Metoda Dobrego Startu
Metoda dobrego Startu, opracowana przez Martę Bogdanowicz,
jest przeznaczona dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym,
a niektóre ćwiczenia mogą być też polecane dwu- i trzylatkom.
jej założeniem jest jednoczesne rozwijanie funkcji wzrokowych,
słuchowych, językowych, dotykowo-kinestetycznych i motorycznych
oraz ich integracji percepcyjno-motorycznej.
Funkcje te leżą bowiem u podstaw złożonej czynności czytania i pisania.
Marta Bogdanowicz
Metoda dobrego Startu
Marty Bogdanowicz
ZaJęcIa WProWaDZaJącE
ajęcia prowadzone Metodą Dobrego Startu (MDS), sposób rozpoczynania zajęć ma już 20-letnią historię, gdyż
o czym była już mowa w poprzednim artykule, tekst piosenki Witaj Marta Bogdanowicz wymyśliła w 1990
Zprzebiegają według stałego schematu: zajęcia wpro- roku, jadąc pociągiem na trasie Londyn  Bristol. Inspiracją
wadzające, zajęcia właściwe (w tym: ćwiczenia ruchowe, stała się obserwowana przez nią sytuacja: kiedy grupa dzie-
ćwiczenia ruchowo-słuchowe, ćwiczenia ruchowo-słu- ci ze szkoły specjalnej w Londynie śpiewała swojemu kole-
chowo-wzrokowe) oraz zajęcia końcowe. W niniejszym dze jakże prostą piosenkę: Michaś tańczy o-la-la, o-la-la, o-la-
odcinku przyjrzymy się dokładnie pierwszemu etapowi, la, Michaś tańczy o-la-la przez cały dzień, na twarzy chłopca
czyli zajęciom wprowadzającym. Zajęcia te stanowią przy- malowała się ogromna radość. Piosenka Witaj zadomowiła
gotowanie do właściwych zajęć. Ich celem jest rozwijanie się na zajęciach z dziećmi w całym kraju. Służy budowaniu
koncentracji uwagi dziecka, jego umiejętności społecznych, ich poczucia tożsamości, indywidualizacji i integracji, jest
kształtowanie orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni także z
ródłem radości dla wszystkich uczestników.
oraz ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych. Kolejne fazy
zajęć wprowadzających to: ćwiczenia rozwijające świado-
mość osoby, ćwiczenia kształtujące orientację w schemacie
Kształtowanie orientacji w schemacie ciała:
ciała, ćwiczenia kształtujące orientację w przestrzeni, na-
uka piosenki lub wierszyka oraz ćwiczenia językowe. o rozpoznawanie, nazywanie i wskazywanie części własnego ciała (bez określania
stron ciała);
o rozpoznawanie i nazywanie prawej ręki i wskazywanie nią części własnego ciała
Ćwiczenia rozwijające świadomość osoby
(bez określania jego stron);
o rozpoznawanie i nazywanie prawej ręki, wskazywanie nią i nazywanie części
Zajęcia należy rozpocząć powitaniem. Służą temu takie ge- ciała leżących po prawej stronie;
sty jak podanie dłoni czy  przybicie piątki . Dzieci mogą o rozpoznawanie i nazywanie lewej ręki i wskazywanie nią części własnego ciała
się także witać piosenką, której słowa kieruje się kolejno (bez określania jego stron);
do wszystkich uczestników zajęć. Taka forma rozpoczęcia o rozpoznawanie i nazywanie lewej ręki, wskazywanie nią i nazywanie części ciała
spotkania uświadamia każdemu dziecku jego tożsamość, leżących po lewej stronie;
daje mu poczucie własnej wartości, umożliwia budowanie o rozpoznawanie i nazywanie prawej ręki, wskazywanie nią i nazywanie części
więzi w grupie. Dzieciom można zaproponować takie pio- ciała leżących po lewej stronie;
senki, jak: Witaj1 (s. 8), Czy jesteś z nami (s. 9), Jak się czujesz o rozpoznawanie i nazywanie lewej ręki, wskazywanie nią i nazywanie części ciała
(s. 11), Dobrze, że jesteś (s. 13), I ty musisz być (s. 14). Ten leżących po prawej stronie;
o wskazywanie części ciała leżących po prawej stronie u osoby stojącej naprzeciw;
1) Wszystkie zabawy zamieszczone w artykule oraz wiele innych ciekawych
o wskazywanie części ciała leżących po lewej stronie u osoby stojącej naprzeciw;
propozycji można znalez
ć w książce opracowanej przez Martę Bogdano-
o rozpoznawanie, nazywanie i wskazywanie części ciała leżących po prawej i lewej
wicz W co się bawić z dziećmi? Piosenki i zabawy wspomagające rozwój
dziecka; przy nazwach zabaw są podane numery stron, na których można stronie własnego ciała oraz ciała osoby stojącej naprzeciw.
je znalez
ć.
bliżej przedszkola 11.110 listopad 2010
38 Ą�
blizejprzedszkola.pl
Labada (s. 75), Dziewuszka (s. 63), Lata osa (s. 62), Na zielonej łące
o Witaj  str. 8: grupa siedzi w kręgu na podłodze. Jeśli
(s. 74), Głowa, ramiona (s. 66), Boogi-woogi (s. 78-79; ze zwrotką
w zabawie uczestniczą opiekunowie, siedzą razem z dzieć-
tylko o prawej ręce) oraz Prawa strona (s. 82).
mi  obok nich lub trzymając je na kolanach. Piosenkę na-
leży powtórzyć tyle razy, ile jest dzieci, za każdym razem
o Prawa strona  str. 82:
wymieniając imię innego dziecka. Można też podkreślić
gestem, do której osoby piosenka jest adresowana.
Prawa ręka, noga prawa,
cała strona też jest prawa.
Prawe ucho, oko mam,
x2
}
prawym łokciem w bok ci dam.
Witaj... (imię), witaj...(imię),
(1, 2, 3): Dzieci wskazują odpowiednie części ciała,
Jak się masz? Jak się masz?
(4): udają, że szturchają sąsiada.
Wszyscy cię witamy,
wszyscy cię kochamy.
o Dziewuszka  str. 63:
Bądz
wśród nas, bądz
wśród nas.
(1-2): uczestnicy zabawy patrzą na dziecko i machają do
niego, zaglądają mu w oczy,
(3): wyciągają ręce w geście powitania,
(4): krzyżują ręce na piersiach,
(5): wszyscy chwytają się za ręce.
Ostatni wers tej piosenki można modyfikować, np. śpiewa-
Tu paluszek, tu paluszek,
jąc dziecku, które stoi z boku: Chodz
do nas, Wróć do nas.
tu pośrodku jest mój brzuszek.
Tu jest rączka, tutaj druga,
a tu oczko sobie mruga.
o Jak się czujesz  str. 11: wywołane dziecko wyraża
Tu jest buz
ka i ząbeczki,
swoje samopoczucie mimiką i gestem.
tu wpadają cukiereczki.
Tu jest nóżka i tu nóżka,
a tu cała jest dziewuszka.
(1): Dziecko samodzielnie lub przy pomocy dorosłego
pokazuje palec wskazujący jednej, a potem drugiej
dłoni,
(2): wskazuje brzuch,
(3): podnosi jedną, a potem drugą rękę,
(4): wskazuje oko,
(5): pokazuje usta i zęby,
(6): naśladuje wkładanie cukierków do ust,
(7): podnosi jedną, a potem drugą nogę,
Dzień dobry... (imię), witamy cię.
x2 (8): wykonuje pełny obrót, zakreślając wokół własnego
}
Jak się dziś czujesz, pytamy cię?
ciała okrąg; kłania się, w nagrodę otrzymuje brawa.
Dzieciom pięcioletnim proponuje się zabawy, podczas któ-
Ćwiczenia kształtujące
rych rozpoznają, wskazują i nazywają poszczególne części
orientację w schemacie ciała
ciała oraz rozróżniają prawą i lewą stronę własnego ciała.
Spośród zabaw kształtujących świadomość prawej i lewej
Ćwiczenia te mogą mieć formę powitania, zabawy ruchowej
strony ciała warto zaproponować zabawę Praczki (s. 76) lub
lub zabawy muzyczno-ruchowej, podczas której dzieci rozpo-
Boogi-woogi (s. 78-79).
znają, wskazują i nazywają części ciała. Podczas organizowania
ćwiczeń rozwijających orientację w schemacie ciała należy pa-
R E K L A M A
miętać o zasadzie stopniowania trudności, gdyż zbyt wczesne
przechodzenie do bardziej skomplikowanych ćwiczeń może
jedynie potęgować problemy u dzieci. Najmłodszym przed-
książkę
szkolakom należy proponować zabawy pozwalające utrwalić
nazwy poszczególnych części ciała, a następnie prawą rękę W co się bawić
i prawą stronę ciała. Posłużyć temu mogą zabawy takie jak:
z dziećmi
kupisz w sklepie BlizejEdukacji.pl
bliżej przedszkola 11.110 listopad 2010
Ą� 39
Metoda Dobrego Startu
W czasie przeznaczonym na ćwiczenia usprawniające orien-
o Boogi-woogi  str. 78-79: dzieci tańczą w kole, twarza-
tację w schemacie ciała należy proponować dzieciom zaba-
mi zwrócone do środka i ruchem ilustrują treść piosenki
wy kształtujące świadomość zarówno ciała, jak i palców.
jak w przykładzie I. W następnych zwrotkach wymie-
Spośród licznych tzw. zabaw paluszkowych warto zapropono-
niają kolejne części ciała, np. lewą rękę, prawą i lewą
wać dzieciom takie zabawy, jak: Sroczka (s. 56), Każda rączka
nogę, ramiona, kolana, biodra, stopy, uszy, policzki.
(s. 53), Rodzina paluszków (s. 60-61).
o Rodzina paluszków  str. 60-61: dorosły nawołuje,
a dziecko odpowiada, poruszając odpowiednim palcem
(dłoń otwarta) lub wysuwając odpowiedni palec (dłoń za-
mknięta). Pod koniec zabawy wykonuje ruch obrotowy
ręką i porusza wszystkimi palcami.
W zabawie z młodszym dzieckiem prowadzący zajęcia
nawołuje i odpowiada, chwytając dziecko za odpowied-
ni palec.
Do przodu prawą rękę daj,
do tyłu prawą rękę daj,
do przodu prawą rękę daj
i pomachaj nią.
Ref. Bo przy boogie,
boogie-woogie
trzeba w koło kręcić się,
no i klaskać trzeba, raz, dwa, trzy.
Boogie-woogie, ahoj! (x3)
I od nowa zaczynamy taniec ten.
Do przodu lewą rękę daj,
do tyłu lewą rękę daj,
do przodu lewą rękę daj
i pomachaj nią.
Ref. Bo przy boogie, boogie-woogie...
Do przodu prawą nogę daj,
do tyłu prawą nogę daj,
do przodu prawą nogę daj
i pomachaj nią.
Ref. Bo przy boogie, boogie-woogie...
Przykład I:
(1): Wyciągają prawą rękę do przodu,
Krzysio Kciuk, Krzysio Kciuk! Pokaż się!
(2): przenoszą ją do tyłu,
Jestem tu, jestem tu i witam cię.
(3): znów do przodu,
Wojtek Wskazujący, Wojtek Wskazujący! Pokaż się!
(4): machają nią.
Jestem tu, jestem tu i witam cię.
ref. (1,2): Dzieci tańcząc, wykonują pełny obrót, Witek Wielki, Witek Wielki! Pokaż się!
Jestem tu, jestem tu i witam cię.
(3): klaszczą,
Staś Serdeczny, Staś Serdeczny! Pokaż się!
(4): zbliżają się do środka koła, podskakują, unosząc ręce
Jestem tu, jestem tu i witam cię.
do góry i wykrzykują: Ahoj!, następnie cofają się,
Marek Mały, Marek Mały! Pokaż się!
podskakują w górę i ponownie wykrzykują: Ahoj!,
Jestem tu, jestem tu i witam cię.
kolejny raz zbliżają się do środka koła podskakują
Rodzinko Paluszków, Rodzinko Paluszków! Pokaż się!
i wykrzykują: Ahoj!,
Jesteśmy tu, jesteśmy tu i witamy cię.
(5): cofają się i klaszczą.
Szczegółowy opis etapów kształtowania orientacji w schemacie ciała u dzieci starszych został ujęty w tabelach
opublikowanych w programach Od piosenki do literki  część 1 i Od piosenki do literki  część 2.
książki kupisz w sklepie BlizejEdukacji.pl
bliżej przedszkola 11.110 listopad 2010
40 Ą�
blizejprzedszkola.pl
zy, sylaby i głoski/fonemy. Dzieci dokonują operacji na pozio-
Ćwiczenia kształtujące
mie epijęzykowym (nieświadomym), stwierdzając, czy dwa
orientację w przestrzeni
słowa się różnią, oraz na poziomie metajęzykowym (z udzia-
łem świadomości fonologicznej), objaśniając, na czym polega
Ćwiczenia te uczą rozróżniania kierunków oraz stosowa- ta różnica, czyli jaką głoską różni się podana para słów.
nia pojęć określających relacje przestrzenne: góra  dół,
Kompetencję językową w aspekcie fonologicznym rozwija
nad  pod, obok, w, dookoła, strona lewa  strona prawa.
się przez ćwiczenia polegające na: różnicowaniu i rozpo-
Najpopularniejsze zabawy stosowane do tych ćwiczeń to
znawaniu głosek/fonemów (słuch fonemowy); porówny-
tzw. pląsy zuchowe, jak Idzie zuch (Wycieczka) (s. 86), Pingwin
waniu paronimów, czyli słów o podobnym brzmieniu, np.
(s. 88) lub Kołyszemy się (s. 91).
różniących się tylko jedną głoską/fonemem; dokonywaniu
analizy sylabowej i głoskowej/fonemowej wyrazów; wy-
o Kołyszemy się  str. 91: dzieci siedzą w rzędzie na krze- odrębnianiu ze słów głosek/fonemów lub sylab jednako-
słach z rękoma ułożonymi na ramionach osób siedzących wo brzmiących na początku słów (aliteracje) lub na końcu
obok. Odpowiednim ruchem ilustrują treść piosenki. (rymy); dokonywaniu syntezy sylabowej i głoskowej/fone-
mowej wyrazów; dokonywaniu innych operacji na sylabach
i głoskach/fonemach, np. porównywanie słów różniących
się liczbą, jakością lub kolejnością głosek/fonemów; opusz-
czaniu, dodawaniu, przestawianiu sylab i głosek/fonemów
w słowach oraz odszukiwaniu słów ukrytych w dłuższych
wyrazach.
Kompetencję językową w aspekcie syntaktycznym rozwija
Na prawo, na lewo się kołyszemy,
się przez ćwiczenia polegające na: wyodrębnianiu w tekstach
na prawo, na lewo kołyszmy się.
zdań lub słów; ustalaniu poprawności zdań pod względem
Do przodu, do tyłu się kołyszemy,
gramatycznym i przekształcaniu form gramatycznych.
do przodu, do tyłu kołyszmy się.
Kompetencję językową w aspekcie semantycznym rozwija
Do góry i na dół razem wstajemy,
się poprzez ćwiczenia polegające na: poszerzaniu słowni-
do góry i na dół, jak dobrze nam!
ctwa; uwrażliwianiu na znaczenie słów; różnicowaniu zna-
czenia słów; definiowaniu wyrazów oraz zaliczaniu ich do
właściwej kategorii (np. nazwy zwierząt, imiona chłopców).
nauka piosenki lub wierszyka
Wymienione wyżej ćwiczenia umożliwiają kształtowanie
oraz ćwiczenia językowe
kompetencji językowej zarówno w aspekcie odbioru, jak
i budowania wypowiedzi. Prowadzi się je na tekście pio-
Ten etap służy poznawaniu przez dzieci piosenki lub wier- senki (lub wierszyka) powiązanej ze wzorem (figurą geo-
metryczną lub literą), który jest opracowywany podczas
szyka w całości lub wybranego fragmentu, który będzie im
danych zajęć.
towarzyszył w dalszej części zajęć. Prowadzący rozmawia
z grupą na temat utworu, wyjaśnia znaczenie trudnych
Opracowała: Aneta Wojnarowska
słów. Rozmowę o piosence lub wierszyku i ćwiczenia ję-
zykowe można prowadzić, korzystając z pytań i poleceń
Bibliografia:
zamieszczonych w scenariuszach zajęć znajdujących się
Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu, Warszawa 2004.
w publikacjach programów MDS. Dołączone są do nich
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Piosenki
również prezentujące daną piosenkę lub wierszyk ilustra- do rysowania, Gdańsk 2006.
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Od wier-
cje, które powinny towarzyszyć rozmowie dzieci z nauczy-
szyka do rysunku dla dzieci 3 4-letnich, Gdańsk 2009.
cielem. Uwzględniając możliwości dzieci, należy wybierać
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Od wier-
jedynie te pytania, które nie sprawią im zbyt dużych trud-
szyka do rysunku dla dzieci 5-letnich, Gdańsk 2008.
ności, należy też zachęcać uczestników zajęć do sponta-
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Od pio-
nicznych wypowiedzi i zadawania pytań. senki do literki  część 1, Gdańsk 2006.
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Od pio-
Ćwiczenia językowe rozwijają kompetencję językową w za-
senki do literki  część 2, Gdańsk 2010.
kresie trzech aspektów: fonologicznego, syntaktycznego i se-
Bogdanowicz M., W co się bawić z dziećmi? Piosenki i zabawy wspomagające
mantycznego. W ćwiczeniach wykorzystuje się zdania, wyra- rozwój dziecka, Gdańsk 2009.
Prof. dr hab. Marta Bogdanowicz  dziecięcy psycholog kliniczny, Aneta Wojnarowska jest nauczycielem kontraktowym w Samo-
dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, założyciel- rządowym Przedszkolu nr 76 i asystentem w Instytucie Pedagogiki
ka, wieloletnia wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa Dysleksji, Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
wiceprzewodnicząca Europejskiego Towarzystwa Dysleksji, członek Ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczania języka polskie-
międzynarodowych towarzystw naukowych. go jako obcego na UP w Krakowie.
Jej prace i badania dotyczą głównie psychologii klinicznej dziecka, W pracy zawodowej najchętniej wykorzystuje elementy alternatyw-
dysleksji rozwojowej, leworęczności, profilaktyki niepowodzeń szkol- nych metod nauczania, które pozwalają rozwijać potencjał twórczy
nych i terapii pedagogicznej. każdego dziecka.
bliżej przedszkola 11.110 listopad 2010
Ą� 41