Epidemiologia społeczna
 część epidemiologii zajmująca się oceną
Wpływ stylu życia i statusu
rozpowszechnienia czynników społecznych oraz
ich wpływem na zdrowie
społeczno-ekonomicznego w
(Berkman & Kawachi, 2000)
kształtowaniu zdrowia jednostki
Środowisko społeczne zdrowie
i populacji.
Do środowiska społecznego danej osoby zaliczamy relacje
międzyludzkie, warunki mieszkaniowe i warunki pracy,
poziom dochodu, wykształcenie i społeczność, której częścią
jest ta osoba. Wszystkie te czynniki mają ogromny wpływ na
zdrowie.
Epidemiologia społeczna
UWARUNKOWANIA MATERIALNE= sytuacja
Struktura
społeczno-ekonomiczna
Uwarunkowania
społeczna
materialne
ubóstwo Niska higiena  warunki sanitarne,
czysta woda
Praca
przeludnienie, złe warunki życia
czynnik(i)
Środowisko zakaz
ny(e) zgony (na 100 000)
)
psychologiczne
społeczne
(osobowościowe)
20 )
)
Zaburzenia neuro-
Zachowania
poprawa zdrowia )
endokrynologiczno-
publicznego
zdrowotne 10
immunologiczne
) )
postęp )
Wczesne )
postęp
farmakologii
zmiany
technologii
dzieciństwo
stylu życia
Stadium
medycznej
0
przedkliniczn Jakość życia
1875 1900 1925 1950 1975 1983
Uwarunkowania
e choroby
lata
Chorobowość
genetyczne
National Center for Health statistics: Health, United States. Public Health Service,1983)
Kultura Umieralność
Marmot and Wilkinson 1999
Przykłady miar statusu społecznoekonomicznego
Cele pomiaru pozycji społecznoekonomiczej w
Dzieciństwo Wczesna Życie aktywne Emerytura
badaniach dotyczących stanu zdrowia.
dorosłość zawodowo
1. Opis i monitorowanie częstości występowania chorób
-Klasa/warstwa zawodowa
-Wykształcenie - Zamożność
Wykształcenie
oparta o życiowe zawodowe
w różnych grupach społecznych, w celu informowania osób
rodziców /deprywacja
doświadczenia (I-
odpowiedzialnych za politykę zdrowotną, monitorowania zmian w zatrudnienie, najdłuższe,
-Dochód - Warunki
ostatnie)
gospodarstwa miejsca
czasie, w różnych rejonach geograficznych, aby ocenić czy
-Bezrobocie tak/nie liczba
domowego zamieszkania
epizodów
działania wykonane w celu zmniejszenia nierówności w stanie
- Dochód, zmiany w czasie
- Warunki życia - Przekazany
zdrowia zostały osiągnięte - Bogactwo, deprywacja
gospodarstwa majątek
zmiany w czasie
domowego następnym
2. Wyjaśnienie mechanizmu powodującego różnice w stanie
- Warunki gospodarstwa
generacjom
domowego (zmiany w
zdrowia w zależności od statusu społecznoekonomicznego
po śmierci.
czasie)
3. W badaniach zależności między analizowaną zmienną (inną niż - Status społeczno-
ekonomiczny partnera
SSE) a stanem zdrowia w celu wyeliminowania SSE jako
- Przekazany majątek w
Wg. Galobardes B. i in., 2007. momencie założenia rodziny
potencjalnej zmiennej zakłócającej
Measuring socioeconomic
position in health research
1
UWARUNKOWANIA MATERIALNE= sytuacja Standaryzowane na wiek ryzyko względne zgonu w
społeczno-ekonomiczna
zależności od klasy społecznej.
Bardziej prawdopodobne:
Grupy o niskim statusie
Mężczyz
ni brytyjscy w wieku Umieralność Umieralność z
społeczno-ekonomicznym " palenie
40-59 lat ~ 25 lat obserwacji powodu chorób
" Spożywanie nadmiernych
(1978-1980 do 2005) ukł. krążenia
ilości alkoholu
HR (95% CI) HR (95% CI)
" Mniejsza aktywność fizyczna
Klasa społ. I i II 1.00 1.00
Środowisko społeczne
" Niezdrowa dieta
Klasa społ. Ill prac. umysł. 1.16 (1.01 to 1.34) 1.27 (1.00 to 1.61)
" Ograniczenie palenia w
Klasa społ. Ill prac. fiz. 1.49 (1.37 to 1.63) 1.51 (1.29 to 1.75)
miejscu pracy
Klasa społ. IV i V 1.64 (1.46 to 1.83) 1.65 (1.36 to 2.00)
Normy społeczne
" Stresujące środowisko
(strategie radzenia sobie) I. Profesjonaliści
II. Menagerowie
III. Personel średniego szczebla
Wzrost IV. Wysoko wykwalifikowani pracownicy fizyczni
V. Średnio wykwalifikowani pracownicy fizyczni
chorobowości i
VI. Niewykwalifikowani pracownicy fizyczni
umieralności
Ryzyko udaru w zależności od klasy społecznej.
Perspektywa  life course approach
Osoby w wieku 39-79 lat ~ ponad 10 lat Mężczyz
ni Kobiety
-doświadczenia osoby w ciągu życia, które w wyniku kumulowania
obserwacji (1993-1997 do 2007)
się mogą mieć wpływ na jej zdrowie
-jest (obecnie) główną ideą epidemiologii społecznej
HR (95% CI) HR (95% CI)
-Badania długotrwałych skutków narażenia fizycznego i społecznego
w czasie ciąży, dzieciństwa, wieku dojrzewania, wczesnej i póz
nej
I. Profesjonaliści 1,00 1,00
dorosłości na ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych (Ben-
1,88 (0.9 ;3.94) 1,05 (0,52;2,12)
II. Menagerowie
Shlomo & Kuh, 2002)
2.27 (1,03;4,98) 0,99 (0,48; 2,05)
III. Personel średniego szczebla
2,01 (0,92;4,37) 0,97 (0,46; 2,08)
IV. Wysoko wykwalifikowani pracownicy fizyczni Model opóz
nionego efektu wczesnych doświadczeń życiowych
1,95 (0,84;4,45) 0,91 (0,41; 2,00)
V. Średnio wykwalifikowani pracownicy fizyczni
Doświadczenia  z okresu płodowego i wczesnego dzieciństwa
4,51 (1,74;11,69) 1,37 (0,57; 3,29)
są czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia w dorosłości
VI. Niewykwalifikowani pracownicy fizyczni
Model standaryzowany na: wiek, BMI, palenie, występowanie cukrzycy,
Wskaz
niki wzrostu płodu Podniesiony fibrynogen i
ciśnienie skurczowe , cholesterol, witamina C w osoczu, alkohol,
insulinooporność 50 lat
aktywność fizyczną, ocenę ogólnego zdrowia psychicznego (MHI) np.: niska waga
póz
niej
i poziom wykształcenia urodzeniowa
McFadden, E; et al. Social Class, Risk Factors, and Stroke Incidence in Men and Women Stroke. 2009; 40: 1070-1077
Perspektywa  life course approach Czynniki psychospołeczne
bezpośrednie powodowanie pośrednie powodowanie zmian
zmian biologicznych biologicznych
Kumulacja korzystnych i niekorzystnych czynników społecznych
-w ciągu życia wpływa na zdrowie w dorosłym życiu (Ross & Wu)
doświadczanie przewlekłego stresu
palenie
dieta
Modyfikacja neuroendokrynnego i
fizjologicznego funkcjonowania
Doświadczenia w dzieciństwie są podstawą doświadczeń w dorosłym życiu,
np. niskie wykształcenie zdobyte w okresie dorastania warunkują
Częste lub długotrwałe reakcje
póz
niejszą pozycję zawodową i społeczną, pociągając za sobą całą serię
na zagrożenie walcz lub uciekaj
wydarzeń bezpośrednio lub pośrednio związanych ze zdrowiem.
(reakcji obronnej organizmu)
Trwające zwiększenie
uwalniania kortyzolu
wyższe ryzyko wystąpienia
choroby wieńcowej
2
Rola wsparcia społecznego PERSPEKTYWA EKOLOGICZNA w epidemiologii społecznej
Brak więzi społecznych jako powód gorszego zdrowia i umieralności
Charakterystyka obszaru: Koncepcja roli
Przewidywany udany i
skupienia
 małżeństwo jako odpowiednik zdrowy rozwój " Poziom zanieczyszczeń
biedniejszych osób na
więzi między matką i dzieckiem w
" Brak dostępu do usług danym obszarze
wieku dorosłym [Bowlby, 1969]
medycznych
Wsparcie społeczne
Wsparcie emocjonalne dostarczane
Więzi społeczne i sieci
przez zaufaną osobę/przyjaciela) Brak funduszy na
społeczne
podróże i uzyskania
Wsparcie instrumentalne pomoc
" Liczba przyjaciół i krewnych
Gorsze zdrowie
dostępu do usług
rzeczowa, pieniężna lub w postaci
" Stan cywilny
medycznych spoza
wykonanej pracy
okolicy miejsca
" Członkostwo w grupach religijnych
Wsparcie doradcze  pomoc w
oraz innych grupach formalnych i
zamieszkania
podejmowaniu decyzji
nieformalnych.
Wsparcie informacyjne dawanie rad
Berkman & Glass (2000) Slogett & Joshi (1994), Macintyre (1993)
lub dostarczanie informacji
Poziom organizacji społecznej STRES W PRACY
Stres w pracy a zdrowie fizyczne i Fizyczne warunki
Koncepcja odzwierciedla rolę kohezji społecznej i kapitału społecznego.
psychiczne pracy i zdrowie
Kapitał społeczny odnosi się
Kohezja społeczna odnosi Model psychologiczny
Model the effort-reward
do wyższego poziomu
się do stopnia powiązania i demand-latitude (Karasek,
imbalance (Siegrist, 1996)
zaufania międzyludzkiego,
solidarności wśród grup 1981)
wzajemnych relacji i
społecznych Wyższy poziom stresu w pracy - Stopień w jakim pracownicy są
wzajemnej pomocy.
pracownicy z niskim poziomem kontroli wynagradzani za ich wysiłki jest
pracy (możliwość podejmowania decyzji) ważny dla ich zdrowia.
Drogi, przez jakie kapitał społeczny wpływa na zdrowie (Kawachi & Berkman, i wysokimi wymaganiami (jakościowymi
2000)
Wysiłek jest odpowiedzią jednostki na
emocjonalnymi lub ilościowymi jak
wymagania w pracy. Zewnętrzny
wynik na jednostkę czasu)
wysiłek odnosi się do obciążenia
Przez zachowania Przez dostęp do Przez psychospołeczny
jednostki wymaganiami w pracy;
zdrowotne przez wywieranie usług: transport, proces: środowisko o niskim
wewnętrzny wysiłek odnosi się do
społecznej kontroli zachowań służba zdrowia i poziomie organizacji
napędu jednostki do osiągania
Przedłużanie pobudzenia
odbiegających od normy zaplecze rekreacyjne społecznej z niskim
założonych celów. Nagroda może być
kory nadnerczy i spadek
takich jak palenie przez kapitałem społecznym może
mierzona przez wynagrodzenie
zdolności do przywrócenia i
nastolatków, nadużywanie powodować większy poziom
finansowe, poczucie własnej wartości i
naprawy tkanek
alkoholu i narkomania strachu przed
możliwości kierowania innymi.
przestępczością .
Styl życia
" To zespół codziennych zachowań specyficznych dla danej jednostki
lub zbiorowości.
" To społecznie zdeterminowane wzory zachowań i interpretacje
sytuacji wykorzystywane jako mechanizmy umożliwiające radzenie
sobie w życiu.
" To zespół postaw, zachowań i ogólna filozofia życia jednostki lub
grupy
" To wzory wyborów zachowań spośród alternatywnych możliwości,
jakie dostępne są ludziom w zależności od ich sytuacji społeczno-
ekonomicznej i łatwości, z jaką są w stanie przełożyć określone
zachowania na inne (Milio, 1986).
" Kształtuje się jako wzajemne oddziaływanie warunków życia oraz
indywidualnych wzorów zachowań, zdeterminowanych przez
czynniki społeczno-kulturowe i cechy osobiste jednostek.
3