KINEZYTERAPIA
Wykorzystanie
tapingu medycznego
w leczeniu pacjentów z zespołem kanału nadgarstka
PRACA RECENZOWANA
espół kanału nadgarstka (ZKN) jest nie, ścierpnięcie lub mrowienie ręki, które jest u pacjentów z ciężkim ZKN. W zależności
Znajczęściej występującą neuropatią występuje w godzinach nocnych, zwykle od stopnia narastania objawów Ginszt i wsp.
uciskową kończyny górnej, która stanowi kilka godzin po zaśnięciu. Dolegliwości przedstawili podział na ostrą i przewlekłą
90% wszystkich neuropatii. W opisywanym te określa się mianem  drętwienia budzą- postać ZKN. W populacji dominuje postać
zespole dochodzi do upośledzenia czynności cego ze snu . Palce są odczuwane jako przewlekła, która ma przebieg wieloletni i na-
nerwu pośrodkowego w okolicy nadgarst- obrzęknięte, napięte i sztywne, chociaż wrotowy. Dobór metod fizjoterapeutycznych
ka, co wynika ze szczególnych warunków obiektywnie nie widać żadnych zmian. stosowanych do zachowawczego leczenia
anatomicznych charakteryzujących kostno- W pewnych przypadkach bóle i parestezje pacjentów uzależniony jest od postaci ZKN:
włóknisty kanał nadgarstka, przez który mogą promieniować do przedramienia, inne będą cele rehabilitacji w ostrym, a inne
nerw pośrodkowy przechodzi z przedra- ramienia, wyjątkowo do barku i szyi. Ulgę w przewlekłym okresie choroby.
mienia do ręki. Kanał ten jest przestrzenią przynosi masowanie ręki, potrząsanie, Jedną z metod wykorzystywanych do za-
zawartą pomiędzy kośćmi nadgarstka pocieranie, wkładanie pod bieżącą wodę, chowawczego leczenia ZKN jest taping
a więzadłem poprzecznym dłoniowym, naprzemienne zginanie i prostowanie. medyczny (MTC  medical taping concept).
zwanym troczkiem zginaczy. Więzadło Po ponownym zaśnięciu dolegliwości mogą Metoda ta jest nieinwazyjna, stosunkowo
poprzeczne rozciąga się w części bliższej się powtarzać wielokrotnie w ciągu nocy prosta, a jej zastosowanie skraca czas uzy-
między guzkiem kości łódeczkowatej a ko- i prowadzić do zaburzeń snu. Pacjenci skania pozytywnych efektów terapeutycz-
ścią grochowatą, w części dalszej rozciąga mają problemy z wykonywaniem czynności nych. Istotny jest również fakt, że może być
się między guzkiem kości czworobocznej życia codziennego. Z czasem dolegliwości stosowana jako uzupełnienie innych metod
a haczykiem kości haczykowatej. Czasem zaczynają występować również w czasie wykorzystywanych do zachowawczego lecze-
część włókien przechodzi na wyrostek dnia oraz dochodzi do osłabienia i zaniku nia zespołu. Niewątpliwie stanowi doskonałą
rylcowaty kości promieniowej. W niezbyt mięśni kłębu kciuka (przeciwstawiacza alternatywę dla szyn unieruchamiających
obszernej owalnej przestrzeni przebiegają i odwodziciela krótkiego kciuka). przedramię i rękę, a jednocześnie stwarza
w pochewkach ścięgna zginaczy powierz- Należy pamiętać, że sposób leczenia możliwość uzyskania efektu zmniejszenia
chownych i głębokich (8 ścięgien) dla ZKN jest uzależniony od stopnia nasilenia nasilenia charakterystycznych objawów
czterech palców, ścięgno zginacza długiego objawów. Przyjmuje się, że pacjenci z lekkim towarzyszących ZKN i/lub rozciągania
kciuka oraz nerw pośrodkowy. i umiarkowanym nasileniem zespołu mogą więzadła poprzecznego nadgarstka (trocz-
Pacjenci, u których stwierdza się ZKN, być kierowani do leczenia zachowawczego, ka zginaczy) w okresie remisji objawów.
zazwyczaj skarżą się na bolesne zdrętwie- podczas gdy leczenie operacyjne wskazane Uważamy, że sposób założenia taśm jest
Streszczenie zadła poprzecznego nadgarstka (troczka zginaczy) w okresie
Zespół kanału nadgarstka (ZKN) jest najczęściej występującą remisji objawów.
neuropatią uciskową wywołaną przewlekłym uciskiem nerwu Słowa kluczowe: ZKN (zespół kanału nadgarstka), MTC (taping
pośrodkowego w obrębie kanału nadgarstka. Do ucisku docho- medyczny), leczenie, fizjoterapia
dzi na skutek zwiększenia ciśnienia w kanale lub zmniejszenia
jego objętości. Obecność zespołu wpływa na znaczne obniżenie Summary
jakości życia pacjentów. W leczeniu ZKN ważne miejsce zajmują The carpal tunnel syndrome is the most common entrapment
metody fizjoterapeutyczne. Przyjmuje się, że pacjenci z lekkim neuropathy. CTS is caused by pressure of the median nerve in the
i umiarkowanym nasileniem zespołu mogą być kierowani do carpal tunnel. The pressure takes place in the event of increase
leczenia zachowawczego, na które składają się: MTC  taping of the pressure in the carpal canal or decrease of his volume.
medyczny, unieruchomienie nadgarstka w szynie dłoniowej, The carpal tunnel syndrome cause considerable decrease of
ćwiczenia poślizgowe, neuromobilizacje, mobilizacje wię- patient s quality life. Physical therapy methods play a significant
zadła poprzecznego nadgarstka, zmienne pole magnetyczne role in the treatment of CTS. Conservative treatments include:
niskiej częstotliwości, impulsowe pole elektromagnetyczne MTC  Medical Taping Concept, wrist splinting, nerve gliding
wielkiej częstotliwości, jonoforeza z roztworem jodku potasu, exercise, neural mobilization, mobilization TCL, variable ma-
niskoenergetyczna terapia laserowa, ultradz
więki, zabiegi gnetic field low frequency, high frequency electromagnetic field,
ciepłolecznicze. Taping medyczny (MTC) jest nieinwazyjną, ionophoresis with kalium iodatum, low-energy laser therapy,
stosunkowo prostą metodą, której zastosowanie skraca czas ultrasound waves, heat therapy may privide relief at patients
uzyskania pozytywnych efektów terapeutycznych. Niewątpliwie with mild to moderate CTS. Medical tape (MTC) can be applied
stanowi doskonałą alternatywę dla szyn unieruchamiających at different stages of CTS: to reduce pain or paresthesia in acute
przedramię i rękę, a jednocześnie stwarza możliwość uzyskania or to stretch TCL in chronic stage.
efektu zmniejszenia nasilenia charakterystycznych objawów Key words: CTS (carpal tunnel syndrome), MTC (Medical Taping
towarzyszących ZKN (bólu i parestezji) i/lub rozciągania wię- Concept), treatment, physical therapy
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010 19
KINEZYTERAPIA
uzależniony od stopnia nasilenia objawów szenie napięcia) więzadła poprzecznego zmniejszenie nasilenia najbardziej do-
ZKN (okres ostry i przewlekły), a w związ- nadgarstka. Efekt będzie większy, jeśli tkliwych dolegliwości;
ku z tym proponujemy dwie metody ich taśma zostanie naklejona w pozycji, " jonoforeza z wykorzystaniem 1-2-procen-
zakładania. gdy TCL jest rozluz
nione  kciuk jest towego roztworu jodku potasu (działanie
przeciwstawiony do palca małego (ryc. 2, rozmiękczające i rozluz
niające na więza-
Podstawy kliniczne 3a, 3b). dło poprzeczne nadgarstka) w połączeniu
Jedną z przyczyn ucisku nerwu pośrod- " w okresie remisji: taśmę zakładamy z impulsowym polem elektromagnetycz-
kowego i nasilenia objawów towarzyszą- techniką więzadłową, tak aby uzyskać nym wielkiej częstotliwości (działanie
cych ZKN jest wzrost ciśnienia w kanale efekt rozciągania więzadła poprzecznego przeciwbólowe, przeciwzapalne i prze-
nadgarstka. Badania przedstawione przez nadgarstka (taśma otwiera kanał nadgarst- ciwobrzękowe)  wpływa na zmniejszenie
Weiss i wsp. oraz Schuind i wsp. pokazały, ka od przodu). Efekt będzie większy, jeśli dolegliwości w ocenie subiektywnej oraz
że najwyższe ciśnienie w kanale występu- taśma zostanie naklejona w pozycji, gdy poprawę obiektywnych wykładników
je w pozycji maksymalnego zgięcia lub TCL jest rozciągnięte  kciuk ułożony jest klinicznych. Do jonoforezy wykorzy-
wyprostu nadgarstka. Najniższa wartość w płaszczyz
nie dłoni, jest  odprowadzony stuje się prąd galwaniczny o natężeniu
ciśnienia występuje w pozycji nieznacznego (ryc. 2, 4a, 4b). 5 mA i powierzchni elektrody czynnej
(ok. 5o) wyprostu i odwiedzenia łokciowego Należy pamiętać, że MTC powinien być 50 cm2, czas zabiegu  20 minut. Parametry
w stawie promieniowo-nadgarstkowym. jednym z elementów kompleksowego lecze- pola elektromagnetycznego: czas impulsu
Opierając się na powyższych wynikach, nia pacjentów z ZKN. W celu zwiększenia  60 mikrosekund, częstotliwość  160 Hz,
można stwierdzić, że w celu uzyskania efektu końcowego efektu należy go łączyć z innymi moc  500 W, czas zabiegu  10 minut;
zmniejszenia ciśnienia w kanale nadgarstka formami leczenia zachowawczego. Poniżej " punktowa biostymulacja laserowa wiązką
należy ustabilizować go w pozycji nieznacz- przedstawiamy te metody, które w świetle o długości fali 810 nm, mocy 100 mW,
nego wyprostu. Można to osiągnąć przez najnowszych badań dają najlepsze efekty dawka 1,5 J/punkt (2,38 J/cm2) wykazuje
zastosowanie techniki mięśniowej, w której lecznicze u pacjentów z ZKN: działanie przeciwbólowe;
taśma w kształcie litery X naklejana jest " zastosowanie szyny dłoniowej z nadgarst- " biostymulacja laserowa wiązką o długości
od przyczepu początkowego prostowników kiem w pozycji neutralnej lub lekkiego fali 632,8 nm (laser He-Ne) lub 904 nm
nadgarstka (nadkłykcia bocznego kości wyprostu wpływa na zmniejszenie nasi- (laser Ga-Ar), przy pomocy lasera skanin-
ramiennej) do grzbietowej strony 2 i 5 kości lenia dolegliwości towarzyszących ZKN, gowego o czasie trwania 8 minut wpływa
śródręcza (ryc. 1). ponieważ zmniejsza ciśnienie w kanale na zmniejszenie dolegliwości bólowych
Kolejnym czynnikiem wywołującym ucisk nadgarstka. Lepsze wyniki uzyskiwane u pacjentów z ZKN (por. ryc. 5, str. 22);
nerwu pośrodkowego jest wzrost napięcia lub są u pacjentów noszących szynę przez " połączenie zabiegu punktowej biosty-
przerost więzadła poprzecznego nadgarstka 24 godziny na dobę w porównaniu mulacji laserowej i mikroprądów (TENS
(TCL). Stosując MTC, można uzyskać efekt z grupą używających jej tylko w nocy. mikroamperowy) wpływa na zmniejszenie
rozluz
nienia TCL i zmniejszenia nasilenia Ponad 80% pacjentów podaje, że użycie nasilenia obiektywnych i subiektywnych
objawów ZKN, jeżeli mamy do czynienia łuski w czasie snu i, jeśli jest to możliwe, objawów towarzyszących ZKN. Leczenie
z ostrą fazą lub rozciągania TCL w okresie w ciągu dnia łagodzi objawy i zmniejsza obejmuje:
remisji objawów choroby. Aby uzyskać wartość latencji. Niewątpliwie alternatywą  biostymulację laserową na okolicę
jeden z opisanych powyżej efektów, należy dla łusek unieruchamiających nadgarstek nadgarstka i palców: długość fali
zastosować technikę więzadłową, w której jest użycie MTC, które umożliwia unie-  632,8 nm (He-Ne), wiązka ciągła,
stopień naciągnięcia taśmy powinien wy- ruchomienie nadgarstka, a dodatkowo moc  15 mW;
nosić 80-100%, a jej kierunek jest zgodny wywiera korzystny wpływ na więzadło  TENS mikroamperowy  na okolicę
z przebiegiem TCL. W celu zwiększenia poprzeczne nadgarstka; nadgarstka po stronie dłoniowej
oddziaływania na więzadło poprzeczne " zmienne impulsowe pole magnetycz- i grzbietowej, czas zabiegu  20 minut:
nadgarstka należy wykorzystać dwie taśmy: ne niskiej częstotliwości o działaniu 18 minut częstotliwość prądu  0,3 Hz,
pierwsza działająca na dystalny (okolicę przeciwbólowym, przeciwzapalnym 2 minuty  292 Hz;
rozcięgna dłoniowego), a druga  proksy- i przeciwobrzękowym. Do stymulacji  biostymulację laserową  głęboką ,
malny koniec TCL. W zależności od okresu wykorzystano pole o parametrach: si- przykręgosłupowo w szyjnym odcinku
choroby kierunek naciągnięcia taśm jest nusoidalny kształt impulsów, natężenie kręgosłupa  laserem o długości fali
następujący: pola  10 mT, częstotliwość  40 Hz, czas 904 nm (Ga-Ar), wiązka impulsowa;
" w okresie ostrym: taśmę zakładamy tak, zabiegu  25 min, 15 zabiegów w serii " fale ultradz
więkowe o intensywnościach
aby uzyskać efekt rozluz
nienia (zmniej-  wpłynęło na minimum 4-miesięczne z zakresu dawek słabych i średnich dają
1 3a 3b 4a 4b
2
Ryc. 1. Sposób założenia taśmy mający na celu ułożenie nadgarstka w lekkim wyproście; Ryc. 2. Efekt rozluz
nienia lub rozciągnięcia TCL w zależności od sposobu założenia
plastra (TCL  więzadło poprzeczne nadgarstka rozciąga się między kością łódeczkowatą i grochowatą, pod TCL znajduje się nerw pośrodkowy); Ryc. 3 a, b. Sposób założenia
taśm mający na celu rozluz
nienie więzadła poprzecznego nadgarstka; Ryc. 4 a, b. Sposób założenia taśm mający na celu rozciąganie więzadła poprzecznego nadgarstka
20 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010
fot. Archiwum autorów
KINEZYTERAPIA
zmniejszenie nasilenia objawów klinicz- w okolicy dystalnej połowy pierwszej cji, ramię w rotacji zewnętrznej. Pacjent
nych. Zmniejszenie poziomu bólu i mro- kości śródręcza. Palec wskazujący i środ- utrzymuje staw łokciowy w pozycji lekkiego
wienia jest największe przy zastosowaniu kowy drugiej ręki terapeuty znajduje się zgięcia, w tym czasie wykonuje powolny
fali impulsowej o mocy 0,6 W/cm2 i czasie na powierzchni dłoniowej w okolicy kości skłon głowy w stronę przeciwną niż ściana.
trwania zabiegu 8 minut. Lecznicze dzia- grochowatej i trójgraniastej. Kciuki nato- Jeżeli pacjent dobrze toleruje tę pozycję,
łanie ultradz
więków jest związane rów- miast leżą jeden na drugim i przyłożone to może zwiększyć intensywność ćwiczenia
nież z ich działaniem termicznym, które są do grzbietowej strony ręki w okolicy poprzez wykonanie wyprostu w stawie
występuje przy zastosowaniu fali ciągłej. kości księżycowatej (leży na przedłużeniu łokciowym. Ćwiczenie wykonuje się
Taki rodzaj fali zwiększa elastyczność palca środkowego). Przebieg mobilizacji: 3-5 razy dziennie, po 10 powtórzeń, czas
tkanki łącznej poprzez wpływ na włókna terapeuta równocześnie rozpoczyna utrzymywania pozycji napięciowej  około
kolagenowe oraz działa przeciwbólowo. nacisk w kierunku grzbietowym przy 5 sekund (ryc. 8a, 8b).
Na okolicę nadgarstka i palców często użyciu palców 2 i 3 (obu rąk), jednocześnie
aplikuje się ultradz
więki o częstotliwości wypychając kciukami kość księżycowatą Ćwiczenia poślizgowe
3 MHz, których głębokość penetracji w kierunku dłoniowym (stara się otwo- nerwu pośrodkowego
wynosi 1-2 cm; rzyć kanał nadgarstka lub rozciągnąć Mogą być wykonywane w pozycji siedzącej
" impulsowe fale ultradz
więkowe o często- więzadło TCL)  (ryc. 6a i 6b). lub leżąc na wznak. Sekwencję ruchów
tliwości 800 kHz, natężeniu 0,6 W/cm2, Do rozciągnięcia więzadeł łuku kostno- składających się na całość wykonuje się
czasie trwania zabiegu 5 minut, 20 zabie- więzadłowego nadgarstka można również spokojnie, powtarzając je 5-10 razy co 1 lub
gów w serii, powodują zmniejszenie dole- wykorzystać: trakcję (1), mobilizację dodło- 2 godziny. Ruch prowadzi się do momentu,
gliwości bólowych u pacjentów z ZKN; niową (2) i dogrzbietową (3) nadgarstka oraz w którym dochodzi do lekkiego napięcia,
" impulsowe fale ultradz
więkowe (współ- mobilizację dystalnego stawu promieniowo- co zwykle objawia się wrażeniem lekkiego
czynnik wypełnienia 1:4) o częstotliwości łokciowego (4)  ryc. 7a-d. pociągania. Zaleca się, aby chory raczej
1 MHz, natężeniu 1 W/cm2, 15 zabiegów " ćwiczenia przesuwu nerwu pośrodkowego nie doprowadzał ruchu do końca zakresu
w serii; i ścięgien według opisu Tottena i Hun- oraz nie wykonywał go zbyt energicznie,
" zastosowanie lekkiego, egzogennego tera, neuromobilizacje w postaci testu zaostrzając w ten sposób objawy. Przebieg
ciepła w postaci okładów cieplnych o tem- ULTT (ang. upper limb tension test) lub ćwiczenia: 1  pozycja wyjściowa, ręka jest
peraturze 40oC, przez 8 godzin dziennie automobilizacje wykonywane w sposób zaciśnięta w pięść, 2  prostujemy palce,
wpływa na poprawę stanu funkcjonalnego, izolowany lub w połączeniu z innymi 3  prostujemy dłoń w stawie promienio-
zmniejszenie nasilenia bólu i objawów formami leczenia zachowawczego (unieru- wo-nadgarstkowym, 4  odwracamy dłoń
ZKN; chomienie przy pomocy szyny dłoniowej, ku górze, 5  pogłębiamy odwrócenie dłoni,
" mobilizacje i manipulacje struktur kost- ultradz
więki) wpływają na zmniejszenie pociągając drugą ręką (ryc. 9a-e).
nych nadgarstka przynoszą poprawę nasilenia objawów ZKN. W zależności od stopnia nasilenia dolegli-
poprzez  rozluz
nienie więzadeł łuku wości (okresu choroby) postępowanie fizjo-
kostno-więzadłowgo nadgarstka, gdyż Test napięciowy terapeutyczne powinno być skierowane:
wiotkość tkanek ograniczających sprzyja dla nerwu pośrodkowego (ULTT) " w ostrym okresie choroby na zmniejszenie
odbarczeniu nerwu pośrodkowego. Przebieg: pozycja wyjściowa  leżenie stopnia nasilenia dokuczliwych objawów
W tym celu można wykorzystać manewr na wznak, terapeuta sekwencyjnie prze- towarzyszących ZKN (bolesnego ścierp-
zaproponowany przez Golobrodko w te- mieszcza kończynę, w obrębie której wy- nięcia). Efekt ten może być osiągnięty
ście prowokacyjnym mającym na celu stępują dolegliwości, w kierunku skrajnej przez zastosowanie zabiegów o działaniu
wywołanie dolegliwości występujących pozycji: 1  obniżenie łopatki, 2  odwiedze- przeciwbólowym, przeciwobrzękowym
u pacjentów z ZKN poprzez rozciąganie nie ramienia, 3  supinacja przedramienia i przeciwzapalnym, takich jak: MTC
więzadła poprzecznego nadgarstka (TCL). i wyprost nadgarstka, 4  rotacja zewnętrzna (medical taping concept), impulsowe
Sposób wykonania mobilizacji TCL: ramienia, 5  wyprost łokcia, 6  zgięcie szyi pole magnetyczne małej (magnetronik)
przedramię pacjenta ułożone jest w pro- w stronę przeciwną, a następnie w stronę lub wielkiej częstotliwości (terapuls),
nacji. Nadgarstek znajduje się w pozycji testowanej kończyny. laseroterapia, jonoforeza lub fonoforeza
neutralnej lub nieznacznym wyproście  z zastosowaniem środków przeciwbó-
(5-7�). W czasie wykonywania testu pa- Automobilizacje splotu ramiennego lowych i/lub przeciwzapalnych, ultradz
-
cjent musi mieć maksymalnie rozluz
nioną i nerwu pośrodkowego więki  fala impulsowa, dawka słaba lub
kończynę. Terapeuta umieszcza  czę- Przebieg: pozycja wyjściowa  ręka stroną średnia, ćwiczenia poślizgowe nerwu
ściowo zgięte palce  2 i 3  jednej ręki dłoniową przylega do ściany, nadgarstek pośrodkowego i ścięgien, neuromobilizacje
na dłoniowej powierzchni ręki pacjenta jest wyprostowany, przedramię w supina- i automobilizacje. Należy pamiętać, że dzia-
5 6a 7a 7c
6b 7b 7d
Ryc. 5. Zabieg punktowej biostymulacji laserowej z uwzględnieniem lokalizacji stymulowanych punktów; Ryc. 6 a, b. Sposób wykonania mobilizacji więzadła poprzecznego nadgarstka;
Ryc. 7 a, b, c, d. Sposób wykonania mobilizacji łuku kostno-więzadłowego nadgarstka oraz dystalnego stawu promieniowo-łokciowego (I  stabilizacja, II  kierunek mobilizacji)
22 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010
KINEZYTERAPIA
łanie przeciwbólowe wykazują również: 6. Georgiew F.: Testy prowokacyjne stosowane 19. Osiak K.: Zespół cieśni kanału nadgarstka.
w diagnostyce zespołu cieśni nadgarstka.  Rehabi-  Postępy Nauk Medycznych , 1999; T. XII,
zabiegi elektroterapeutyczne, np. prądy
litacja Medyczna , 2007; tom 11, nr 4: 15-25. nr 1-2: 74-79.
diadynamiczne, TENS, HVS, prądy średniej
7. Ginszt A., Kuliński W.: Ocena zastosowania 20. Rozmaryn L.M., Dovelle S., Rothman E.R.,
częstotliwości oraz krioterapeutyczne;
zmiennego pola magnetycznego niskiej czę- Gorman K., Olvey K.M., Bartko J.J.: Nerve and
" w okresie remisji szczególną uwagę
stotliwości w leczeniu niezaawansowanych tendon gliding exercises and the conservative
należy zwrócić na metody pozwalające
idiopatycznych postaci zespołu kanału nad- management of carpal tunnel syndrome.  Jo-
uzyskać efekt rozciągnięcia więzadła
garstka.  Balneologia Polska , 2002; tom 44, urnal of Hand Therapy , 1998; Jul-Sep, 11 (3):
poprzecznego nadgarstka lub przygo-
zeszyt 1-4: 57-67. 171-179.
towujące go do rozciągania. Efekt ten
8. Goloborodko S.A.: Provocative Test for Carpal 21. Schmidek H.H., Roberts D.W.: Schmidek and
może być osiągnięty przez zastosowanie
tunnel Syndrome.  Journal of Hand Therapy , Sweet Operative Neurosurgical Techniques
zabiegów takich, jak: MTC (medical taping 2004; July-September: 344-348.  Indications, Methods and Results. Elsevier,
9. Heebner M.L., Roodey T.S.: The effects of neu- vol 2: 2006; 2301-2308.
concept), jonoforeza z 1-2% roztworu
ral mobilization in addition to standard care 22. Schuind F.: Canal Pressures before, during and
jodku potasu, ultradz
więki, fala ciągła,
in persons with carpal tunnel syndrome from after endoscopic release for idiophatic carpal
zabiegi ciepłolecznicze, np. aerodyn,
a community hospital.  Journal of Hand The- tunnel syndrome.  The Journal of Hand Surgery ,
ciepłe okłady lub zawijania, wirówka,
rapy , 2008; Jul-Sept: 229-239. 2002; vol. 27 A, no.6: 1119-1025.
lampa sollux z filtrem czerwonym,
10. Kiwierska-Jagodzinska K., Mikuła W., Iwanow- 23. Szprynger J., Lozańska G.: Neuromechanika
mobilizacje TCL, ćwiczenia poślizgowe
ski M.: Postępowanie usprawniające po leczeniu i neuromobilizacje w fizjoterapii. Wydawnictwo
nerwu pośrodkowego i ścięgien, neuro-
operacyjnym zespołu kanału nadgarstka.  Po- Czelej, Lublin.
mobilizacje i automobilizacje. q�
stępy Rehabilitacji , 2001; tom XV, z. 1: 17-24. 24. Tal-Akabi A., Rushton A.: An investigation
11. Kwolek A., Zwolińska J.: Skuteczność wybranych to compare the effectiveness of carpal bone
FILIP GEORGIEW1, 2, 3 parametrów fali ultradz
więkowej w leczeniu mobilization and neurodynamic mobilization
zachowawczym zespołu cieśni kanału nad- as methods of treatment for carpal tunnel
ANDRZEJ MACIEJCZAK3, 4
garstka.  Przegląd Medyczny Uniwersytetu syndrome.  Man. Ther. , 2002; 5: 214-222.
EWA OTFINOWSKA1, 2
Rzeszowskiego , 2009; 3: 260-268. 25. Tomczykiewicz K., Koczorowski R., Mróz J.:
1
Instytut Ochrony Zdrowia PWSZ w Tarnowie
12. Kwolek A., Snela S.: Rehabilitacja w chorobach Wpływ zabiegów fizykalnych na ból i prędkość
2
Zakład Rehabilitacji Leczniczej Szpitala Wojewódzkiego
i uszkodzeniach obwodowego układu nerwowego. przewodzenia w nerwie pośrodkowym u chorych
im. św. A
ukasza w Tarnowie
 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszow- z zespołem cieśni nadgarstka (badanie wstępne).
3
Oddział Neurochirurgii Szpitala Wojewódzkiego
skiego , 2008; 1: 6-13.  Fizjoterapia Polska , 2002; vol. 2, nr 1: 43-45.
im. św. A
ukasza w Tarnowie
13. A
ukowicz M., Weber-Zimmermann M., Marsza- 26. Totten P.A., Hunter J.M.: Therapeutic techniques
4
Katedra Neurologii i Neurochirurgii Instytutu Fizjoterapii
lek A.: Wpływ biostymulacji laserowej na para- to enhance nerve gliding in the thoracic outlet
Wydziału Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego
metry przewodnictwa w nerwie pośrodkowym. and carpal tunnel syndromes.  Hand Clin , 7(3),
 Balneologia Polska , 2007; tom 49, nr 4 (110): 1991; 505.
Piśmiennictwo 248-254. 27. Walker W., Metzler M., Cifu D., Swartz Z.: Neu-
1. Akalin E., El O., Peker O. et al.: Treatment 14. McClure P.: An example related to the use tral wrist splinting in carpal tunnel syndrome:
of carpal tunnel syndrome with nerve and tendon of splinting in a patient with carpal tunnel a comparison of night  only versus full  time
gliding exercises.  Am. J. Phys. Med. Rehabil. , syndrome.  Journal of Hand Therapy , 2003; wear instructions.  Arch. Phys. Med. Rehabil. ,
2002; 81: 108-113. Jul-Sep: 256-263. 2000; April, vol. 81: 424-429.
2. Aroori S., Spence R.: Carpal tunnel syndrome. 15. Michlovitz S., Hun L., Erasala G.N., Henge- 28. Weiss N.D., Gordon L., Bloom T.: Position
 Ulster Med. J. , 2008, January; 77(1): 6-17. hold D.A., Weingand K.W.: Continous low-level of the wrist associated with the lowest carpal 
3. Banach M., Gryz E.A., Szczudlik A.: Zespół heat wrap therapy is effective for treating wrist tunnel pressure: implications for splint design.
cieśni nadgarstka.  Przegląd Lekarski , 2004; pain.  Arch. Phys. Med. Rehabil. , 2004; Sep-  Journal of Bone Joint Surgery , 1995; 77A:
61/2: 120-125. tember, vol. 85: 1409-1415. 1695-1699.
4. Baysal O., Altay Z., Ozcan C., Ertem K., Yolo- 16. Michlovitz S.: Is there role for ultrasound and 29. Werner R.A., Franzblau A., Gell N.: Randomi-
glu S., Kayhan A.: Comparison of three conse- electrical stimulation following injury to tendon zed controlled trial of nocturnal splinting for
rvative treatment protocols in carpal tunnel and nerve?  Journal of Hand Therapy , 2005; active workers with symptoms of carpal tunnel
syndrome.  International J. Clin. Practice , April-June: 292-296. syndrome.  Arch. Phys. Med. Rehabil. , 2005;
2006; 60: 820-828. 17. Mumenthaler M., Schliack H.: Uszkodzenia ner- January, vol. 86: 1-11.
5. Dakowicz A., Rutkowska I., Klimiuk P.A., wów obwodowych. Warszawa: PZWL, 1998. 30. Zembaty A.: Kinezyterapia. Tom II. Wydawnic-
Latosiewicz R., Niewiński A.: Oddziaływanie 18. Naeser M., Hahn Kyung-Ae K., Lieberman B.E., two  Kasper , Kraków 2003.
jonoforezy z jodku potasu i impulsowego pola Branco K.F.: Carpal tunnel syndrome pain treated 31. Zwolińska J., Kwolek A., Skrzypiec J.: Skutecz-
elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości with low-level laser and microamperes transcu- ność wybranych metod fizjoterapii w leczeniu
w leczeniu zachowawczym zespołu cieśni kanału taneus electric nerve stimulation: a controlled zachowawczym zespołu cieśni nadgarstka.
nadgarstka.  Balneologia Polska , 2007; tom 49, study.  Arch. Phys. Med. Rehabil. , 2002; July,  Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszow-
nr 2 (108): 113-123. Vol. 83: 978-987. skiego , 2007; 3: 239-244.
8a 9a 9b 9c 9d 9e
8b
Ryc. 8. a, b. Sposób wykonania automobilizacji splotu ramiennego i nerwu pośrodkowego; Ryc. 9 a, b, c, d, e. Sposób wykonania ćwiczeń poślizgowych nerwu pośrodkowego
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010 23