Operator sprzętu ciężkiego
(834204)
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn.  Rozwijanie zbioru
krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez
pracodawców . Priorytet I PO KL, Działanie 1.1
Krajowy standard kompetencji zawodowych
Operator sprzętu ciężkiego (834204)
© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013
Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem z
ródła
ISBN 978-83-7951-000-9 (całość)
ISBN 978-83-7951-296-6 (296)
Nakład 1000 egz.
Publikacja bezpłatna
Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.crzl.gov.pl
Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji  Państwowego Instytutu Badawczego
26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.itee.radom.pl
2
Spis treści
1. Dane identyfikacyjne zawodu ............................................................. 4
1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach ... 4
1.2. Notka metodologiczna i autorzy ................................................ 4
2. Opis zawodu .......................................................................................... 6
2.1. Synteza zawodu ....................................................................... 6
2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania
zawodu .................................................................................... 6
2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy,
zagrożenia, organizacja pracy) ................................................ 7
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwska-
zania do wykonywania zawodu ................................................ 8
2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy
w zawodzie ............................................................................... 8
2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/walidacji
kompetencji............................................................................... 9
2.7. Zadania zawodowe ................................................................... 9
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych.............................................. 10
2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem
kwalifikacji w ERK/PRK............................................................. 10
3. Opis kompetencji zawodowych .......................................................... 11
3.1. Przygotowywanie do pracy i eksploatacji maszyn i urządzeń
technicznych Kz1 ..................................................................... 11
3.2. Przygotowywanie i realizowanie robót ziemnych i budowla-
nych Kz2 .................................................................................. 12
3.3. Wykonywanie prac zwiÄ…zanych z przygotowaniem i realizacjÄ…
robót drogowych Kz3 ................................................................ 13
3.4. Kompetencje społeczne KzS ................................................... 14
4. Profil kompetencji kluczowych ............................................................ 15
5. SÅ‚ownik .................................................................................................. 16
3
1. Dane identyfikacyjne zawodu
1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu
w klasyfikacjach:
Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010):
834204 Operator sprzętu ciężkiego
Grupa wielka 8  Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (w Międzynaro-
dowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011  poziom 3).
Grupa elementarna 8342  Operatorzy sprzętu do robót ziemnych i urzą-
dzeń pokrewnych (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów
ISCO-8 odpowiada grupie 8342 Earthmoving and Related Plant Operators).
Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):
Sekcja F. Budownictwo, Dział 42.1. Roboty związane z budową dróg ko-
łowych i szynowych, Dział 43.1. Rozbiórka i przygotowanie terenu pod
budowę. Sekcja B. Górnictwo i wydobywanie, Dział 05.2. Wydobywanie
węgla brunatnego, Dział 08.1. Wydobywanie kamienia, piasku i gliny, Dział
08.92. Wydobywanie torfu. Uzasadnienie: Zawód występuje zarówno
w budownictwie, jak i w górnictwie.
1.2. Notka metodologiczna i autorzy
Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy z
ródeł
(akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz głównie wyników
badań analitycznych na 15 stanowiskach pracy w 5 przedsiębiorstwach (średnie
 2, małe - 3, w tym produkcyjne - 1, produkcyjno-handlowe - 1, usługowe - 3),
przeprowadzonych w marcu 2013 r.
Zespół Ekspercki:
" Andrzej Szkutnik  Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL w Świdniku,
" Michał Pach  FUH GRYFPOL w Bardzicach,
" Piotr Ziembicki  NOKU TOMRAD w Radomiu,
" Tadeusz Bąkała  Przedsiębiorstwo Wielobranżowe TECH-POL w Puła-
wach.
Ewaluatorzy:
" Robert Kielar  ZUH TREBOR w Rogoz
nie,
" Henryk Grzesiński  Zespół Szkół nr 4 w Tomaszowie Lubelskim.
Recenzenci:
" Dawid A
oboda  TRANSKOP w Zenonowie k. Kowali,
" Zdzisław Drączkowski  MOTA ENGIL Central Europe S.A. w Lubartowie.
4
Komisja Branżowa (zatwierdzająca):
" Roman Szewczyk (przewodniczÄ…cy)  Regionalna Organizacja Pracodaw-
ców Lewiatan w Częstochowie,
" Sylwester Odziemczyk  Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców Branży
Budowlanej w Lublinie,
" Norbert Brożek  Związek Zawodowy Inżynierów i Techników Zarząd Kra-
jowy w Warszawie.
Data zatwierdzenia:
" 17.10.2013 r.
5
2. Opis zawodu
2.1. Synteza zawodu
Operator sprzętu ciężkiego wykonuje roboty ziemne, budowlane i drogowe,
sterujÄ…c maszynami lub innymi urzÄ…dzeniami mechanicznymi.
2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,
obszary występowania zawodu
Zawód operator sprzętu ciężkiego jest określeniem ogólnym dla operatorów
wielu różnych maszyn i urządzeń, a co się z tym wiąże  posiadających różne
uprawnienia operatorskie. Operator sprzętu ciężkiego pracuje na budowach,
w terenie zamkniętym lub otwartym, sterując maszyną roboczą w różnych wa-
runkach terenowych i technologicznych w następujących gałęziach gospodarki:
budownictwo, kopalnictwo odkrywkowe i skalne. Maszyny i urzÄ…dzenia tech-
niczne stosowane przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych występu-
ją w trzech grupach, a mianowicie: maszyny do robót ziemnych (koparki jedno-
naczyniowe, koparko-Å‚adowarki, koparko-spycharki, koparki wielonaczyniowe,
koparki drenarskie, koparki wielonaczyniowe łańcuchowe, spycharki, równiarki,
zgarniarki, ładowarki jednonaczyniowe, pogłębiarki jednoczerpakowe pływają-
ce, pogłębiarki wieloczerpakowe pływające, pogłębiarki ssące śródlądowe,
palownice, kafary, młoty spalinowe, urządzenia wibracyjne do pogrążania
i wyrywania, wiertnice do kotwi, wiertnice poziome z zasilaczem hydraulicznym,
świdroustawiacze słupów, maszyny do czyszczenia i renowacji rowów meliora-
cyjnych); maszyny do robót drogowych (zespoły maszyn do produkcji miesza-
nek bitumicznych, maszyny do rozkładania mieszanek bitumicznych, skrapiarki
do nawierzchni bitumicznych, repavery i remixery, remontery nawierzchni,
recyklery, frezarki do nawierzchni dróg, maszyny do produkcji, sortowania
i uszlachetniania kruszyw, zespoły maszyn do produkcji mieszanek betono-
wych, maszyny do stabilizacji gruntów, walce drogowe, odśnieżarki mecha-
niczne); maszyny różne i inne urządzenia techniczne (wielozadaniowe nośniki
osprzętów, wyładowarki wagonów, lokomotywki wąskotorowe, maszyny do
oczyszczania i izolacji rurociągów, betoniarki, pompy do mieszanki betonowej).
Wszystkie wymienione maszyny i urządzenia należy traktować jako odrębne
stanowiska pracy operatora sprzętu ciężkiego, natomiast grupy maszyn jako
obszary występowania zawodu. Podstawą prawną, zgodnie z którą operator
maszyn roboczych może wykonywać swój zawód po spełnieniu odpowiednich
warunków, są aktualnie obowiązujące przepisy. Do obowiązków operatora sprzę-
tu ciężkiego pracującego w określonych warunkach środowiskowych i technolo-
gicznych należy organizacja stanowiska pracy, wykonywanie obsługi technicznej
i przygotowywanie maszyn i urządzeń technicznych do prac ziemnych i budowla-
nych, wykonywanie robót drogowych, ziemnych i budowlanych zgodnie z doku-
mentacją i we współpracy z innymi maszynami, sterowanie i nadzorowanie pracy
linii technologicznych zespołów maszyn do produkcji mieszanek betonowych,
produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, mieszanek bitumicznych i in-
6
nych. Operator sprzętu ciężkiego może prowadzić jednoosobową działalność
gospodarczą po spełnieniu określonych warunków prawnych.
2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia
pracy, zagrożenia, organizacja pracy)
Operator może pracować w bardzo różnych warunkach  najczęściej na
otwartej przestrzeni (na placu budowy), w sterowniach wytwórni mas asfaltowych
lub betonowych i w kabinach maszyn do robót ziemnych. Praca na placu budowy
jest szczególnie uciążliwa. Operator styka się ze zmienną, często złą pogodą
(upał, mróz, deszcz, wiatr), pyłem i kurzem, substancjami chemicznymi (środki do
produkcji betonu), wysokimi temperaturami (asfalt podczas rozkładania ma tem-
peraturÄ™ okoÅ‚o 200ºC), haÅ‚asem miejscami przekraczajÄ…cym dopuszczalne nor-
my, wibracjami, śliskimi i niestabilnymi powierzchniami, ciężkimi przedmiotami
przenoszonymi na różnych wysokościach. W czasie kontroli pracy zespołów
maszyn do produkcji mas betonowych lub zespołów maszyn do produkcji mas
bitumicznych operator może poruszać się na różnych poziomach, na dużych
wysokościach. Wejście na osiągającą wysokość 30 m wieżę kafara jest dozwolo-
ne tylko z odpowiednią asekuracją. Operator często pracuje wśród innych cięż-
kich urządzeń i samochodów transportowych. Musi nieustannie zwracać uwagę
na ludzi znajdujących się w zasięgu pracy jego maszyny. Zdarza się, że swoje
obowiÄ…zki wykonuje w warunkach wyjÄ…tkowo trudnych i niebezpiecznych; w nocy,
we mgle, na śliskiej drodze. Prace drogowe i kolejowe wymagają zwykle dużej
ostrożności i specjalnego zabezpieczenia (taśmy, bariery, sygnalizacja świetlna
lub dz
więkowa) ze względu na towarzyszący im ruch pociągów, samochodów
i osób. Operator narażony jest na przeziębienia i choroby reumatyczne, czynniki
biologiczne, alergie, choroby układu kostno-stawowego, choroby wrzodowe spo-
wodowane stresem. Częsty kontakt z oparami asfaltu zawierającymi czteroetylen
sprzyja zatruciom powodującym nieżyt oskrzeli, a także zachorowaniom na no-
wotwory. Największym zagrożeniem w tym zawodzie są jednak katastrofy bu-
dowlane i wypadki (uszkodzenia linii wysokiego napięcia, kanalizacji, instalacji
gazowych, przewrócenie się maszyn, spadanie z dużej wysokości ciężkich
przedmiotów, niewypały, porażenia prądem, wtargnięcie wody itp.). Mogą one
powodować bardzo poważne obrażenia ciała, a nawet trwałe kalectwo lub
śmierć. Organizacja robót zależy od ich rodzaju, technologii i obszaru działania.
Czas pracy jest z reguły stały, zgodny z obowiązującymi przepisami. Na ruchli-
wych, węzłowych trasach komunikacyjnych lub gdy konieczne jest usunięcie
awarii, operatorzy mogą pracować w nocy. Tempo robót zależy także od pory
roku i pogody (duże natężenie w ciepłych porach roku i zatrzymanie wielu robót
w temperaturze niższej niż  20ºC). Operatorzy sprzÄ™tu do robót ziemnych
pracują głównie w sezonie letnim, zima jest dla nich okresem urlopowym. Wy-
jątkiem w tej dziedzinie jest operator odśnieżarki mechanicznej, który pracę
wykonuje w miesiącach zimowych. Jednym z najważniejszych elementów or-
ganizacji pracy w budownictwie jest zapewnienie bezpieczeństwa pracowników
(ubrania robocze i ochronne, wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za ostrzega-
nie przy pracach drogowych i kolejowych) i osób postronnych (tablice ostrze-
7
gawcze oraz informacyjne, sygnalizacja świetlna i znaki drogowe). Konieczne
jest także odpowiednie oznaczenie i wydzielenie budowy z otaczającej prze-
strzeni (taśmy, oświetlone bariery, szczelne parkany) i nadzorowanie po godzi-
nach pracy (dozorca pilnujący sprzętu i materiałów oraz chroniący przed obec-
nością osób niepowołanych). Lokalizacje budów często zmieniają się, co wy-
maga od operatora dyspozycyjności, zgody na częste zmiany miejsca pracy
poza stałą siedzibą firmy nawet przez kilka miesięcy w sezonie. Operatorzy
używają w pracy ubrań roboczych i ochronnych: kombinezonów ocieplanych
i przeciwdeszczowych z elementami odblaskowymi, rękawic antywibracyjnych,
kasków ochronnych. Ze względu na różnorodność maszyn i urządzeń tech-
nicznych pod względem ich budowy, obsługi, sterowania, współpracy z innymi
maszynami, technologii wykonywania robót oraz BHP podczas ich eksploatacji
bardzo ważnym zadaniem operatora jest organizacja stanowiska pracy, na
którą wpływają następujące elementy (czynniki): posadowienie maszyny, loka-
lizacja maszyny w terenie, nośność gruntu, pochylenie terenu, stateczność
maszyny, warunki atmosferyczne, pora roku, technika pracy.
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,
w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu
Pracę operatora sprzętu ciężkiego, zależnie od rodzaju obsługiwanego
urządzenia, można zaliczyć do ciężkiej. Operator powinien być w pełni sprawny
fizycznie i ruchowo, dość silny fizycznie, odporny psychicznie, gdyż jest nara-
żony na stres wynikający z dużej odpowiedzialności i zagrożenia wypadkami,
wytrzymały (praca w złych warunkach atmosferycznych, w przedłużonym cza-
sie, w nocy). Powinien mieć sprawny układ kostno-stawowy (wibracje), odde-
chowy i krwionośny (rozkładanie asfaltu w wysokich temperaturach, kontakt
z jego szkodliwymi oparami zawierajÄ…cymi czteroetylen), dobrÄ… koordynacjÄ™
wzrokowo-ruchową, gdyż jego praca polega przede wszystkim na precyzyjnym
manipulowaniu ciężkimi maszynami. Przeciwwskazaniem do wykonywania
zawodu mogą być zaburzenia równowagi i świadomości (padaczka), wady
wzroku, których nie można skorygować okularami, daltonizm, schorzenia słu-
chu, wady i choroby kręgosłupa (praca siedząca), choroby serca i układu krą-
żenia, schorzenia układu oddechowego, alergie. O przydatności do pracy na
konkretnym stanowisku decyduje lekarz, oceniając stan zdrowia każdego kan-
dydata na podstawie badań ogólnych, a w przypadku operatorów maszyn sa-
mojezdnych także psychotechnicznych (okulistycznych, laryngologicznych,
neurologicznych), obowiązujących zawodowych kierowców.
2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia
pracy w zawodzie
Osoby użytkujące sprzęt ciężki to osoby pełnoletnie z wykształceniem zasad-
niczym zawodowym lub gimnazjalnym, podstawowym, po ukończeniu kursu
kwalifikacyjnego, oraz posiadające prawo jazdy odpowiedniej kategorii, jeśli ope-
rator obsługuje maszyny samojezdne włączające się do ruchu drogowego (ko-
8
parki, zgarniarki, równiarki i in.). Maszyny robocze powinny być obsługiwane
wyłącznie przez osoby, które ukończyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik
sprawdzianu przeprowadzonego przez uprawnioną komisję. Coraz częściej przy-
datna staje się umiejętność obsługi komputera (wpisywanie danych i kontrolowa-
nie pracy sterowanych komputerowo wytwórni mas betonowych i asfaltowych).
2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/
/walidacji kompetencji
Operator sprzętu ciężkiego może uzyskać uprawnienia operatora klasy III, II
lub I, w zależności od urządzeń, w stosunku do których wymagane są klasy
uprawnień. Osoba, która posiada uprawnienia operatora klasy III, może podwyż-
szyć swoje uprawnienia do klasy II dopiero po przepracowaniu jednego roku.
Uprawnienia klasy I można uzyskać, posiadając uprawnienia klasy II i dwuletnią
praktykę na tym stanowisku. Można również awansować na stanowisko bryga-
dzisty, mistrza lub kierownika robót, przy czym na tym ostatnim stanowisku wy-
magane jest średnie wykształcenie budowlane z uprawnieniami. Warunkiem
awansu zawodowego jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji oraz indywidualne
cechy i zdolności pracownika. Operator sprzętu ciężkiego może doskonalić się
zawodowo, poprzez kształcenie w różnych formach, w zawodach z grupy 8342
Operatorzy sprzętu do robót ziemnych i urządzeń pokrewnych.
2.7. Zadania zawodowe
Z1. Organizowanie stanowiska pracy maszyny w określonych warunkach
środowiskowych i technologicznych zgodnie z zasadami BHP, ochrony
ppoż., ergonomii, ochrony środowiska (niezbędne kompetencje: Kz1,
Kz2, Kz3, KzS).
Z2. Wykonywanie obsługi technicznej codziennej, handlowej i transportowej
(niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).
Z3. Wykonywanie robót drogowych, ziemnych, budowlanych, sterując ma-
szyną lub urządzeniem technicznym wg ustalonych procesów technolo-
gicznych (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).
Z4. Wykonywanie robót przygotowawczych i towarzyszących na terenie
budowy (niezbędne kompetencje: Kz2, Kz3, KzS).
Z5. Wykonywanie remontów nawierzchni drogowej (niezbędne kompeten-
cje: Kz3, KzS).
Z6. Przygotowywanie osprzętu roboczego maszyny do określonych prac
ziemnych i budowlanych (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS).
Z7. Wykonywanie robót drogowych lub ziemnych we współpracy z innymi
maszynami (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).
Z8. Wykonywanie regulacji układów i elementów maszyn (niezbędne kom-
petencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).
Z9. Analizowanie dokumentacji budowy pod względem uzbrojenia terenu,
technologii wykonania i harmonogramu realizacji prac budowlanych,
ziemnych, drogowych (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).
9
Z10. Prowadzenie dokumentacji eksploatacji maszyny (niezbędne kompeten-
cje: Kz2, Kz3, KzS).
Z11. Sterowanie i nadzorowanie pracy linii technologicznych zespołów ma-
szyn do produkcji mieszanek betonowych; produkcji, sortowania i uszla-
chetniania kruszyw; produkcji mieszanek bitumicznych (niezbędne kom-
petencje: Kz3, KzS).
Z12. Przygotowywanie zespołu maszyn do produkcji mieszanek betonowych,
mas bitumicznych, produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw (nie-
zbędne kompetencje: Kz3, KzS).
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych
Kz1  Przygotowywanie do pracy i eksploatacji maszyn i urządzeń technicz-
nych (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z3, Z7, Z8, Z9).
Kz2  Przygotowywanie i realizowanie robót ziemnych i budowlanych (po-
trzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z3, Z4, Z6, Z8, Z9, Z10).
Kz3  Wykonywanie prac związanych z przygotowaniem i realizacją robót dro-
gowych (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z3, Z5, Z7, Z8, Z10,
Z11, Z12).
KzS  Kompetencje spoÅ‚eczne (potrzebne do wykonywania zadaÅ„: Z1÷Z12).
2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi
a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK
Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w zawodzie su-
geruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 3 właściwym dla wy-
kształcenia zasadniczego zawodowego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifi-
kacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfika-
cji zawodów i specjalności (grupa wielka 8 i jej odpowiednik w ISCED 2011).
Osoba wykonująca zawód operatora sprzętu ciężkiego:
1) w zakresie wiedzy: zna podstawowe fakty, zasady, procesy i pojęcia ogólne
w zawodzie operatora sprzętu ciężkiego; zna i rozumie podstawowe fakty,
pojęcia i zależności w zawodzie oraz w szerszym zakresie elementarne
uwarunkowania prowadzonej działalności w branży budowlanej;
2) w zakresie umiejętności: ma umiejętności wymagane do realizacji zadań
i rozwiązywania problemów związanych z przygotowywaniem sprzętu cięż-
kiego do różnorodnych robót drogowych, ziemnych i budowlanych oraz wy-
konywaniem różnorodnych robót za pomocą sprzętu ciężkiego poprzez wy-
bieranie podstawowych metod, narzędzi, materiałów i informacji; potrafi wy-
konywać proste zadania według określonej technologii w bardzo zmiennych
warunkach; umie rozwiązywać typowe problemy dotyczące współpracy w ze-
spole wieloosobowym, odbierać i formułować wypowiedzi, także bardzo pro-
ste wypowiedzi w języku obcym.
10
3. Opis kompetencji zawodowych
Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych
w badaniach na stanowiskach pracy.
Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z7, Z8, Z9 wymaga posiadania
kompetencji zawodowej Kz1.
3.1. Przygotowywanie do pracy i eksploatacji maszyn
i urządzeń technicznych Kz1
Wiedza  zna i rozumie podstawowe Umiejętności  wykonuje niezbyt pro-
fakty, zasady, procesy, pojęcia ogólne ste zadania związane z przygotowa-
i zależności związane z przygotowa- niem do pracy, eksploatacją maszyny
niem do pracy, eksploatacjÄ… maszyny i urzÄ…dzenia technicznego z grupy
i urządzenia technicznego z grupy sprzętu ciężkiego, w szczególności
sprzętu ciężkiego, w szczególności zna: potrafi:
 zasady i przepisy BHP, ochrony  przestrzegać zasad i przepisów
ppoż., ergonomii, ochrony środo- BHP, ochrony ppoż., ergonomii,
wiska w zakresie przygotowania środowiska w zakresie przygoto-
do pracy i eksploatacji maszyny wania do pracy i eksploatacji ma-
i urzÄ…dzenia technicznego; szyny i urzÄ…dzenia technicznego;
 zasady postępowania w zakresie  udzielać pierwszej pomocy przedle-
udzielania pierwszej pomocy przed- karskiej w nagłych wypadkach;
lekarskiej;  wykonywać obsługę techniczną
 zasady bezpiecznej obsługi maszyn; maszyn i urządzeń technicznych;
 rodzaje dokumentów eksploatacyj-  wypełniać książkę maszyny bu-
nych maszyn i urządzeń; dowlanej;
 rodzaje, budowę, zasady działania  monitorować proces eksploatacji
i zastosowania urządzeń i maszyn maszyny i urządzenia technicznego;
elektrycznych;  odczytywać wskazania urządzeń
 zasady użytkowania i obsługi kontrolno-pomiarowych w kabinie
urządzeń i maszyn elektrycznych; maszyny;
 rodzaje, budowę ogólną i zasady  wykonywać podstawowe pomiary
działania silników spalinowych; wielkości fizycznych w układach hy-
 rodzaje, budowę i zasady działania draulicznych, w instalacji elektrycz-
hydraulicznych układów napędo- nej, w układzie napędowym maszy-
wych; ny i urzÄ…dzenia technicznego;
 rodzaje i parametry techniczne ma-  wykonywać regulacje oraz drobne
szyn i urządzeń technicznych; naprawy elementów i układów
 budowę i działanie mechanizmów w maszynie lub urządzeniu tech-
osprzętu roboczego, układów napę- nicznym;
dowych;  wymieniać osprzęt roboczy w ma-
 budowę i działanie kabin maszyn szynie budowlanej zgodnie z doku-
roboczych; mentacjÄ… techniczno-ruchowÄ… ma-
szyny;
11
 budowę i zasady działania linii tech-  przygotowywać linię technologiczną
nologicznych do produkcji miesza- do określonej pracy;
nek bitumicznych, mieszanek beto-  korzystać z dokumentacji eksplo-
nowych oraz do produkcji, sortowa- atacyjnej.
nia i uszlachetniania kruszyw.
Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z6, Z7, Z8, Z9, Z10 wymaga
posiadania kompetencji zawodowej Kz2.
3.2. Przygotowywanie i realizowanie robót ziemnych
i budowlanych Kz2
Wiedza - zna i rozumie podstawowe Umiejętności  wykonuje niezbyt
fakty, zasady, procesy, pojęcia ogólne proste zadania związane z realizacją
i zależności związane z przygotowa- robót ziemnych i budowlanych,
niem i realizacją robót ziemnych i bu- w szczególności potrafi:
dowlanych, w szczególności zna:  przestrzegać zasad i przepisów
 zasady i przepisy BHP, ochrony BHP, ochrony ppoż., ergonomii,
ppoż., ergonomii, ochrony środowi- ochrony środowiska w zakresie
ska w zakresie wykonywania prac wykonywania prac zwiÄ…zanych
związanych z realizacją robót z realizacją robót ziemnych i bu-
ziemnych i budowlanych, stanowi- dowlanych;
skowe instrukcje BHP;  wykonywać pracę maszynami
 technologię robót ziemnych, bu- roboczymi na budowie w terenie
dowlanych, drogowych; rozpoznanym pod względem wa-
 organizację placu budowy; runków geologicznych i grunto-
 organizacjÄ™ stanowiska pracy wych przez inwestora lub praco-
maszyny; dawcÄ™;
 technikę pracy osprzętem robo-  wykonywać pracę maszyną robo-
czym; czÄ… w strefie niebezpiecznej w sÄ…-
 wydajność pracy maszyny; siedztwie podziemnych sieci (me-
 dokumentację budowy; diów) oraz napowietrznych linii
 organizację robót ziemnych na energetycznych;
budowie (projekt organizacji robót  organizować stanowisko pracy
ziemnych, dokumentacja robót); maszyny w istniejących warunkach
 zagadnienia współpracy w zespole terenowych i technologicznych;
maszyn.  wykonywać pracę maszyną lub
urzÄ…dzeniem technicznym, stosu-
jÄ…c odpowiedniÄ… technikÄ™ pracy;
 obliczać wydajność praktyczną
maszyny lub urzÄ…dzenia technicz-
nego;
 wykonywać pomiary i obliczenia
robót ziemnych;
 współpracować z innymi maszy-
nami podczas wykonywania robót
ziemnych i budowlanych;
12
 określać cechy fizyczne gruntu,
nośność gruntu, rozpoznawać ka-
tegorię gruntu, określać pochyle-
nie terenu, obliczać bezpieczną
odległość maszyny od krawędzi
wykopu;
 wykonywać roboty przygotowawcze
i towarzyszÄ…ce na terenie budowy.
Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z7, Z8, Z10, Z11, Z12 wy-
maga posiadania kompetencji zawodowej Kz3.
3.3. Wykonywanie prac zwiÄ…zanych z przygotowaniem
i realizacją robót drogowych Kz3
Umiejętności  wykonuje niezbyt
Wiedza  zna i rozumie podstawowe
proste zadania zwiÄ…zane z przygoto-
fakty, zasady, procesy, pojęcia ogólne
waniem i realizacją robót drogowych,
i zależności związane z przygotowa-
w szczególności potrafi:
niem i realizacją robót drogowych,
 przestrzegać zasad i przepisów
w szczególności zna:
BHP, ochrony ppoż., ergonomii,
 zasady i przepisy BHP, ochrony
ochrony środowiska w zakresie
ppoż., ergonomii, ochrony środo-
wykonywania prac zwiÄ…zanych
wiska w zakresie prac zwiÄ…zanych
z realizacją robót drogowych;
z realizacją robót drogowych;
 określać współczynniki spulchnie-
 elementy składowe drogi;
nia i zagęszczenia gruntu;
 budowÄ™ nawierzchni drogowej;
 rozpoznawać rodzaj zagęszcza-
 materiały do budowy nawierzchni
nego materiału;
drogowych;  posługiwać się ręcznymi urządze-
niami drogowymi;
 technologię robót drogowych;
 obliczać wydajność pracy maszy-
 zasady zagęszczania statycznego
ny i urzÄ…dzenia;
i wibracyjnego gruntu, asfaltu, kost-
 dobierać typ maszyny do określo-
ki brukowej, kamienia naturalnego;
nej roboty drogowej;
 budowę ręcznych urządzeń dro-
 wykonywać naprawy nawierzchni
gowych;
drogowej;
 budowę zespołu maszyn do pro-
 rozpoznawać materiały do budowy
dukcji mas betonowych, mas bi-
nawierzchni drogowej;
tumicznych, sortowania i uszla-
 wykonywać roboty drogowe, ope-
chetniania kruszyw;
rujÄ…c odpowiednim typem maszy-
 budowÄ™ maszyn do wykonywania
ny w zależności od zastosowanej
remontów nawierzchni drogowej technologii robót;
oraz utrzymania dróg;  przygotowywać linię technologiczną
do produkcji wg zasad opracowa-
 przepisy techniczno-budowlane
nych przez technologa do ściśle
dotyczące dróg publicznych.
określonych prac;
 sterować pracą linii technologicznej.
13
Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań zawodo-
wych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.
3.4. Kompetencje społeczne KzS:
 ponosi odpowiedzialność za przygotowanie do pracy i eksploatację maszyn
i urządzeń technicznych z danej grupy maszyn sprzętu ciężkiego,
 dostosowuje zachowanie do zmian w środowisku pracy maszyn i urządzeń
z danej grupy maszyn sprzętu ciężkiego,
 pracuje częściowo samodzielnie i podejmuje współpracę w zorganizowa-
nych warunkach pracy maszyn i urządzeń z grupy sprzętu ciężkiego,
 ocenia wpływ swoich działań realizowanych w ramach współpracy zespoło-
wej na maszynach i urządzeniach z grupy sprzętu ciężkiego i ponosi odpo-
wiedzialność za ich skutki.
14
4. Profil kompetencji kluczowych
Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu operatora sprzętu cięż-
kiego przedstawia rys. 1.
Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowane-
go w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych  projekt PIAAC
(OECD).
Rozwiązywanie problemów
Współpraca w zespole
Komunikacja ustna
Wywieranie wpływu/przywództwo
Serie1
Planowanie i organizowanie pracy
Sprawność motoryczna
Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania
Umiejętności matematyczne
Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu
1 2 3 4 5
Zbędne Mało ważne Istotne Ważne Bardzo ważne
Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 834204 Operator sprzętu ciężkiego
15
5. SÅ‚ownik
Zawód - zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecz-
nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji
i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych)
zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi z
ródło dochodów.
Specjalność - jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część
czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną
funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub do-
datkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego
szkolenia lub praktyki.
Zadanie - logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraz
nie okre-
zawodowe
ślonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub
sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym
celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją.
Kompetencje - wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowied-
zawodowe
nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane sÄ… trzema zbiorami: wie-
dzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych.
Wiedza - zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie
uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalno-
ści zawodowej.
Umiejętności - zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właści-
wych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.
Kompetencje - zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu
społeczne
zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzględnieniem kontekstu etycznego.
Kompetencje - wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne
kluczowe
do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.
Standard - norma opisujÄ…ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania
kompetencji
zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana
zawodowych
przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, praco-
dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.
Kwalifikacja - zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompe-
tencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwier-
dzone przez uprawnionÄ… instytucjÄ™.
Europejska - przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,
Rama
umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych
Kwalifikacji
krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów
kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią
one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.
Polska Rama - opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-
Kwalifikacji
go rejestru kwalifikacji w Polsce.
Krajowy - ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji
System
(potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości.
Kwalifikacji
16