa LM  zbiór różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej przy
których rynek pieniężny znajduje się w równowadze
stopa %
LM ( nachylenie dodatnie  niskiej stopie procentowej
odpowiada niski dochód i odwrotnie  aby była
zachowana równowaga na rynku pieniężnym)
dochód
stopa %
IS LM
r1 A B
45
r0
E
r3 D C
Y1 Y0 Y2 dochód
punkt E  ekulibrium równowagi
 54
interpretacja:
 punkt E ( Y0, r0)  obydwa rynki równoważą się , rynek dóbr i
rynek pieniądza są zrównoważone
 punkt A ( Y1, r1)  pozwala na osiągnięcie równowagi tylko na
rynku dóbr ( IS)
przy stopie procentowej  r1 dochód w wysokości Y1 okazuje się zbyt niski dla
zapewnienia równowagi na rynku pieniądza. Jeżeli dochód jest zbyt niski to
popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z daną
wielkością jego podaży. nadwyżka podaży pieniądza spowoduje spadek stopy
procentowej
procesy dostosowawcze będą trwały tak długo aż stopa procentowa nie obniży
się do poziomu r0
sytuacja odwrotna : gdy stopa procentowa wynosi r2 a dochód Y2 znajdujemy się
w punkcie C , dochód okazuje się za wysoki z punktu widzenia równowagi na
rynku pieniądza wystąpi nadwyżka popytu na pieniądz, która wpłynie na wzrost
stopy procentowej
GA
ÓWNE NURTY WSPÓA
CZESNEJ
EKONOMII
1. Nurt  nowa szkoła klasyczna w makroekonomii
- przedstawiciele  PATRIC MINFORD
ROBERT LUCAS
TOMAS SARGENT
( NURT PRAWNICZY  GOSPODARKA LIBERALNO-
KONSERWATYWNA)
- do równowagi na wszystkich rynkach ( podaży i popytu) dochodzi
w sposób bardzo szybki
- racjonalne oczekiwania  ludzie posiadają wszystkie informacje
niezbędne do podjęcia decyzji i podejmują ją właściwie, nie
formułują fałszywych diagnoz
- władze nie powinny ingerować w gospodarkę , trzeba kreować
podaż, zwiększać produkcję potencjalną np. obniżać podatki
2. Monetaryści
- przedstawiciele  M.FRIEDMAN ( 1976  Nobel z ekonomii)
- dochodzenie do równowagi nie tak szybkie
- polityka pieniężna, walka z inflacją ( krzywa Philipsa)  aktywna
polityka państwa w zakresie bezrobocia , nie jest w stanie na stałe
go zlikwidować, powstaje tylko inflacja
 55
3. Elektycznie KEYENSIŚCI
- elektyzm  łączenie różnych teorii ze sobą nie związanych
- przedstawiciele  J.MEANDE, J. HICKS, J. TOBIN, R.SOLOW
- są to Keyenśiści  na krótką metę , na dłuższą metę  monetaryści
4. Skrajni KEYENSIŚCI
-przedstawiciele N.KALDOR, W. GODLEY
- najbardziej lewicowi
- warunek osiągnięcia równowagi  stała, długookresowa integracja
państwa  rynek pracy nieelastyczny
wyszczególnienie nowa szkoła monetaryści elektyczni skrajni
klasyczna KEYENŚIŚCI KEYENŚIŚCI
1.osiąganie bardzo szybko dość szybko dośc wolno bardzo, bardzo
równowagi wolno , bez
rynkowej ingerencji
państwa 
nigdy
2. pełne będziemy trochę dalej, ale pełne bardzo daleko
zatrudnienie , zawsze bardzo nigdy nie za zatrudnienie
wykorzystanie blisko daleko może być
maszyn , daleko
urządzeń itp
3. horyzont nie ma znaczenie ważniejsza nie lekceważą krótki okres
czasowy analizy czy analiza jest analiza krótkiego jest bardzo
gospodarki, krótko czy długodystansowa okresu, analiza ważny
krotko czy długoterminowa- krótkookresowa
długoterminowa bo dochodzenie jest dla nich
analiza do równowagi ważna
jest i tak bardzo
szybkie
4. Wnioski dla polityka ważniejsza równie ważne istotne tylko
polityki podażowa polityka zarządzanie zarządzanie
gospodarczej ( zwiększająca podażowa i popytem jak i popytem 
potencjalną należy unikać podażą tylko ono ma
produkcję) gwałtownych znaczenie
zmian popytu
TEORIE :
Nowa szkoła austryjacka :
F. von HAYEK ( nobel w 1974r.)
- bliski ideowo nowej szkole klasycznej
- zwolnienie konkurencji doskonałej
 56
- państwo w żaden sposób nie jest w stanie zastąpić rynku w alokacji
zasobów
- przeciwnik nurtu keysowskiego
- rząd powinien zając się wyłącznie tworzeniem prawa, aby
gospodarkę doprowadzić do konkurencji doskonałej
( przeciwdziałać prawnie tworzeniu monopoli)
Ekonomiczna teoria polityki
- analizuje ramy polityczne, w których działa gospodarka
- rozwija się niezależnie w USA - K.ARROW ( teoria wyboru
publicznego  Nobel w 1972r.), J. BUCHANAM (Nobel- 1986)
- w Europie  nowa ekonomia polityczna ( W.NISKANEN,
B.FREY)
- pod uwagę bierze się rząd, partie, grupy interesu
- główny podmiot decyzyjny  jednostka pomimo, że działa w
interesie ogółu  to realizuje swój własny cel
- zgadzają się z HAYKIEM  państwo nie jest doskonałe tylko rynek
- cykl koniunkturalny  polityczny  ich zdaniem wahania tego cyklu
wynikają z sytuacji politycznych ( poprawa przed wyborami dla
zdobycia elektoratu)
Ekonomia podaży  strony podażowej
- zbiór propozycji i połączonych poglądów na różne tematy, dla
gospodarki
- rozwinęła się w USA tzw. REGANOMIKA  za prezydentury
Regana wiele tych postulatów starano się zrealizować
- przedstawiciele  A. LAFFER, G.GILDER, J.WANNISKY
- poglądy liberalna  zwolennicy wolnego rynku
- likwidacja zjawisk zakłócających mechanizmy rynkowe np.
ingerencja państwa w gospodarce poprzez zwiększanie podatków 
fałszują decyzje podejmowane przez podmioty o rozmieszczeniu
zasobów
- zalecają redukcję podatków
- wprowadzenie ulg podatkowych
- subsydiowanie ( dopłata) do szkolenia, kształcenia zawodowego
- organizowanie sektora publicznego
MARKSIZM
- przedstawiciele : MARKS , ENGELS
- wyzysk społeczeństwa
- krytyka kapitalizmu
- stworzył większe zniewolenie gospodarcze niż krytykowany przez
niego kapitalizm
 57
PYTANIA EGZAMINACYJNE
egzamin : 3 lipca 2004r. godz. 14.00
czas trwania : 45 min  3 pytania ( 1- mikroekonomia, 2  makroekonomia)
1. Problem rzadkości zasobów i technologii  klasyfikacja zasobów
2. Sposoby wnioskowania w ekonomii
3. Zasada optymalizacji
4. Obieg okrężny pieniądza w gospodarce
5. popyt i podaż  czynniki powodujące zmiany ( nie cenowe )  wykresy
6. równowaga rynkowa
7. elastyczność  rodzaje , determinanty popytu i podaży
8. Krzywa obojętności konsumenta
9. MSS  marginalna stopa substytucji
10. Linia budżetowa
11. Funkcja produkcji ( jedno, dwuczynnikowa)
12. Koszty produkcji ( krzywe, koszty marginalne)
13. formy konkurencji
14. ustroje gospodarcze  jaki w Polsce ?
15. PKB i jego kategorie ( PKN, PNB itp.)
16. Metoda SNA
17. Determinanty dochodu
18. Funkcja konsumpcji i oszczędzania ( wykresy  pamiętać o oznaczeniu osi)
19. Funkcje państwa w gospodarce- alokacyjna, redystrybucyjna
20. Problemy równowagi  popytowa i podażowa- sprzężenie zwrotne
21. Asymetria nierównowagi
22. Pieniądz
23. Funkcje pieniądza
24. Teoria ilościowa i dochodowa pieniądza
25. Bank centralny i jego funkcje
26. Instrumenty Banku Centralnego oddziaływania na podaż pieniądza
27. Budżet- jego funkcje, podatki
28. Krzywa Laffera
29. Wzrost gospodarczy  pojęcia ( jednoczynnikowy model wzrostu
gospodarczego)
30. Teorie rozwoju gospodarczego( klasyczna , startu itp.)
31. Bariery rozwoju  np. ekologiczna
32. Cykle koniunkturalne  wykres, fazy, ile trwają  teorie ekonomistów o cyklach
33. Bezrobocie  rodzaje, koszty, przyczyny ( keynesowski i neoklasyczny 
wykresy, teoria insider-outsider, krzywa Beveridge a)
34. Inflacja  rodzaje, przyczyny ( dominanty popytowe i kosztowe , przyczyny,
rysunek  keyensowskie wyjaśnienie, luka inflacyjna)
35. Krzywa Philipsa i jej modyfikacje ( monetaryści  wykresy)
36. Integracja ( 5 faz)
37. Bilans płatniczy  elementy składowe  przyczyny nierównowagi bilansu-
metody przywracania równowagi
38. Handel międzynarodowy  teorie klasyczne, współczesne
paradygmaty- założenia i przedstawiciele , gł. poglądy IS-LM