Związek Polskich Kawalerów Maltańskich
Budowanie regionalnego systemu
Maltańskie Centrum Pomocy
wczesnej interwencji
30-227 Kraków, Al. Kasztanowa 4A
dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym
tel. [phone]
w celu jej wzmocnienia i lepszej integracji społecznej
[e-mail]
www.wczesnainterwencja.eu
www.centrummaltanskie.eu
Rola pedagoga specjalnego w zespole wczesnej interwencji
Monika Link- Lenczowska
Problemy z jakimi spotykają się rodzice dziecka z zaburzonym rozwojem.
Póz
na diagnoza
Brak kompleksowości, oraz wczesnej wielospecjalistycznej terapii.
Pomijanie potrzeb rodziców.
Mała dostępność w zakresie wczesnej wielospecjalistycznej pomocy.
Wczesna interwencja- z punktu widzenia terapeutów zespołu wielospecjalistycznego.
diagnoza musi być stawiana jak najwcześniej
diagnoza musi być nierozerwalnie połączona z rozpoczęciem terapii i rehabilitacji oraz
pomocy rodzinie
jeżeli sprecyzowanie pełnej diagnozy wymaga dłuższego czasu, to, na podstawie objawów,
rehabilitacja i terapia muszą być rozpoczęte w momencie ich dostrzeżenia
opieka medyczna, w tym rehabilitacja, musi być połączona z opieką psychologiczną,
pedagogiczną i logopedyczną
cele i zadania terapii odbywające się w oparciu o diagnozę powinny mieć wymiar
wielospecjalistyczny (psycholog, pedagog specjalny, rehabilitant)
diagnoza, program oraz ocena rozwoju dziecka i efektów rehabilitacji wymagają wspólnej
pracy zespołu wielospecjalistycznego, który tworzy warunki integracji, koordynacji i
kompleksowości oddziaływań.
jak najwcześniejsza, kompleksowa pomoc obejmująca wszystkie sfery rozwoju dziecka w
okresie, gdy jego układy są w stadium intensywnego rozwoju daje znaczące efekty i w sposób
istotny wpływa na stan, rozwój, aktywność, sytuację społeczną i póz
niejsze losy.
u znacznej liczby dzieci, wykazujących tylko niewielkie zaburzenia i
opóz
nienia rozwojowe lub nieharmonijny rozwój, wczesna pomoc może doprowadzić do
całkowitego wyrównania nieprawidłowości.
dzieci, których rozwój jest poważniej zaburzony, dzięki wczesnej pomocy mają szansę na
uruchomienie całego ich pozytywnego potencjału. Działania te zapobiegają również
pogarszaniu się stanu i utrwalaniu negatywnych skutków uszkodzenia.
w każdym momencie istnieje możliwość wspomagania rozwoju dziecka, mogą być tylko
różne cele i efekty oddziaływań terapeutycznych.
podmiotem wczesnej pomocy ma być nie tylko dziecko ale i jego rodzina, która potrzebuje
wsparcia psychicznego, informacji, instruktażu i edukacji
dziecko i rodzina potrzebują prowadzenia opieki w sposób ciągły przez ten sam zespół
specjalistów, Wsparcie psychiczne , informacje, instruktaże są potrzebne rodzinie nie tylko w
momencie postawienia diagnozy ale także w trakcie trwania procesu terapeutycznego.
pomoc powinna być udzielana jak najbliżej miejsca zamieszkania rodziny.
Rola pedagoga specjalnego w procesie diagnozy
" Pedagog specjalny oraz inni członkowie zespołu z pomocą odpowiedniego przyjętego przez
zespół narzędzia dokonują diagnozy umiejętności funkcjonalnych dziecka.
" W zależności od przyjętego narzędzia ( mogą być inwentarze, profile, kwestionariusze,
arkusze) zaznaczają nabyte umiejętności, aktywności znajdujące się w sferze najbliższego
rozwoju oraz te które wymagają bardziej szczegółowych obserwacji czy badań, które mogą
dać dokładniejszą ocenę umiejętności dziecka.
" Integralną częścią procesu oceny stanowi obserwacja w różnych sytuacjach przebiegu
interakcji rodzic-dziecko.
Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego
Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także z budżetu Rzeczpospolitej
Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.
" Pedagog specjalny, psycholog oraz inni członkowie zespołu określają rodzaj i stopień pomocy,
której należy udzielić dziecku.
" Pedagog specjalny w programie terapeutycznym określa metody oraz konkretne techniki i
ćwiczenia, jakimi się będzie posługiwał w procesie stymulowania rozwoju dziecka Ponadto w
postaci aktywnego instruktażu zaleca rodzicom ćwiczenia do pracy w domu.
" Pedagog specjalny powinien znać metody czy rodzaj zabaw, które mogą mieć znaczący wpływ na
poszerzenie zakresu doświadczeń dziecka jak również stymulację jego rozwoju.
" Oprócz znajomości metod pracy z dzieckiem pedagog specjalny powinien mieć rozeznanie jaki jest
wzorzec interakcji rodzic ( opiekunowie)  dziecko. Należy ten styl wbudować w program.
" Pedagog specjalny powinien na tyle poznać warunki środowiska , w którym żyje dziecko, aby
wybrać najbardziej odpowiednie formy oddziaływań w domu ( udogodnienia zastosowane w domu,
rodzaj zabaw, rytm dnia dziecka i całego domu). Powinien udzielić porady rodzicom, jak
dostosować środowisko zewnętrzne np. pokoik dziecka dla lepszego jego funkcjonowania np..
dziecko niedowidzące.
" Na proces diagnostyczny, którego celem jest ocena umiejętności funkcjonalnych dziecka
oraz opis jego interakcji z opiekunami, jako punkt wyjścia do skonstruowania działań
pomocowych składa się także: dokonywana najczęściej przez pedagoga specjalnego analiza
środowiska, którym przebywa i będzie przebywać dziecko. Jego zadaniem jest określenie
takich aktywności czy umiejętności, które powinno posiadać dziecko, żeby efektywnie
funkcjonować w określonym środowisku. Tutaj bardzo ważny jest wywiad z rodzicami
dotyczący funkcjonowania dziecka w domu.
Podczas diagnozy funkcjonalnej pedagog specjalny ocenia następujące sfery funkcjonowania
dziecka.
" mała motoryka a w niej: sprawność manipulacyjna, koordynacja wzrokowo-ruchowa, obustronna
koordynacja, dominacja ręki,
" percepcja wzrokowa, percepcja słuchowa, dotykowa, przedsionkowa
( westibularna), smakowo- węchowa, integracja sensoryczna.
" czynności poznawcze.
" uspołecznienie, a w nich relacje interpersonalne, organizacja wolnego czasu i zabawy, czynności
samoobsługowe
" oraz preferencje a w nich ulubione aktywności, nawyki bądz
jeżeli są obecne stereotypie
" z rozmowy z rodzicami oraz obserwacji pedagog dowiaduje się, jak dziecko radzi sobie w trudnych
sytuacjach.
Program pomocowy, którego współautorem jest pedagog specjalny jest wypadkową:
1. Wstępnej identyfikacji problemu, jeżeli dziecko jest w trakcie diagnozowania problemu, lub
diagnozy.
2. Gotowości rodziców do współpracy i korzystania z pomocy profesjonalistów.
3. Zawodowego przygotowania i umiejętności pedagoga i innych terapeutów pracujących z rodziną
i dzieckiem.
4. Doboru właściwych metod oddziaływania terapeutycznego ( metody pedagogiczne), które mogą się
zmieniać w trakcie procesu terapeutycznego.
5. Kontaktu, relacji pedagog specjalny- dziecko; pedagog specjalny  rodzic.
Cechy diagnozy funkcjonalnej
Pozytywna- skoncentrowanie się na tym co dziecko potrafi, nawet jeżeli jest to bardzo drobna
umiejętność
Kompleksowa, wieloprofilowa. Obejmująca wszystkie sfery rozwoju a w tym: rozwój fizyczny,
intelektualny, emocjonalny, rozwój komunikacji i rozwój społeczny.
Rozwojowa- powinna wskazywać dynamikę rozwoju
Nieinwazyjny proces diagnostyczny powinien przebiegać w naturalnym procesie terapii
Diagnoza funkcjonalna to proces mający swoja dynamikę może zależeć od:
Zmian w funkcjonowaniu osoby badanej
Zmian warunków zewnętrznych
Zmian kompetencji badającego
2
Cechy programu terapeutycznego:
Program powinien mieć charakter wieloprofilowego oddziaływania rozwój dziecka. Na ogół jest to
proces bardzo długi.
Proces terapeutyczny obejmuje : wielospecjalistyczną ocenę rozwoju
( medyczna, psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna oraz ruchowa)
Ukierunkowany na proces terapeutyczny- wyniki diagnozy powinny stanowić podstawę do
konstruowania programu terapii i na jej podstawie terapeuta, w tym pedagog specjalny powinien
wiedzieć jakie zastosować metody, techniki w procesie indywidualnego oddziaływania.
Prognostyczny- wynik powinien pozwalać na przewidywanie osiągnięć dziecka
Prowadzenie terapeutyczne dziecka to wnikliwe monitorowanie jego rozwoju a co za tym idzie
modyfikowanie programu terapii w zależności od zmieniających się potrzeb zdrowotnych,
rozwojowych dziecka dokonywane przez cały zespół specjalistów czyli psycholog, pedagog specjalny,
rehabilitant, logopeda pracujących z dzieckiem- idea spotkań ewaluacyjnych oraz dobór
odpowiednich dla momentu rozwojowego, w którym znajduje się dziecko metod.
Funkcje programu terapeutycznego
Informacyjna - co będziemy robić z dzieckiem- informacje udzielane są nie tylko rodzicom, ale także
całemu zespołowi specjalistów, którzy pracują z dzieckiem i rodzinom.
Instruktażowa - jak wspomagać rozwój dziecka
Ewaluacyjna - ocena osiągnięć będąca podstawą do modyfikowania programu
Brak oddziaływań terapeutyczno- rehabilitacyjnych na dziecko może wynikać z braku
kompleksowości rozumianej w dwóch znaczeniach
A
ączenia diagnozy lekarskiej z psychologiczną, pedagogiczną logopedyczna i rehabilitacyjną
A
ączenie diagnozy z programem terapeutycznym
W wyniku tego braku dziecko nie otrzymuje odpowiedniej do swoich potrzeb i możliwości opieki w tym
stymulacji rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego i komunikacji.
W konsekwencji pierwsze bardzo ważne lata dla rozwoju dziecka nie są w pełni wykorzystywane, co
wpływa negatywnie na dojrzałość do nauki, jej efektywność oraz funkcjonowanie dziecka w póz
niejszym
życiu.
Metody wykorzystywane w terapii pedagogicznej
Gry i zabawy ogólnorozwojowe
Zabawy fundamentalne
Metoda Weroniki Sherborne
Programy Aktywności Knillów
Metoda Montessori
Niedyrektywna terapia zabawą V. Axline
Pedagogika zabawy
Poranny krąg- stymulacja polisensoryczna wg. pór roku , z tą metodą związana jest praca z
żywiołami : powietrze, ogień, ziemi, woda.
Integracja sensoryczna
Muzykoterapia
Baśnioterapia
Zajęcia w salach doświadczania świata
Techniki plastyczne
Zabawy materiałami nieustrukturowanymi.
Terapia zajęciowa
Metoda Peto
Metoda Dobrego Startu
Metoda E. Gruszczyk - Kolczyńskiej
Program TEACCH dla dzieci autystycznych
3