tom 1, nr 2, 51 56
Psychiatria
© Copyright 2008 Via Medica
w Praktyce Klinicznej PRACA P O G L 
D O W A ISSN 1899 5071
A
ukasz Święcicki
II Klinika Psychiatryczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
Praktyczne zagadnienia zwiÄ…zane
z rozpoznawaniem zaburzeń
afektywnych dwubiegunowych
Streszczenie
Celem niniejszego artykułu jest przypomnienie pewnego aspektu różnicowania zaburzeń afektywnych dwubie-
gunowych. Autor proponuje zastosowanie krótkiej listy sprawdzającej, składającej się z dziewięciu pytań, spo-
śród których trzy lekarz powinien zadać sobie samemu, trzy choremu, a trzy osobie bliskiej pacjenta. Zdaniem
autora, zastosowanie tej listy może usprawnić rozpoznawanie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008; 1, 2: 51 56
słowa kluczowe: zaburzenia afektywne dwubiegunowe, diagnostyka różnicowa,
lista sprawdzajÄ…ca
Wprowadzenie gdzie autoanamneza zajmuje co najmniej 10 stron,
Nieoczekiwaną inspiracją do napisania niniejszego a bywa nawet 20, i w której na końcu nie ma żadnego
artykułu stał się dla mnie jeden z rozdziałów opubli- różnicowania, a jeśli jest, to nie zasługuje na tę nazwę.
kowanej niedawno książki Michała Hellera  Filozofia Być może Bacon by się z tego cieszył, ale pod warun-
i wszechświat [1]. Wstyd się oczywiście przyznać, kiem, że to nie on byłby pacjentem. Żeby choć trochę
ale nie zdawałem sobie do tej pory sprawy, czym przyczynić się do rozwiązania tego trudnego i mocno
różni się nauka w wydaniu Newtonowskim od tego utrwalonego problemu, postanowiłem krótko opisać,
rodzaju uprawiania nauki, jaki proponował Bacon. jak, moim zdaniem, powinno się sporządzać historię
Obydwaj wielcy uczeni byli przecież empirystami. Jak choroby w przypadku zaburzeń afektywnych dwubie-
mi to jednak uświadomił Heller, Bacon był zwolenni- gunowych. Dlaczego właśnie taki wybór? Z dwóch
kiem zbierania wszystkich możliwych faktów, nato- podstawowych względów:
miast Newton koncentrował się tylko na aspektach  zaburzenia afektywne dwubiegunowe nadal po-
istotnych dla poznania danego problemu. Zachowu- zostają niezwykle często nierozpoznane lub są
jąc wszelkie proporcje, trudno nie zauważyć, że, przy- rozpoznawane dopiero po wielu latach;
najmniej w psychiatrii, mamy skłonność do zacho-  rozpoznanie zaburzeń afektywnych dwubieguno-
wań  Bakońskich , a zdecydowanie powinniśmy pre- wych ma bardzo istotne i trudne do przecenienia
ferować  Newtonowskie . implikacje praktyczne (kliniczne).
Od wielu lat mam okazję egzaminować młodych le- Przytoczone poniżej uwagi nie mają oczywiście wagi
karzy psychiatrów podczas egzaminu praktycznego żadnej skali bądz
kwestionariusza, ponieważ nie te-
w ramach specjalizacji. Najbardziej trwałym elemen- stowałem swoich propozycji w sposób wymagany
tem i najpowszechniej powtarzanym błędem (na dobrą przez metodologię naukową, mają jednak znaczenie
sprawÄ™ uniwersalnym) jest napisanie historii choroby, praktyczne  w okresie 21 lat nieprzerwanej pracy
która zawiera praktycznie wszystko,  od Adama i Ewy , na oddziale zaburzeń afektywnych (w moich czasach
staże były praktycznie nieobowiązkowe) spotkałem
się z bardzo dużą liczbą pacjentów z zaburzeniami
Adres do korespondencji: afektywnymi jedno- i dwubiegunowymi. Nie mam
dr hab. n. med. A
ukasz Święcicki
ambicji porównywać się z kimkolwiek pod tym wzglę-
II Klinika Psychiatryczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii
ul. Sobieskiego 9, 02 957 Warszawa
e-mail: [e-mail]
www.psychiatria.med.pl
51
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008, tom 1, nr 2
dem, uznałem jednak, że w jakimś momencie prze- dzenie dużej depresji w żaden sposób nie uprawnia
kroczyłem granicę, która uprawnia do przedstawie- do rozpoznania zaburzeń afektywnych. Jeśli nie mamy
nia kilku uogólnień, nawet jeśli nie stoją za nimi okreś- do czynienia z chorobą, w przebiegu której wystę-
lone procenty, wskaz
niki czy odsetki. Moje uwagi pują nawracające epizody czy też fazy zaburzeń, albo
należy traktować po prostu jako wskazówki lekarza jeśli nie jesteśmy w stanie określić, czy mamy do czy-
praktyka z dużym doświadczeniem. nienia z taką chorobą, to pytanie o to, czy jest to
zaburzenie jedno- czy dwubiegunowe, jest oczywi-
Badanie pacjenta z zaburzeniem afektywnym ście bezzasadne.
Opublikowano bardzo wiele podręczników szczegó- Wydaje się to oczywiste, a jednak bardzo wiele osób
Å‚owo opisujÄ…cych przebieg badania psychiatryczne- rozpoznaje  zaburzenia afektywne jednobiegunowe
go. Czasem można nawet odnieść wrażenie, że opi- lub, bardziej nowocześnie,  zaburzenie depresyjne
sy te były zbyt szczegółowe i w związku z tym trudne nawracające w sytuacji, kiedy pacjent miał tylko je-
do praktycznego zastosowania. Dla potrzeb tego den epizod depresyjny i prawdopodobnie przyczynÄ…
artykułu postanowiłem sprowadzić tą kwestię do tak pozornie prostej pomyłki może być niewystar-
trzech podstawowych zagadnień: czająco wnikliwe zebranie wywiadu. To, co pacjen-
 o co muszę zapytać samego siebie w związku towi wydaje się kolejnymi fazami choroby, może być
z chorym? w rzeczywistości tylko okresami niepełnych popraw
 o co muszę zapytać pacjenta? i pogorszeń. Taki wahający się przebieg może mieć
 czego muszę się dowiedzieć od najbliższych ba- bardzo wiele przyczyn, począwszy od niewłaściwe-
danego? go leczenia (zbyt wczesne odstawianie leku, niesto-
Zazwyczaj do podjęcia decyzji wystarczy zebranie sowanie się do zaleceń lekarza, stosowanie zbyt
danych, które można uporządkować zgodnie z tymi małych dawek itp.), aż do długotrwałego utrzymy-
pytaniami. Z drugiej strony zaniedbanie zebrania tych wania siÄ™ czynnika podtrzymujÄ…cego depresjÄ™ (naj-
informacji (lub rzadziej  niemożność ich zebrania) częściej jest to specyficzna sytuacja rodzinna lub za-
najczęściej uniemożliwi podjęcie prawidłowej decy- wodowa, o której lekarz nie wie lub wie zbyt mało).
zji diagnostycznej. Drugie pytanie, które należy zadać samemu sobie,
brzmi równie banalnie:
O co muszę zapytać samego siebie
w związku z chorym? Czy mam wystarczająco dużo danych, aby
Oczywiście, punkt ten można zatytułować zupełnie dobrze zrozumieć sytuację?
inaczej. Chodzi tu o różnego rodzaju dane z wywia- Trzeba bezwzględnie pamiętać nie tylko o bardzo
du i dokumentacji; myślę, że sformułowanie  spytać dokładnym zbadaniu pacjenta, ale także o zebraniu
samego siebie jest odpowiednie, dlatego że wszyst- dotychczasowej dokumentacji i danych od osoby lub
kie informacje z dokumentacji są najpierw poddane osób najbliższych. Doświadczenie uczy, że zwłasz-
 obróbce i  filtracji w moim umyśle i stamtąd osta- cza przegląd starej dokumentacji jest zajęciem pra-
tecznie pochodzi odpowiedz
. Innymi słowy, chcę cochłonnym i nużącym, z którego chętnie byśmy zre-
przez to podkreślić, że konieczne jest bardzo dobre zygnowali. Rzeczywiście, zapoznawanie się z częścio-
i w pewnym sensie osobiste poznanie pacjenta. wo nieczytelną (warto o tym pamiętać, prowadząc
Pierwsze pytanie, które trzeba koniecznie zadać sobie historię choroby swoich pacjentów!) i często mało
samemu, zanim rozpocznie się prawdziwy proces dia- wnoszącą starą dokumentacją wydaje się czynnością
gnostyczny, ma charakter zupełnie elementarny: mało istotną. Tymczasem w starych zapiskach nie-
mal zawsze można odnalez
ć cenne informacje.
Czy badany przeze mnie pacjent z depresją Trzecie pytanie jest sformułowane najbardziej ogólnie:
(bo zakładamy, że mamy do czynienia z taką
właśnie sytuacją) jest osobą z zaburzeniem Czy wiem, czego należy szukać?
afektywnym? Odpowiedz
na nie jest prosta w warstwie koncepcyj-
Niefortunny termin  duża depresja , który stał się nej  w zebranych przez siebie danych mam szukać
bardzo popularny dzięki obu panującym systemom dowodów na to, że w przeszłości u pacjenta wystę-
diagnostycznym (ICD-10, International Classification powały okresy (epizody) manii lub hipomanii. Intere-
of Diseases, tenth version i DSM-IV, Diagnostic Stati- suje mnie tylko wyjaśnienie tej kwestii, ponieważ od-
stical Manual od Disorders, fourth edition) wprowa- powiedzi na pytanie o depresję już sobie udzieliłem,
dza tu duże zamieszanie. Trzeba pamiętać, że stwier- zastanawiając się nad pierwszym zagadnieniem. Poza
www.psychiatria.med.pl
52
A
ukasz Święcicki, Praktyczne zagadnienia związane z rozpoznawaniem zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
tym stwierdzenie manii lub hipomanii zasadniczo wy- (a odpowiedzieliśmy już sobie na pytanie, że z taką
starcza dla rozpoznania zaburzeń afektywnych dwu- chorobą mamy do czynienia) wczesny początek bar-
biegunowych (por. kryteria rozpoznawania w ICD- dzo poważnie przemawia za zaburzeniami afektyw-
-10). Nie trzeba się tylko nastawiać, że epizodem, nymi dwubiegunowymi  pod warunkiem że nie
którego poszukujemy, jest typowa mania/hipomania chodzi o nierozpoznane zaburzenia osobowości [2 7].
euforyczna. Może tak być, ale wcale nie musi i czę- Częstą odpowiedzią na pytanie, kiedy zaczęła się
sto nie jest. Wspomnę jeszcze o tym w dalszej części choroba, jest  Nie pamiętam . Trzeba starać się przy-
artykułu. pomnieć pacjentowi ten moment, nawiązując do
różnych ważnych wydarzeń życiowych, jak na przy-
kład matura, studia, wstąpienie w związek małżeń-
ski i inne, podobne sytuacje. Drugie pytanie jest zwy-
Pytania, które muszę zadać sobie
Pytania, które muszę zadać sobie
Pytania, które muszę zadać sobie
Pytania, które muszę zadać sobie
Pytania, które muszę zadać sobie
kle równie trudne dla chorych:
Czy badany przez mnie pacjent z depresjÄ…
(bo zakładamy, że mamy do czynienia z taką
Ile było nawrotów?
właśnie sytuacją) jest osobą z zaburzeniem
Także tu kryją się liczne pułapki. Stosunkowo częsta
afektywnym?
odpowiedz
brzmi:  Tak dużo, że nie można policzyć .
Czy mam wystarczająco dużo danych,
Nie możemy zadowolić się tego typu odpowiedzią,
aby dobrze zrozumieć sytuację?
ponieważ musimy ustalić, co pacjent rozumie jako
Czy wiem, czego należy szukać? nawrót. Trzeba wykluczyć takie sytuacje, w których
osoba udzielająca wywiadu uznaje za nawrót każde
pogorszenie  z naszego punktu widzenia istotne
są pogorszenia, które były przedzielone wystarczają-
O co muszę zapytać pacjenta? co długimi okresami poprawy (remisji).  Wystarcza-
Każdy psychiatra dobrze zna zasady zbierania wy- jąco długo oznacza w tym kontekście okres około
wiadu, chciałbym jedynie zwrócić uwagę na zagad- 6 miesięcy. Wyznaczenie takiej granicy czasowej uza-
nienia o kluczowym według mnie znaczeniu, jeśli sadniono empirycznie, choć nie ma potrzeby prze-
chodzi o zbieranie danych, które na następnym eta- strzegania tego wymogu z aptekarską dokładnością.
pie będą użyteczne dla podjęcia decyzji, czy mamy Druga dość często spotykana odpowiedz
brzmi:  Do-
do czynienia z zaburzeniem afektywnym dwubiegu- tychczas w ogóle czułem się dobrze . Dokładniejsze
nowym. zbadanie sensu tego stwierdzenia zwykle wskazuje,
Pierwsze pytanie, które należy zadać pacjentowi, że wcale tak nie było. Określenie liczby epizodów jest
brzmi: niezwykle istotne, ponieważ w wielu badaniach [8 10]
wskazuje się, że u 80 90% osób z zaburzeniami
Kiedy zaczęła się choroba? afektywnymi dwubiegunowymi nawrotów jest dużo
Celowo wybrałem niezbyt uprzejmą formę bezooso-  przynajmniej 4 6, a zazwyczaj powyżej 7. Tym-
bową, aby uniknąć niezręcznego  Pan/Pani lub nie- czasem w zaburzeniach afektywnych jednobieguno-
grzecznego w języku polskim  Ty . Pytanie jest krót- wych nawrotów jest zazwyczaj niewiele  3 4. Jeśli
kie, jednak odpowiedz
często niełatwa, za to dająca nawrotów jest bardzo dużo, czyli 10 i więcej, rozpo-
wiele do myślenia. Oczywiście, pytanie w żadnym znanie zaburzeń jednobiegunowych staje się napraw-
wypadku nie dotyczy pierwszego kontaktu z psy- dę bardzo mało prawdopodobne, na co wskazują
chiatrą  ten fakt jest najczęściej udokumentowany nie tylko wyniki dobrych badań epidemiologicznych,
i łatwo umiejscowić go w czasie. Interesuje nas co ale także doświadczenia kliniczne.
innego. Po pierwsze, czy w ogóle możemy mówić Pytanie trzecie może się wydać zaskakujące:
o początku choroby? U osób z nieprawidłową osobo-
wością bardzo często trudno wyróżnić taki moment Jakie samopoczucie występuje wówczas,
i dowiemy się, że pacjent  zawsze był chory albo gdy skończy się depresja?
też  nigdy nie był w pełni zdrowy . Po drugie, chce- Rozumiem, że Czytelnik spodziewałby się raczej py-
my się dowiedzieć, czy są mocne argumenty (bo do- tania o to, czy pacjent miał okresy podwyższonego
wodów w sensie dokumentacji najczęściej nie ma) nastroju, lub podobnych pytań. Z pewnością pod-
świadczące za tym, że choroba rozpoczęła się wcześ- czas badania padnie takie pytanie, ale większe na-
nie  to znaczy w okresie dojrzewania lub wczesnej dzieje na uzyskanie przydatnej informacji wiążą się
dorosłości. W przypadku zaburzeń afektywnych z zadaniem pytania bardziej w bardziej zawoalowanej
www.psychiatria.med.pl
53
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008, tom 1, nr 2
formie. Znaczna większość osób z zaburzeniami afek- albo przynajmniej bardzo często widują, i to najlepiej
tywnymi dwubiegunowymi nie ma wglądu, jeśli cho- od dłuższego czasu. Stopień pokrewieństwa lub fakt
dzi o zespoły maniakalne, nie pamięta ich przeżywa- pozostawania w formalnym związku nie mają z tym,
nia lub nie chce na ten temat rozmawiać z różnych oczywiście, nic wspólnego. Dobrze jest to jasno ustalić
innych powodów [11]. Natomiast większość chorych na początku rozmowy, ponieważ czasem osoby, które
potrafi opisać, co się z nimi dzieje bezpośrednio po zgłaszają się w celu udzielenia wywiadu i są bliskimi
zakończeniu depresji, i nie ma oporów przed przed- krewnymi, w rzeczywistości mają z pacjentem bardzo
stawieniem takiej relacji. Dla zaburzeń dwubieguno- luz
ny kontakt i zmobilizowały się jedynie w obliczu kry-
wych charakterystyczne są: zysu lub, co gorsza, ze względu na jakieś rodzinne roz-
 nagłe ustąpienie objawów  na przykład  i wte- grywki. Osobie bliskiej powinniśmy zadać pytanie:
dy nagle wszystko ustąpiło ,  położyłem się spać cięż-
ko chory i wstałem zdrowy ,  wszystko ustąpiło Czy okresy, kiedy nie występuje depresja,
w jakiś cudowny sposób, jakby nożem uciął  ta- są okresami zdrowia, stanami takimi jak
kich opisów nigdy nie usłyszymy od osób z zaburze- wcześniej?
niami afektywnymi jednobiegunowymi; W przeciwieństwie do samych pacjentów osoby bli-
 poczucie radykalnej zmiany w stosunku do wcześ- skie dobrze pamiętają stany podwyższonego nastro-
niejszego stanu, związanej bardzo często z całkowi- ju, czasem o wiele lepiej, niż by sobie tego życzyły,
tym ustąpieniem objawów  pacjenci nie mają wąt- co wcale nie znaczy, że chętnie na ten temat poroz-
pliwości co do tego, że wyzdrowieli. Sytuacja taka mawiają. Problemy mogą być różnego typu. Z jednej
prawie nigdy nie ma miejsca u osób z zaburzeniami strony stwierdza się niechęć do opowiadania o pa-
jednobiegunowymi, które wspominają swój proces cjencie rzeczy, które mogłyby postawić go w złym
zdrowienia jako bardzo powolny i często w ogóle świetle, zwłaszcza jeśli traktuje się okresy podwyż-
nie potrafią powiedzieć, czy w ogóle się on zakoń- szonego nastroju nie jako chorobę, a jako złe zacho-
czył:  jestem prawie zdrowy ,  tak jakbym był zdro- wanie. Z drugiej strony osoby bliskie bywają  uczu-
wy ,  niewiele mi brakuje do zdrowia i podobne lone na pacjenta, szczególnie jeśli rzeczywiście mamy
stwierdzenia. W zaburzeniach dwubiegunowych cho- do czynienia z zaburzeniami afektywnymi dwubie-
ry wie i nie ma wątpliwości, w jednobiegunowych gunowymi, i mogą każde niestandardowe zachowa-
 nie wie, czy wie; nie traktować jako problematyczne. Z tego względu
 poczucie zmiany relacji z otoczeniem, często myl- w omawianym pytaniu nie ma żadnej sugestii co do
nie przypisywane otoczeniu  na przykład  nagle natury okresów pomiędzy epizodami depresji, a jeśli
wszyscy zaczynają się ze mną kłócić ,  okazuje się, już, to jest to sugestia mówiąca o zdrowiu. Nato-
że przeszkadzam żonie i najczęściej  rodzina woli, miast jeśli zdaniem osoby udzielającej wywiadu nie
kiedy jestem w depresji, bo wtedy nie przeszkadzam jest to zdrowie, to dlaczego? Jakie są różnice? Tu
(w domyśle  jako zdrowy przeszkadzam; nie jako nadchodzi czas na zadanie pytania drugiego:
człowiek w hipomanii, tylko jako zdrowa osoba, więc
pytanie o zmiany faz nie ma sensu). Czy zdarzyły się zachowania nietypowe
dla pacjenta, niepasujÄ…ce do niego?
Próba całościowego opisania zachowań, osobowości
czy charakteru dowolnej osoby to zadanie bardzo
O co muszę zapytać pacjenta?
O co muszę zapytać pacjenta?
O co muszę zapytać pacjenta?
O co muszę zapytać pacjenta?
O co muszę zapytać pacjenta?
ambitne; prawdę mówiąc, z punktu widzenia bada-
Kiedy zaczęła się choroba?
nia psychiatrycznego zbyt ambitne. Tu znów zamiast
Ile było nawrotów? pożądanego Newtona mamy Bacona. Lekarza, który
stara się ustalić rozpoznanie, powinno raczej intere-
Jakie samopoczucie występuje wówczas,
sować to, co odbiega od wzorca danej osoby, a nie
gdy skończy się depresja?
to, co być może odbiega od jakiegoś wzorca idealne-
go, jeśli taki w ogóle istnieje. Być może pacjent za-
wsze był człowiekiem ekscentrycznym, a jego zacho-
Czego muszę się dowiedzieć od najbliższych wania mocno dziwiły innych, jednak osoby bliskie będą
badanego? z dużym prawdopodobieństwem umiały powiedzieć,
Dlaczego mówimy o najbliższych, a nie po prostu czy odkąd zachorował, nie stał się jeszcze  jakoś ina-
o rodzinie? Chodzi o osobę lub osoby, które naprawdę czej dziwny i na czym ta dziwność polega. Interesują
wiedzą coś o pacjencie, czyli na stałe z nim mieszkają nas zwłaszcza okresy nietypowych zachowań trwają-
www.psychiatria.med.pl
54
A
ukasz Święcicki, Praktyczne zagadnienia związane z rozpoznawaniem zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
ce dłuższy czas  co najmniej przez kilka dni. Są to kwestionariuszem i nie pretenduje do tego miana ma
na przykład: niezwykła hojność, nietypowa dla pacjenta charakter redukcjonistyczny. Z całą pewnością moż-
przyjacielskość, wielka rozmowność, pracowitość prze- na wskazać wiele zagadnień, które nie zostały ujęte
jawiana w zastanawiający sposób i o niezwykłych po- w  dziewięciu pytaniach . Przykład pierwszy z brze-
rach doby (np. nocą). Stwierdzenie takich przejawów gu to choćby występowanie zaburzeń dwubieguno-
(ze względu na ostrożność diagnostyczną nie nazy- wych w rodzinie, o które jak najbardziej należy zapy-
wajmy ich objawami) nie jest jeszcze żadnym dowo- tać, jednak z mojego doświadczenia wynika, że
o tym pytaniu wszyscy pamiętają, choć czasem spra-
dem, stanowi jednak poważną przesłankę. Trzecie
wiają wrażenie, jakby nie doceniali wagi odpowiedzi
ważne pytanie, które powinniśmy zadać, brzmi:
twierdzącej. Wydaje mi się jednak, że redukcjonizm
taki jest uzasadniony.
Czy były problemy z prawem?
Jedną z przyczyn problemów w rozpoznawaniu za-
To delikatne pytanie, jest jednak ważne i nie można go
burzeń afektywnych dwubiegunowych, które rze-
uniknąć. Podczas 159. Zjazdu Amerykańskiego Towa-
czywiście występują i są naprawdę częste, jest zbyt
rzystwa Psychiatrycznego (APA, American Psychiatric
skomplikowane i równocześnie zbyt chaotyczne
Association) Calabrese przedstawił propozycję kwestio-
podejście do badania psychiatrycznego. Sądzę, że
nariusza służącego poprawie rozpoznawania zaburze-
odpowiednie zorganizowanie pewnego elementu
nia afektywnego dwubiegunowego [12]. Autor stwier-
myślenia diagnostycznego  zgodnie z prezento-
dził, że stwierdzenie występowania w przeszłości pro-
waną tu propozycją, ograniczenie tego myślenia do
blemów z prawem jest jedną z głównych zmiennych
spraw jednocześnie najważniejszych i najtrudniej-
pozwalających z dużym prawdopodobieństwem na
szych do ustalenia  może znacznie usprawnić pro-
stwierdzenie, że dana osoba z zaburzeniem afektyw-
ces rozpoznawania zaburzeń afektywnych dwubie-
nym cierpi na dwubiegunową postać tej choroby. Nie
gunowych.
znaczy to oczywiście, że wszyscy pacjenci z zaburze-
niem afektywnym dwubiegunowym popadajÄ… w kon-
PIÅšMIENNICTWO
flikty z prawem, jednak z pewnością w okresach hipo-
1. Heller M. Filozofia i wszechświat. TAiWPN Universitas, Kraków
manii i manii prawdopodobieństwo takich kolizji zde-
2006; 21 23.
cydowanie wzrasta. Są to najczęściej problemy takie
2. McElroy S.L., Altschuler L.L., Suppes T. i wsp. Axis I psychiatric
comorbidity and its relationship to historical illness variables in
jak: prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu, prze-
288 patients with bipolar disorder. Am. J. Psychiatry 2001; 158:
kraczanie dozwolonej prędkości, impulsywne kradzie-
420 426.
że, nieprzemyślane zaciąganie długów i wynikające
3. Suppes T., Leverich G.S., Keck P.E. i wsp. The Stanley Founda-
tion Bipolar Treatment Outcome Network: II demographics and
z tego konsekwencje, niekiedy również przemoc do-
illness characteristics of the first 261 patients. J. Affect Disord.
mowa. Ważne jest ustalenie, że podobny wzorzec wy-
2001; 67: 45 59.
stępowania problemów pojawia się okresowo i wiąże 4. Carlson G.A., Bromet E.J., Driessons C., Mojtabai R., Schwartz J.E.
Age at onset, childhood psychopathology, and 2-year outcome
z występowaniem innych przejawów/objawów manii
in psychotic bipolar disorder. Am. J. Psychiatry 2002; 159:
lub hipomanii.
307 309.
5. Judd L.L., Akiskal H.S., Schettler P.J. i wsp. The long-term natu-
ral history of the weekly symptomatic status of bipolar I disor-
der. Arch. Gen. Psychiatry 2002; 59: 530 537.
6. Judd L.L., Akiskal H.S., Schattler P.J. i wsp. The comparative
Czego muszę się dowiedzieć od osób clinical phenotype and long term longitudinal episode course
Czego muszę się dowiedzieć od osób
Czego muszę się dowiedzieć od osób
Czego muszę się dowiedzieć od osób
Czego muszę się dowiedzieć od osób
of bipolar I and II: a clinical spectrum or distinct disorders?
najbliższych pacjenta?
najbliższych pacjenta?
najbliższych pacjenta?
najbliższych pacjenta?
najbliższych pacjenta?
J. Affect Disord. 2003; 73: 19 32.
Czy okresy, kiedy nie występuje depresja, są 7. Kupfer D.J., Frank E., Grochocinski V.J., Cluss P.A., Houck P.R.,
Stapf D.A. Demographic and clinical characteristics of individu-
okresami zdrowia, stanami takimi jak wczeÅ›-
als in a bipolar disorder case registry. J. Clin. Psychiatry 2002;
niej?
63: 120 125.
8. Perris C. The course of depressive psychoses. Acta Psychiatr.
Czy zdarzały się zachowania nietypowe dla
Scand. 1968; 44: 238 248.
pacjenta, niepasujÄ…ce do niego?
9. Angst J. The course of affective disorders: II typology of bipolar
manic-depresive illness. Arch. Psychiatr. Nervenkr. 1978; 226:
Czy były problemy z prawem?
65 73.
10. Zis A.P., Grof P., Webster M., Goodwin F.K. Prediction of relap-
se in recurrent affective disorder. Psychopharmacol. Bull. 1980;
16: 47 49.
11. Goodwin F.K., Jamison K.R. Manic-depressive illness. Wyd. II.
Podsumowanie
Oxford University Press, Nowy Jork 2007; 104 105.
Mam świadomość, że proponowana przez mnie  li-
12. Calabrese J. Referat podczas 159th Annual Meeting of the Ame-
sta sprawdzająca , która w żadnym wypadku nie jest
rican Psychiatric Association; Toronto, Kanada 2006.
www.psychiatria.med.pl
55
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008, tom 1, nr 2
Pytania C. są często nierzetelne, ponieważ pacjenci czę-
1. Liczba faz chorobowych jest: sto  zapominajÄ… o przebytych zaburzeniach
A. podobna w zaburzeniach afektywnych jed- D. prawidłowe odpowiedzi C i D
nobiegunowych i dwubiegunowych
B. większa w zaburzeniach afektywnych jedno-
4. Wyniki badań wskazują, że u pacjentów ze wstęp-
biegunowych niż dwubiegunowych
nym rozpoznaniem zaburzeń afektywnych jed-
C. większa w zaburzeniach afektywnych dwu-
nobiegunowych:
biegunowych niż jednobiegunowych
A. u około 5% należałoby rozpoznać zaburze-
D. większa w schizofrenii niż w zaburzeniach afek-
nia afektywne dwubiegunowe
tywnych dwubiegunowych i jednobiegunowych
B. u około 10% należałoby rozpoznać zaburze-
nia afektywne dwubiegunowe
2. PoczÄ…tek choroby jest zazwyczaj:
C. u około 30% należałoby rozpoznać zaburze-
A. wcześniejszy w zaburzeniach afektywnych
nia afektywne dwubiegunowe
dwubiegunowych niż jednobiegunowych, ale
D. u 70% należałoby rozpoznać zaburzenia afek-
dotyczy to jedynie mężczyzn
tywne dwubiegunowe
B. wcześniejszy w zaburzeniach afektywnych jed-
nobiegunowych niż dwubiegunowych, ale do-
5. Posiadanie krewnych pierwszego stopnia, u któ-
tyczy to jedynie kobiet
rych rozpoznano zaburzenia afektywne dwubie-
C. póz
niejszy w zaburzeniach afektywnych jed-
gunowe:
nobiegunowych niż dwubiegunowych, ale do-
A. zwiększa jedynie ryzyko wystąpienia zaburzeń
tyczy to jedynie kobiet
afektywnych dwubiegunowych u osoby ba-
D. wcześniejszy w przypadku zaburzeń afek-
danej
tywnych dwubiegunowych i płeć nie ma tu
B. zwiększa ryzyko wystąpienia schizofrenii lub
znaczenia
zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
u osoby badanej
3. Odpowiedzi osób z zaburzeniem afektywnym na
C. zwiększa jedynie ryzyko wystąpienia zaburzeń
pytanie o zespoły maniakalne/hipomaniakalne:
afektywnych jednobiegunowych u osoby ba-
A. są z reguły rzetelne, ponieważ nie można nie
danej
zauważyć tak poważnych zaburzeń
D. nie wpływa na ryzyko występowania zabu-
B. są często nierzetelne, ponieważ chorzy nie
rzeń psychicznych u osoby badanej
majÄ… wglÄ…du
Dr hab. n. med. A
ukasz Święcicki
Dr hab. n. med. A
ukasz Święcicki
Dr hab. n. med. A
ukasz Święcicki
Dr hab. n. med. A
ukasz Święcicki
Dr hab. n. med. A
ukasz Święcicki
Ordynator najstarszego w Polsce Oddziału Chorób Afektywnych będącego częścią II Kliniki Psychiatrycznej Insty-
tutu Psychiatrii i Neurologii. Autor lub współautor ponad stu publikacji naukowych i popularnych, głównie
.
z zakresu zaburzeń afektywnych, a także trzech książek poświęconych depresji i lękowi.
www.psychiatria.med.pl
56