WZMACNIANIE
ZACHOWAC
W PROCESIE
WYCHOWANIA
Plan:
1. Stawianie zadań i wymagań.
2. Ćwiczenie i powtarzanie pewnych czynności.
3. Prawo efektu.
4. Rodzaje wzmocnień.
5. Nagrody i kary.
 Psychologia wychowawcza   Maria Przetacznikowa, Ziemowit Włodarski
PWN, Warszawa 1981
Opracowała
Katarzyna Kinitz
1.Stawianie zadań i wymagań.
Stawianie zadań i wymagań stanowi bezpośredni sposób wywierania
wpływu na psychikę wychowanka. Kierowanie czynnościami dzieci poprzez
wymagania ujęte w formy nakazów, zakazów, poleceń, instrukcji bądz

określenia celów może mieć charakter zewnętrzny lub wewnętrzny.
Będą interesować nas wymagania stawiane z zewnątrz. Najważniejszą rolę
odgrywają tu procesy uczenia się:
- oddziaływanie przez ćwiczenie zmierzające do utrwalenia pożądanych
zachowań,
- oddziaływanie przez ich wzmacnianie za pomocą nagród i kar.
2. Ćwiczenie i powtarzanie pewnych czynności.
Warunkiem wytworzenia u człowieka umiejętności zachowania się
we właściwy sposób jest ćwiczenie i powtarzanie pewnych czynności.
Trening określonych zachowań doprowadza do ukształtowania nawyków i
przyzwyczajeń ułatwiający postępowanie zgodne z oczekiwaniami. Ich
trwałość uzależniona jest od zaspakajania potrzeb człowieka i satysfakcji z
nich wynikających. Możemy zatem mówić o korzystnych bądz

niekorzystnych następstwach postępowania jednostki.
3. Prawo efektu.
Zgodnie z jego teorią następuje utrwalenie skojarzeniowe bodz
ca z
reakcją. Stanom zadowolenia i przyjemności , oznaczającym subiektywne
stany emocjonalne, przypisano pojęcie nagrody lub wzmocnienia
pozytywnego. Pojęcie przykrości zastąpiono pojęciem kary albo
wzmocnieniem negatywnym.
4. Rodzaje wzmocnień.
Wzmocnienie pierwotne
Wzmocnienie pierwotne odnosi się do zaspokojenia podstawowych
Wzmocnienie pierwotne
Wzmocnienie pierwotne
biologicznych potrzeb organizmu. Wzmocnienia wtórne
Wzmocnienia wtórne wiążą się z
Wzmocnienia wtórne
Wzmocnienia wtórne
indywidualnym doświadczeniem jednostki. Szczególnie ważne dla
kształtowania się i utrwalania pożądanych sposobów zachowania się mają
wzmocnienia wtórne o charakterze społecznym takie jak aprobata czynności
dziecka przez rodziców, okazywanie pozytywnych uczuć, pochwały.
W zależności od czasu w jakim następuje wzmocnienie bodz
ca lub
reakcji, wyróżniamy wzmocnienia natychmiastowe i odroczone oraz
sporadyczne i systematyczne, ciągłe. Najbardziej skuteczne jest wzmacnianie
wzmacnianie
wzmacnianie
wzmacnianie
natychmiastowe odroczonym, które występują po pewnym
natychmiastowe w porównaniu z odroczonym
natychmiastowe odroczonym
natychmiastowe odroczonym
czasie od zadziałania bodz
ca lub po reakcji. Tę prawidłowość odzwierciedla
przysłowie:  dwa razy daje, kto szybciej daje . W toku przyjmowania za
własne poglądów, norm , zasad postępowania narzuconych z zewnątrz np.
przez rodziców lub grupę społeczną ( internalizacja )zależność między
reakcją a natychmiastowym wzmocnieniem traci na znaczeniu. Pozytywne
wzmocnienie w postaci uznania społecznego czy wyróżnienia jest zawsze
przyjemne dla dobrego ucznia, ale on odrabia lekcje, przestrzega regulaminu
szkolnego czy też pomaga kolegom nie tylko w oczekiwaniu na aprobatę
takich zachowań i nie zaprzestaje tak czynić, gdy nie otrzymuje
zewnętrznych oznak uznania. Podobnie kształtują się relacje między
wzmacnianiem sporadycznym i ciągłym, każdorazowym. Wzmacnianie
Wzmacnianie
Wzmacnianie
Wzmacnianie
ciągłe prowadzi wprawdzie szybciej do wytworzenia się reakcji, lecz reakcje
ciągłe
ciągłe
ciągłe
te ulegają szybko wygaszeniu.
Wzmacnianie sporadyczne
Wzmacnianie sporadyczne doprowadza w wolniejszym tempie do
Wzmacnianie sporadyczne
Wzmacnianie sporadyczne
reakcji lepiej utrwalonych. Szczególnie ważną rolę w procesie wychowania
odgrywają wzmocnienia w postaci nagrody lub kary. Kary powinny
przyczyniać się do eliminowania zachowań niepożądanych, niezgodnych z
celami wychowania. W świecie rozmaitych teorii toczyły się spory wokół
problemu skuteczności karania: skoro kara nie redukuje potrzeby, lecz
przeciwnie wzmacnia ją, nie ma powodu, aby przypuszczać, że w wyniku
karania osobnik będzie zachowywał się inaczej niż poprzednio; co najwyżej
można oczekiwać, że jego reakcje zostaną chwilowo stłumione, lecz po
pewnym czasie pojawią się ponownie ze zdwojoną siłą .Badania wykazały, że
karanie nie zmniejsza atrakcyjności karanego czynu: efekt kary jest tylko
chwilowy np: recydywa u nieletnich przestępców.
 Przeciwnicy karania twierdzą, że kary nie są skuteczne, ale bywają
wręcz szkodliwe powodując frustracje i nerwice. Na przykład kary cielesne
nie tłumią zachowań agresywnych, lecz na odwrót wzmagają je na zasadzie
naśladownictwa i powodują przemieszczenie agresji na inne osoby.
Istnieje jednak wiele argumentów przemawiających za tym, iż kary
bywają skuteczne, a ich efekty  pozytywne, tj. karanie doprowadza do
pożądanych zmian w zachowaniu się jednostki.
O. H. Mawrer , zwolennik dwuczynnikowej teorii wzmocnienia uważa, że
skuteczność kary polega na tym, iż wywołuje ona strach, podobnie jak
nagroda  nadzieję.
Twierdzenia dotyczące stosowania kar w wychowaniu.
Twierdzenia dotyczące stosowania kar w wychowaniu.
Twierdzenia dotyczące stosowania kar w wychowaniu.
Twierdzenia dotyczące stosowania kar w wychowaniu.
W zakresie kar występuje wygaszanie, polegające na niepodawaniu
nagrody. Człowiek oczekuje na nagrodę, której nie otrzymuje  przeżywa on
rozczarowanie, będące dla niego karą. Taka kara nie wywiera szkodliwego
wpływu na organizm, lecz uczy członków społeczeństwa przestrzegania
norm społecznych. Gdy normy te zostaną zinternalizowane, można za
pomocą racjonalnych kar wytworzyć u jednostki opór na pokusy lub też 
gdy norma zostanie przekroczona  silne poczucie winy. Nie ma natomiast
podstawy do pojmowania, że stawianie wymagań i wymierzanie kary za
przekroczenie zakazów prowadzi do nerwicy. Z obserwacji psychologów
klinicznych stwierdza się, iż wielu neurotyków jest niedojrzałych społecznie
w wyniku braku wymagań lub niekonsekwentnym ich egzekwowaniu oraz
niestosowania w dzieciństwie żadnych kar.
Warunkiem skutecznego oddziaływania kary na zachowanie się
uczniów jest:
1. akceptacja przez dziecko normy, za której nieprzestrzeganie zostało
ukarane
2. pozytywny stosunek do osoby wymierzającej karę
Kara będąca zgodną z oczekiwaniami karanego nie wywoła u niego agresji,
lecz poczucie wstydu za przekroczenie normy uznanej za słuszną.
Wartość informacyjna nagród i kar.
Wartość informacyjna nagród i kar.
Wartość informacyjna nagród i kar.
Wartość informacyjna nagród i kar.
Kary i nagrody sterują działaniem człowieka, ponieważ dostarczają
mu informacji o wynikach czynności.
Nagroda informuje o sukcesie, dziecko nie ma potrzeby zmiany swego
programu działania a dążenie do odnoszenia dalszych sukcesów wzrasta.
Kara, informuje o porażce, prowokuje do skorygowania czynności i zmiany
ich programu, choć może też obniżyć siłę dążenia do osiągnięć.
Mechanizmy oddziaływania nagród i kar na zachowanie się jednostki nie są
jednakowe i nie można ich od siebie izolować.
Oba światy:  świat bez kar  lub  świat pełen kar  nie są światami
rzeczywistymi. Według Ziemowita Włodarskiego najlepsze efekty
wychowawcze daje łączne stosowanie nagród i kar, nieco gorsze uzyskuje się
jeśli stosujemy tylko nagrody, najgorsze zaś w przypadku stosowania samych
kar.
Skuteczność oddziaływania za pomocą nagród i kar wg. Krystyny
Skarzyńskiej zależy od następujących czynników :
1. kolejności ich występowania
2. proporcji ilościowych i częstości stosowania
3. nasilenia
4. od stosunków interpersonalnych między wychowawcą a
wychowankiem
5. wzajemnych postaw ukształtowanych w toku interakcji (
(wzajemnego oddziaływania )
6. percepcji tych postaw przez partnerów
Skutki nagród i kar zależą także od cech charakteru, potrzeby osiągnięć,
odporności na frustrację, samooceny, sytuacji i okoliczności jej zastosowania.
Konfiguracja kar i nagród odpowiada złożonym układom społecznym i
wychowawczym, decyduje o ostatecznych skutkach stosowania systemu kar i
nagród w odniesieniu do danej jednostki.
Pozycja książkowa   Każde
dziecko może nauczyć się
reguł  - Annette Kast  Zahn
Opracowała: Katarzyna Kinitz
Podsumowanie reguł:
I
1. Bez przykładu i miłości wychowanie nie jest możliwe:
kiedy jednak przykład, miłość i dobre słowo nie wystarczą , rodzice potrzebują narzędzi, do
których mogliby się odwołać.
2. Nasze dzieci nie są trudniejsze.
Ale wielu rodziców cechuje nadmierny krytycyzm i brak pewności siebie. Mimo to wiedzą ,
że ich dzieci potrzebują sprawdzonych reguł. Chcieliby jednak dokładnie wiedzieć, jak mogą
ustanowić sensowne granice.
3. Nasze dzieci nas prowokują.
Przykłady  trudnych  dzieci wieku od 8 miesięcy do 8 lat pokazują , jak trudnym
wymaganiom muszą sprostać rodzice.
II.
1.Życzenia i rzeczywistość często się rozmywają
Dobrze jest przyjąć własne dziecko takim jakim jest.
2.Dzieci uczą się reguł od niemowlęctwa.
Dzieci uczą się reguł za pomocą spostrzeżeń, których dokonują przyglądając się dzień po dniu
działaniom najbliższych osób. Począwszy od wieku przedszkolnego wpływy z zewnątrz są
coraz ważniejsze.
3. Rodzice ustalają reguły dla swoich dzieci.
Mogą się przy tym kierować własnym doświadczeniem, inspirującym przykładem, albo
fachowymi poradami. Muszą wiedzieć co jest dla nich ważne i jakich problemów chcieliby
uniknąć.
III.
1.Dziwne zachowanie często się opłaca.
Poświęcamy dzieciom najwięcej uwagi, jeśli w ciągu dnia zachowują się w sposób dziwny i
niestosowny. Często też potrafią w ten sposób postawić na swoim. Dlatego nie mają żadnej
motywacji, by zmienić swoje zachowanie.
2. Walka o uwagę - błędne koło.
Wasze dziecko zachowuje się dziwnie. Reagujecie wzmożoną uwagą. Dziecko uczy się 
takie zachowanie się opłaca. Zachowuje się znowu dziwnie. Reagujecie z coraz większym
zdenerwowaniem i oporem. Dziecko otrzymuje od was mniej spontanicznych uczuć miłości.
Uczy się : uwagę muszę sobie wywalczyć dziwnym zachowaniem..
3. Walka o uwagę może być zbyteczna.
Dbajcie o to , by z powodu niestosownego zachowania dziecko nie utraciło w waszych oczach
wszystkich zalet. Słuchajcie go. Informujcie o własnych potrzebach. Powierzcie waszemu
dziecku więcej odpowiedzialności. Wprowadz
cie stałe reguły. Poświęćcie każdego dnia o
określonej porze nieco czasu wyłącznie dziecku (wspólne czytanie książek).
IV.
1.Rodzice reagują często niejasno i niepewnie.
W przyszłości zrezygnujcie z :
- wyrzutów
- pytań dlaczego
- proszenia i błagania
- nie egzekwowania poleceń
- z bycia niekonsekwentnym
- ignorowania
Wszystkie te reakcje są nieodpowiednie i nie nauczą dziecka reguł. Stosując je doprowadzicie
tylko do tego, że dziecko nie będzie was słuchać ani poważnie traktować. Rozniecicie
prawdziwą walkę o uwagę.
2. Wrogie reakcje kładą się cieniem na stosunkach pomiędzy rodzicami a dziećmi.
W przyszłości zaprzestańcie używać:
- wyrzutów i zniewag
- gróz
b i surowych kar
- przemocy fizycznej
Dziecko uczy się od was tych reakcji i naśladuje je. Jednocześnie tego typu wrogie reakcje
mogą zniszczyć poczucie własnej wartości dziecka i wyzwolić w nim strach i pragnienie
zemsty.
V.
1.Wytyczając dziecku granice zwracajcie jednocześnie uwagę na jego pozytywne
zachowanie.
Zachęcajcie wasze dziecko. Pokażcie , że ufacie jego zdolnościom. Chwalcie je. Powiedzcie
mu dokładnie, co wam się podoba.
Pierwszy krok:
Mówcie do dziecka w jasny i zrozumiały sposób. Dajcie mu dokładne wskazówki,
kontrolujcie swój głos i mowę ciała, i powtarzajcie kilkakrotnie , co powinno zrobić (
technika  zepsutej płyty  ).
Drugi krok:
Zamieńcie swoje słowa w czyny. Dziecko najlepiej uczy się na podstawie naturalnych ,
logicznych skutków swojego postępowania. Skuteczniej jest zachęcać, niż zapowiadać kary.
Trzeci krok:
Jeśli brakuje wam konsekwencji w postępowaniu, możecie nakreślić plan działań. Jeśli wasze
dziecko jest już dostatecznie duże można zawrzeć kontrakt między dzieckiem a rodzicem (
regulamin), ustalić konsekwencje system nagród.
VI.
1.Zaakceptujcie dziecięce rozwiązania problemów.
Zadziwiająco trafne oceny i interesujące propozycje rozwiązania problemów są warte, by je
docenić i zastosować.
2. Odwróćcie reguły gry.
Niepożądane zachowanie dziecka ukaże się wam w innym świetle, kiedy potraktujecie je jak
zabawę i może nawet będziecie z nim rywalizować. Wtedy inne dziecko lub wy kontrolujecie
sytuację.
3. Zmieńcie role.
Ilekroć wasze dziecko prowokuje inne, obdarzcie szczególną uwagą dziecko zaczepiane. Przy
fizycznych przepychankach intensywnie zajmijcie się  ofiarą 
4. Opowiadajcie bajki.
Dzieci uwielbiają historie, w których mogą same siebie rozpoznać. Opowiadając bajki, w
których pojawiają się ich problemy i każcie bohaterom znajdować rozwiązanie.