Zagadnienia zwiÄ…zane z UniÄ… EuropejskÄ…
Unia Europejska :: 9 marca 2005 r. ::
Spis treści
1. Historyczne uwarunkowania powstania UE ....................................... 3
2. Instytucje Unii Europejskiej ................................................................. 5
3. SÅ‚owniczek ............................................................................................. 11
4. Podstawy porzÄ…dku prawnego UE ....................................................... 12
5. Rynek wewnętrzny czyli wspólny rynek ............................................. 15
6. Swobodny przepływ usług ................................................................... 18
7. Zawody związane z gospodarowaniem nieruchomościami w
krajach Unii Europejskiej ...................................................................... 20
8. Uznawanie kwalifikacji zawodowych ................................................... 23
9. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców .............................. 25
10. Nabywanie nieruchomości przez Polaków na terytorium państw 25
UE ...........................................................................................................
11. Bibliografia ............................................................................................ 36
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 2
1. Historyczne uwarunkowania powstania UE
Unia Europejska jest ukoronowaniem kilkudziesięciu lat zmagań o integrację krajów Europy.
Potrzeba budowy wspólnoty pojawiła się po II wojnie światowej. Stworzenie ponadnarodowych
struktur miało pomóc Europie w odbudowie powojennych zniszczeń i zagwarantować pokojowe
współistnienie narodów. Ideę stworzenia  Stanów Zjednoczonych Europy wysunął Winston Churchill
(w przemówieniu w Zurychu we wrześniu 1946 r.), ale przez niemal pięćdziesiąt lat nad jej realizacją
pracowało wielu wybitnych polityków zwanych często  Ojcami Europy .
Tworzenie zinstytucjonalizowanej formy jedności rozpoczęło się wraz z powstaniem Wspólnot
Europejskich: Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz
Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Unię Europejską powołano do \
ycia na mocy Traktatu z
Maastricht podpisanego 7 lutego 1992 r. W potocznej opinii UniÄ™ uto\
samia się ze Wspólnotami
Europejskimi, faktycznie jednak istnieje między nimi ró\
nica. Układ z 1992 r. nie odebrał bowiem
Wspólnotom Europejskim osobowości prawnej, a Unii Europejskiej nie nadał prawnej podmiotowości.
W konsekwencji wszelkie traktaty z krajami trzecimi są zawierane przez Wspólnoty lub państwa
członkowskie Wspólnot. Unia dla realizacji własnych zadań korzysta równie\
z instytucji
wspólnotowych.
PoczÄ…tki powojennej integracji
W maju 1948 r. na kongresie w Hadze, zwołanym z inicjatywy polityków i intelektualistów z
ró\
nych krajów naszego kontynentu, przyjęto deklarację wzywającą państwa europejskie do podjęcia
działań na rzecz integracji. Rok póz
niej, 5 maja 1949 r., powstała Rada Europy (The Council of
Europe)  pierwsza międzynarodowa europejska organizacja współpracy. Została ona zało\
ona przez
dziewięć państw: Francję, Wielką Brytanię, Włochy, Luksemburg, Belgię, Holandię, Szwecję, Finlandię
i Norwegię. Celem działania Rady stał się rozwój demokracji, ochrona praw człowieka oraz krzewienie
kulturowej to\
samości Europejczyków.
Ku Wspólnotom
9 maja 1950 r. Robert Schuman  ówczesny francuski minister spraw zagranicznych 
przedstawił plan zacieśniania stosunków gospodarczych między krajami Europy. Został on
zrealizowany 18 kwietnia 1951 r., kiedy to Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy i WÅ‚ochy
podpisały w Pary\
u traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali  EWWiS (ECSC 
European Coal and Steel Community). Na mocy umowy paryskiej sektory wydobycia węgla i produkcji
stali z krajów-sygnatariuszy zostały poddane międzynarodowej kontroli. Do \
ycia powołano
ponadnarodowe instytucje: Wysoką Władzę, Radę Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Trybunał
Sprawiedliwości oraz Radę Ekonomiczno-Społeczną. W latach kolejnych bez większych sukcesów
próbowano rozszerzyć współpracę w dziedzinie militarnej i politycznej.
Etapy powstawania UE chronologicznie
Traktaty rzymskie i Traktat o Fuzji. (1955-1967)
Rozszerzenie wspólnot europejskich i początki wspólnej polityki walutowej. (1967-1975)
Jednolity traktat europejski. Nowi członkowie. (1975-1986)
Ku Unii Europejskiej. Kolejne poszerzenie. (1986-1995)
Traktat z Maastricht.
Traktat Amsterdamski.
Negocjacje z krajami postkomunistycznymi. (1998-2002)
Wspólna waluta. Traktat Nicejski. Konwent. (1999-2002)
Zało\
ycielami Wspólnot Europejskich były:
Belgia (1),
Francja (2),
Holandia (3),
Luksemburg (4),
Niemcy (5),
WÅ‚ochy (6)
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 3
Następnie do Wspólnot przystępowały:
1973 r. Wielka Brytania (7), Irlandia(8) i Dania (9)
1981 r. Grecja (10)
1986 r. Hiszpania (11) i Portugalia (12)
1995 r. Austria (13) , Finlandia (14) i Szwecja (15) .
Rys 1. (z
ródło Wikipedia)
Kraje stowarzyszone
1. Kraje kandydujÄ…ce i negocjujÄ…ce przystÄ…pienie:
Bułgaria (przystąpienie planowane na 2007 r.)
Rumunia (przystÄ…pienie planowane na 2007 r.)
2. Kraje kandydujące, które jeszcze nie rozpoczęły negocjacji:
Chorwacja (oficjalny kandydat od czerwca 2004 r., negocjacje mają się rozpocząć na
poczÄ…tku roku 2005)
Turcja (oficjalny kandydat od 1999 roku, negocjacje mają się rozpocząć w
paz
dzierniku 2005 r.)
3. Kraje stowarzyszone, które nie weszły do Unii w 1995 r.:
Norwegia (odmówiła wejścia w referendum w 1994 jak równie\
w 1972)
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 4
 Szwajcaria (zło\
yła wniosek w 1992, obecnie nie negocjuje)
4. Inne kraje chcące zostać członkiem Unii:
Maroko (zło\
yło wniosek w 1987, uwa\
ajÄ…c, \
e jest demokratycznym krajem i
organicznie połączonym z Europą; odmówiono mu szans na członkostwo)
2. Instytucje Unii Europejskiej
Unia Europejska jest nowym związkiem między państwami, który opiera się na trzech filarach:
Wspólnotach Europejskich, Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz zadaniach z
zakresu Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.
Prawidłowe funkcjonowanie Piętnastki gwarantują, tworzone na przestrzeni kilkudziesięciu lat,
instytucje o charakterze ustawodawczym, wykonawczym oraz doradczo-kontrolnym. Zgodnie z
traktami zało\
ycielskimi instytucjami Wspólnot Europejskich są:
Rada Europejska
Powstanie Rady Europejskiej wynikało z międzyrządowych postanowień zawartych w Pary\
u 10
grudnia 1974 r. z inicjatywy premiera Francji Giscarde a d Estaigna oraz kanclerza Niemiec Helmuta
Schmidta. Po raz pierwszy Rada Europejska została wymieniona w Jednolitym Akcie Europejskim z
1986 r. Ogólne cele działania organu zostały uwzględnione w Traktacie z Maastricht.
Zasady działania
Działanie Rady Europejskiej polega na regularnych (co najmniej dwa razy w roku; najczęściej trzy
razy) spotkaniach szefów rządów państw członkowskich (w przypadku Francji i Finlandii głów
państwa) oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej, ministra spraw zagranicznych i jednego
członka Komisji. Wszelkie decyzje podejmowane są drogą konsensusu. Poprzez swój
międzynarodowy charakter Rada Europejska jest forum uzgodnień na najwy\
szym szczeblu. Pełni
wa\
nÄ… funkcjÄ™ w wyra\
aniu woli poszczególnych państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej.
Zadania
Art. D Traktatu z Maastricht stanowi, i\
 Rada Europejska dostarcza Unii niezbędnych dla jej rozwoju
impulsów i ustala ogólne cele polityczne tego rozwoju . W konsekwencji do zadań Rady Europejskiej
nale\
y określanie politycznych wytycznych dla rozwoju Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa, stworzenie linii kierunkowych w polityce społecznej i kwestiach gospodarczych,
zajmowanie oficjalnego stanowiska w sytuacjach kryzysowych (np. w przypadku rozpadu ZSRR czy
ataku terrorystycznego na WTC). Rada Europejska spełnia równie\
funkcjÄ™ instancji apelacyjnej, czyli
sądu polubownego stosowanego w przypadku narodowego weta w procedurze ścisłej współpracy lub
przy rozstrzygnięciach większościowych w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Podejmuje te\
ostatecznÄ… decyzjÄ™ o rozszerzeniu Unii.
Miejsce w strukturze
Rada Europejska pozostaje poza kontrolą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Po ka\
dym
szczycie przewodniczący Rady składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a raz w roku
przedkłada raport na temat postępów w integracji.
Instytucje polityczne
Rada Unii Europejskiej
Początki Rady Unii Europejskiej sięgają 8 kwietnia 1965 r., kiedy to powołano do \
ycia wspólny organ
naczelny zwany Radą Ministrów. Obecna nazwa została nadana Traktatem z Maastricht, który wszedł
w \
ycie 8 listopada 1993 r.
Zasady działania
Rada Unii Europejskiej to organ plenarny, w skład którego wchodzą ministrowie poszczególnych
resortów reprezentujący wszystkie państwa członkowskie. W obradach uczestniczy ten minister,
którego resort odpowiada w danym kraju za omawiane na forum zagadnienia. Rada Unii Europejskiej
mo\
e występować jako Rada Generalna (jej członkami są ministrowie spraw zagranicznych) lub Rada
Specjalistyczna (jej członkami są ministrowie innych resortów, np. rolnictwa, przemysłu, zdrowia,
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 5
ochrony środowiska itd.). Sprawami najwa\
niejszymi zajmuje siÄ™ Rada Generalna, ona przygotowuje
posiedzenia Rady Europejskiej. Zebrania Rady Generalnej odbywajÄ… siÄ™ raz w miesiÄ…cu, Rady
Specjalistycznej  dwa-cztery razy do roku. Miejscem ministerialnych spotkań jest Bruksela lub
Luksemburg. Pracami Rady Unii Europejskiej kieruje minister spraw zagranicznych kraju
sprawującego przewodnictwo. Zmiana przewodnictwa odbywa się na zasadzie rotacji i trwa pół roku.
Od stycznia do czerwca 2000 r. przewodnictwo sprawowała Portugalia, od lipca do grudnia 2000 r. 
Francja, dalej: Szwecja, Belgia, Hiszpania, Dania i Grecja.
Uchwały w Radzie Unii Europejskiej zapadają zwykłą i kwalifikowaną większością głosów lub
jednomyślnie, w zale\
ności od rangi podejmowanych decyzji. Liczba głosów w Radzie jest
proporcjonalna do potencjału ludnościowego państwa i jego zdolności gospodarczych. Wg
obowiązującego od 1 stycznia 1995 r. podziału ogólna liczba głosów wynosi 87 i jest podzielona
następująco: Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania po 10, Hiszpania  8, Belgia, Grecja,
Holandia i Portugalia po 5, Austria i Szwecja po 4, Dania, Irlandia, Finlandia po 3 i Luksemburg  2.
Układ głosów zmieni się po rozszerzeniu Unii Europejskiej. Wg nowego parytetu Polska otrzyma w
Radzie 27 głosów.
Organy pomocnicze
Prace Rady koordynuje Sekretariat Rady Unii Europejskiej. Zapewnia on jej prawidłowe
funkcjonowanie. Na czele Sekretariatu stoi Sekretarz Generalny, a w strukturach tego organu
zatrudnionych jest ponad 2000 pracowników. W skład drugiej instytucji pomocniczej  Komitetu
Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich (COREPER)  wchodzą ambasadorowie
akredytowani w Brukseli. Spotykają się oni co tydzień. Przygotowują zebrania ministerialne, nadzorują
te\
pracę 250 komitetów i grup roboczych, których zadaniem jest analizowanie propozycji Komisji
Europejskiej.
Zadania
Rada Unii Europejskiej jest najwy\
szym organem decyzyjnym UE reprezentujÄ…cym interesy
poszczególnych państw narodowych. Kompetencje Rady określa ramowo art. 145 Traktatu
Rzymskiego. Instytucja ta jest upowa\
niona do wydawania wszelkich rodzajów aktów prawnych.
Ustawowe obowiązki wykonuje wspólnie z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim. Przy ich
współudziale Rada Unii Europejskiej zawiera umowy międzynarodowe. Bierze równie\
aktywny udział
w procedurze uchwalania bud\
etu.
Miejsce w strukturze
Rada Unii Europejskiej mianuje członków innych organów i instytucji wspólnotowych, m.in. Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Trybunału Rewidentów Księgowych. Rada
współpracuje z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim. Rada Unii Europejskiej mo\
e
podejmować uchwały tylko na wniosek Komisji Europejskiej.
Komisja Europejska
Komisja Europejska stała się organem wspólnym trzech Wspólnot na mocy Traktatu Fuzyjnego z 8
kwietnia 1965 r. W ramach działania Wspólnoty Węgla i Stali nosiła nazwę Wysoka Władza. Siedziba
Komisji Europejskiej mieści się w Brukseli, ale część słu\
b administracyjnych znajduje siÄ™ w
Luksemburgu.
Zasady działania
Komisja Europejska składa się z 20 członków, którzy reprezentują zarówno ugrupowania rządzące,
jak i opozycyjne państw członkowskich (komisarze z Niemiec wywodzą się wyłącznie z koalicji
rzÄ…dzÄ…cej). Ka\
de państwo członkowskie ma swojego komisarza; największe kraje: Niemcy, Francja,
Hiszpania, Włochy i Wielka Brytania  dwóch. Ich kandydatury przedstawiają rządy poszczególnych
krajów, a ukonstytuowaną Komisję zatwierdza Parlament Europejski. Komisarze są niezale\
ni, dbajÄ…
wyłącznie o interesy Unii Europejskiej. Kadencja Komisji Europejskiej jest zbie\
na z kadencjÄ…
Parlamentu Europejskiego i trwa pięć lat. Pracami Komisji kieruje przewodniczący, wybierany przez
szefów piętnastki po uprzednich konsultacjach z Parlamentem Europejskim. Obecnie funkcję tę
piastuje Romano Prodi z WÅ‚och. Ka\
dy z komisarzy jest odpowiedzialny za jeden lub kilka obszarów
polityki, a swoje zadania realizuje przy współudziale sześciu doradców. Komisja Europejska zbiera się
raz w tygodniu (obrady są utajnione), a wszelkie decyzje podejmuje bezwzględną większością głosów
(quorum wynosi 11 komisarzy). Komisja Europejska to największy pracodawca spośród instytucji
wspólnotowych. Wyposa\
ona jest w liczne organa pomocnicze: 26 Dyrekcji Generalnych i 8 SÅ‚u\
b
Specjalnych. W sumie w Komisji pracuje ok. 16 tys. osób.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 6
Zadania
Kompetencje Komisji Europejskiej zawarto w art. 155 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. Ma ona
prawo inicjatywy ustawodawczej (Rada Unii Europejskiej podejmuje uchwały wyłącznie na wniosek
Komisji), sama stanowi te\
prawo: zalecenia i opinie, które nie mają mocy wią\
Ä…cej. W ramach funkcji
zarzÄ…dzajÄ…cej Komisja wydaje natomiast m.in. rozporzÄ…dzenia finansowe, raporty, oceny, komunikaty,
powszechnie obowiązujące ustalenia. Administruje ponadto środkami pochodzącymi z funduszy Unii
Europejskiej i jest odpowiedzialna za realizacjÄ™ bud\
etu. Komisja nazywana jest często  stra\
nikiem
traktatów , albowiem stoi na stra\
y przestrzegania prawa wspólnotowego. Jeden z komisarzy jest
odpowiedzialny za kwestie zwiÄ…zane z rozszerzeniem Unii Europejskiej (obecnie jest nim Niemiec
Guenther Verhuegen). Komisja przyjmuje równie\
propozycje wspólnego stanowiska Unii Europejskiej
w sprawie rozszerzenia, tzw. draft common position.
Miejsce w strukturze
Prace Komisji Europejskiej koordynuje Sekretariat Generalny. Komisarze ponoszą odpowiedzialność
polityczną przed Parlamentem Europejskim. Deputowani kwalifikowaną większością 2/3 głosów mogą
zmusić komisarzy do zbiorowego ustąpienia z zajmowanych urzędów. Komisja przedkłada rokrocznie
Parlamentowi raport generalny o działalności Unii Europejskiej.
Parlament Europejski
Pierwsze powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w dniach 7-10 lipca 1979 r.
Wcześniej członkowie tego organu byli desygnowani przez izby parlamentarne poszczególnych
państw. Pozycję Parlamentu potwierdzono m.in. w Jednolitym Akcie Europejskim, Traktacie z
Maastricht oraz Traktacie Amsterdamskim. Parlament Europejski wyra\
a obecnie wolÄ™ ok. 370 mln
Europejczyków. Jego sesje plenarne odbywają się w Strasbourgu we Francji, sesje nadzwyczajne i
obrady komisji  w Brukseli. Sekretariat Generalny ulokowano zaÅ› w Luksemburgu.
Zasady działania
Od 1 stycznia 1995 r. w Parlamencie Europejskim zasiada 626 deputowanych. Liczba mandatów
przypadających na poszczególne kraje członkowskie jest proporcjonalna do ich potencjału
ludnościowego, ale system preferuje mniejsze państwa. Deputowani zasiadają w Parlamencie wg
przynale\
ności do danej frakcji politycznej, nie zaś narodu. Uchwały podejmowane są większością
głosów, w przypadku spraw wa\
nych (np. bud\
et, votum nieufności wobec Komisji Europejskiej)
kwalifikowaną większością 2/3 głosów. Wymagane quorum wynosi 1/3 składu. Kadencja Parlamentu
Europejskiego trwa 5 lat. PrzewodniczÄ…cego i wiceprzewodniczÄ…cych wybiera siÄ™ na okres 2,5 roku.
Nie ma \
adnych przeszkód w łączeniu mandatu deputowanego z mandatem poselskim w swoim kraju.
Po przystÄ…pieniu Polski do Unii Europejskiej w parlamentarnych Å‚awach zasiÄ…dzie 50 deputowanych z
naszego kraju.
Zadania
Parlament Europejski pełni funkcję opiniodawczo-doradczą i kontrolną. Parlament nie ma
jednoznacznej kompetencji prawodawczej. Zarówno Rada Unii Europejskiej tworząca normy prawne,
jak i Komisja Europejska posiadająca prawo inicjatywy ustawodawczej są zobligowane do zasięgania
opinii Parlamentu. Parlament Europejski kontroluje funkcjonowanie Komisji Europejskiej poprzez
mechanizmy pytań, interpelacji ustnych i pisemnych, coroczną dyskusję nad raportem generalnym
składanym przez Komisję oraz analizę projektu bud\
etu. Deputowani mają prawo wyrazić votum
nieufności wobec komisarzy. Udzielają te\
Komisji absolutorium z wykonania bud\
etu; nie powoduje
to jednak skutków prawnych. W przypadku stwierdzenia uchybień w realizacji prawa wspólnotowego
Parlament mo\
e powołać Komisję dochodzeniową, zwaną równie\
śledczą. W ramach Parlamentu
działa te\
Komisja ds. Petycji, która bada zasadność skarg kierowanych do Parlamentu przez osoby
fizyczne i prawne. Pełni te\
funkcję kreacyjną  powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich, który
przyjmuje skargi na działanie instytucji wspólnotowych (z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości).
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 7
Instytucje sÄ…dowe i kontrolne
Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy Traktatu Paryskiego o Europejskiej Wspólnocie
Węgla i Stali z 1951 r. Wraz z podpisaniem Traktatu Fuzyjnego stał się organem orzekającym
wszystkich Wspólnot. Siedziba Trybunału mieści się w Luksemburgu.
Zasady działania
W skład Trybunału od 1 stycznia 1995 r. wchodzi 15 sędziów reprezentujących wszystkie kraje
członkowskie (wynika to jednak z praktyki, a nie przepisów prawnych) oraz 9 adwokatów generalnych,
których zadaniem jest wydawanie obiektywnych opinii na temat rozstrzyganych spraw. Nominacji
sędziowskich dokonują rządy poszczególnych państw. Kandydat na sędziego Trybunału powinien
posiadać uprawnienie najwy\
szego sędziego we własnym kraju i uchodzić za wybitnego znawcę
prawa wspólnotowego. Kadencja trwa sześć lat, a częściowa wymiana składu następuje co trzy lata.
Przewodniczącego Trybunału wybierają sędziowie ze swojego grona. Jago kadencja trwa trzy lata.
Trybunał działa w ramach czterech izb składających się z trzech lub czterech sędziów. W
wa\
niejszych sprawach Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych. Po wstąpieniu do Unii Polska
będzie miała prawo posiadania jednego sędziego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości.
Zadania
Trybunał orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy wspólnotowe z traktatami
ustanawiającymi te wspólnoty. Na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje w sprawie państw,
które nie wypełniają postanowień traktatów. Orzeka o zgodności umów międzynarodowych z
przyjętymi traktatami. Chroni osoby prywatne przed nieuprawnionymi działaniami Wspólnot, wreszcie
jest instancją odwoławczą od wyroków Sądu Pierwszej Instancji. Od 1954 r. Trybunał rozpatrzył ok.
dziewięciu tysięcy spraw i wydał cztery tysiące orzeczeń.
SÄ…d Pierwszej Instancji
Du\
a ilość kompetencji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, a wobec tego długi czas
oczekiwania na rozpatrzenie danych spraw spowodowały potrzebę stworzenia drugiego organu
jurysdykcji. Mo\
liwość taką zasygnalizowali sygnatariusze Jednolitego Aktu Europejskiego, który
podpisano 17 lutego 1986 r. Decyzję o stworzeniu Sądu Pierwszej Instancji podjęła Rada Unii
Europejskiej uchwałą z dnia 24 paz
dziernika 1988 r. SiedzibÄ… SÄ…du jest Luksemburg.
Zasady działania
W skład Sądu wchodzi 15 sędziów mianowanych przez Radę Unii. Ich kadencja wynosi sześć lat,
istnieje mo\
liwość reelekcji. Wymagania stawiane sędziom są analogiczne do tych, jakie stawia się
kandydatom na sędziów Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. ETS jest instancją apelacyjną od
orzeczeń Sądu. Po wstąpieniu do Unii Europejskiej Polska będzie miała prawo posiadania jednego
sędziego w Sądzie Pierwszej Instancji.
Zadania
Sąd Pierwszej Instancji orzeka w sprawach spornych między Wspólnotami a ich funkcjonariuszami.
Rozstrzyga równie\
spory między osobami fizycznymi i prawnymi a Wspólnotami w kwestii stosowania
przepisów o konkurencji i antydumpingu.
Trybunał Rewidentów Księgowych (Trybunał Obrachunkowy)
Instytucja Unii Europejskiej, kontrolujÄ…ca wykonanie bud\
etu oraz wpływy i wydatki Wspólnot
Europejskich. Działa od 1977. Siedziba w Luksemburgu. Składa się z 15 rewidentów powoływanych
na okres 6 lat przez RadÄ™.
Instytucje gospodarcze:
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju EBOiR
Międzynarodowa instytucja finansowa powołana w celu wsparcia procesu transformacji gospodarczej
w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. EBOiR wspiera rozwój sektora prywatnego, proces
prywatyzacji, reformy systemów finansowych, dokonuje inwestycji bezpośrednich oraz wspiera
działania w zakresie ochrony środowiska. EBOiR powstał w 1991 r. z inicjatywy EWG. Do jego
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 8
udziałowców nale\
y obecnie 60 państw i instytucji międzyrządowych, takich k: kraje Unii Europejskiej,
inne kraje europejskie, pozaeuropejscy członkowie Międzynarodowego Funduszu Walutowego, w tym
Stany Zjednoczone, Wspólnoty Europejskie oraz Europejski Bank Inwestycyjny. Siedziba EBOiR
mieści się w Londynie.
Europejski Bank Inwestycyjny
Powołana na mocy Traktatu Rzymskiego instytucja finansowa Unii Europejskiej, której celem jest
wspieranie działań integracyjnych, promowanie zrównowa\
onego rozwoju oraz spójności społeczno-
gospodarczej członków Unii Europejskiej. EBI jest jedną z instytucji Unii Europejskiej. Udziałowcami
EBI są państwa członkowskie Unii Europejskiej.
Europejski System Banków Centralnych, ESBC - (ang. European System of Central Banks)
działający w ramach Unii Europejskiej system składający się z Europejskiego Banku Centralnego
(EBC) i narodowych banków centralnych wszystkich krajów członkowskich UE, powołany 1 czerwca
1998 roku.
Eurosystem natomiast składa się z EBC i banków centralnych tych krajów europejskich, które
przyjęły euro.
Zadania ESBC i Eurosystemu są określone w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską i
wyszczególnione w statucie ESCB i EBC, który stanowi załącznik do Traktatu. W Traktacie jest mowa
tylko o ESBC, gdy\
przy jego tworzeniu zało\
ono, \
e wszystkie państwa UE przyjmą jednolitą walutę
euro - do tego czasu zadania te realizuje Eurosystem.
Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen (czyli kontrola inflacji). Podstawowe zadania
Systemu to kreowanie i realizacja polityki walutowej UE, zarządzanie rezerwami walutowymi krajów
członkowskich, przeprowadzanie operacji dewizowych oraz wspieranie sprawnego działania
systemów płatniczych.
Banki krajów UE spoza obszaru euro (Dania, Szwecja, Wielka Brytania oraz 10 nowych członków
Unii) mogą w ramach ESBC prowadzić własną politykę pienię\
ną, ale są wyłączone z procesu
decyzyjnego.
Narodowe banki centralne są integralną częścią Systemu - ich statuty muszą być zgodne ze statutem
ESBC, zobowiÄ…zane sÄ… one do prowadzenia polityki zgodnej z politykÄ… ESBC, ich prawnym
obowiązkiem jest dbanie o stabilność euro i informowanie społeczeństwa o polityce pienię\
nej ESBC.
Organami decyzyjnymi ESBC sÄ… organy Europejskiego Banku Centralnego, tj. Rada Naczelna i
Dyrektoriat. EBC sporzÄ…dza tak\
e sprawozdania z działalności ESBC i przedstawia je Parlamentowi
Europejskiemu, Radzie Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej i Radzie Europejskiej.
Europejski Bank Centralny
to bank centralny Unii Europejskiej, a tak\
e bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjętej
przez 12 krajów Unii. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.
Historia
Poprzednikiem EBC był Europejski Instytut Walutowy, który nie dysponował kompetencjami władczymi
i funkcjonował jedynie jako ciało doradcze krajowych banków centralnych. Jego głównym zadaniem
było przygotowanie wprowadzenia wspólnej waluty na obszarze Unii.
EBC powstał 1 czerwca 1998 roku w drodze porozumienia krajowych banków centralnych.
Konsekwencją tego kroku była likwidacja walut narodowych w ramach Eurosystemu (obejmującego
początkowo 11 krajowych banków centralnych) oraz wprowadzenie w ich miejsce wspólnej waluty
euro. Nastąpiło to 1 stycznia 1999 roku, rok póz
niej do Eurosystemu dołączył, jako dwunasty członek,
grecki bank centralny.
Euro funkcjonowało początkowo jedynie w obrocie bezgotówkowym - w obiegu pozostały banknoty i
monety reprezentujące dotychczasowe waluty krajowe (stały się one w tym czasie krajowymi
odmianami euro). Zastąpienie banknotów i monet krajowych banknotami i monetami euro zostało
przeprowadzone stopniowo w pierwszych miesiÄ…cach 2002 r.
Kompentencje
EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za nadzorowanie
systemów bankowych w krajach Unii, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia
polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych (w tym zwłaszcza systemu TARGET),
zapobieganie fałszerstwom banknotów, współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków
finansowych.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 9
Przy realizacji tych zadań EBC posługuje się Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC),
grupującym 25 banków centralnych krajów Unii Europejskiej (w tym Narodowy Bank Polski, NBP).
W wÄ™\
szym zakresie, EBC jest bankiem emitującym wspólną walutę euro i prowadzącym politykę
monetarną w strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz
operacje rynku otwartego. W tym zakresie EBC jest wspierany przez 12 banków centralnych krajów,
które przyjęły walutę euro - tworzą one ściślej współpracującą grupę w ramach ESBC, zwaną
Eurosystemem.
Europejski Bank Centralny jest niezale\
ny w zakresie prowadzonej przez siebie polityki monetarnej od
jakichkolwiek władz krajowych lub wspólnotowych - jest on uznawany za najbardziej niezale\
ny bank
centralny na świecie. Niezale\
ności tej nie ogranicza obowiązek składania sprawozdań z działalności
banku przed Parlamentem Europejskim.
Kwestią pozostającą poza kompetencjami EBC, choć wpływającą bezpośrednio na warunki w jakich
mo\
e on prowadzić politykę monetarną, jest dyscyplina bud\
etowa krajów strefy euro (obowiązane są
one w tym zakresie do przestrzegania Paktu Stabilności i Wzrostu  który, jak pokazuje praktyka
ostatnich lat, bywa naruszany przez niektóre państwa Unii).
WÅ‚adze EBC
Naczelną władzą EBC jest Rada Prezesów, w skład której wchodzi sześcioosobowy Zarząd i wszyscy
szefowie banków centralnych Eurosystemu. Rada Prezesów i przewodniczący są wybierani na 8-
letnią kadencję i są w tym czasie nieodwoływalni (nawet je\
eli utracÄ… stanowisko szefa krajowego
banku centralnego). Rada Prezesów decyduje o działaniach EBC, w tym o kierunku prowadzonej
przez niego polityki monetarnej.
Zarząd EBC składa się z prezesa, wiceprezesa oraz cztery członków mianowanych przez rządy
państw Eurosytstemu po konsultacjach z Parlamentem Europejskim i Radą Prezesów. Zarząd jest
organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC. Rada Prezesów oraz
Zarząd wpływają bezpośrednio jedynie na tę część działalności EBC, która odnosi się do Eurosystemu
tj. banków centalnych strefy euro.
Inny organ EBC, Rada Ogólna, sprawuje pieczę nad działaniami EBC odnoszącymi się do całego
Europejskiego Systemu Banków Centralnych, obejmującego obok Eurosystemu 13 innych krajowych
banków centralnych (w tym NBP). Rada Ogólna składa się z prezesa i wiceprezesa EBC oraz
wszystkich 25-ciu aktualnych szefów banków centralnych państw członkowski Unii.
Instytucje doradcze:
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej w sprawach gospodarczych i społecznych.
W jego skład wchodzą przedstawiciele (obecnie 222) rozmaitych społeczności i środowisk Unii, m.in.
pracodawców, pracowników, rolników, handlowców, producentów, itp. Członkowie Komitetu są
powoływani przez państwa członkowskie, ale ich decyzje są niezawisłe i nie ograniczone instrukcjami
państw, które ich powołały.
Komitet Regionów
organ doradczy Unii Europejskiej, reprezentujący interesy ponad 200 regionów, na które podzielona
jest Unia. Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultujÄ… siÄ™ z nim w kwestiach dotyczÄ…cych
spraw regionalnych i lokalnych.
Do dnia 1 maja 2004 w jego skład wchodziA
o 222 przedstawicieli organizacji samorządowych państw
członkowskich.
Obecnie ta liczba zwiększyła się do 317 osób (w tym z Polski 21 osób).
Inne Instytucje:
EUROSTAT - UrzÄ…d Statystyczny Unii Europejskiej
Instytucja odpowiadająca za przygotowywanie prognoz i analiz ekonomiczno-społecznych w skali Unii
Europejskiej jako całości, przekazuje instytucjom Wspólnot Europejskich niezbędne informacje
statystyczne. EUROSTAT współpracuje z urzędami statystycznymi poszczególnych państw
członkowskich, które mogą uzyskać informacje dotyczące rozwoju integracji europejskiej w ramach
Unii Europejskiej.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 10
3. SÅ‚owniczek
Acquis Communautaire
Zestaw praw i przepisów unijnych. Obejmuje porządek prawny, zasady prawne, orzecznictwo. Termin
ten nie ma polskiego odpowiednika. Muszą je zaakceptować wszystkie państwa przystępujące do Unii
Europejskiej. Akcesja Przyjęcie nowych państw do Unii Europejskiej.
Bud\
et Unii Europejskiej
Plan dochodów i wydatków Unii, sporządzany na rok lub więcej lat. Dochody bud\
etu Unii pochodzÄ…
obecnie z ceł importowych, opłat wyrównawczych za produkty rolne, części VAT (0,014% od dochodu
z danego państwa), wkładów krajów członkowskich ustalanych zale\
nie od potrzeb Unii w relacji do
PKB.
Dokumenty Programowe
Dokumenty w postaci programów lub planów rozwoju, opracowywane na potrzeby wydatkowania
środków wstępnie przyznanych (alokowanych) danemu obszarowi lub sektorowi przez Komisję
Europejską w ramach Funduszy Strukturalnych, określają m.in. cele i główne kierunki wydatkowania
środków na podstawie analizy aktualnej sytuacji i trendów rozwojowych danego obszaru lub sektora,
kryteria i sposoby realizacji konkretnych projektów, osoby i instytucje odpowiedzialne za wykonanie
określonych zadań oraz szacowaną wielkość i rozbicie środków z uwzględnieniem współfinansowania
ze wszystkich osiÄ…galnych z
ródeł bud\
etowych. Do dokumentów takich zaliczamy sektorowe
programy operacyjne oraz Narodowy Plan Rozwoju.
Europejski Obszar Gospodarczy (EOG)
Układ o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zawarty w 1992 r. pomiędzy Wspólnotą Europejską i
państwami członkowskimi EFTA, wprowadzał stowarzyszenie między stronami umowy, zakładające
wprowadzenie pomiędzy Wspólnotą Europejską i państwami członkowskimi EFTA tzw. czterech
swobód wymiany gospodarczej (tj. przepływu towarów, osób, usług i kapitału). Na mocy układu
państwa członkowskie EFTA przyjęły wspólnotowe zasady dotyczące funkcjonowania rynku
wewnętrznego, wspólnotowych polityk obejmujących transport, ochronę środowiska, rozwój i badania,
kształcenie i edukację. Umowa o EOG nie
obejmuje liberalizacji w obrocie artykułami rolnymi i rybołówstwa, nie przewiduje równie\
ujednolicenia
taryfy celnej czy prowadzenia wspólnej polityki handlowej. Układ wszedł w \
ycie 1 stycznia 1994 r. W
związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej Austrii, Finlandii i Szwecji członkami EOG spośród
państw EFTA są Norwegia, Islandia i Lichtenstein. Szwajcaria nie wstąpiła do EOG, wobec
negatywnego wyniku referendum w sprawie członkostwa w EOG.
Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa (EUGiW)
Jest to kolejny etap integracji gospodarczej krajów Unii Europejskiej oparty na ścisłej koordynacji
polityki pieniÄ™\
nej, czego ukoronowaniem było wprowadzenie wspólnej waluty - euro. W ramach
EUGiW polityka pieniÄ™\
na prowadzona jest w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych, z
Europejskim Bankiem Centralnym na czele. Unia Gospodarcza i Walutowa obejmuje 12 państw
spośród członków Unii Europejskiej. Państwa te musiały spełnić kryteria konwergencji, tzw. kryteria z
Maastricht.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund ERDF)
Jeden z funduszy strukturalnych powstały w 1975 r. w celu zmniejszenia dysproporcji w rozwoju
poszczególnych regionów oraz podniesienia stopnia rozwoju regionów najbardziej zapóz
nionych, np.
obszarów wiejskich; realizowany przez wspieranie i finansowanie programów rozwoju infrastruktury w
krajach Unii Europejskiej. Środki z Funduszu mogą zostać wykorzystane na wniosek krajów
członkowskich Unii Europejskiej lub z inicjatywy Komisji Europejskiej na wsparcie programów w dwóch
lub więcej regionach bądz
programów narodowych, których realizacja mogłaby być korzystna dla
wszystkich krajów Unii. ERDF stale współpracuje z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i Komitetem
Regionów.
Kryteria kopenhaskie
Kryteria, które muszą spełnić państwa pragnące stać się członkami UE. Państwa te powinny posiadać
stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, respektować prawa człowieka oraz
ochronę mniejszości, posiadać funkcjonującą gospodarkę rynkową, która sprosta konkurencji w
ramach Unii, mieć zdolność do przyjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa w UE, włączając
realizację celów unii politycznej, ekonomicznej i monetarnej. Kryteria te przyjęto w 1993 r. na szczycie
Unii Europejskiej w Kopenhadze.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 11
Narodowy Plan Rozwoju (NPR)
Kompleksowy dokument, określający strategię społeczno-gospodarczą Polski w pierwszych latach
członkostwa w Unii Europejskiej. Jest on tak\
e podstawowym dokumentem programujÄ…cym
wykorzystanie instrumentów strukturalnych Unii Europejskiej, czyli wskazującym główne kierunki oraz
kwoty wsparcia. Struktura NPR jest oparta na podziale na podstawowe obszary. Podział ten mo\
e
mieć charakter horyzontalny (na tzw. sektory - jak np. rozwój zasobów ludzkich czy konkurencyjność
gospodarki) lub regionalny. W dokumencie tym tak\
e znajduje się podstawowy podział środków
dostępnych na realizację planowanych działań.
Program Operacyjny
Dokument przygotowany na podstawie zapisów NPR, który uszczegóławia jego zapisy w jednym z
obszarów. Mo\
e on mieć charakter sektorowy (dotyczyć jednego sektora, jak np. rozwoju zasobów
ludzkich, czy te\
konkurencyjności gospodarki), czy te\
regionalny. W dokumencie tym, oprócz
uszczegółowieniam, co się chce robić, zawarty jest te\
opis, jak chce się to robić - struktura
wdra\
ania, zarządzania, monitorowania i finansowania projektowanych działań. Dokument ten musi
zostać przyjęty przez Komisję Europejską, co poprzedzone jest negocjacjami.
System Informacyjny Schengen (SIS)
Informatyczna baza danych, umo\
liwiajÄ…ca wymianÄ™ danych o osobach (np. niepo\
Ä…danych,
poszukiwanych, zaginionych) i przedmiotach (np. skradzionych lub zaginionych pojazdach, broni,
banknotach, dokumentach). Uruchomienie SIS (nastąpiło w 1995 r.) miało na celu zapewnienie
utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz umo\
liwienie stosowania postanowień
dotyczących przekraczania granic, zawartych w układzie z Schengen oraz Konwencji Wykonawczej (z
1990 r., stanowiącej uszczegółowienie układu). Dostęp do danych zawartych w SIS mają słu\
by
graniczne, policyjne, konsularne, migracyjne, celne i prokuratury. Obecnie trwajÄ… prace nad SIS II -
unowocześnioną i rozbudowaną wersją systemu.
Traktat akcesyjny
Umowa międzynarodowa o przystąpieniu Polski oraz 9 innych krajów do Wspólnot Europejskich.
Stronami traktatu będą państwa kandydujące oraz wszystkie dotychczasowe państwa członkowskie
UE. Traktat został podpisany w Atenach 16 kwietnia br.
Układ z Schengen
Umowa międzynarodowa zawarta w Schengen (Luksemburg) 14 czerwca 1985 r. Celem układu jest
zniesienie kontroli granicznych i wprowadzenie swobody przepływu osób między państwami
członkowskimi - sygnatariuszami układu. Pierwotnie sygnatariuszami układu były Belgia, Francja,
Niemcy, Luksemburg i Holandia. Następnie do układu przystąpiły Włochy (1990), Hiszpania i
Portugalia (1991), Grecja (1992), Austria (1995), Dania, Szwecja i Finlandia (1996). Stronami układu
sÄ… tak\
e Islandia i Norwegia (1999). Postanowienia układu zostały uszczegółowione w Konwencji
Wykonawczej, podpisanej 19 czerwca 1990 r., która wprowadza wiele tzw. środków kompensacyjnych
(środków bezpieczeństwa). Zniesieniu kontroli granic wewnętrznych między państwami-stronami
Układu towarzyszy wzmocnienie kontroli na granicach zewnętrznych UE, zacieśnienie współpracy
policji oraz koordynowanie polityki azylowej, a tak\
e współpraca sądowa w sprawach karnych i
określenie zasad ekstradycji oraz współpraca w walce z handlem narkotykami.
4. Podstawy porzÄ…dku prawnego UE
Pierwotne prawo wspólnotowe
Pierwotne prawo wspólnotowe zawiera normy i przepisy regulujące najistotniejsze kwestie Unii
Europejskiej, takie jak: ustrój, porządek prawny, podstawowe zasady prawa wspólnotowego,
delegacje do wydawania aktów normatywnych ni\
szego rzędu itp.
W hierarchii z
ródeł prawa powy\
sze unormowania sÄ… uprzywilejowane. Akty pierwotne majÄ…
bezwzględne pierwszeństwo przed aktami ni\
szej rangi, a wszystkie akty prawa wtórnego muszą być
zgodne z prawem pierwotnym.
Konstytucja RP z 1997 r.
Art. 87 ust. 1
y
ródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. (...)
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 12
Istotnym elementem w systemie z
ródeł prawa europejskiego jest równie\
orzecznictwo.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w procesie interpretacji z
ródeł pierwotnego prawa
wspólnotowego określił zasady porządku prawnego w Europie. Orzecznictwo Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Pierwszej Instancji wypracowało zasady prawne oraz porządek
prawny Unii.
Dorobek prawny Unii, na który składają się akty prawne Wspólnot i orzecznictwo trybunałów
europejskich, określany jest jako acquis communautaire. .
Fundamenty porządku prawnego Unii Europejskiej tworzą w pierwszym rzędzie traktaty
ustanawiające wymienione na wstępie trzy Wspólnoty (wraz ze wszystkimi załącznikami i protokołami
dodatkowymi).
" traktat z 18 kwietnia 1951 r. ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali  zwany tak\
e
Traktatem Paryskim,
" dwa Traktaty Rzymskie z 25 maja 1957 r.:
" ustanawiający Wspólnotę Europejską (ujednolicona wersja została opublikowana w OJ.C.
1997/340/173)
" ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM).
Obecnie w Unii obowiązują jedynie Traktaty Rzymskie z 1957 r. Traktat Paryski z 1951 r. został
zawarty na okres 50 lat. Wobec tego, \
e państwa członkowskie nie przedłu\
yły jego obowiązywania,
Traktat Paryski wygasł z dniem 23 lipca 2002 r.
Powy\
sze traktaty uzupełnione zostały:
" Jednolitym Aktem Europejskim z 1986 r.  zwanym te\
Traktatem Luksemburskim,
" Traktatem z Maastricht  czyli traktatem z 7 lutego1992 r. o Unii Europejskiej (OJ.C.
1997/340/145),
" Traktatem Amsterdamskim  czyli traktatem z 2 paz
dziernika 1997 r. zmieniajÄ…cym traktat o
Unii Europejskiej, traktaty o utworzeniu Wspólnot Europejskich oraz niektóre inne akty (OJ.C.
1997/340/1),
" Traktatem z Nicei  czyli traktatem z 26 lutego 2001 r. zmieniajÄ…cym traktat o Unii
Europejskiej, traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty
prawne (OJ.C. 2001/80/1).
Do prawa pierwotnego zalicza siÄ™ tak\
e traktaty o przystąpieniu nowych członków.
Zgodnie z Konstytucją prawo międzynarodowe, a w szczególności prawo unijne, będzie miało
pierwszeństwo przed regulacjami polskimi.
Art. 91
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba \
e jej
stosowanie jest uzale\
nione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyra\
oną w ustawie ma pierwszeństwo
przed ustawÄ…, je\
eli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Je\
eli wynika to z ratyfikowanej przez RzeczpospolitÄ… PolskÄ… umowy konstytuujÄ…cej organizacjÄ™
międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w
przypadku kolizji z ustawami.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 13
Pochodne akty prawne prawa wspólnotowego
Pochodne akty prawne prawa wspólnotowego wydawane są przez Parlament Europejski wspólnie z
RadÄ… Unii Europejskiej, RadÄ™ Unii Europejskiej samodzielnie oraz przez KomisjÄ™ EuropejskÄ….
Akty te podzielić mo\
na na dwie kategorie:
1. hard sources, czyli normy bezwzględnie obowiązujące, którymi są:
" rozporzÄ…dzenia,
" dyrektywy,
" decyzje,
2. soft law, do którego zalicza się:
" zalecenia,
" opinie.
RozporzÄ…dzenia
Zawierają regulacje generalne. Mają zasięg ogólny, co oznacza, \
e stosuje się je bezpośrednio w
państwach członkowskich.
Obowiązują w formie przyjętej przez właściwy organ Wspólnoty i nie podlegają \
adnym dodatkowym
wymogom, aby mogły obowiązywać we wszystkich krajach Wspólnoty. Akty te podlegają publikacji w
Dzienniku Urzędowym Wspólnot (Official Journal  w skórcie O.J.) i z tą chwilą stają się częścią
składową systemu prawnego ka\
dego państwa członkowskiego. Rozporządzenie wchodzi w \
ycie w
terminie w nim określonym lub w terminie 20 dni od dnia ogłoszenia. Z chwilą wejścia w \
ycie,
rozporządzenia automatycznie uchylają odmienne przepisy obowiązujące w państwach
członkowskich.
Dyrektywy
W odró\
nieniu od rozporządzeń, dyrektywy nie wią\
ą w całości, lecz jedynie  co do skutku . Oznacza
to, \
e dyrektywy nakładają na państwa członkowskie obowiązek uregulowania danej materii w sposób
w nich określony, pozostawiając jednak swobodę w zakresie środków prawnych do osiągnięcia
określonego celu. Poniewa\
sÄ… skierowane do konkretnych stron, nabierajÄ… mocy z chwilÄ… ich
notyfikacji przez strony. Dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich oraz dyrektywy
podjęte wspólnie przez Parlament Europejski i Radę publikowane są w Dzienniku Urzędowym
Wspólnot. Wchodzą w \
ycie w terminie w nich określonym lub 20. dnia od ich ogłoszenia.
Decyzje
Mają moc obowiązującą w stosunku do tych podmiotów, do których zostały skierowane. Adresatami
decyzji mogą być osoby prawne, osoby fizyczne oraz państwa członkowskie. Decyzje mają więc
charakter indywidualny. WiÄ…\
ą adresata w całości  adresat nie ma (jak w przypadku dyrektyw)
mo\
liwości wyboru metod lub środków realizacji decyzji. Mogą albo bezpośrednio nakładać obowiązki
lub przyznawać uprawnienia, albo zobowiązywać do wydania aktu normatywnego. Decyzje mają moc
wiÄ…\
ącą od chwili ich notyfikacji przez strony. Podjęte wspólnie przez Parlament Europejski i Radę są
ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot, i wchodzą w \
ycie w oznaczonym w nich terminie lub
20. dnia od ogłoszenia.
Zalecenia, opinie i inne akty wspólnotowe
Zalecenia i opinie nie majÄ… wiÄ…\
ącego charakteru, ale mogą wywierać skutki prawne. Traktowane są
jako wskazówki interpretacyjne w procesie stosowania prawa wspólnotowego. Do ich wydawania nie
jest potrzebne upowa\
nienie. Komisja Europejska jest upowa\
niona do udzielania zaleceń i opinii,
je\
eli uzna to za niezbędne. .
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 14
Poza wymienionymi wy\
ej z
ródłami spotkać mo\
na równie\
m.in.:
" memoranda,
" rezolucje.
Adresowane są do podmiotów stosujących prawo europejskie. Są to akty normatywne o charakterze
instrukcyjnym. Ponadto w katalogu z
ródeł prawa UE wyodrębnić mo\
na akty prawa wewnętrznego
wspólnot, takie jak: regulaminy instytucji i organów wspólnotowych, akty organów wspólnoty wią\
Ä…ce
inny organ wspólnoty itp.. .
y
ródłem prawa UE mogą być równie\
umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnotę.
Muszą one być jednak zawarte zgodnie z trybem ustanowionym w traktacie o ustanowieniu Wspólnoty
Europejskiej. Umowy zawarte zgodnie z ustalonymi w nim warunkami obowiÄ…zujÄ… instytucje
Wspólnoty i państwa członkowskie.
Ogólne zasady prawa
Do z
ródeł prawa wspólnotowego zalicza się tak\
e tzw. ogólne zasady prawa. Nie są one nigdzie
skatalogowane. Zasady te mogą wypływać z samej istoty prawa UE (np. wykładnia traktatów) lub
mogą stanowić dorobek państw członkowskich (zasady i regulacje zawarte np. w ustawach lub
podobnych aktach prawnych). .
Nie nale\
ą ani do kategorii pierwotnych, ani wtórnych z
ródeł prawa i w zasadzie nale\
ałoby je
umieścić pomiędzy nimi. Za takim rozwiązaniem przemawia fakt, i\
zasady te mogą stać się podstawą
uniewa\
nienia niezgodnych z nimi aktów prawa pochodnego  co świadczy o ich wy\
szej, w stosunku
do prawa pochodnego, pozycji.
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
Choć z formalnego punktu widzenia orzeczenia Trybunału nie mają mocy precedensu, w
rzeczywistości jednak traktowane są jako istotne z
ródło prawa, szczególnie w sytuacjach, gdy
przepisy traktatowe, rozporzÄ…dzenia bÄ…dz
decyzje nie dają się jednoznacznie interpretować.
Nale\
y podkreślić niezwykle istotną rolę ETS w kształtowaniu praktyki w zakresie podatku VAT w
państwach członkowskich UE.
Przepisy UE oraz ich transpozycja i wdra\
anie w polskim porzÄ…dku prawnym Przepisy UE
zostały włączone do krajowego systemu prawnego. Proces przenoszenia wspólnotowych aktów
prawnych do prawa krajowego zwany jest transpozycją. Zasadniczo rozporządzenia nie muszą być
transponowane, by obowiązywać w państwie członkowskim, jednak niektóre z nich są bardzo ogólne i
wymagają szczegółowych przepisów w prawie krajowym. Dyrektywy muszą być transponowane, ale
nawet jeśli państwo członkowskie nie zdoła zakończyć transpozycji w ustalonym terminie, to
obywatelom przysługują ich prawa zapisane w dyrektywie, o ile jej postanowienia mogą być
bezpośrednio stosowane. Ponadto, obywatele mogą domagać się wobec administracji lokalnej
egzekwowania swoich praw wynikających z dyrektywy. Na przykład, mo\
na domagać się praw
związanych z dostępem publicznym do informacji dotyczących środowiska naturalnego, wynikających
z dyrektywy 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 roku, nawet jeśli jej postanowienia nie zostaną
przetransponowane do prawa krajowego do 14 lutego 2005 roku, jak stanowi dyrektywa. Po
zakończeniu transpozycji, samorząd terytorialny musi przestrzegać właściwego ustawodawstwa
krajowego. Jednak\
e nawet wówczas konieczna jest znajomość treści danej dyrektywy, poniewa\

bardzo często urzędnicy administracji lokalnej - przy okazji wydawania poszczególnych decyzji, np.
zezwoleń wodnych itd. - muszą interpretować krajowe akty prawne. W takich przypadkach znajomość
właściwego aktu prawnego UE jest istotną wskazówką dla tej interpretacji i osiągnięcia celów
wytyczonych w dyrektywie. .
Transpozycja aktu prawnego UE nie oznacza automatycznie, \
e państwo członkowskie spełniło swój
obowiązek wobec Wspólnoty. Jest to bardzo często łatwiejsza część procesu, poniewa\
normy
prawne muszą zostać zastosowane w praktyce. Na przykład, transpozycja norm UE dotyczących
jakości wody pitnej do właściwego krajowego aktu prawnego jest znacznie łatwiejsza ni\
faktyczne
przestrzeganie standardów i zaopatrzenie w wodę pitną o wymaganej jakości. Ta druga część procesu
jest zwana wdra\
aniem. Jest ona zazwyczaj trudniejsza ni\
transpozycja, poniewa\
wymaga
inwestycji i wysiłków administracji - tak jak w przykładzie powy\
ej, który ilustruje konieczność
dokonania inwestycji w udoskonalonÄ… technologiÄ™ uzdatniania wody pitnej oraz podejmowania przez
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 15
organy administracji wysiłków w celu monitorowania jakości wody, zgodnie z wymogami właściwej
dyrektywy.
5. Rynek wewnętrzny czyli wspólny rynek
Rynek Wewnętrzny (nazywany te\
Jednolitym Rynkiem) obejmuje cały obszar UE, bez granic
wewnętrznych. Obowiązuje na nim swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, a
warunkiem jego powstania było zniesienie kontroli na wewnątrzunijnych granicach. Jest to obszar
działania konkurujących ze sobą przedsiębiorstw, osób, gospodarek. Rynek wewnętrzny mo\
na
porównać do terytorium jednolitego państwa.
Rozró\
nia się dwa etapy powstawania rynku wewnętrznego; są to:
I etap  (w latach 1951-1968) faza wstępna; utworzenie unii celnej: rozwój procesów integracyjnych na
płaszczyz
nie instytucjonalnej EWG,
II etap  (w latach 1982-1993) sprecyzowano i zrealizowano koncepcjÄ™ jednolitego rynku
wewnętrznego: rozpoczęto dyskusje nad wspólnym rynkiem, prace nad Jednolitym Aktem
Europejskim oraz wdra\
ano cztery podstawowe swobody, charakterystyczne dla jednolitego rynku, na
obszarze całej Wspólnoty (1993). Postanowienia ustanawiające rynek wewnętrzny, zawarte w
Jednolitym Akcie Europejskim, zostały potwierdzone Traktatem z Maastricht (1992 r.) i Traktatem
Amsterdamskim (1997 r.). Następnym krokiem w tworzeniu rynku wewnętrznego było ustanowienie
unii gospodarczej i walutowej (1 stycznia 1999 r.) na obszarze 11 państw Unii, a tak\
e wprowadzenie
jednej waluty euro 1 stycznia 2000 r.
Program rynku wewnętrznego
Program ten wszedł w \
ycie w 1987 r. i dotyczył wypracowania wspólnej polityki w obszarach czterech
swobód:
1. Przepływ osób
" Likwidacja kontroli granicznych
" Harmonizacja prawa dotyczÄ…cego migracji i azylu
" Wolność zatrudnienia i zakładania firm przez obywateli UE
2. Przepływ towarów
" Likwidacja kontroli granicznej
" Harmonizacja lub uznanie norm i standardów krajowych
" Harmonizacja podatków
3. Przepływ usług
" Liberalizacja usług finansowych
" Harmonizacja nadzoru nad bankami i towarzystwami ubezpieczeniowymi
" Otwarcie rynków transportowego i telekomunikacyjnego
4. Przepływ kapitału
" Zwiększenie szybkości obiegu pieniądza i kapitału
" Stworzenie warunków wspólnego rynku usług finansowych
" Liberalizacja obrotu papierami wartościowymi.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 16
Proces tworzenia jednolitego rynku wewnętrznego został formalnie zakończony 1 stycznia 1993 r., co
oznacza, \
e na poziomie wspólnotowym uchwalono wszystkie akty prawne warunkujące
funkcjonowanie wspólnego rynku. .
Wspólny rynek to równie\
: .
1. Polityka ochrony konsumenta:
" ochrona zdrowia i bezpieczeństwo,
" ochrona ekonomicznych interesów nabywcy i konsumenta,
" prawo do rzetelnej, wiarygodnej informacji handlowej,
" prawo do wyra\
ania opinii i reprezentowania nabywcy na szczeblu komunalnym i narodowym,
" ochrona prawna
2. Polityka ochrony konkurencji. Cele zagwarantowane Traktatem Amsterdamskim to:
" zapewnienie uczciwej konkurencji między równouprawnionymi uczestnikami rynku,
" udoskonalenie prawnych warunków ramowych zasad konkurowania przedsiębiorstw w
Europie
" udzielanie pomocy małym i średnim przedsiębiorstwom
" poszerzanie dostępu firm europejskich do rynku światowego.
Polityka ochrony konkurencji i zwalczania praktyk monopolistycznych na obszarze rynku
wewnętrznego obejmuje:
" zakaz porozumień kartelowych
" zakaz nadu\
ywania pozycji dominujÄ…cej na rynku
" kontrolę procesów fuzji i przejęć przedsiębiorstw
" kontrolę subwencji państwowych (por. Jan W. Wiktor Jednolity rynek wewnętrzny Unii
Europejskiej, Kraków 2001).
Unia Europejska (wg zało\
eń traktatowych) opiera się na unii ekonomicznej i ekonomiczno-walutowej.
Jej cele to:
" osiągnięcie trwałego i zrównowa\
onego postępu gospodarczego, głównie przez stworzenie
obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i
społecznej oraz ustanowienie unii gospodarczo-walutowej,
" zachowanie i rozwój acquis communautaire Wspólnoty dla zapewnienia efektywności
funkcjonowania mechanizmów i instytucji Wspólnoty (art. B TUE)
" wprowadzenie jednolitej, wspólnej waluty europejskiej (od 1 stycznia 1999 w obrocie
bezgotówkowym a od 1 stycznia 2002 r. dla 12 państw członkowskich rówie\
w postaci
banknotów i monet)
" wyposa\
enie Wspólnoty w nowe uprawnienia odnoszące się do ochrony konsumenta,
pobudzania rozwoju gospodarczego między krajami członkowskimi, polityki przemysłowej,
ochrony środowiska, badań naukowych.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 17
6. Swobodny przepływ usług
Art. 59-66 Traktatu z Maastricht zapewniają swobodę świadczenia usług na obszarze państw
członkowskich UE. Zasada swobody świadczenia (przepływu) usług określa prawo do zakładania
przedsiębiorstw i prowadzenia działalności gospodarczej oraz przewiduje swobodę dostarczania usług
obywatelom państw członkowskich na obszarze całej Unii Europejskiej. .
Prawodawstwo unijne obejmuje regulacje dotyczące świadczenia usług: bankowych,
ubezpieczeniowych, na rynku papierów wartościowych oraz usług inwestycyjnych. Zawierają się w nim
tak\
e zasady ochrony danych osobowych i społeczeństwa informacyjnego, zasady zakładania
przedsiębiorstw i świadczenia usług przez rzemieślników, usług w handlu i rolnictwie. Zasada
swobodnego przepływu usług znosi wszelkie ograniczenia wobec dostawców, jak i odbiorców usług,
którymi mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i firmy. Odnosi się do obywateli państw członkowskich
świadczących usługi na terenie innego państwa członkowskiego. .
Swoboda działalności gospodarczej w Unii Europejskiej obejmuje prawo prowadzenia jej na zasadach
samozatrudnienia, jak równie\
zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw pod warunkiem zachowania
warunków ustalonych w ustawodawstwie kraju, w którym otwarto firmę. Usługi są zdefiniowane jako
świadczenia wykonywane najczęściej odpłatnie, o ile nie są uregulowane odrębnymi postanowieniami
dotyczącymi swobodnego przepływu towarów, kapitału i osób. Ze względu na nakaz równego
traktowania obywateli UE zamierzających zamieszkać w innym kraju w celu świadczenia usług, nie
mo\
na wymagać od nich kwalifikacji, umiejętności lub świadectw lepszych ni\
od własnych obywateli.
Obywatele Wspólnot mają prawo do osiedlenia się w celu podjęcia działalności lub świadczenia usług
tylko wówczas, gdy spełniają warunki, których w danym kraju wymaga się od jego własnych obywateli.
Muszą więc mieć np. konieczne wykształcenie zawodowe, zdane stosowne egzaminy, legitymować
się stosownymi świadectwami lub dyplomami. .
Świadczenie usług wią\
e siÄ™ z wykonywaniem wolnego zawodu. Osoba fizyczna lub prawna
prowadząca działalność gospodarczą musi na stałe przebywać w tym państwie członkowskim, w
którym mieszka i prowadzi działalność, natomiast osoba prawna lub przedsiębiorstwo świadczące
usługi mo\
e działać na terenie jednego państwa, a stałą siedzibę mieć na terenie innego. Przejawem
swobody świadczenia usług, równie\
w przypadku wolnych zawodów (lekarzy, architektów,
prawników) jest wzajemne uznawanie kwalifikacji. Tę kwestię regulują dyrektywy: Dyrektywa
89/48/EWG i Dyrektywa 92/51/EWG. Oprócz ogólnych dyrektyw istnieją w ustawodawstwie unijnym
uregulowania, które mają zastosowanie do wzajemnego uznawania kwalifikacji w zawodach lekarza,
prawnika, architekta, lekarzy farmaceutów, stomatologów itd. .
System licencji dla bankowości oraz dla rynku papierów wartościowych uprawnia instytucje finansowe
do świadczenia określonych usług we wszystkich krajach UE. Licencja przyznawana jest przez kraj
macierzysty, w którym działa dana instytucja finansowa. Musi jednak zostać spełniony warunek
wzajemnego uznawania, tj. instytucja działająca na podstawie tej licencji powinna uznać miejscowe
przepisy prawa finansowego kraju, w którym świadczy usługi. Przykładem mo\
e być wielość
ograniczeń wewnętrznych na rynku usług ubezpieczeniowych. Większość krajów UE limituje
świadczenie usług ubezpieczeniowych poprzez filie towarzystw zagranicznych. W takim przypadku
obowiązki nadzoru nad nimi są podzielone między kraj macierzysty siedziby firmy i kraj odbierający jej
usługi.
Polska, w okresie przygotowań do członkostwa zaakceptowała wspólnotowe rozwiązania prawne i
instytucjonalne swobody przepływu usług. Liberalizacja sektora usług wią\
e się z następującymi
zagadnieniami:
" kwestie wynikające bezpośrednio z zapisów zawartych w Traktacie ustanawiającym
Wspólnoty Europejskie (zagwarantowanie świadczenia usług i prawa do zakładania
przedsiębiorstw na obszarze Jednolitego Rynku Wewnętrznego),
Członkostwo w Unii Europejskiej znosi dla Polaków bariery miejsca zamieszkania czy
obywatelstwa, uznawane sÄ… kwalifikacje i praktyka w zawodzie we wszystkich krajach UE. W
ramach okresu przejściowego dotyczącego swobodnego przepływu pracowników trwającego
7 lat (2+3+2) niektóre państwa członkowskie, w sytuacji zakłóceń na rynku pracy w niektórych
wra\
liwych sektorach, zastosują, zgodnie z prawem, ograniczenia w swobodzie świadczenia
usług wobec przedsiębiorców, którzy mają siedzibę w Polsce. Państwa, które bezpośrednio
po rozszerzeniu otworzyły rynki pracy to Irlandia, Wielka Brytania i Szwecja.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 18
Polski przedsiębiorca ma zagwarantowane równe warunki prowadzenia działalności
usługowej o charakterze przemysłowym i handlowym, w zakresie rzemiosła w ramach
wolnych zawodów. Prawo wspólnotowe nie reguluje specyficznych dla danego sektora
uwarunkowań. Zapewnia jedynie swobodę świadczenia usług. Zapobiega stosowaniu praktyk
monopolistycznych oraz nakazuje zachowanie reguł konkurencji na rynku usług. Wyjątek
stanowią te sektory, które zostały objęte wspólną polityką UE, np. polityka transportowa czy
telekomunikacja.
" usługi finansowe (bankowość, ubezpieczenia, rynek papierów wartościowych, usługi
inwestycyjne),
Rynek usług finansowych (ubezpieczenia, inwestycje kapitałowe, bankowość), jako sektor
bardzo wa\
ny dla gospodarek krajowych charakteryzuje siÄ™ wysokim stopniem unormowania.
Konieczne jest równie\
zagwarantowanie bezpieczeństwa jego funkcjonowania dla
konsumentów. Zapewnienie swobody świadczenia usług instytucjom finansowym w UE jest
ściśle powiązane z przeprowadzeniem jednocześnie liberalizacji przepływów kapitałowych.
Wysokie ryzyko, z jakim wiÄ…\
e się prowadzenie działalności w tym sektorze oraz mo\
liwość
wykorzystywania instytucji finansowych do procederów niezgodnych z prawem i działających
na szkodę konsumentów, skłoniły państwa członkowskie do wprowadzenia regulacji
obejmujących kwestie nadzoru nad jednostkami finansowymi i współpracy organów nadzoru,
a tak\
e do utworzenia systemów zabezpieczających interesy konsumentów i inwestorów.
Polska zliberalizowała dostęp do rynku usług finansowych i zapewniła obywatelom polskim
swobodę zakładania rachunków bankowych, inwestowania i wykupienia polisy u dowolnego
ubezpieczyciela na terenie wszystkich państw członkowskich UE przy jednoczesnym
zagwarantowaniu ich interesów i ochrony praw konsumenckich.
" problem ochrony danych osobowych,
W ramach zagwarantowania ochrony prawa do \
ycia prywatnego oraz podstawowych
wolności osobom fizycznym polscy obywatele zostali objęci pełną ochroną w związku z
automatycznym przetwarzaniem danych osobowych oraz ich udostępnianiem. Przetwarzanie
danych osobowych jest mo\
liwe jedynie ze względu na dobro publiczne, dobro samego
właściciela danych lub innych osób. Od 1998 r. kontrolę nad przetwarzaniem danych
osobowych sprawuje w Polsce niezale\
na instytucja - Główny Inspektor Ochrony Danych
Osobowych (GIODO).
" usługi społeczeństwa informacyjnego.
Wspieranie rozwoju społeczeństwa informacyjnego stanowi jeden z priorytetowych celów Unii
Europejskiej. Jest on realizowany poprzez dÄ…\
enie do zapewnienia europejskim
przedsiębiorcom, rządom i obywatelom utrzymania czołowej pozycji w kształtowaniu i
uczestniczeniu w globalnej ekonomii opartej na wiedzy i informacji. Usługi społeczeństwa
informacyjnego mają charakter płatny bądz
bezpłatny, są wykonywane na odległość za
pomocą środków elektronicznego przetwarzania i gromadzenia danych, na indywidualne
zamówienie odbiorcy, w formie przekazu przeznaczonego do promocji produktów lub
wizerunku osób., transmitowanie informacji przez sieć komunikacyjną, zapewnienie dostępu
do sieci komunikacyjnej oraz przechowywanie informacji. Polska ma mo\
liwość
uczestniczenia w rozwoju inicjatywy społeczeństwa informacyjnego podjętej przez instytucje
wspólnotowe. Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce przyczyni się do osiągnięcia
trwałego rozwoju ekonomicznego, zwiększenia efektywności, tworzenia nowych miejsc pracy.
Wy\
szego standardu \
ycia obywateli oraz postępu społecznego
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 19
7. Zawody związane z gospodarowaniem nieruchomościami w krajach Unii
Europejskiej
RZECZOZNAWCA MAJ
TKOWY
Kraj Kwalifikacje/wykształcenie wymagane Główni wykonawcy wycen
do zdobycia uprawnień
Austria Dyplom uniwersytecki, specjalistyczny In\
ynierowie budownictwa,
kurs, egzamin ( jest tzw rzeczoznawca
architekci, rzeczoznawcy budowlani
budowlany)
Belgia Wykształcenie uniwersyteckie, szkolenia Geodeci, architekci, pośrednicy,
wewnętrzne w stowarzyszeniach in\
ynierowie
zawodowych (RICS, CIB- Belgijskie
Stowarzyszenie Rzeczoznawców)
Francja Brak szczególnych wymagań, zalecane In\
ynierowie budownictwa,
wykształcenie wy\
sze- absolwenci
architekci, geodeci
studiów uniwersyteckich lub 7 lat praktyki
dla osób bez dyplomu
Hiszpania Wykształcenie wy\
sze-uniwersyteckie (3 Architekci, in\
ynierowie
letnie-bachelors i 5 letnie- magisterskie) budownictwa, in\
ynierowie rolnictwa
+ kursy organizowane przez Ministra
Gospodarki i Budownictwa
Niemcy Brak jednolitych wymogów, wymogi Ka\
dy, przysięgli rzeczoznawcy,
uzale\
nione od kategorii uprawnień posiadający certyfikat, uprawnienia
RICS,
Architekci, geodeci, prawnicy,
in\
ynierowie
Portugalia Ka\
dy, jedyny wyjÄ…tek stanowi wycena Brak systemu doskonalenia
do celów sądowych i departamentów zawodowego, 2-dniowe kursy
podatkowych, którą mo\
e wykonywać organizowane przez stowarzyszenie
in\
ynier budownictwa lub architekt z in\
ynierów budownictwa
wykształceniem akademickim.
Szwecja Min.3 lata studiów uniwersyteckich, 3 In\
ynierowie budownictwa, geodeci
letni sta\
. Kursy organizowane przez
SFF (szwedzkie stowarzyszenie
rzeczoznawców)
Wielka Brytania Dyplom szkoły wy\
szej lub egzaminy Geodeci, in\
ynierowie budownictwa,
kierunkowe, potwierdzone praktykÄ… przed architekci
przyjęciem do RICS (praktyka ok. 3 lata)
Irlandia W przypadku rzeczoznawcy wymagany Ekonomiści, prawnicy, inzynierowie
jest dyplom szkoły wy\
szej (nie ma takich
wymagań w przypadku innych zawodów).
Aby wykonywać zawód rzeczoznawcy
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 20
nale\
y ukończyć kurs organizowany
przez RICS, IAVI (The Irish Auctioneers
and Valuers Institute) bÄ…dz
SCS (Society
of Chatered Surveyors). Kurs trwa ok. 3
lat i kończy się egzaminem i
otrzymaniem odpowiedniego
uprawnienia.
Włochy Absolwenci studiów uniwersyteckich i Architekci, in\
ynierowie,
zawodowych, kursy organizowane agronomowie ( w przypadku wycen
równie\
przez Banki i Sądy organizowanych dla celów
sÄ…dowych)
POÅšREDNIK W OBROCIE NIERUCHOMOÅšCIAMI
Kraj Kwalifikacje/wykształcenie wymagane Główni wykonawcy
do zdobycia licencji
Austria Dyplom uniwersytecki, specjalistyczny In\
ynierowie budownictwa,
kurs, egzamin ( nie ma jako takiego
architekci, rzeczoznawcy budowlani
zawodu pośrednika, tzn, i\
pośrednik
mo\
e wykonywać te czynności co
zarzÄ…dca
Belgia Wykształcenie uniwersyteckie, szkolenia pośrednicy, in\
ynierowie, prawnicy
wewnętrzne w stowarzyszeniach
zawodowych (RICS, IPI- Belgijskie
Stowarzyszenie Pośredników). Licencje
sÄ… obowiÄ…zujÄ…ce od 1.03.1995
Francja Brak szczególnych wymagań, zalecane In\
ynierowie budownictwa,
wykształcenie wy\
sze- absolwenci
architekci, geodeci
studiów uniwersyteckich lub 7 lat praktyki
dla osób bez dyplomu. Od 1.07.2004
wymaga się wykształcenie wy\
sze ,
preferowane prawo i ekonomia i
techniczne.
Hiszpania Wykształcenie wy\
sze-uniwersyteckie (3 Architekci, in\
ynierowie
letnie-bachelors i 5 letnie- magisterskie) budownictwa, in\
ynierowie rolnictwa
+ kursy organizowane przez Ministra
Gospodarki i Budownictwa
Niemcy Brak jednolitych wymogów, wymogi Ka\
dy posiadajÄ…cy certyfikat,
uzale\
nione od kategorii uprawnień uprawnienia RICS,
Architekci, geodeci, prawnicy,
in\
ynierowie etc- to samo w
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 21
przypadku pośrednika i zarządcy
Portugalia Ka\
dy, z min. 3 letnim wykształceniem Brak systemu doskonalenia
uniweryteckim (bachelors) zawodowego, 2-dniowe kursy
organizowane przez stowarzyszenie
in\
ynierów budownictwa
Szwecja Min.3 lata studiów uniwersyteckich, 3 In\
ynierowie budownictwa, geodeci
letni sta\
. Kursy organizowane przez
Mäklarsamfundet (szwedzkie
stowarzyszenie pośredników i
zarządców)
Wielka Brytania Dyplom szkoły wy\
szej lub egzaminy Geodeci, in\
ynierowie budownictwa,
kierunkowe, potwierdzone praktykÄ… przed architekci
przyjęciem do RICS
Irlandia Nie jest wymagany dyplom szkoły Ekonomiści
wy\
szej (tytuł magisterski), ale nale\
y
przejść 4 letni kurs, z roczną praktyką
kończący się tytułem Bachelors danej
specjalizacji akredytowany przez IAVI
Włochy Absolwenci studiów uniwersyteckich i Architekci, in\
ynierowie,
zawodowych, kursy organizowane agronomowie ( w przypadku wycen
równie\
przez Banki i Sądy organizowanych dla celów
sÄ…dowych)
ZARZ
DCA NIERUCHOMOÅšCI
Kraj Kwalifikacje/wykształcenie wymagane Główni wykonawcy
do zdobycia licencji
Austria Dyplom uniwersytecki, specjalistyczny In\
ynierowie budownictwa,
kurs, egzamin
architekci, rzeczoznawcy budowlani
Belgia Wykształcenie uniwersyteckie, szkolenia zarządcy, in\
ynierowie
wewnętrzne w stowarzyszeniach
zawodowych (RICS, IPI- Institut
Professionnel des Agents Immobiliers).
Licencje sÄ… obowiÄ…zujÄ…ce od 1.03.1995.
Praktyka trwa ok. roku
Francja Brak szczególnych wymagań, zalecane zarządcy
wykształcenie wy\
sze- absolwenci
architekci, geodeci
studiów uniwersyteckich lub 7 lat praktyki
dla osób bez dyplomu. Od 1.07.2004
wymaga się wykształcenie wy\
sze ,
preferowane prawo i ekonomia i
techniczne
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 22
Hiszpania Wykształcenie wy\
sze-uniwersyteckie (3 Architekci, in\
ynierowie
letnie-bachelors i 5 letnie- magisterskie) budownictwa, in\
ynierowie rolnictwa
+ kursy organizowane przez Ministra
Gospodarki i Budownictwa
Niemcy Brak jednolitych wymogów, wymogi Ka\
dy posiadajÄ…cy certyfikat,
uzale\
nione od kategorii uprawnień uprawnienia RICS,
Architekci, geodeci, prawnicy,
in\
ynierowie etc- to samo w
przypadku pośrednika i zarządcy
Portugalia Ka\
dy, z min. 3 letnim wykształceniem Brak systemu doskonalenia
uniweryteckim (bachelors) o danej zawodowego, 2-dniowe kursy
specjalizacji organizowane przez stowarzyszenie
in\
ynierów budownictwa
Szwecja Min.3 lata studiów uniwersyteckich, 3 Prawnicy, ekonomiści, inzynierowie
letni sta\
. Kursy organizowane przez
szwedzkie stowarzyszenie
Mäklarsamfundet
Wielka Brytania Dyplom szkoły wy\
szej lub egzaminy Geodeci, in\
ynierowie budownictwa,
kierunkowe, potwierdzone praktyką przed architekci, prawnicy, ekonomiści
przyjęciem do RICS
Irlandia Nie jest wymagany dyplom szkoły Ekonomiści
wy\
szej (tytuł magisterski), ale nale\
y
przejść 4 letni kurs, kończący się tytułem
Bachelors w danej specjalizacji. ( w tym
rok praktyki) Kursy organizowane przez
IAVI
Włochy Absolwenci studiów uniwersyteckich i Prawnicy, ekonomiści, in\
ynierowie
zawodowych, kursy organizowane
równie\
przez Banki i SÄ…dy
8. Uznawanie kwalifikacji zawodowych
Wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych było jedną z grup tematycznych negocjacji
pomiędzy Polską a UE w obszarze  Swobodny Przepływ Osób . Rezultatem zamkniętych w dniu 21
grudnia 2001 r. negocjacji jest zaakceptowanie przez Polskę całości dorobku prawnego UE w tym
obszarze oraz zobowiÄ…zanie strony polskiej do jego wdro\
enia przed uzyskaniem członkostwa.
Zasada wolnego wyboru kraju zatrudnienia ma zastosowanie równie\
w odniesieniu do osób,
które wykonują tzw. zawody regulowane, i których kwalifikacje zawodowe wymagają uznania przez
określone organy w poszczególnych krajach członkowskich. Dzięki temu, po spełnieniu odpowiednich
warunków, pracownik posiadający pełne kwalifikacje do wykonywania danego zawodu, mo\
e
pracować w dowolnym innym państwie UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Stosuje się
przy tym zasadę niedyskryminacji, dzięki której pracownik taki jest traktowany na równi z obywatelami
państwa przyjmującego.
Z dniem członkostwa nastąpiło odpowiednie dostosowanie wszystkich aktów prawnych,
regulujących warunki wykonywania zawodów w Polsce. Nasz kraj przystąpił do dwóch wspólnotowych
systemów uznawania kwalifikacji zawodowych: sektorowego i ogólnego.
System sektorowy odnosi się do ograniczonego katalogu zawodów, do którego nale\
Ä… zawody
prawnika, architekta, aptekarza, lekarza, pielęgniarki, poło\
nej, dentysty oraz weterynarza. Tytuły
przedstawicieli tych profesji będą uznawane we wszystkich krajach członkowskich, w tym tak\
e w
Polsce, bez potrzeby poddawania siÄ™ procesom nostryfikacyjnym.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 23
System ogólny odnosi się natomiast do tytułów zawodowych nie objętych systemem
sektorowym, których uzyskanie wią\
e się z posiadaniem kwalifikacji na poziomie średnim lub
wy\
szym. W Polsce ukończone zostały prace nad stworzeniem listy zawodów regulowanych, objętych
dyrektywami ogólnymi. Listy takie są wydawane przez ka\
de państwo członkowskie i zawierają opis
wymagań kwalifikacyjnych potrzebnych do wykonywania zawodu regulowanego w danym kraju.
Warunkiem automatycznego uznania kwalifikacji zawodowych zdobytych w innym kraju członkowskim
jest jednak, aby system edukacyjny, w jakim dana osoba uzyskała te kwalifikacje, spełniał określone
wymagania. OdnoszÄ… siÄ™ one do zbie\
ności zakresu tematycznego i zakresu obowiązków, a tak\
e
długości kształcenia (ró\
nica na niekorzyść systemu, w którym uzyskano kwalifikacje powinna wynosić
mniej ni\
jeden rok). Je\
eli wspomniane wymagania nie są spełnione, kraj, w którym pracownik ubiega
się o uznanie kwalifikacji zawodowych ma prawo wymagać odbycia sta\
u adaptacyjnego lub przejścia
testu umiejętności. Pracownik sam wybiera dogodny dla niego sposób dostosowania się do wymagań
kraju przyjmującego, przy czym wspomniane testy obejmują jedynie te umiejętności, które nie były
przedmiotem kształcenia w państwie wnioskodawcy, a wymagane są w kraju przyjmującym.
W Polsce, za udzielanie informacji o krajowym, jak i obowiÄ…zujÄ…cym w innych krajach UE systemie
uznawania kwalifikacji odpowiedzialny jest ośrodek NARIC (National Academic Recognition Centre).
Funkcjonował on będzie w ramach istniejącego przy Ministerstwie Edukacji Narodowej Biura
Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej.
Przepisy prawa wspólnotowego nie narzucają wprost obowiązku licencjonowania
wykonywania zawodów nieruchomościowych, z drugiej zaś strony nie ma zakazu, aby taki wymóg był
utrzymywany przez państwa członkowskie. Sposób regulacji obowiązku licencjonowania jest właściwie
pozostawiony uznaniu państw członkowskich. Jeśli jednak prawo państwa członkowskiego wprowadza
zasadÄ™ uzale\
nienia dostępu do zawodu od spełnienia pewnych wymogów, rzeczoznawca majatkowy,
pośrednik w obrocie nieruchomościami czy zarządca nieruchomości będzie traktowany jako tzw.
zawód regulowany, poddany przepisom dyrektyw nr 89/48/EWG oraz nr 92/51/EWG, dotyczących
wzajemnego uznawania kwalifikacji przez państwa członkowskie. W Polsce te wspólnotowe akty
prawne zostały wdro\
one ustawÄ… z dnia 26 kwietnia 2001 r. o zasadach uznawania nabytych w
państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych (Dz.
U. z dnia 24 sierpnia 2001 r.). .
Działania słu\
ące ujednoliceniu kwalifikacji zawodowych zarządców nieruchomości
podejmowane są na poziomie międzynarodowej organizacji: Europejskiej Rady Nieruchomości
(Conseil Européen des Professions Immobilieres - CEPI). Jej czÅ‚onkami sÄ… najwa\
niejsze organizacje
i stowarzyszenia zawodowe zarządców nieruchomości i pośredników w obrocie nieruchomościami z
państw członkowskich Unii Europejskiej. .
Rada ma dwa oddziały:
EPAG: Europejska Grupa Pośredników w Obrocie Nieruchomościami
CEAB: Europejska Konfederacja Zarządców Nieruchomości
Jednym z wa\
niejszych projektów CEPI było opracowanie wspólnych wymagań edukacyjnych dla
pośredników w obrocie nieruchomościami i zarządców nieruchomości oraz przygotowanie wspólnego,
uznanego przez wszystkie organizacje zrzeszone w CEPI programu studiów / programu
dokształcającego dla pośredników w obrocie nieruchomościami i zarządców nieruchomości -
EUREDUC. CEAB bada regulacje prawne (ju\
obowiązujące i planowane), dotyczące  bezpośrednio
lub pośrednio  kwestii związanych z własnością nieruchomości, zarządzaniem i administrowaniem,
ekspertyzami, negocjacjami i doradztwem. CEAB pełni równie\
rolę pośrednika między zarządcami
nieruchomości a instytucjami Unii Europejskiej. Według prawa polskiego licencje zawodowe są
wymogiem przy wykonywaniu zawodu Zarządcy nieruchomości . Wymogiem jest te\
stałe
podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, których kwalifikacje zostały uznane,
zapewnia siÄ™ prawo wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej zawodu regulowanego na takich
samych zasadach jak osobom, które kwalifikacje do jego wykonywania uzyskały w Rzeczypospolitej
Polskiej.
Warunki, sposób i tryb odbywania sta\
u adaptacyjnego, sposób i tryb wykonywania nadzoru
nad odbywaniem sta\
u oraz oceny nabytych przez wnioskodawcę umiejętności, warunki, sposób i tryb
przeprowadzania testu umiejętności oraz oceny wykazanych przez wnioskodawcę umiejętności w
zawodach regulowanych określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 lutego 2003r. w
sprawie odbywania sta\
u adaptacyjnego oraz przeprowadzania testu umiejętności -Dz.U. z 2003r. nr
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 24
51, poz. 447. wydane na podstawie ustawy , o której mowa wy\
ej /rozporzÄ…dzenie jest obecnie
przedmiotem nowelizacji/.
9. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców
Nie ma wymogu znajomości języka polskiego w momencie zakupu ziemi polskiej przez obcokrajowca.
W sprawie nabywania ziemi polskiej przez obcokrajowca Polska wynegocjowała następujące warunki:
" przez pięć lat od daty uzyskania członkostwa w UE stosowane będą dotychczasowe przepisy
ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców w przypadku nabywania tzw.
drugich domów (nabycie tych domów wymaga zgody Ministra Spraw Wewnętrznych). To
ograniczenie nie dotyczy jednak nieruchomości o charakterze rekreacyjnym, nabywanej w
celu prowadzenia działalności gospodarczej oraz obywateli państw członkowskich UE i
Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), nie będących członkami UE, tj.
Liechtensteinu, Norwegii i Islandii, którzy mieszkają w Polsce przynajmniej cztery lata przed
nabyciem nieruchomości;
" przez dwanaście lat od wstąpienia do UE będą stosowane przepisy o zakazie nabywania
nieruchomości przez cudzoziemców w odniesieniu do nieruchomości rolnych i leśnych. To
ograniczenie nie obejmuje rolników, którzy dzier\
awiÄ… i uprawiajÄ… ziemiÄ™ w Polsce
przynajmniej od trzech lat (od siedmiu w województwach: warmińsko-mazurskim, pomorskim,
kujawsko-pomorskim, zachodniopomorskim, lubuskim, wielkopolskim, dolnośląskim,
opolskim).
Po zakończeniu okresów przejściowych będą obowiązywać w Polsce unijne reguły dotyczące
nabywania ziemi przez cudzoziemców w pełnym wymiarze. W UE obowiązuje zasada, \
e obywatel
ka\
dego z państw członkowskich mo\
e kupować nieruchomości w pozostałych państwach Unii po
spełnieniu takich samych warunków jak obywatel państwa, w którym dana nieruchomość jest
poło\
ona. Ustalenie tych warunków pozostawiono w gestii ka\
dego z państw członkowskich, więc
regulacje te są bardzo zró\
nicowane. I tak spośród piętnastu państw Unii pięć (Austria, Dania, Grecja,
Irlandia, Szwecja) stosuje ograniczenia w nabywaniu przez cudzoziemców nieruchomości.
Ograniczenia te dotyczÄ… tak\
e obywateli innych państw UE. Generalnie przepisy te nie mogą jednak
naruszać \
adnej z wewnętrznych swobód Unii Europejskiej, wyra\
onych w Traktacie ustanawiajÄ…cym
Wspólnotę Europejską (art. 14 ust 2 i 23  60 TWE) oraz ogólnego programu zniesienia ograniczeń w
dziedzinie swobody przedsiębiorczości z roku 1961.
Ze względu na zasady Wspólnej Polityki Rolnej obrót ziemią rolną w celach gospodarczych jest
szczegółowo regulowany na szczeblu wspólnotowym, w postaci m.in. Dyrektywy Rady z 2 kwietnia
1963 r., która zezwala obywatelom jednego państwa członkowskiego kupować grunty rolne na terenie
innego państwa członkowskiego na zasadzie równouprawnienia z obywatelami państwa, na którego
terenie znajduje siÄ™ ziemia, je\
eli le\
y ona odłogiem od dwóch lat lub została opuszczona.
10. Nabywanie nieruchomości przez Polaków na terytorium państw UE.
AUSTRIA
Austriacka procedura uzyskania zezwolenia jest bardzo uciÄ…\
liwa. Nie powinno to dziwić, skoro
jednym z ustawowych celów w austriackim prawie o obrocie gruntami jest ograniczenie w prawach
cudzoziemców, zamierzających nabyć grunty. Regulacja dotycząca nabywania nieruchomości przez
cudzoziemców jest tutaj zró\
nicowana pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Przepisy nie
ró\
nicujące pomiędzy obywatelami Austrii i pozostałymi podmiotami chcącymi nabyć nieruchomość to
przepisy dotyczące nabycia gruntów rolnych i leśnych. Aby móc w Austrii nabyć taką nieruchomość
nale\
y uzyskać zgodę od władz kraju związkowego, poniewa\
nabywanie nieruchomości przez cu-
dzoziemców w Austrii uregulowane jest przepisami wydawanymi przez poszczególne kraje związkowe
wchodzące w skład Republiki - przepisy krajów związkowych o Nabywaniu Gruntów przez
Obcokrajowców (Auslandergrundverkehrsgesetze).
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 25
Dla otrzymania takiej zgody nale\
y spełnić następujące warunki:
nabycie gruntu nie będzie kolidować z interesem publicznym polegającym na zachowaniu i
wzmocnieniu silnego gospodarczo stanu chłopskiego lub zdrowej gospodarki rolnej, a
nabywajÄ…cy zapewni, \
e będzie osobiście prowadzić na nabytym gruncie gospodarkę rolną
lub leśną. Nale\
y nadmienić, \
e ustawa landowa Styrii dopuszcza tak\
e udzielenie zgody
osobie prawnej, jednak prowadzone na nabytym gruncie przedsiębiorstwo musi być gospodar-
stwem rolnym lub leśnym. Wymóg samodzielnego gospodarowania winien być w tym
przypadku spełniony poprzez zaanga\
owanie fachowego personelu. Z kolei wymóg
osobistego gospodarowania przez osobę fizyczną spełniony będzie wówczas, gdy nabywca
ma stałe miejsce zamieszkania w takiej odległości, która gwarantuje regularną, osobistą
obecność, oraz gdy nabywca posiada odpowiednie kwalifikacje rolne lub leśne do
prowadzenia takiego gospodarstwa;
nabycie gruntu rolnego lub leśnego na cele przemysłowe, tworzenie działek budowlanych lub
innej akceptowanej społecznie działalności musi być zgodne z zało\
eniami polityki prze-
strzennej i nie mo\
e zakłócać lub uniemo\
liwiać dotychczasowego u\
ytkowania rolnego lub
leśnego gruntów przyległych.
Zgody nie mo\
na jednak otrzymać je\
eli:
nabyta działka miałaby, bez właściwego uzasadnienia, utracić swoje rolne lub leśne
przeznaczenie;
nabywający nie posiadałby wymaganych kwalifikacji zawodowych;
nie byłoby zapewnione samodzielne gospodarowanie na nabywanej nieruchomości;
na gruncie zamierzona byłaby lokata kapitałowa o charakterze spekulacyjnym;
grunt miałby stworzyć lub powiększyć du\
ą posiadłość ziemską lub tereny przeznaczone do
polowań ;
powstałoby zagro\
enie dla egzystencji innego gospodarstwa chłopskiego, za utrzymaniem
którego przemawiają względy polityki rolnej państwa.
W odniesieniu do pozostałych nieruchomości, zezwolenia władz poszczególnych krajów związkowych
nie potrzebujÄ… obywatele UE. Nale\
y jednak nadmienić, i\
ograniczenia w stosunku do obywateli UE,
stosowano w odniesieniu do nabywania mieszkań i domów na cele rekreacyjne. Tę kwestię regulował
art. 70 traktatu akcesyjnego, który przewidywał 5-letni okres przejściowy, tj. od 1995 r. do 31.12.1999
r. (nabywca w tym okresie przed uzyskaniem pozwolenia na zakup nieruchomości musiał wykazać się
co najmniej 5-letnim stałym pobytem w Austrii); wraz z upływem wy\
ej wymienionego okresu wszelkie
ograniczenia w nabywaniu nieruchomości przez obywateli UE winny zostać zniesione.
Cudzoziemcy nie legitymujący się obywatelstwem UE muszą uzyskać stosowne zezwolenie
właściwych władz kraju związkowego. W Austrii brak jest bowiem jednolitej ustawy, która
regulowałaby to zagadnienie generalnie dla całej Austrii. Materię tę regulują przepisy wydawane przez
poszczególne kraje związkowe (np. w Wiedniu ustawa z 16.6.1967 r. Auslandergrunderwerbsgesetz),
zaś zezwolenia wydają poszczególne rządy krajów związkowych, po uzyskaniu opinii właściwych
władz (m.in. Izby Gospodarczej, Izby Zatrudnienia, Izby Przemysłowej). Dlatego istotne jest tu pojęcie
 cudzoziemca". Cudzoziemcem, w myśl ustaw krajów związkowych, jest zagraniczna osoba fizyczna,
prawna lub spółka osobowa. Zagraniczną osobą fizyczną jest osoba nie posiadająca obywatelstwa
austriackiego. Dla określenia, czy i na ile osoba prawna lub spółka osobowa jest cudzoziemcem,
bierze się pod uwagę zarówno siedzibę i miejsce rejestracji, jak i stosunki wewnętrzne dotyczące
zakresu kontrolowania spółki przez cudzoziemców . Jednak niektóre kraje związkowe nie przewidują
w tym zakresie większych ograniczeń i spółki, w których większościowym udziałowcem jest spółka
kontrolowana przez obcokrajowców, nie mają większych problemów z uzyskiwaniem zezwolenia.
SÄ… to jednak sytuacje wyjÄ…tkowe, poniewa\
austriacka procedura uzyskania zezwolenia jest bardzo
uciÄ…\
liwa. Nie powinno to dziwić, skoro jednym z ustawowych celów w austriackim prawie o obrocie
gruntami, wymienionym explicite, jest  ograniczenie w prawach cudzoziemców, zamierzających nabyć
grunty . Wymagane jest posiadanie zezwolenia na nabycie nieruchomości, na budowę oraz na
uzyskanie słu\
ebności na wszelkich gruntach zabudowanych i niezabudowanych.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 26
Przy określeniu warunków koniecznych do uzyskania zezwolenia przez poszczególne kraje
zwiÄ…zkowe mo\
na generalnie wyodrębnić 4 koncepcje:
zgoda udzielana jest po spełnieniu warunków enumeratywnie wyliczonych w ustawie (tak np.
jest w Karyntii, gdzie m.in. przewidziany jest wymóg nieprzerwanego zamieszkiwania w Austrii
przed wystÄ…pieniem o zezwolenie przez ostatnie 5 lat, a nabywany grunt przeznaczony ma
być na główne miejsce zamieszkania);
decyzję podejmuje się po analizie przesłanek przemawiających za wyra\
eniem lub odmowÄ…
zgody (np. Salzburg);
wydanie zezwolenia mo\
liwe jest tylko, gdy nie zagro\
ony zostanie interes publiczny
(tak np. jest w Górnej Austrii czy Burgenlandzie; w drugim przypadku dodatkowo
winien być spełniony warunek legalnego przebywania w Austrii przez okres co najmniej 10
lat);
zgoda udzielana jest wtedy, gdy przemawia za tym szczególny interes publiczny.
Szczegółowe określenie wymaganych przesłanek le\
y w gestii ustawodawstwa
poszczególnych krajów Związkowych .
ReasumujÄ…c mo\
na stwierdzić, i\
ograniczenia dotyczące nabywania nieruchomości przez
cudzoziemców w postaci wymogu uzyskania zezwolenia od władz poszczególnych krajów
związkowych, gdzie znajduje się nabywana nieruchomość, mają zastosowanie w stosunku do
podmiotów spoza UE. Równo natomiast traktowani są obywatele Austrii i cudzoziemcy w zakresie
nabywania gruntów rolnych i leśnych. Faktycznie jednak spełnienie np. wymogu samodzielnego go-
spodarowania, zamieszkiwanie w takiej odległości od gruntu, która gwarantuje regularną, osobista na
nim obecność czy posiadanie potwierdzonych egzaminami kwalifikacji, stawia obywateli Austrii na
bardziej uprzywilejowanej pozycji.
DANIA
Kwestia nabywania nieruchomości w Danii nie jest uregulowana jednolicie. Występują tu
zró\
nicowania ze względu na przedmiot, jak i podmiot nabywający nieruchomość. Podział ze względu
na przedmiot nabycia dotyczy nieruchomości rolnych, rekreacyjnych i pozostałych. Cudzoziemcami
korzystającymi z pewnych przywilejów są podmioty pochodzące z państw członkowskich UE.
Najbardziej restrykcyjne sÄ… przepisy dotyczÄ…ce tzw. letnich rezydencji.
Nabycie nieruchomości w Danii mo\
liwe jest jedynie po uzyskaniu stosownego zezwolenia
Ministra Sprawiedliwości. Przy podejmowaniu decyzji Ministerstwo nie bierze pod uwagę wielkości
nieruchomości
Wydanie zezwolenia nie wiÄ…\
e siÄ™ te\
z jakimikolwiek kosztami. Wymóg uzyskania zezwolenia
dotyczy tylko osób, które nie posiadają prawa stałego pobytu i zameldowania w Danii oraz nie
posiadały tych praw przez ostatnie 5 lat. Warunek ten dotyczy jednakowo obywateli Danii, UE, jak i
obywateli państw trzecich. Istotny jest tylko fakt posiadania stałego miejsca zamieszkania w Danii w
ciÄ…gu przynajmniej ostatnich 5 lat. Jednak\
e podmioty z pierwszych dwóch grup oraz podmioty
pochodzące z państw EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), do którego nale\
Ä…
Austria, Finlandia, Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, korzystajÄ… z pewnych
udogodnień. Mogą one uzyskać prawo do stałego zamieszkania w Danii, jeśli zamierzają tam na stałe
mieszkać, pracować, świadczyć usługi lub prowadzić działalność gospodarczą. Ciekawy jest jednak
fakt, \
e studenci i emeryci mogą ubiegać się o nabycie nieruchomości bez spełnienia omawianych
warunków, chocia\
mo\
liwość taka jest wykluczona, jeśli student planuje po kilku latach powrót do
rodzinnego kraju.
Do kupna nieruchomości wystarcza wtedy oświadczenie o zamiarze stałego mieszkania w Danii.
Oświadczenie takie kieruje się bezpośrednio do sądu właściwego ze względu na poło\
enie
nieruchomości. Deklarację składa się pod groz
bą odpowiedzialności karnej. Po jej zło\
eniu osoba
mo\
e ju\
swobodnie nabyć nieruchomość. Zawarcie umowy bez zło\
enia oświadczenia uwa\
ane jest
za sprzeczne z ustawą. Nabywca, który w wy\
ej opisany sposób nabył nieruchomość, musi się jednak
liczyć z ewentualnymi kontrolami w zakresie zgodności tego, co oświadczył w deklaracji, np. czy
nieruchomość wykorzystywana jest rzeczywiście jako pierwsze miejsce zamieszkania i faktycznie
zamieszkiwana przez większą część roku lub czy faktycznie prowadzona jest tam deklarowana
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 27
działalność gospodarcza. W przypadku zaistnienia podejrzeń co do niezgodności, Ministerstwo
Sprawiedliwości zwraca się do lokalnej Policji o przeprowadzenie dochodzenia w sprawie, wyniki
przedstawiane są następnie Ministerstwu Sprawiedliwości. Od obowiązku uzyskania zezwolenia
zwolnione są działające zgodnie z przepisami obowiązującymi w jednym z krajów członkowskich UE
instytucje, które otworzyły lub zamierzają otworzyć filie lub oddziały w Danii .
Inaczej wygląda kwestia nabywania nieruchomości przeznaczonych na cele letniskowe i rekreacyjne.
Duńskie ustawodawstwo rozró\
nia bowiem pomiędzy pierwszym a drugim miejscem zamieszkania.
Pierwsze mo\
na mieć tylko jedno, drugie dotyczy nieruchomości, które nie słu\
ą właścicielowi do
stałego zamieszkiwania (np. domki letniskowe). W takich wypadkach stosuje się ustawę o nabywaniu
nieruchomości, a dodatkowo ustawę o domkach letniskowych oraz ustawę o planowaniu
przestrzennym. Pierwsza, obowiązująca od 1982 r., uchwalona została w wyniku przystąpienia Danii
do UE. Reguluje ona kwestiÄ™ uzyskania zezwolenia na oddanie domku letniskowego w najem
(generalna zasada wprowadzona przez Duńskie Ministerstwo Ochrony Środowiska mówi, \
e letnie
rezydencje nie mogą słu\
yć jedynie celom wynajmu, lecz winny być u\
ytkowane przez właścicieli na
własne cele związane z wypoczynkiem).
Druga stanowi natomiast, \
e domki poło\
one na terenach określonych w planach przestrzennych jako
rekreacyjne, mogą być wykorzystywane tylko jako drugie miejsce zamieszkania.
Z racji tego, i\
grunty letniskowe i rekreacyjne uwa\
a siÄ™ za  miejsce drugiego zamieszkania", zgodnie
z ustawą o nabywaniu nieruchomości zezwolenie wymagane jest w takich przypadkach zawsze.
Cudzoziemcy nie mający stałego miejsca zamieszkania w Danii  bez względu na obywatelstwo - nie
otrzymają zezwolenia na nabycie takiej nieruchomości. Faktycznie jednak obywatele UE korzystają z
pewnych udogodnień. Prawo do stałego miejsca zamieszkania w Danii mogą bowiem oni uzyskać
wyra\
ając chęć stałego zamieszkania, pracy, świadczenia usług lub prowadzenia działalności
gospodarczej na terenie Danii.
Warunek stałego zamieszkiwania jest jednak w ka\
dym przypadku warunkiem konstytucyjnym do
nabycia nieruchomości letniskowej czy rekreacyjnej. Zgodnie z ustawą o nabywaniu nieruchomości,
fakt posiadania w Danii stałego miejsca zamieszkania winien istnieć przez co najmniej 5 ostatnich lat.
Fakt ten musi być formalnie potwierdzony przez lokalny sąd. Przy udzielaniu zezwoleń przepisy
przewidują jednak wyjątek od wymogu zamieszkiwania w Danii przez co najmniej 5 lat. Osoba, która
tego warunku nie spełnia, musi przekonywująco uzasadnić, \
e ma zamiar zamieszkiwać w Danii przez
dłu\
szy czas. Oprócz wymogu stałego miejsca zamieszkania, kandydat musi czasami spełnić kil-
kanaście innych warunków, aby uzyskać zezwolenie, jak np. udokumentować, \
e będzie zamieszkiwał
w Danii w przyszłości czy te\
wykazać silne związki kulturowe (np. systematyczne spędzanie tam
urlopów, znajomość języka duńskiego, itp.), rodzinne (np. posiadanie w tym kraju rodziny) z krajem lub
związki z nieruchomością.
Kwestię nabywania w Danii nieruchomości rolnych regulują odrębne przepisy. Zamieszczone są one
w ustawie nr 769 z 24.8.1994 r. o nieruchomościach rolnych. Jednak w dniu 28.5.1999 r. uchwalona
została ustawa o zmianie ustawy o nieruchomościach rolnych. Mimo jednak pewnych zmian, wprowa-
dzonych tą nowelizacją, ogólne zasady pozostały jednak te same. Przepisy te dotyczą w równej
mierze obywateli Danii, jak i obywateli państw trzecich, zaś osoby lub przedsiębiorstwa spoza krajów
UE czy EFTA, muszą dodatkowo starać się specjalne zezwolenie Ministra Rolnictwa (art. ż 16,18
ustawy nr 769).
Nieruchomością rolną w rozumieniu ustawy nr 769 jest nieruchomość wpisana do ewidencji gruntów i
budynków jako nieruchomość rolna (ż 2). Nabywca nieruchomości rolnej musi spełniać następujące
warunki:
mieć ukończone 18 lat;
posiadać obywatelstwo duńskie lub państwa UE lub EFTA;
nabywca (jego współmał\
onek lub dzieci do lat 18) nie mo\
e być przed nabyciem
właścicielem lub współwłaścicielem \
adnej nieruchomości rolnej (tak\
e za granicÄ…);
najpóz
niej 6 miesięcy po nabyciu nabywca musi zamieszkać na nieruchomości na stałe;
nabywca winien osobiście prowadzić gospodarstwo rolne oraz musi spełniać wymogi
kwalifikacji zawodowych (wszystkie pozostałe wymogi określa rozporządzenie nr 770 z
24.8.1994 r.).
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 28
Wymogi te dotyczą nieruchomości rolnych o powierzchni 30 ha i powy\
ej. Przy nieruchomościach o
mniejszych powierzchniach nale\
y spełnić pierwsze cztery z wymienionych warunków. Przy
nabywaniu gruntów leśnych nale\
y przestrzegać ściśle określonych w Prawie leśnym zasad
gospodarowania. Nadzór nad ich przestrzeganiem nale\
y do Ministra Ochrony Åšrodowiska.
Na zakończenie nale\
y dodać, i\
zgodnie z zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości nr 764 z
18.9.1995 r. w sprawie zakupu nieruchomości, nieruchomości słu\
ące nabywcy jako stałe i konieczne
lokum, albo w którym nabywca zamierza rozpocząć działalność gospodarczą lub świadczyć usługi,
wymienione podmioty mogą nabyć bez zezwolenia Ministra Sprawiedliwości, nawet jeśli nie są lub nie
były zameldowane w Danii w ciągu ostatnich 5 lat. Są nimi:
pracownicy będący obywatelami UE lub EFTA zatrudnieni i pobierający wynagrodzenie w
Danii;
obywatele UE lub EFTA, którzy osiedlili się w Danii, lub chcą to uczynić w celu prowadzenia
działalności gospodarczej;
obywatele UE lub EFTA, którzy otworzyli (lub to zamierzają) filie lub oddziały w Danii albo
zamierzają świadczyć lub nabywać usługi;
działające zgodnie z przepisami obowiązującymi w jednym z krajów członkowskich UE lub
EFTA instytucje, które otworzyły lub zamierzają otworzyć filie lub oddziały w Danii;
obywatele UE studiujÄ…cy w Danii, bÄ…dz
pracownicy najemni i działający na zasadzie
samozatrudnienia.
FINLANDIA
Fińskie ustawodawstwo nie jest szczególnie restrykcyjne w odniesieniu do cudzoziemców za-
mierzających w Finlandii nabyć nieruchomość. Ograniczenia w prawach własności oparte na
obywatelstwie zniesiono w 1993 r. Kwestię nabywania nieruchomości przez cudzoziemców regulują
obecnie: ustawa o kontroli nabywania nieruchomości przez osoby zamieszkałe za granicą i
zagraniczne osoby prawne oraz ustawa o kontroli wykupywania firm przez cudzoziemców. Zgodnie
z przepisami powy\
szych ustaw, istnieją ograniczenia dotyczące nabywania nieruchomości
wypoczynkowych, rekreacyjnych, poło\
onych w rejonie przygranicznym (odcinek o szerokości 3 km)
lub chronionym. W takich przypadkach cudzoziemcy - osoby fizyczne, prawne, jak i fińskie osoby
prawne kontrolowane przez podmioty zagraniczne - by móc nabyć nieruchomość, muszą uzyskać
zezwolenie terytorialnego Ośrodka Ochrony Środowiska Prowincji. Generalnie mo\
na stwierdzić, \
e
odmowa wydania zezwolenia mo\
e nastąpić w przypadku, gdyby wzrost cen nieruchomości, ze
względu na zainteresowanie nimi przez cudzoziemców, osłabił szansę obywateli Finlandii na ich
zakup, a tak\
e gdyby planowane na nieruchomości prace budowlane mogły stanowić utrudnienie dla
lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego lub zagro\
enie dla środowiska czy interesu
publicznego, zaś w przypadku nieruchomości poło\
onych na Wyspach Alandzkich stosuje siÄ™ tak\
e
postanowienia ustawy o samorzÄ…dzie Wysp Alandzkich z 1991 r. Od powy\
szego wymogu
zwolnione są osoby mieszkające za granicą, które zamieszkiwały w Finlandii nieprzerwanie przez co
najmniej 5 lat. Zezwolenie nie jest wymagane równie\
w przypadku przekazania nieruchomości w
drodze spadku lub w ramach prawa rodzinnego oraz w przypadku nabycia nieruchomości przez
mał\
onków wspólnie, o ile jeden z mał\
onków nie potrzebuje zezwolenia. Dla nabycia innych
nieruchomości nie jest wymagane szczególne zezwolenie.
Odmowa wydania zezwolenia mo\
e nastąpić w przypadku, gdyby wzrost cen nieruchomości, ze
względu na zainteresowanie nimi przez zamieszkałe za granicą cudzoziemców, osłabił szansę
obywateli Finlandii na ich zakup.
GRECJA
W Grecji generalnie ograniczenia ze względu na kraj pochodzenia czy zamieszkania cudzoziemca nie
występują. Reguluje to art. 4 Greckiego Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którym cudzoziemcy mają
takie same uprawnienia do dokonywania czynności prawnych jak obywatele greccy. Jednak\
e w
odniesieniu do nieruchomości poło\
onych w strefie granicznej (wyspy i województwa przygraniczne),
występują ograniczenia w postaci zakazu ich nabywania ze względu na bezpieczeństwo kraju. Zakaz
obejmuje nie tylko nabycie prawa własności nieruchomości, ale tak\
e innego prawa rzeczowego na
nieruchomości, z wyjątkiem hipoteki. Pewien krąg osób mo\
e domagać się zniesienia wymienionego
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 29
zakazu przed specjalną komisją (art. 26 i 27 Ustawy nr 1892/1990). Podanie takie musi zostać
uprzednio zatwierdzone przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Do kręgu tych osób nale\
Ä…
cudzoziemcy greckiego pochodzenia, obywatele Cypru oraz osoby fizyczne i prawne z krajów
członkowskich UE. Domagać się tego mogą tak\
e obywatele państw trzecich -art. 26 ż 2 Ustawy nr
1892/1990. W przypadku ubiegania się o zgodę konieczne jest oświadczenie wy\
ej wymienionych
podmiotów dotyczące celu zakupu nieruchomości. Istnieją tak\
e inne ograniczenia, nie zwiÄ…zane z
obywatelstwem nabywcy, a dotyczące m.in. ochrony środowiska czy nieruchomości o znaczeniu dla
obrony narodowej, kultury czy historii Grecji. Generalnie te\
nie mo\
na przenosić praw dotyczących
obszarów leśnych, gdy\
własność ta nale\
y do Greckiego Skarbu Państwa. O ile lasy znajdowałyby
się jeszcze w rękach prywatnych właścicieli, Ustawa nr 998/1979 gwarantuje Greckiemu Skarbowi
Państwa prawo pierwokupu przy nabywaniutych terenów. Istnieją tak\
e ograniczenia w stosunku do
gruntów rolnych, które dotyczą ich społeczno-gospodarczego przeznaczenia. Zgodnie np. z art. 2
Ustawy nr 3250/1924, powierzchnia gruntów rolnych, które są przedmiotem prawa własności, nie
mo\
e przekroczyć 2 500 000 m2. Innych szczególnych ograniczeń w stosunku do cudzoziemców nie
ma, chocia\
są inne, nie ró\
nicujące ze względu na obywatelstwo, związane z obrotem
nieruchomościami, jak np. wymóg obecności adwokata przy zawieraniu umowy kupna - sprzeda\
y
nieruchomości, której wartość przekracza 5 mln drachm na obszarze Attyki i 700 tyś. drachm w innych
okręgach Grecji.
HISZPANIA
Generalnie ograniczenia w nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców w Hiszpanii nie występują.
W obrocie nieruchomościami stosuje się w tych przypadkach Ustawę nr 18/1992, Królewski Dekret nr
671/1992 oraz Wytyczne Dyrekcji Generalnej transakcji zagranicznych Ministerstwa Gospodarki z
lipca 1992 r., dotyczÄ…ce inwestycji zagranicznych w Hiszpanii.
Istnieje jednak\
e wymóg uzyskania stosownego zezwolenia w przypadku nieruchomości poło\
onych
na terenach przygranicznych.
Aktami prawnymi regulujÄ…cymi aspekty obrony narodowej w Hiszpanii sÄ… m.in.:
Ustawa nr K/1975 ze zmianami o strefach i instalacjach majÄ…cych znaczenie dla obrony
narodowej;
Królewski Dekret nr 689/1978 ze zm. w sprawie tak zwanych stref ograniczonej dostępności
do własności dla podmiotów zagranicznych.
Innym przypadkiem ograniczającym nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców w Hiszpanii jest
wymóg uzyskania wstępnej zgody Ministerstwa Gospodarki w sprawach, w których inwestycja
przekracza wartość 500 milionów peset oraz gdy kapitał pochodzi z krajów określanych jako raje
podatkowe (m.in. Lichtenstein).
IRLANDIA
Podstawowym aktem prawnym regulującym nabywanie nieruchomości w Irlandii jest ustawa o ziemi
(Land Act) z 1965 r. Kwestia nabywania nieruchomości przez cudzoziemców jest i tu zró\
nicowana
pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Bez ograniczeń nabywać mo\
na nieruchomości
miejskie, takie jak np. domy mieszkalne, place. Jedynym warunkiem w tym przypadku jest
konieczność posiadania prawa wjazdu do Irlandii. Zezwolenie na zakup nieruchomości jest natomiast
wymagane w przypadku chęci nabycia gruntów rolnych, lasów czy zbiorników wodnych.
Zezwolenie winien uzyskać ka\
dy, kto nie spełnia \
adnego z wymienionych warunków:
nie jest obywatelem Irlandii;
nie mieszkał w Irlandii przez co najmniej 7 lat;
nie przedstawił zaświadczenia Ministerstwa Przemysłu i Handlu, \
e nabywana nieruchomość
będzie wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej innej ni\
rolnictwo. Dlatego
te\
potencjalny inwestor zagraniczny bez problemu uzyskuje zgodÄ™ na zakup ziemi w Irlandii
w celach inwestycyjnych takich jak produkcja, czy usługi;
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 30
 nie przedstawił Komisji Ziemskiej zaświadczenia, \
e nabywana nieruchomość przeznaczona
zostanie wyłącznie dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, a jej powierzchnia nie
przekroczy 5 akrów;
nie posiada stałego miejsca zamieszkania w jednym z krajów UE lub krajów nale\
Ä…cych do
Porozumienia o Europejskiej Strefie Ekonomicznej, do której nale\
Ä…: Islandia, Norwegia oraz
Lichtenstein.
LUKSEMBURG
W Luksemburgu ograniczeń odnośnie do nabywania nieruchomości przez cudzoziemców, z jednym
wyjÄ…tkiem, nie ma.
Obywateli Luksemburga, jak i innych państw, prawo traktuje w tym zakresie jednakowo. Generalnie
nie ró\
nicuje siÄ™ te\
ze względu na rodzaj nieruchomości.
Wyjątkiem są nieruchomości poło\
one w strefie przygranicznej i dla skutecznego ich nabycia przez
cudzoziemca wymagana jest zgoda prefekta prowincji .
SZWECJA
Wymóg uzyskania zezwolenia w Szwecji dotyczy nieruchomości rolnych (leśnych), rekreacyjnych oraz
gruntów zabudowanych o statusie dzier\
awy wieczystej lub czasowej. Jako \
e szwedzkie
ustawodawstwo odstąpiło od kryterium obywatelstwa, za cudzoziemca uwa\
a siÄ™ ka\
dego, kto nie po-
siada domicylu w Szwecji. Osoba prawna powstała na podstawie prawa szwedzkiego nie ma statusu
cudzoziemca, nawet jeśli całość akcji lub udziałów jest w rękach podmiotu nie-posiadającego
zameldowania w Szwecji. Kwestię nabywania nieruchomości reguluje ustawa z dnia 30.12.1992 r. o
nabywaniu pewnych nieruchomości przez cudzoziemców (Lag om tillstand vissa fdrvarv av fast
egendom 1992: 1368). Zgodnie z nią, wymóg uzyskania zezwolenia odpada, jeśli osoba posiada w
Szwecji zameldowanie, lub zamieszkiwała w Szwecji w ciągu ostatnich 5 lat, lub jeśli jej mał\
onkiem
jest osoba, od której nie wymaga się uzyskania zezwolenia. Przy ocenie przesłanek dotyczących
udzielenia zezwolenia bierze się pod uwagę fakt, czy nabycie nie będzie godzić w istotny interes
społeczny oraz czy nieruchomość nie jest poło\
ona w rejonie, w którym popyt na nieruchomości jest
bardzo wysoki i zachodzi uzasadnione ryzyko wzrostu ich cen. Kryteriów powy\
szych nie stosuje siÄ™
jednak, gdy nabywcę łączy ze Szwecją szczególnie bliski stosunek.
Obok obowiÄ…zku uzyskania zezwolenia na wy\
ej wymienione nieruchomości przez osoby nie
zameldowane w Szwecji czy osoby prawne nie utworzone według prawa szwedzkiego, istnieje wymóg
uzyskania zezwolenia wg ustawy z 1992 r. o obrocie nieruchomościami rolnymi (Jordfór-varvslagen
1992: 1371). Kwestia domicylu osoby fizycznej czy podstawa prawna utworzenia osoby prawnej nie
ma tu znaczenia. Dotyczy ona w równej mierze obywateli Szwecji. Mo\
e zaistnieć więc sytuacja, w
której zezwolenie według ustawy o obrocie nieruchomościami rolnymi będzie wymagane mimo, i\

ustawa cudzoziemców tego nie przewidywała. Będzie to miało miejsce w stosunku do gospodarstw
poło\
onych w rejonach słabo zaludnionych lub poło\
onych w rejonie, gdzie zachodzi potrzeba
racjonalizacji egzystujÄ…cych gospodarstw. Zezwolenie jest tak\
e wymagane, gdy nabywcÄ… nieru-
chomości rolnej jest osoba prawna. Obrót innymi nieruchomościami nie podlega kontroli.
Wymóg uzyskania zezwolenia odpada, jeśli osoba posiada w Szwecji zameldowanie lub
zamieszkiwała w Szwecji w ciągu ostatnich 5 lat, lub jeśli jej mał\
onkiem jest osoba, od której nie
wymaga siÄ™ uzyskania zezwolenia.
WA
OCHY
We Włoszech z pełnej swobody w nabywaniu nieruchomości korzystają obywatele UE, co wynika z
art. 3 i 52 Traktatu powołującego do \
ycia UE. IstniejÄ… jednak ograniczenia zwiÄ…zane z rodzajem
pewnych nieruchomości. Zezwolenie rządowe wymagane jest m.in. na nabycie nieruchomości
poło\
onej w strefie przygranicznej czy na innym terenie o znaczeniu wojskowym (np. w pobli\
u baz
wojskowych). Specjalne wymogi stawiane sÄ… tak\
e przez odpowiednika polskiego Ministra Kultury w
przypadku nieruchomości, gdy przemawiają za tym uwarunkowania historyczne czy terenowe (zabytki,
miejsca widokowe, potrzeba ochrony środowiska). Co do obywateli państw trzecich obowiązuje
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 31
zasada wzajemności, uregulowana w art. 15 przepisów wprowadzających do włoskiego kodeksu
cywilnego. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, nie posiadających obywatelstwa UE
odbywa się więc na zasadach, na jakich Włosi mogą nabywać nieruchomości w kraju obywatelstwa
cudzoziemca. Wspomniane wy\
ej ograniczenia, dotyczące niektórych nieruchomości, mają jednak i tu
zastosowanie.
PORTUGALIA
Regulacja zakupu nieruchomości przez cudzoziemców w Portugalii oparta jest obecnie o
mechanizmy finansowe, a nie administracyjne, co powoduje, \
e nie jest wymagane uzyskanie
zezwolenia na nabycie nieruchomości. Zaznaczyć jednak nale\
y, i\
obowiÄ…zek uzyskania zezwolenia
Narodowego Banku Portugalii istniał do roku 1989, zaś w przypadkach nieruchomości rolnych, takie
ograniczenia istniały do roku 1991, gdzie oprócz wymogu uzyskania zezwolenia, nale\
ało uzyskać
tak\
e pozytywnÄ… opiniÄ™ Ministerstwa Rolnictwa. Istnieje jedynie obowiÄ…zek, dotyczÄ…cy wszystkich
inwestorów. Odnosi się on zarówno do rezydentów państw UE, jak i państw trzecich (jednostki nie
mające stałego miejsca pobytu w Portugalii) i wymaga zgłoszenia inwestycji do Instytutu Inwestycji
Handlu i Turystyki (ICEP) w terminie 30 dni od daty przeprowadzenia transakcji, w zakresie  tworzenia
i utrzymywania więzów gospodarczych z zało\
oną lub mającą powstać firmą w Portugalii" (art. 5
ustawy nr 321/95 z 28.11.1995 r). ObowiÄ…zek ten dotyczy tak\
e notariuszy i kierowników urzędów
rejestru nieruchomości, poprzez przesłanie kopii aktu notarialnego lub rejestru nieruchomości i obej-
muje on swym zakresem np. zakup nieruchomości na cele gospodarcze (grunt pod halę produkcyjną)
lub prowadzenie innej działalności w Portugalii (zakup lokalu pod biuro dla ustanowionej filii).
Obok wymienionego obowiÄ…zku, istnieje jeszcze jeden, nakazujÄ…cy uczestniczÄ…cym w operacjach
finansowych bankom komercyjnym poinformowanie o fakcie operacji Banku Portugalii. Ma to miejsce
przy nabyciu nieruchomości na cele gospodarcze, takie jak:
nieruchomości rolne o powierzchni wy\
szej od wielkości jednostki uprawy, prawnie
ustanowionej dla ka\
dego regionu Portugalii -powy\
ej 3 domów, 3 działek z zabudową lub 3
niezale\
nych budynków miejskich;
nieruchomości z łączną licencjonowaną powierzchnią handlową powy\
ej 200 m2;
budynki miejskie o Å‚Ä…cznej powierzchni zabudowy powy\
ej 500 m2.
Je\
eli zatem nabywana nieruchomość nie przekracza wy\
ej wymienionych progów, czyli nie ma
charakteru gospodarczego, nie istnieje wówczas obowiązek informowania Banku Portugalii o tym
fakcie. Nale\
y jednak podkreślić, \
e obowiÄ…zek notyfikowania transakcji nie oznacza kontroli przez
Bank Portugalii, gdy\
nie sÄ… w takich przypadkach wydawane \
adne zezwolenia .
FRANCJA
Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców we Francji nie jest ograniczone. Wcześniejszy wymóg
uzyskania zgody od Ministerstwa Gospodarki, Finansów i Przemysłu na nabycie nieruchomości
zastąpiono obowiązkiem zgłoszenia faktu nabycia nieruchomości do wspomnianej instytucji, i to tylko
w przypadku transakcji polegających na nabyciu udziałów lub akcji w istniejących spółkach
prowadzących działalność budowlaną na sprzeda\
lub w celu najmu, jeśli zostaną przekroczone
następujące progi:
w spółkach notowanych na giełdzie, gdy inwestor zagraniczny nabywa ponad 20% praw głosu
oraz
w spółkach nie notowanych na giełdzie, jeśli inwestor zagraniczny kontroluje ponad 33,3%
praw głosu.
Wymóg ten dotyczy  inwestycji bezpośrednich" (zakupu nieruchomości), a nie obowiązywał w
stosunku do  inwestycji pośrednich" (nabycie udziałów/akcji w spółce będącej właścicielem
nieruchomości, lub utworzenie spółki w celu nabycia nieruchomości).
W pozostałych wypadkach cudzoziemców obowiązują te same zasady co obywateli Francji, jak np.
warunek  dobrego zarządzania lasem", istniejący przy zakupie lasów, czy uzyskania zgody Societe d
 Amenagement Foncier et Rural przy nabywaniu ziemi rolnej.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 32
WIELKA BRYTANIA
W stosunku do cudzoziemców obowiązuje w Wielkiej Brytanii zasada narodowego traktowania.
Ewentualne ograniczenia w nabywaniu nieruchomości dotyczą w równej mierze obywateli
posiadających obywatelstwo Wielkiej Brytanii, jak i podmiotów legitymujących się innym
obywatelstwem. Zatem szczególnych ograniczeń w stosunku do cudzoziemców nie ma w brytyjskim
ustawodawstwie. Ogólnie obrót nieruchomościami nie jest reglamentowany. Istnieją jednak wyjątki,
np. odnośnie do sprzeda\
y niewielkiej części ziemi zaklasyfikowanej do wysoko wydajnej i urodzajnej
grupy ziemi, tzw. prime agricultural land. Ponadto istniejÄ… tak-\
e ograniczenia o charakterze lokalnym
(np. w regionie Norwich przy du\
ych obszarach rolnych mo\
liwa jest zmiana właściciela; trzeba jednak
zachować taki sam krajobraz, zalesienie, itp.), strategicznym (np. obszary, gdzie stacjonują wojska
NATO) czy związane ochroną środowiska oraz planem zagospodarowania przestrzennego.
HOLANDIA
Szczególne ograniczenia, dotyczące nabywania nieruchomości przez cudzoziemców w Holandii,
nie istnieją. Holenderskie regulacje prawne nie ró\
nicują ze względów podmiotowych czy
przedmiotowych. Samo nabywanie nieruchomości w Holandii reguluje Holenderski Kodeks Cywilny w
księdze III (prawa majątkowe) iV (prawa rzeczowe). Bez względu na obywatelstwo czy rodzaj gruntu,
nieruchomości nie mo\
na zagospodarować inaczej, ni\
jest to przewidziane w planach
zagospodarowania kraju. Są to przepisy określane jako land destination lub zone regulations. Istnieje
jednak mo\
liwość ubiegania się o zmianę przeznaczenia gruntu, w procesie tym uwzględnić trzeba
natomiast przepisy dotyczące ochrony środowiska i przestrzennego zagospodarowania kraju.
BELGIA
Belgia posiada bardzo liberalne unormowania w kwestii nabywania nieruchomości przez
cudzoziemców. Kwestię nabywania nieruchomości reguluje Code des droits deenregistrement z
2.9.1939 r. (odpowiednik polskiego rejestru handlowego) oraz ustawa o hipotekach z 16.12.1951 r.
(Loi sur les hypotheques). Osoby fizyczne, jak i prawne, pochodzące z innych państw - bez względu
na to, czy posiadają obywatelstwo UE, czy nie - nabywają nieruchomości na tych samych warunkach
co belgijskie osoby fizyczne i prawne.
NIEMCY
Obecnie w Niemczech nie istnieją ograniczenia w nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.
Przepisy prawne regulujące tę kwestię, a ró\
nicujące ze względu na posiadane obywatelstwo
(obywatelstwo UE i pozostałe), zostały zniesione. Mo\
liwość wniesienia ograniczeń została jednak\
e
zachowana na przyszłość. Istniejące obecnie ograniczenia mają charakter administracyjno- i
cywilnoprawny i dotyczą w równej mierze obywateli Niemiec, jak i obywateli pozostałych państw
CZECHY
Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców w Czechach jest, oprócz kilku wyjątków dotyczących
spadkobrania, nabycia w ramach wspólności mał\
eńskiej, nabycia w ramach prywatyzacji, zamiany
nieruchomości poło\
onej w Czechach będącej własnością cudzoziemca na inną nieruchomość,
darowizny (gdy darczyńcą jest mał\
onek, rodzic lub ich rodzice nie będący cudzoziemcem w
rozumieniu ustawy dewizowej), czy w odniesieniu do przedstawicielstw dyplomatycznych, niemo\
liwe.
KwestiÄ™ tÄ™ reguluje czeska ustawa dewizowa. Cudzoziemcem w rozumieniu tej ustawy jest ka\
dy, kto
nie posiada na terenie Czech stałego miejsca zameldowania (osoba posiadająca prawo pobytu na
czas nieokreślony nie jest traktowana jako cudzoziemiec w rozumieniu wspomnianej ustawy  patrz ż
1b tej ustawy), czy w przypadku osób prawnych  siedziby. W drugim przypadku nie ma znaczenia
fakt, czy udziały lub akcje w osobie prawnej z siedzibą w Czechach nale\
ą w całości do osób nie
posiadających stałego miejsca zameldowania w Czechach. Fakt ten wykorzystują zagraniczne
podmioty przy nabywaniu nieruchomości w Czechach. Zakaz nabywania nieruchomości obchodzi się
poprzez utworzenie czeskiej osoby prawnej, której udziały lub akcje znajdują się w 100% w rękach
podmiotów o statusie cudzoziemca. Taka osoba prawna mo\
e następnie nabyć nieruchomość bez
ograniczeń. Czeski ustawodawca nie potępia tej praktyki i nie uznaje jej za próbę obejścia prawa. Jest
to respektowana droga umo\
liwiająca zagranicznemu podmiotowi nabycie nieruchomości w
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 33
Czechach. Utrudnienie polega w tym przypadku na długim okresie oczekiwania na wpis takiej osoby
prawnej do rejestru, z czym wiÄ…\
e się uzyskanie osobowości prawnej. Postępowanie w tej sprawie
trwać mo\
e nawet do 6 miesięcy. Dlatego te\
w Czechach wytworzyła się praktyka oferowania
potencjalnym nabywcom nieruchomości wpisanych ju\
do rejestru spółek dla celów nabywania
nieruchomości. Kapitał zakładowy spółki z o.o. (spol. s.r.o.) w Czechach wynosi 100 000 koron.
SA
OWACJA
Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców na Słowacji mo\
liwe jest tylko dla osób prawnych, w
formie spółki z o.o. lub spółki joint ventures, mających siedzibę na Słowacji. Nabywanie nieruchomości
przez zagraniczne osoby fizyczne jest niedopuszczalne. Od tego zakazu przewidziane sÄ… pewne
wyjątki, np. przy dziedziczeniu, przedstawicielstwach dyplomatycznych, nabywaniu nieruchomości w
ramach wspólności mał\
eńskiej, przy posiadaniu prawa pierwokupu z tytułu podziału współwłasności
nieruchomości, czy te\
przy własności budynku, który cudzoziemiec zbudował na gruncie będącym
jego własnością.
SA
OWENIA
Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców było do połowy roku 1997 niemo\
liwe. Konstytucja z
roku 1991 przewidywała bowiem w art. 68, i\
nabycie nieruchomości przez cudzoziemców mo\
liwe
jest wyłącznie w drodze dziedziczenia, w dodatku tylko gdy istniała wzajemność w tym zakresie.
Regulacja ta i związany z nią zakaz nabywania nieruchomości przez cudzoziemców kłóciła się z
aspiracjami Słowenii przystąpienia do państw nale\
Ä…cych do Unii Europejskiej. WÅ‚ochy skutecznie
blokowały podpisanie przez Słowenię Układu Stowarzyszeniowego, tak, \
e nastąpiło to dopiero w roku
1997  Słowenia podpisała Układ Stowarzyszeniowy jako ostatnie z dziesięciu kandydujących państw.
Jednak\
e dzięki zawartemu kompromisowi (tzw.  hiszpański kompromis ) mo\
liwe jest przy spełnieniu
pewnych przesłanek nabycie nieruchomości w Słowenii przez obywateli UE. Aby jednak regulacje
Układu Stowarzyszeniowego nie były sprzeczne ze Słoweńską Konstytucją, zmieniony musiał zostać
jej art. 68. Znowelizowany art. 68 przewiduje, \
e cudzoziemcy mogą nabywać nieruchomości, jeśli
takÄ… mo\
liwość przewiduje umowa międzynarodowa albo ustawa, przyjęte większością 2/3 głosów. Do
chwili obecnej istniejÄ… dwie umowy, umo\
liwiające nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców.
Wspomniany ju\
Układ Stowarzyszeniowy, a tak\
e umowa z 1881 r. zawarta pomiędzy Stanami
Zjednoczonymi a Królestwem Serbskim. Umowa ta w wyniku sukcesji wią\
ąca jest dla Słowenii. Dzięki
klauzulom zawartym w tej umowie, obywatele Stanów Zjednoczonych mogą nabywać nieruchomości
na takich samych prawach, jak obywatele tego państwa, którym przysługują najszersze uprawnienia w
tym zakresie, a zatem w chwili obecnej, obywatele Stanów Zjednoczonych nabywają nieruchomości
na tych samych warunkach jak obywatele UE. Regulacje Układu Stowarzyszeniowego wią\
Ä…ce sÄ…
zatem w kwestii nabywania nieruchomości tak\
e dla obywateli Stanów Zjednoczonych. Istotne jest
jednak, \
e ograniczenia w nabywaniu nieruchomości nie dotyczą ograniczonych praw rzeczowych.
Posiadane obywatelstwo nie ma tutaj znaczenia. To samo dotyczy najmu.
Słowenia przyznała od wejścia w \
ycie Układu Stowarzyszeniowego w załączniku XIII do Układu
Stowarzyszeniowego, prawo do nabywania nieruchomości przez tych obywateli UE, którzy posiadają
na terenie obecnej Słowenii miejsce stałego zamieszkania przez okres co najmniej trzech lat.
Warunkiem skorzystania z tego prawa jest istnienie wzajemności w tym zakresie. Przesłankę
wzajemności reguluje bli\
ej ustawa z dnia 4.02.1999 r. o wzajemności. Ustawa w art. 2 definiuje tak\
e
pojęcie cudzoziemca. Cudzoziemcem jest osoba fizyczna nie posiadająca słoweńskiego
obywatelstwa, a tak\
e osoby prawne z siedzibÄ… poza SÅ‚oweniÄ….
W podsumowaniu nale\
y stwierdzić, i\
nabycie nieruchomości na Słowenii mo\
liwe jest wyłącznie w
drodze dziedziczenia, w przypadku istnienia wzajemności w tym zakresie. Dla osób nie posiadających
obywatelstwa jednego z państw nale\
ących do Unii Europejskiej, nabycie nieruchomości mo\
liwe
będzie tak\
e pośrednio poprzez osobę prawną z siedzibą na terenie Słowenii. Dla obywateli UE
mo\
liwe jest od 1.2.1999 r. nabywanie nieruchomości po spełnieniu przesłanki 3-letniego stałego
zamieszkiwania na terenie obecnej Słowenii, przy istnieniu wzajemności w tym zakresie. Regulacje te
nie naruszają szczególnych ograniczeń w nabywaniu nieruchomości, dotyczących obronności,
ochrony środowiska, zabytków, etc.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 34
W
GRY
Dla nabycia nieruchomości przez cudzoziemca na Węgrzech potrzebne jest specjalne pozwolenie,
wydawane przez stołeczne władze administracyjne lub samorządowe. Kwestię tę reguluje
Rozporządzenie Rządu RW nr 7 z dnia 18.1.1996 r. Znowelizowało ono ż 88 Ustawy nr LV z 1994 r.,
zgodnie z którym, dla nabycia nieruchomości przez cudzoziemca konieczne było uzyskanie
zezwolenia Ministerstwa Finansów RW. Bez pozwolenia natomiast mo\
liwe jest nabycie
nieruchomości przez cudzoziemca w drodze dziedziczenia. Pozwolenie nie jest tak\
e wymagane w
przypadku, gdy nabywcą nieruchomości jest utworzona i zarejestrowana na Węgrzech spółka, nawet
jeśli 100% udziałów jest w rękach  obcych , o ile nabycie następuje dla potrzeb prowadzenia przez
spółkę działalności. Główną przesłanką ubiegania się o pozwolenie jest brak kolizji nabycia z
interesem samorządowym lub publicznym. Dodatkowo winna być spełniona jedna z następujących
przesłanek:
cudzoziemiec otrzymał zezwolenie na osiedlenie;
cudzoziemiec uzyskał własność nieruchomości na podstawie ustawy o wywłaszczaniu nr 24 z
1976 r.;
cudzoziemiec zamienia posiadanÄ… ju\
nieruchomość na inną nieruchomość na Węgrzech;
nabycie nieruchomości następuje w celu zakończenia współwłasności;
cudzoziemiec otrzymał nieruchomość w ramach darowizny od bliskiego krewnego;
cudzoziemiec pracował i mieszkał na stałe na Węgrzech przez okres co najmniej 5 lat i jest w
stanie to udokumentować.
Z obrotu z udziałem cudzoziemca wyłączone są jednak\
e grunty rolne oraz grunty poło\
one na
terenach podlegających ochronie  prawa własności takich nieruchomości cudzoziemiec nabyć nie
mo\
e (ż 7 ust. I Ustawy nr LV o u\
ytkach rolnych z 6.4.1994 r.). Nie dotyczy to jednak gruntów
rolnych, stanowiących integralną całość wraz ze znajdującymi się na tych gruntach zabudowaniami o
Å‚Ä…cznej powierzchni do 6000 mkw . Jednak\
e od września 1999 r. mo\
liwe jest tak\
e nabycie
nieruchomości o powierzchni powy\
ej 6000 mkw., poprzez podzielenie jej na dwóch nabywców, np.
pomiędzy nabywających ją mał\
onków.
ROSJA
Nabywać nieruchomości w Federacji Rosyjskiej mogli tylko jej obywatele. Dalsze rozporządzenie
własnością nieruchomości było tylko w takim zakresie mo\
liwe, w jakim nie było ono sprzeczne z
obowiązującymi przepisami prawnymi. Do wejścia w \
ycie Konstytucji Federacji Rosyjskiej z
12.12.1993 r., sprzeda\
nieruchomości w Rosji zagranicznym osobom prawnym i fizycznym, była
niemo\
liwa. Kwestię tą regulowały wyraz
nie art. 11 i 52 w zw. z art. 124 rosyjskiej ustawy gruntowej.
Wraz z wejściem w \
ycie Konstytucji zastrze\
enie powy\
sze zostało uchylone. Obecnie istnieje więc
potencjalna mo\
liwość nabywania nieruchomości przez cudzoziemców. Niestety, do momentu
uchwalenia nowej ustawy gruntowej mo\
liwość nabycia nieruchomości przez cudzoziemców jest
bardzo ograniczona. Przy obecnym stanie prawnym zagraniczne osoby prawne i fizyczne mogÄ…
nabywać własność nieruchomości tylko poprzez utworzenie spółki, do której jako wkład zostanie
wniesiona nieruchomość. Bez ograniczeń mo\
na natomiast nabywać własność zarówno budynków,
jak i lokali.
RUMUNIA
Kwestię nabywania nieruchomości w Rumunii regulowała do 1997 r. ustawa nr 35/1991, zgodnie z
którą cudzoziemcy mogli nabywać tylko budynki bez prawa własności ziemi. Ustawę te znowelizowała
ustawa nr 68 z 25.4.1997 r. Zgodnie z nią, nabycie własności gruntów w Rumunii przez zagraniczne
osoby prawne i fizyczne jest mo\
liwe. Mo\
e to jednak nastąpić tylko w celach inwestycyjnych oraz gdy
nabywcą będzie rumuńska osoba prawna (fakt posiadania 100% akcji lub udziałów przez podmioty
zagraniczne nie ma tu znaczenia). Rygorystycznym ograniczeniem jest jednak fakt, i\
prawem
własności gruntu taka osoba prawna dysponuje tylko przez okres istnienia spółki. Z chwilą jej likwidacji
powstaje obowiązek zbycia posiadanej nieruchomości.
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 35
Bibliografia
1. Materiały informacyjne Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej
2. Publikacje prasowe C.H. Beck
3. Materiały ze stron internetowych
Unia Europejska :: marzec 2005 :: Strona 36