O p r a c o w a Å‚ a : M a Å‚ g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 1
Integracja sensoryczna a trudności w uczeniu się.
Proces integracji sensorycznej zaczyna się od pierwszych miesięcy życia płodowego
i najintensywniej przebiega do kooca wieku przedszkolnego. W każdym momencie życia
do mózgu dopływa niezliczona ilośd danych zmysłowych. Ta wielośd informacji musi byd
lokalizowana, sortowana, porządkowana i organizowana w taki sposób, aby wszystko wokół
nas nabierało znaczenia, a nasze zachowanie było adekwatne do sytuacji. Kiedy funkcje
integracji sensorycznej są efektywne, to odpowiedzi adaptacyjne są właściwe i adekwatne
do bodz
ców płynących z otoczenia1.
J. Ayres definiowała integrację sensoryczną jako proces, dzięki któremu nasz mózg
otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów dokonuje ich rozpoznania, segregowania
i interpretacji, a także integruje je ze sobą oraz wcześniejszymi doświadczeniami i na tej
podstawie tworzy odpowiednią do sytuacji reakcję2. Czym jest ta  właściwa reakcja układu
nerwowego dziecka? Jest niÄ…  odpowiedz
adaptacyjna - klucz do zrozumienia istoty
integracji sensorycznej3. Jeśli funkcjonowanie procesów integracji sensorycznej jest
zaburzone, mogą wówczas występowad zakłócenia procesu uczenia się, adaptacji
i równowagi emocjonalnej4.
Jak wynika z powyższego, podwalinami integracji sensorycznej są przyswajanie
i przetwarzanie informacji z różnych systemów czuciowych przez centralny układ nerwowy5,
dlatego też mówiąc o jej deficytach, nie mamy na myśli chorób czy uszkodzeo narządów
zmysłów, tj. krótkowzroczności czy niedosłuchu (chod zawsze należy wykluczyd
tę ewentualnośd), ale zaburzenia interpretacji w percepcji bodz
ców, która dokonuje się
w układzie nerwowym. Nie u wszystkich dzieci przyczyną problemów w nauce, rozwoju lub
zachowania jest zaburzona integracja sensoryczna. SÄ… jednak wyraz
ne czynniki wskazujÄ…ce
na dysfunkcje integracji sensorycznej. Ludzie różnią się między sobą pod względem
sprawności procesów integracji sensorycznej tak samo, jak różnią się pod względem
inteligencji czy uzdolnieo językowych. Pewien stopieo tego zróżnicowania mieści się
1
Urban A., Szewczyk L.; Wspomaganie rozwoju psychoruchowego dzieci w wieku 0-6 lat  wybrane metody
terapeutyczne.  Rewalidacja , 2006/1; s. 6.
2
Grzybowska E. Metoda integracji sensorycznej  Rewalidacja 1999/6; s. 57.
3
Maas V. Integracja Sensoryczna a neuronauka  od narodzin do starości. Fundacja: Innowacja i Wyższa szkoła
Społeczno-Ekonomiczna; Warszawa 2007; s. 35.
4
Urban A., Szewczyk L.; Wspomaganie& , s. 8.
5
Maas V. Integracja & , s. 49.
O p r a c o w a Å‚ a : M a Å‚ g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 2
w granicach normy. Dysfunkcje integracji sensorycznej mogą mied różne nasilenie  od
subtelniejszego po znaczne. Te duże deficyty integracji sensorycznej zwykle współwystępują
z zespołami neurologicznymi (autyzm, mózgowe porażenie dziecięce). Subtelniejsze
manifestują się trudnościami w nabywaniu różnych sprawności fizycznych, nieumiejętnością
bawienia się, trudnościami w samoobsłudze, w opanowaniu technik szkolnych czy w tym, co
określa się jako problemy wychowawcze emocjonalne (nadruchliwośd, labilnośd nastrojów)6.
Lista objawów wiążących się z trudnościami w uczeniu się jest dosyd długa:
üð niski poziom samooceny
üð niski poziom tolerancji na stres
üð postawa wycofujÄ…ca
üð nieprawidÅ‚owe zachowania spoÅ‚eczne
üð impulsywnoÅ›d w zachowaniu
üð sÅ‚aba odpornoÅ›d na dystraktory
üð lÄ™kliwoÅ›d o spowolnienie
üð nadpobudliwoÅ›d psychoruchowa
üð nieprawidÅ‚owa postawa podczas czytania i pisania w szczególnoÅ›ci zbyt nisko
opuszczona głowa
üð czÄ™ste pocierania oczu
üð zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej
üð brzydkie pismo i nieprawidÅ‚owy chwyt ołówka lub dÅ‚ugopisu
üð niechÄ™d do rysowania i malowania
üð wycofywanie siÄ™ z zabaw i zajÄ™d wymagajÄ…cych dużej precyzji ruchów
üð trudnoÅ›ci w sÅ‚uchaniu i wykonywaniu dwóch lub wiÄ™cej poleceo
üð trudnoÅ›ci w koncentracji na głównym zadaniu
üð odwracanie liter i słów powyżej siódmego roku życia
üð sÅ‚abe poczucie czasu
üð trudnoÅ›ci w orientacji w terenie i różnicowaniu stron prawa  lewa
üð zaburzenia mowy
üð zaburzenia pamiÄ™ci wzrokowej i sÅ‚uchowej
üð deficyty w jednym lub kilku percepcyjnych ukÅ‚adach sensorycznych
üð perseweracje (wielokrotne powtarzanie czynnoÅ›ci)
6
Grzybowska E.; Metoda& , s. 59.
O p r a c o w a Å‚ a : M a Å‚ g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 3
üð trudnoÅ›ci w różnicowaniu i dobieraniu kolorów i ksztaÅ‚tów
üð obniżone napiÄ™cie mięśniowe
üð trudnoÅ›ci z utrzymaniem równowagi
üð opóz
niony lub wolniejszy rozwój fizyczny
üð wystÄ™powanie w rodzinie trudnoÅ›ci w uczeniu siÄ™.
Wiele z powyższych objawów wiąże się z zaburzeniami integracji sensorycznej.
Powodem tego jest duża podatnośd na uszkodzenia naszego układu nerwowego. Częśd z nas
ma silniejsze ręce, inni kości lub lepiej funkcjonujące narządy wewnętrzne. Nie wszyscy
mamy te same mocne lub słabe strony, nie jesteśmy do siebie we wszystkim podobni.
Najważniejsze byśmy możliwie szybko odkryli nasz problemy, nasze słabe strony i znalez
li
metody usunięcia lub poprawy tego, co funkcjonuje słabiej7.
Violet Maas pisze:  Byd może trudno zrozumied związek pomiędzy deficytami
integracji sensorycznej, a możliwościami przyswajania wiedzy jednakże jeżeli takowe istnieją
będą rzutowad na umiejętności motoryczne (koordynację ruchową), zachowania społeczne,
organizację działania, komunikowanie się, a nawet przyszłe życie zawodowe i prywatne. (& )
Większośd dzieci z zaburzeniami SI nie ma żadnych uszkodzeo mózgu, opóz
nieo rozwoju
psychoruchowego, ale większośd z nich ma problemy z planowaniem motorycznym,
organizacją działania, mogą występowad u nich nieprawidłowości w rozwoju mowy .
Dezorganizację działania układu nerwowego dziecka z zaburzeniami procesów SI
można przyrównad do dezorientacji jaka panuje w momencie zetknięcia się z ruchem
lewostronnym u przeciętnego Polaka przyjeżdżającego na wyspy. Przyzwyczajeni do ruchów
automatycznych nagle zostajemy postawieni przed faktem zmiany ruchu z prawostronnego
na lewostronny, każdy nasz dotąd niekontrolowany ruch musi byd wykonany świadomie,
ponieważ nie jest jak dotąd automatyczny, staje się niepotrzebnym z
ródłem chwilowej
dezorientacji, ale po pewnym czasie przyzwyczajamy siÄ™ i problem znika. Niestety
w przypadku dzieci z deficytami SI chaos ten nie będzie chwilowy i najczęściej na skutek
niepowodzeo będzie stale się pogłębiał8.
7
Maas V. Uczenie się przez zmysły; Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1998; s. 91.
8
http://theppd.org/index.php?aid=150&print=1
O p r a c o w a Å‚ a : M a Å‚ g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 4
Terapia integracji sensorycznej pomaga zmniejszyd występujące deficyty, zwłaszcza
jeśli są to zaburzenia równowagi, przetwarzania bodz
ców dotykowych, przedsionkowych, czy
trudności w planowaniu ruchu (praksji)9.
Wśród umiejętności będących koocowymi produktami integracji sensorycznej można
wymienid: zdolnośd do koncentracji, do organizacji wrażeo, samoakceptację i samokontrolę,
zdolnośd abstrakcyjnego rozumowania, zdolnośd do nauki. Są one niezbędne aby dziecko
mogło prawidłowo funkcjonowad w codziennym życiu, w szkole, w rodzinie, a z czasem
w życiu dorosłym10.
Jeżeli efekty terapii są pozytywne, dziecko jest w stanie w sposób bardziej efektywny
automatycznie przetwarzad i wykorzystywad skomplikowane informacje sensoryczne. Ma to
swoje odbicie w życiu codziennym dziecka. Poprawa koordynacji ruchowej ma swoje odbicie
w możliwości i jakości wykonywania trudniejszych aktywności ruchowych z zakresu dużej
i małej motoryki. W przypadku dziecka prezentującego początkowo objawy nadwrażliwości
lub słabej reaktywności na bodz
ce sensoryczne, bardziej prawidłowe reakcje mogą
prowadzid do pozytywnych zmian w zachowaniu, poprawy stosunków z rówieśnikami oraz
zwiększonego poczucia własnej wartości. W miarę poprawy efektywnego funkcjonowania
układu nerwowego niektóre dzieci będą osiągały postępy w rozwoju mowy, inne
w umiejętnościach szkolnych. Bardzo często rodzice stwierdzają, że ich dziecko jest lepiej
zorganizowane, skoncentrowane, pewniejsze siebie i łatwiejsze we współżyciu11.
Integracja sensoryczna nie zastępuje edukacji  raczej sprawia, że uczenie staje się
Å‚atwiejsze12.
9
Maas V. Integracja& , s. 34.
10
Grzybowska E. Metoda& , s. 58.
11
http://www.integracjasensoryczna.org.pl/pl/co-to-jest-si
12
Maas V. Integracja& , s. 34.