UROKI ARCHITEKTURY KLASYCYSTYCZNEJ W KALISZU.
Pl. Kilińskiego  ul. Grodzka  pl. Św. Józefa  ul. Kolegialna  ul. A
azienna  ul.
A
azienna  ul. Sukiennicza  al. Wolności  a. Wolności  ul. Śródmiejska.
Czas trwania zwiedzania ok. 3 godz.
Klasycyzm jest dominującym stylem architektonicznym w Kaliszu, znalez
ć tu można
dziesiątki bardzo interesujących realizacji. Zapraszamy do wędrówki...
Fabryka Repphana
Kalisz miał stać się jednym z głównych ośrodków przemysłowych Królestwa
Polskiego. Zwabiani różnymi udogodnieniami, ulgami i kredytami fabrykanci,
licznie przybywali do miasta. Jednymi z pierwszych, byli bracia Beniamin i Jan
Repphanowie. Otrzymali oni od miasta dawny klasztor ss. Bernardynek (wzniesiony
w latach 1642-77) i niewykończony budynek instytutu położniczego u zbiegu ulic
Warszawskiej i Kilińskiego, oraz młyn nad Prosną. Budynki znajdujące się na
Przedmieściu Warszawskim, zostały przez braci Repphanów (a od 1824 r. przez
samego Beniamina) rozbudowane i dostosowane do potrzeb produkcyjnych tak, że
firma wkrótce stała się jedną z największych i najlepszych fabryk włókienniczych w
całym Imperium Rosyjskim.
Kamienica Puchalskiego, zwana również Pałacem Puławskich położona przy placu
Kilińskiego , zbudowana w latach 1820-1830 (arch. S. Szpilowski). Nazwa pochodzi
od nazwiska pierwszego właściciela Grzegorza Puchalskiego, pułkownika wojsk
polskich w dobie napoleońskiej. W tym domu od r. 1849 mieszkała Maria
Konopnicka  poetka i pisarka. Fakt ten przypomina tablica pamiątkowa.
Tuż obok u zbiegu ulicy Babina i placu Kilińskiego tzw. Dom Przechadzkiego  to
dom mieszkalny, wzniesiony w 1821 r., wówczas przeznaczony na fabrykę
włókienniczą. W tym miejscu, w latach 1801  1817 stał pierwszy drewniany
budynek teatru W. Bogusławskiego.
Szkoła Wojewódzka  obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka.
Ten klasycystyczny budynek zbudowany został na początku XIX wieku dla szkoły
wojewódzkiej, a obecnie będący właśnie siedzibą I Liceum Ogólnokształcącego im.
Adama Asnyka. To w tych murach pobierali nauki wybitni twórcy, naukowcy,
artyści, politycy: Adam Asnyk  poeta, Alfons Parczewski  rektor Uniwersytetu
Wileńskiego, Henryk Mecler  kompozytor, Stanisław Wojciechowski  Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej. Liceum to częściowo zostało pobudowane na
fundamentach dawnego Zamku Kazimierzowskiego. Budowę tego zamku
przypisuje się Kazimierzowi Wielkiemu. Niestety, wielki pożar, jaki wybuchł w
mieście w 1537 roku poczynił też znaczne szkody na zamku  zamek systematycznie
podupadał. Całkowitemu zniszczeniu uległ po pożarze, który w 1792 roku strawił
znaczną część Kalisza. Dopiero przed kilku laty archeolodzy odkryli część podwórza
zamkowego, jedną z bram wjazdowych i mury podziemia. W gablotach przy
rezerwacie umieszczono opis dziejów zamku, ilustrowany fotografiami i rysunkami.
Ruiny tego zamku pozwalają szczycić się mieszkańcom Kalisza, że kiedyś posiadali
swój zamek...
Nieopodal ruin zamku i budynku I Liceum dumnie stoi pomnik Adama Asnyka.
Dom dla księży oraz dzwonnica (1820).
Tak zwany  dom dla księży stoi do dziś w niezmienionym kształcie zewnętrznym.
Usytuowany jest skośnie u wylotu Placu Św. Józefa na przejściu w stronę Placu Jana
Pawła II w sąsiedztwie Bazyliki pw. Św. Józefa. Obok znajduje się dzwonnica,
powstała równocześnie ze wspomnianym wcześniej domem. Warto zatrzymać się na
chwilę w tym miejscu. Tu swój początek ma Plac Świętego Józefa i dalej od niedawna
wydzielona z jego część i nazwana Placem Jana Pawła II. Ten oto obszar od wielu lat
był świadkiem wielu wydarzeń, wizyt koronowanych głów, wojskowych parad,
patriotycznych manifestacji; razem z miastem i jego mieszkańcami przeżywał chwile
świetności i grozy, radości i smutku. Historycznym dniem w jego dziejach
pozostanie 4 czerwca 1997 roku, kiedy Kalisz, podczas swojej kolejnej pielgrzymki
do Ojczyzny odwiedził Jan Paweł II.
Ten plac stał się dla Kalisza bardzo ważnym miejscem za sprawą stojącego
tu kościoła  Bazyliki pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.
Świątynia ma ponad 600-letnią historię, pełną dramatycznych zdarzeń, po których
odbudowywano ją w zmienionych kształtach, upiększano kolejnymi detalami
architektonicznymi, malowidłami, ołtarzami. Stała się swego rodzaju świadectwem
historii architektury i sztuki sakralnej jej kolejnych epok, stylów, także gustów.
Dziś bazylika kaliska jest jednym z pięciu na świecie ośrodków szczególnego kultu
Świętego Józefa. Zawdzięcza to obrazowi Świętej Rodziny, umieszczonemu
w kaplicy o tej samej nazwie. Obraz ten prawdopodobnie pochodzi z ok. 1670 roku.
To właśnie przedstawiona na nim postać Świętego Józefa stała się przedmiotem
kultu Kaliszan, a on sam patronem miasta.
Dawny Pałac Gubernatorski  obecnie siedziba Starostwa Powiatowego.
Wcześniej w tym miejscu stały budynki pojezuickie z końca XVI wieku,
przebudowane w latach 1824-1825 na klasycystyczny gmach urzędowy. Pałac
Gubernatorski to początek największego w Kaliszu zespołu architektonicznego,
ciągnie się od placu Św. Józefa, przez ul. Kolegialną do ul. A
aziennej. Cały ten zespół
znalazł się w rękach jezuitów, którzy w czasach kontrreformacji sprowadzeni zostali
do Kalisza i odgrywali ważną rolę w życiu miasta. W bocznym skrzydle od strony ul.
A
aziennej, w którym kiedyś mieszkali bracia zakonni, znajduje się dziś Galeria
Tadeusza Kulisiewicza, rysownika, grafika, ilustratora książek. Kilkadziesiąt kroków
dalej znajduje się kolejna zabytkowa budowla.
To gmach Korpusu Kadetów  obecnie Centrum Kultury i Sztuki.
Wybudowany w 1825 roku i przeznaczony na salę musztry Korpusu Kadetów,
znajdowała się tam jadalnia, sala naukowa, szpital oraz pokoje dla uczniów i
profesorów. Po zlikwidowaniu Korpusu Kadetów budynek został przebudowany na
cerkiew garnizonową. Od II połowy XIX wieku odbywały się tu przedstawienia
teatralne, występy amatorskie, bale  i taką też służebną wobec kultury rolę pełni do
dziś Centrum Kultury i Sztuki. Tu m.in. każdego roku w grudniu odbywają się
międzynarodowe festiwale i konkursy pianistów jazzowych.
Spacerując alejkami Parku Miejskiego docieramy do Teatr im. Wojciecha
Bogusławskiego.
Chyba żadne miasto w Polsce nie ma tak pięknie usytuowanego teatru. Położony on
jest malowniczo w parkowej zieleni tuż nad brzegiem Prosny. Tradycje teatralne
Kalisza sięgają XVI wieku. Wówczas w Collegium Jezuitów wystawione zostało
pierwsze widowisko teatralne. W 1800 roku do Kalisza przybył Wojciech
Bogusławski, twórca teatru narodowego. Od momentu przybycia do Kalisza
Wojciecha Bogusławskiego tradycja stałej sceny trwa nad Prosną do dziś. W jej
historię współczesną wpisały się najznakomitsze Polskie teatry i najwybitniejsi
aktorzy dzięki Kaliskim Spotkaniom Teatralnym, jednemu z najstarszych festiwali
teatralnych; od 1961 roku goszczą wówczas w mieście najwybitniejsze zespoły z
całego świata. W 1985 roku Spotkania przybrały formę Festiwalu Sztuki Aktorskiej.
Każdego roku w maju Kalisz staje się kulturalną stolicą Polski  właśnie za sprawą
Spotkań Teatralnych. Trzeci budynek teatru, w stylu tzw. mieszczańskiego
neorenesansu nad Prosną stanął w latach 1898-1900 ale niestety w sierpniu 1914 roku
podzielił losy zburzonego i spalonego miasta. Odbudowę teatru podjęto w 1919
roku. Prace trwały 17 lat i dopiero w 1936 roku został otwarty dla publiczności
obecny klasycystyczny.
I tak znajdujemy się na najbardziej reprezentacyjnej ulicy miasta  alei Wolności.
Wiele tu okazałych gmachów i kamienic, niektóre z nich bogato zdobione motywami
secesyjnymi. Po lewej znajduje się okazały klasycystyczny gmach dawnego
Trybunału (1820-1824) do dziś siedziba sądów. Na tympanonie wieńczącym portyk
łaciński napis  Suum quique , czyli  Każdemu, co mu się należy. Tuż obok
znajduje się neoklasycystyczny budynek z lat 1909-1914 z fasadą ozdobioną dwiema
kamiennymi rzez
bami. Obecnie siedziba PKO BP.
Idąc dalej aleją Wolności po prawej znajduje się Most Kamienny.
Most jest bez wątpienia najpiękniejszym i najbardziej szacownym mostem w
Kaliszu. Datowany na 1825 rok, jego projekt przypisywany jest Sylwestrowi
Szpilowskiemu. W swej konstrukcji most posiada elementy metalowe i drewniane,
ale przede wszystkim użycie kamienia ciosowego budziło podziw i uznanie do tego
stopnia, iż nazwano go kamiennym. Druga nazwa  most aleksandryjski związana
jest z osobą cara Aleksandra. Kaliszanie pragnęli uczcić go w ten oryginalny sposób
poświęcając mu ten most.
Z Mostu Kamiennego, przekraczając kolejny nad Kanałem Rypinkowskim, ulicą
Śródmiejską warto pójść w kierunku Rogatki; miejsca, w którym krzyżują się ulice,
wyprowadzające z Kalisza ruch drogowy w różne strony świata. Na narożniku ulic
Śródmiejskiej i Harcerskiej znajduje się barokowy Kościół i Klasztor Poreformacki
(1665  1673). Wnętrze kościoła  rokokowe, wyrzez
bione zostało
w drewnie. Tu znajduje się także XVII-wieczny obraz z postacią Świętego Paschalisa,
który w minionych wiekach był patronem miasta; u jego stóp rozpościera się
najstarsza ze znanych panorama Kalisza.
Nieopodal znajduje się klasycystyczny budynek Rogatki Wrocławskiej. Na
początku XVIII wieku, u wylotu czterech głównych szlaków komunikacyjnych
wzniesione zostały budynki rogatek: Warszawskiej, Wrocławskiej, Stawiszyńskiej i
Rypinkowskiej.
Były to posterunki celne na granicach miasta, gdzie kontrolowano przyjezdnych oraz
pobierano opłatę za wjazd do miasta. Jedyny zachowany do naszych czasów
budynek Rogatki Wrocławskiej stanął w 1822 roku na Przedmieściu Wrocławskim.
Obecnie ma tu swoje lokum bardzo przytulna kawiarenka, w której można na
chwilkę przysiąść i odpocząć by potem znów podjąć dalszą wędrówkę.
Warto wiedzieć:
Strefa parkowania  w Kaliszu w obrębie centrum obowiązuje strefa parkowania.
Parkowanie w tej strefie wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty  1/2h  1zł, 1h
 2zł. Karty postojowe można zakupić w kioskach i niektórych sklepach
spożywczych, a także w Centrum Informacji Turystycznej przy ul. Garbarskiej 2.
Pamiątki kupisz w: Centrum Informacji Turystycznej przy ul. Garbarskiej 2, w
Cepelii na Głównym Rynku i w Księgarni przy Bazylice WNMP na pl. Św. Józefa.
Na trasie naszej wędrówki polecamy lokale gastronomiczne:
ANTONIO, Dom Restauracyjny, ul. Śródmiejska 21
BACHUS, ul. Babina 1
BACÓWKA, al. Wolności 12
BAJA MEXICO, Główny Rynek 3
BAMBUS  chińska, ul. Śródmiejska 31
KTW ul. Park Ludowy 2 www.restauracja-ktw.pl
KALISZFORNIA, Główny Rynek 19
PI
TERKO, ul. Zamkowa 12
PIWNICA RATUSZOWA, Główny Rynek 20
PUENTA, ul. Fabryczna 1B
ROMA, ul. Chopina 9
SPHINX, ul. Śródmiejska 16 www.sphinx.pl
BELLE EPOQUE, ul. Piskorzewska 1
ITALIA, Główny Rynek 15 - kawiarnia
KARAFKA, ul. Górnośląska 10 www.cafekarafka.pl
MARRONE, al. Wolności 2
BROWAR KALISKI, al. Wolności 3
Fotografie pochodzą ze zbiorów Urzędu Miejskiego w Kaliszu.
Opracowanie: Centrum Informacji Turystycznej OSRiR, [e-mail]