Statystyka opisowa i ekonomiczna  Wykład 1 ( 22.02.09 )
Podręczniki:
Podstawowy:
Wiesław Sadowski   Statystyka dla ekonomistów
Zastępcze:
Aleksander Zegaś   Metody statystyczne
Sobczyk M.   Statystyka
Potocznie przez słowo statystyka rozumiemy zbiór informacji liczbowych o jakimś zjawisku
przejawiającym się w zachodzeniu dużej ilości faktów. W tym znaczeniu mówimy na przykład o
statystyce handlu zagranicznego Polski. Jednakże słowo to nie jest jednoznaczne:
Statystyka
Podstawowym pojęciem w nauce statystyki jest populacja generalna, zwana też zbiorowością
statystyczną.
Populacja generalna musi być precyzyjnie określona, a więc jednoznacznie muszą być
określone jednostki (elementy) wchodzące w skład badanej populacji. Trzeba tu odpowiedzieć na trzy
pytania: Co badamy? Gdzie badamy? Kiedy badamy?
Trzeba też ustalić właściwości, czyli cechy, które interesują nas w danym badaniu . Są cechy
ilościowe, oraz jakościowe.
Cechy statystyczne występują w różnych wariantach. Występowanie różnych wariantów
cechy, czyli zjawisko zmienności, stanowi o tym, że do badania populacji generalnej potrzebne są
specjalne metody, a mianowicie metody statystyczne.
Istnieją populacje skończone (o skończonej ilości elementów) oraz populacje nieskończone (o
nieskończonej ilości elementów)
Obok populacji generalnej, będziemy też mieli do czynienia z populacją próbną, czyli próbą
Istnieją cztery podstawowe etapy badania statystycznego:
a) Obserwacja statystyczna  to nic innego jak zbieranie informacji o wszystkich jednostkach
badanej populacji generalnej lub próbnej.
b) Prezentacja wyników badania. Podstawowymi narzędziami prezentacji są tablice i wykresy.
c) Opis statystyczny polegający na syntetycznym scharakteryzowaniu populacji za pomocą
odpowiednio wyliczonych charakterystyk populacji zwanych parametrami. W przypadku
populacji próbnej owe charakterystyki noszą nazwę statystyk. Opis kończy się zwykle analizą
znaczenia uzyskanych wartości poszczególnych parametrów i statystyk.
d) Wnioskowanie statystyczne . Ten etap występuje w przypadku badania populacji próbnej 
chodzi tu o wyciągnięcie wniosków w stosunku do populacji generalnej.
Naukę statystyki dzielimy na dwie części:
Znaczenie statystyki (zarówno w sensie nauki jak i w sensie zbiorów informacji liczbowych) jest we
współczesnym świecie ogromne. Kiedyś słynny pisarz angielski H. G. Wells przewidział to, pisząc:
Statystyczne myślenie stanie się pewnego dnia tak niezbędne dla świadomego obywatela, jak
umiejętność czytania i pisania.
Prezentacja danych statystycznych
Jednym z podstawowych narzędzi badawczych statystyki jest szereg rozdzielczy. Rozdziela on całą
populację według wariantów badanej cechy.
A oto przykład szeregu rozdzielczego dla cechy jakościowej:
Ludność Polski według płci
(wg. Spisu próbnego z 17. V. 1995)
Płeć W tysiącach
Mężczyz
ni 18771
Kobiety 19849
y
ródło: R. S. 2002
Zamiast liczebnościami można posługiwać się częstościami:
18771
= 0,486
Dla mężczyzn:
38620
19849
Dla kobiet:
= 0,514
38620
W przypadku cechy ilościowej budowa szeregu rozdzielczego jest nieco bardziej skomplikowana, jeśli
występuje duża liczba wariantów. Wówczas populację dzielimy na grupy, ustalając przedziały
wartości cechy (tzw. przedziały klasowe) i do jednej grupy zaliczamy te elementy populacji, które
charakteryzują się wartościami cechy należącymi do danego przedziału. Jeśli to możliwe tworząc
przedziały kierujemy się następującymi zasadami:
a) Jednakowa długość przedziału;
b) Budując przedziały kierujemy się merytoryczną treścią ich zawartości;
c) Liczba przedziałów nie powinna być zbyt duża
Podany zostanie przykład szeregu rozdzielczego, w którym  ze względów merytorycznych 
przedziały mają różną długość. Przykład ten dotyczy ludności Polski badanej ze względu na wiek
Ludność Polski wg. wieku
( stan w dniu 31. 12. 2000 )
Wiek W tysiącach
Poniżej 3 lat 1146,5
3 - 6 1731,2
7  14 4395,2
15 657,3
16 678,8
17 695,7
18 687,5
19 646,6
20  24 3210,1
25  29 2855,1
30  44 8143,5
45  64 9059,6
65 i więcej 4746,1
ogółem 38644,2
y
ródło: R. S. 2002
W przypadku gdy przedziały klasowe mają różną długość, ze szczególną ostrożnością należy podejść
do porównywania liczebności tych przedziałów.
Zilustrowane to zostanie przykładem:
Emigracja z Polski w 1993 r.
Wiek Liczba Natężenie
emigranta emigrantów liczebności emigr. na przedział pięcioletni
Poniżej 18 lat 4837 1344
18  19 1007 2518
20  24 2240 2240
30  59 8931 1488
60 i więcej 2296 (287)
Ogółem 21376
y
ródło: R. S. 2002, obliczenia własne
Jako standardową długość przedziału przyjęto 5 lat. Dla każdego rzeczywistego
przedziału obliczono ile w jego długości mieści się przedziałów standardowych. Przez tę liczbę
dzielono liczebność przedziału otrzymując odpowiednie natężenie.
Powyższe szeregi rozdzielcze przedstawiono przy pomocy tablic statystycznych, które
stanowią ważne narzędzie prezentacji wyników badań statystycznych.
Tablice mogą być różne, ale zawsze dotyczą określonych populacji i określonych cech.
Obok tablic powszechnym narzędziem prezentacji wyników badań statystycznych są
wykresy.
Istnieją trzy główne sposoby graficznego przedstawiania szeregu rozdzielczego:
histogram, wielobok liczebności (lub częstości) oraz krzywa liczebności (lub częstości)
Histogram jest wykresem słupkowym w układzie współrzędnych. Na osi odciętych
zaznaczone są odcinki odpowiadające kolejnym długościom przedziałów. Na tych odcinkach  jako
podstawach  budowane są prostokąty. Ich wysokość równa jest liczebności odpowiedniego
przedziału lub natężeniu liczebności, w przypadku niejednakowej długości przedziałów.
A oto dwa przykłady histogramów z przedziałami o jednakowej i niejednakowej
długości.
Wkłady na kontach rach. oszcz. - rozl. pracowników
zakładu X wg. stanu na 31.12.2000
Wysokość wkładu w 10 zł Liczba wkładów
0  250 10
250  500 12
500  750 20
750  1000 25
1000  1250 30
1250  1500 28
1750  2000 15
2000  2250 6
2250  2500 3
Ogółem 175
Wkłady na kontach ROR
pracowników zakładu X w dn. 31.12.2000
Wysokość Liczba wkładów Natężenie
wkładu
w 10 zł
0  500 22 11
500  750 20 20
750  1000 25 25
1000  1250 30 30
1250  1500 28 28
1500  2500 50 12,5
Ogółem 175
( czerwona linia oznacza krzywą liczebności )