ANEKS

BIBLIOGRAFIA PRAC W JĘZYKU POLSKIM DOTYCZĄCYCH HISTORII
STAROŻYTNEGO RZYMU

(Opracował Marek Stępień)

Poniższa bibliografia nie jest i nie mogła być kompletna z kilku przynajmniej powodów.
Przede wszystkim z samego założenia miała gromadzić prace głównie na temat historii poli-
tycznej i społeczno-gospodarczej oraz ustroju Rzymu, co w dużym stopniu koresponduje z
treścią książki M. Cary'ego i H.H. Scullarda. Ponadto powinna służyć czytelnikowi, nie
będącemu najczęściej specjalistą, w zapoznaniu się z dostępnym w języku polskim piśmien-
nictwem naukowym i popularnonaukowym dotyczącym historii Rzymu, a także wskazać mu
kierunki bardziej szczegółowych badań. Dlatego też prace z zakresu archeologii, sztuki, kul-
tury, filologii, filozofii i religii (w tym także chrześcijaństwa) ograniczone zostały do podsta-
wowych encyklopedii i podręczników (zaopatrzonych zresztą zwykle w obszerne bibliografie
monotematyczne), a przy wyborze monografii i poszczególnych artykułów decydował ich
związek z problematyką ściśle historyczną. W nieco większym stopniu uwzględniono nato-
miast prace dotyczące literatury (źródła) i mennictwa rzymskiego. Bibliografia dla okresu
późnego Cesarstwa może sprawiać wrażenie niekompletnej, nawet w odniesieniu do historii
politycznej i społeczno-gospodarczej. Wynika to z faktu, iż książka M. Cary'ego i H.H.
Scullarda kończy się na panowaniu Konstantyna Wielkiego: Cezura ta, trudna do zastoso-
wania dla prac z historii politycznej, jest nieomal niemożliwa dla prac dotyczących proble-
matyki społeczno-gospodarczej.

W świetle powyższych uwag należy skierować czytelnika pragnącego zapoznać się z więk-
szością piśmiennictwa tak polsko-, jak i obcojęzycznego dotyczącego szeroko rozumianych
dziejów Rzymu, a szczególnie kultury, religii, sztuki i archeologii, do znajdującej się w dru-
gim tomie Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu (Warszawa 1986) bibliografii,
sporządzonej przez Ewę Wipszycką. Na tej właśnie bibliografii oparto w dużym stopniu
poniższe zestawienie. Całość ukazującej się w Polsce, choć nie zawsze w języku polskim,
literatury naukowej i popularnonaukowej poświęconej starożytności klasycznej znajduje się
w dość nieregularnie publikowanym w "Meandrze" przeglądzie bibliograficznym Antyk w
Polsce, opracowywanym przez zespół współpracowników czasopisma pod kierunkiem Lidii
Winniczuk.

Układ poniższej bibliografii jest następujący: W działach I i II znajdują się źródła literac-
kie i podręczniki ogólne. Dział III o układzie tematycznym zawiera podstawowe encyklope-
die, słowniki oraz te monografie i artykuły, których nie można było włączyć do żadnego z
działów chronologicznych, ponieważ zazwyczaj dotyczyły danego zagadnienia w odniesieniu
do całej historii Rzymu lub antyku. Natomiast w części "historycznej" (działy IV, V, VI) -

640 Aneks

w związku z sygnalizowanymi wcześniej ograniczeniami tematycznymi - przyjęto za pod-
stawę kryterium chronologiczne z podziałem na trzy okresy: od początków Rzymu do
wybuchu I wojny punickiej, od 264 roku p.n.e. do końca Republiki (31 rok p.n.e.) i okres
Cesarstwa Rzymskiego od Augusta do Konstantyna Wielkiego. Dzięki takiemu podziałowi
uniknięto wielokrotnego notowania tych samych pozycji.

W bibliografii zastosowano następujące skróty:

Arch.

AUMCS

AUNC

AUWr.

CPH

IHKM

KH

KHKM

Kwart. Klas.

Literatura Klas.

Mean.

PH

Prace Nauk. US

Pr. Mat. Muz. Archeol.

Łódź

Przegl. Hum.
Przegl. Klas.
P.T.P.N.

RH

Roczn. Hum.

Roczn. Lub.

Roczn. Teol.-Kanon.

Roczn. UW

Spr. Pozn. T.P.N.

Spr. Wydz. Nauk. Społ.

PAN

Studia Filoz.
Symb. Phil. Posn.

Wiad. Hist.
Wiad. Num.
ZNKUL

ZNUAM

ZNUGd.
ZNUJ

"Archeologia" i

"Annales Universitatis M. Curie-Skłodowska"
"Acta Universitatis Nicolai Copernici"
"Acta Universitatis Wratislaviensis"
"Czasopismo Prawno-Historyczne"
Instytut Historii Kultury Materialnej
"Kwartalnik Historyczny"
"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej"
"Kwartalnik Klasyczny"
"Literatura Klasyczna"
"Meander"

"Przegląd Historyczny"

"Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego"
"Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficz-
nego w Łodzi"
"Przegląd Humanistyczny"
"Przegląd Klasyczny"

Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Prace Komisji
Filologicznej

"Roczniki Historyczne"
"Roczniki Humanistyczne"
"Rocznik Lubelski"

"Roczniki Teologiczno-Kanoniczne"
"Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego"
"Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk"
"Sprawozdania Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akade-
mii Nauk"

"Studia Filozoficzne"

"Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Lati-
nae"

"Wiadomości Historyczne"
"Wiadomości Numizmatyczne"

"Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego"
"Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Pozna-
niu"

"Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego"
"Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego"

Bibliografia prac w języku polskim 641

ZNUŁ - "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego"

ZNUMK - "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu"

ZNUWr. - "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego"

ZNWSP Opole - "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu"

I. ŹRÓDŁA LITERACKIE

Ammianus Marcellinus, poi. Ammian Marcellinus,

Rerum gestarum libri qui supersunt - na język polski przetłumaczony został tylko fragment

zachowanej części dzieła: Ekskurs o Egipcie, tłum. H. Cichocka, Mean. 30 (1975), s. 422-

430.

Appianus Alexandrinus, gr. Appianos, poi. Appian z Aleksandrii,

Historia Romana (Romaika) - Historia rzymska, t. I-II, tłum., wstęp, kom. L. Piotrowicz,

Wrocław 1957.

Aristides, Aelius Aristides, gr. Ailios Aristeides, poi. Eliusz Arystydes,
Romes enkomion - Pochwala Rzymu, tłum. W. Madyda, Mean. 6 (1951), s. 46-70.

Arrianus, Flavius Arrianus, gr. Arrianos, poi. Arrian,

Anabasis - Wyprawa Aleksandra Wielkiego, tłum. H. Gesztoft-Gasztold, wstęp, kom. J.

Wolski, Wrocław 1963;

Periplus Eukseinu Fontu - Żegluga dookoła Fontu Euksyńskiego, tłum. W. Kłinger, P.T.P.N.
XII (1948), z. 3, s. 399-425.

Aulus Gellius, poi. Aulus Gelliusz,

Noctes Atticae - Noce attyckie (fragmenty), tłum., oprać. S. Stabryła [w:] Rzymska krytyka

i teoria literatury, Wrocław 1983.

Caesar, Gaius lulius Caesar, poi. Juliusz Cezar,

Commentarii de bello civili - O wojnie domowej, tłum. J. Parandowski, Warszawa

1951; '

Commentarii de bello Gallico - Wojna galijska, tłum., wstęp, oprać. E. Konik, Wrocław

1978.

Cassius Dio Cocceianus, poi. Kasjusz Dio,

Historia Romana (Romaike historia) - Historia rzymska, t. I, tłum., oprać. W. Madyda,

wstęp I. Bieżuńska-Małowist, Wrocław 1967.

Cato, Marcus Porcius Cato Maior, poi. Katon Starszy,
De agri cultura - O gospodarstwie wiejskim, tłum., wstęp, oprać. S. Łoś, Wrocław 1956.

Catullus, Gaius Valerius Catullus, poi. Katullus,
Poezje, tłum. A. Swiderkówna, oprać. J. Krókowski, Wrocław 1956.

41 - Dzieje Rzymu t. II

642 Aneks

Cicero, Marcus Tullius Cicero, poi. Cyceron,
Dzieła, tłum. E. Rykaczewski, t. 1-8, Paryż-Poznań 1870-1879;

Brutus (fragmenty), tłum. M. Nagnajewicz, Mean. 26 (1971), s. 3-16;

De oratore (fragmenty), tłum. M. Nagnajewicz, Mean. 27 (1972), s. 18-27;

Epistulae adfamiliares XIV 18, XVI 2, tłum. J. Kotłowski, "Filomata" 120 (1958), s. 43-44;

Epistulae adfamiliares XVI 11, XVI 12 - Alea iacta est, tłum. M. Kaczmarkowski, Mean. 20
(1965), s. 145-148;

Epistulae adfamiliares XI 20, XI 21, tłum. G. Pianko, Mean. 21 (1966), s. 15-19;

Epistulae adfamiliares XVI 16, XVI 8, XVI 26, XVI 27; Epistulae ad Quintum fratrem II, 13,
l, III. 8, l, III. 5, 7; Epistulae ad Atticum V, l, tłum. G. Pianko, Mean. 24 (1969), s. 402-
415;

Epistulae adfamiliares X 27. X 11, X 34, X 35, X 21, 113; Epistulae adBrutum I 12, tłum. G.
Pianko, Mean. 26 (1971), s. 34-42;

Epistulae adfamiliares XVI 4, XVI 5, XVI 6; Epistulae ad Atticum VII 2, 3, tłum. G. Pianko,
Mean. 26 (1971), s. 498-503;

Epistulae adfamiliares VII 23, VII 27. VII 25, V 18, tłum. G. Pianko, Mean. 28 (1973), s.
109-114;

Epistulae ad Atticum, I 12, l; Epistulae adfamiliares V 5, tłum. G. Pianko, Mean. 28 (1973),
s. 144-145;

Epistulae adfamiliares V 9, V 11, V 10, V lOa, tłum. G. Pianko, Mean. 31 (1976), s. 94-103;

De imperia Cn. Pompei, In Catiiinam orationes IV, Pro L. Murena, Pro Archia poeta, Oratio
cum populo gratias egit, Pro Cn. Plancio - Mowy -wybrane, tłum. J. Mrukówna, D. Turkow-
ska, S. Kołodziejczyk, przedm. K. Kumaniecki, Warszawa 1960;

Orator (fragmenty), tłum. M. Nagnajewicz, Mean. 27 (1972), s. 18-27;

Pisma filozoficzne:

1.1, De natura deorum (O naturze bogów). De auguriis (O wróżbiarstwie). Defato (O przezna-
czeniu), tłum. W. Kornatowski, kom. K. Leśniak, Warszawa 1960;

t. II, De republica (O państwie). De legibus (O prawach). De offlciis (O powinnościach). De
yirtutibus (O cnotach), tłum. W. Kornatowski, kom. K. Leśniak, Warszawa 1960;

t. III, Academicorum libri quattuor (Księgi akademickie). De finibus bonorum et malorum (O
najwyższym stopniu dobrego i złego). Paradoxa Stoicorum (Paradoksy stoików). Tusculanorum
disputationum libri V (Rozmowy tuskulańskie), tłum. W. Kornatowski, J. Śmigaj, kom. K.
Leśniak, Warszawa 1961;

t. IV, Cato maior de senectute (O starości). Laelius de amicitia (O przyjaźni). Topica (Topiki
- fragmenty), tłum. W. Kornatowski, kom. K. Leśniak, Warszawa 1963;

Pro M. Caelio, tłum. J. Korpanty [w:] J. Korpanty, Rzeczpospolita potomków Romulusa,
Warszawa 1979, s. 137-154;

Wybór pism naukowych, tłum. K. Wisłocka-Remerowa, wstęp, oprać. M. Plezia, Wrocław
1954;

Wybór listów, tłum. G. Pianko, wstęp, oprać. M. Plezia, Wrocław 1962.

Cicero, Quintus Tullius Cicero,

Commentariolum petitionis - Maty poradnik przedwyborczy, tłum. J. Wikarjak, Mean. 20

(1965), s. 332-346.

Dio Chrysostomus, gr. Dion Chrysostomos, poi. Dion Chryzostom,
Najważniejsze z punktu widzenia historycznego mowy Diona Chryzostoma nie zostały prze-

Bibliografia prac w języku polskim W3

tłumaczone na język polski. Ich opracowanie zob. M. Szarmach, Dion z Prusy. Monografia
historyczno-literacka, Toruń 1979.

Diodorus Siculus, gr. Diodoros, poi. Diodór Sycylijski,

Bibliotheke - na język polski przetłumaczone zostały jedynie zachowane fragmenty ks. II

(zob. J. Schnayder, Mean. 2, 1946, s. 463-465), ks. VI (zob. M. Brożek, Mean. 24, 1969, s.

485-497).

Diogenes Laertius, gr., poi. Diogenes Laertios,

Filosofon bion kai dogmaton synagogę - Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. I. Kroń-
ska, K. Leśniak, W. Olszewski, B. Kupis, oprać., przyp.,1. Krońska, wstęp K. Leśniak, wyd.
II, Warszawa 1982.

Eusebius Caesariensis, gr. Eusebios, poi. Euzebiusz z Cezarei,

Historia ecciesiastica - Historia kościelna. O Męczennikach palestyńskich, tłum., wstęp, opr.

A. Lisiecki, Poznań 1924.

Florus, Lucius Annaeus Florus, poi. Florus,

Epitoma de Tito Livio - Zarys dziejów rzymskich, tłum., wstęp, kom. I. Lewandowski,

Wrocław 1973.

Frontinus, Sextus lulius Frontinus, poi. Frontinus,

De aguis urbis Romae - O akweduktach miasta Rzymu, tłum., wstęp C. Kunderewicz, Prace

Zakł. Arch. Ant., IHKM, z. 19 (1961).

Gaius, poi. Gajus,
Institutiones - Instytucje Gaja, tłum. T. Dydyński, Warszawa 1865-1867;

Instytucje, tłum., wstęp C. Kunderewicz, oprać. J. Rezler, Warszawa 1982.

Herodianus, gr. Herodianos, poi. Herodian,

Historia post Marcum Aurelium (Tes meta Markon basileias historiai) - Historia cesar-
stwa rzymskiego, tłum., kom. L. Piotrowicz, wstęp J. Wolski, Wrocław 1963.

Horatius, Quintus Horatius Flaccus, poi. Horacy,

Carmina - Pieśni, tłum. S. Gołębiowski, przyp. G. Pianko, L. Winniczuk, Warszawa

1972;

Sermones - Satyry, tłum., wstęp, oprać. J. Sękowski, Warszawa 1972;

Trzej satyrycy rzymscy. Horacy - Persjusz - Juwenalis, tłum. J. Czubek, wstęp, kom.
L. Winniczuk, Warszawa 1958;

Wybór poezji, tłum. różnych autorów, oprać., wstęp J. Krókowski, wyd. II zmień.,
Wrocław 1967;

Invectiva in Ciceronem - Inwektywa na Cycerona, tłum. M. Brożek, Mean. 7 (1952), s.
456-463; tłum. zbiorowe, Mean. 19 (1964), s. 107-109;

Invectiva in Sallustium - Inwektywa na Salustiusza, tłum. zbiorowe, Mean. 19 (1964),

s. 110-115.

r

lordanes, poi. Jordanes,
De origine actibusaue Getarum/Getica - O pochodzeniu i czynach Gotów, tłum.,

644 Aneks

oprać. E. Zwolski [w:] E. Zwolski, Historia gocka czyli scytyjska Europa, Lublin 1984,
s. 91-155,

losephus Flavius, gr. losephos, poi. Józef Flawiusz,

Antiquitates ludaicae (ludaike Archaiologia) - Dawne dzieje Izraela, tłum. Z. Kubiak,

J. Radożycki, wstęp E. Dąbrowski, wyd. II, Poznań 1979;

Bellum ludaicum (Peri tu ludaiku polemu) - Wojna żydowska, tłum., wstęp, kom. J.
Radożycki, Poznań 1980;

Contra Apionem (Peri tes ton ludaion archaiotetos), Vita (Bios) - Przeciw Apionowi.
Autobiografia, tłum., wstęp, kom. J. Radożycki, Poznań 1986.

lustinus, Marcus lunianus/Iunanius, poi. Justyn,
zob. Fragmenty, tłum. I. Lewandowski, Mean. 31 (1976), s. 503-506.

luyenalis, Decimus lunius Iuvenalis, poi. Juwenal, Juwenalis,

zob. Trzej satyrycy rzymscy. Horacy - Persjusz - Juwenalis, tłum. J. Sękowski,

wstęp, kom. L. Winniczuk, Warszawa 1958.

Lmns, Titus Livius, poi. Liwiusz,
Ab urbe condita libri - Dzieje Rzymu od założenia miasta, wstęp do całości J. Wolski;

ks. I-V, tłum. A. Kościółek, opr., kom. M. Brożek, J. Wolski, Wrocław 1968; ks.
VI-X, tłum. A. Kościółek, M. Brożek, kom. M. Brożek, J. Wolski, opr. M. Brożek,
Wrocław 1971; ks. XXI-XXVII, tłum., opr. M. Brożek, kom. M. Brożek, J. Wolski,
Wrocław 1974; ks. XXVIII-XXXIV, tłum., opr. M. Brożek, kom. M. Brożek, J. Wol-
ski, Wrocław 1976; ks. XXXV-XL, tłum. M. Brożek, J. Wolski, Wrocław 1981; ks.
XLI-XLV, streszczenia XLVI-CXLII, tłum., opr. M. Brożek, Wrocław 1982;

Dzieje od założenia miasta Rzymu (wybór), tłum., wstęp, kom. L. Strzelecki, Wrocław
1955.

Lucanus, Marcus Annaeus Lucanus, poi. Lukan,

Belli cmiis libri X/Pharsalia - Wojna domowa (fragmenty), tłum. S. Hammer, Przegl.

Klas. 5 (1939), s. 106-110.

Lucretius, Titus Lucretius Carus, poi. Lukrecjusz,

De rerum natura - O naturze wszechrzeczy, tłum. E. Szymański, oprać. I. Krońska,

kom. K. Leśniak, Warszawa 1957;

O rzeczywistości ksiąg sześć, tłum., wstęp, kom. A. Krokiewicz, Wrocław 1958.

Marcus Aurelius, poi. Marek Aureliusz,
Ta eis heauton - Rozmyślania, tłum., posłowie, kom. K. Leśniak, Warszawa 1958.

Martialis, Marcus Valerius Martialis, poi. Marcjalis,
Epigrammaton liber/Spectaculorum liber - Epigramy, tłum. S. Kołodziejczyk, War-
szawa 1971.

Nepos, Cornelius Nepos, poi. Nepos,
Chronica - fragmenty dzieła nie przetłumaczone na język polski;

De viris illustribus - Żywoty wybitnych mężów, tłum. zbiorowe, wstęp, kom., oprać. L.
Winniczuk, Warszawa 1974.

Bibliografia prac w języku polskim 645

Octavianus, Gaius lulius Octavianus Augustus, poi. Oktawian August,

Monumentum Ancyranum, tłum. S. Łoś [w:] S. Łoś, Sylwetki rzymskie. Warszawa 1958,

s. 260-271; tłum. zbiorowe, Mean. 27 (1972), s. 279-292.

Ovidius, Publius Ovidius Naso, poi. Owidiusz,
Amores II 4, tłum. M. Wójtowicz, Mean. 16 (1961), s. 474-475;

Amores III 9, tłum. W. Klinger, "Filomata" 123 (1958), s. 179-181;

Epistulae ex Ponto. Do Suiliusza, tłum. M. Wójtowicz, Mean. 20 (1965), s. 236-238;

Heroides/Epistulae Heroidum, tłum. S. Warszawska, Kwart. Klas. 5 (1931), s. 423-
428; 7 (1933), s. 267-268; 8 (1934), s. 62; Przegl. Klas. l (1935), s. 295-296; 3 (1937), s.
781-784; 4 (1938), s. 729-732; 5 (1939), s. 740-743; tłum. J. Wieleżyńska, Kwart. Klas. 8
(1934), s. 147-149;

Metamorphoseon libri XV - Przemiany, tłum. B. Kiciński, wybór, wstęp, kom. J. Kró-
kowski, Wrocław 1953;

Przemiany, wybór, tłum. A. Kamieńska, Warszawa 1969;

Tristia, tłum. J. Sękowski, Mean. 10 (1955) s. 271, 445-448; 12 (1957), s. 428-432; 16
(1961), s. 192-193; tłum. M. Wójtowicz, Mean. 20 (1965), s. 523;

Poezje wybrane, tum. J. Sękowski, wybór i oprać. L. Winniczuk, zob. Rzymska elegia
miłosna. Tibullus-Propercjusz-Owidiusz, wybór, tłum. A. Swiderkówna, oprać. G. Przy-
ehocki, W. Strzelecki, Wrocław 1955.

Persius, Aulus Persius Flaccus, poi. Persjusz,

zob. Trzej satyrycy rzymscy, Horacy-Persjusz-Juwenalis, tłum. J. Sękowski, wstęp,

kom. L. Winniczuk, Warszawa 1958.

Petronius, Gaius Petronius Arbiter, poi. Petroniusz,
Satyricon libri - Satyryki,.tłum., wstęp, oprać. M. Brożek, Wrocław 1968;

Cena Trymalchionis - Uczta Trymalchiona, tłum. L. Stad, Warszawa 1963.

Plautus, Titus Maccius Plautus, poi. Plaut,

Menaechmi - Bracia, tłum., oprać. G. Przychocki, wyd. II zmień, przyg. W. Strze-
lecki, Wrocław 1950;

Mercator - Kupiec (Mercator), tłum., oprać. G. Przychocki, wyd. II zmień, przyg. W.
Strzelecki, Wrocław 1951;

Miles Gloriosus - Żołnierz Samochwaf, tłum., oprać. G. Przychocki, wyd. II zmień.
przyg. W. Strzelecki, Wrocław 1951;

zob. Komedie, tłum., wstęp G. Przychocki, t. I-V, Kraków 1931-1937.

Plinius Maior, Gaius Plinius Secundus Maior, poi. Pliniusz Starszy,

Historia naturalis - Historia naturalna (wybór), tłum., wstęp, kom- I. i T. Zawadzcy,

Wrocław 1961;

Naturalis historia, fragmenty odnoszące się do zwierząt, tłum. L. Winniczuk, Mean. 21
(1966), s. 33-39, 187-190, 335-337, 538-539;

O rzeźbie w marmurze, tłum. M. Nagnajewicz, Mean. 15 (1960), s. 482-491.

Plinius Minor, Gaius Plinius Caecilius Secundus Minor, poi. Pliniusz Młodszy,
Epistulae. Listy, tłum. S. Patoń, do druku przyg. J. Mikołajtis, Częstochowa 1967 (ks.
I-VII);

Traiani Panegyricus - Panegiryk na część Trajana (fragmenty), tłum. M. Wiśniowol-

646 Aneks

s'ki [w:] E. Wipszycka, {^prowadzenie do ćwiczeń z historii starożytnej Grecji i Rzymu,
Białystok 1978, s. 123-132;

Listy w sprawie kolonów (III, 19 i IX, 37). Korespondencja Pliniusza z Trajanem w
sprawie chrześcijan (X, 96, 97), tłum. B, Bravo [w:] E. Wipszycka, Wprowadzenie..., s.
155-157, 159-160;

Rzymianin wobec Grecji (Ep. VIII 24), tłum. L. Winniczuk, Mean. 2 (1947), s. 290-
294.

Plutarchus, gr. Plutarchos, poi. Plutarch (z Cheronei),

Moralia (Ethika) - Moralia. Wybór pism filozoficzno-popularnych, tłum., wstęp, kom.

Z. Abramowiczówna, Wrocław 1954;

Moralia (wybór), tłum., wstęp, kom. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1977;

Vitae parallelae (Bioi paralleloi) - Żywoty sławnych mężów, tłum. M. Brożek, wstęp,
kom. T. Sinko, Wrocław 1953;

Żywoty sławnych mężów, tłum., wstęp, kom. M. Brożek, Wrocław 1977 (w obu wyda-
niach żywoty powtarzają się tylko częściowo);

Cztery żywoty. Lizander. Sulla. Demostenes. Cyceron, tłum., oprać. M. Brożek, War-
szawa 1954; .

Jaki pożytek mogą nam przynieść wrogowie, tłum. zbiorowe pod red. M. Borowskiej,
wstęp M. Wysocka, Mean. 30 (1975), s. 241-257.

Połybius, gr. Połybios, poi. Polibiusz (z Megalopolis),

Historiae (Historia!) - Dzieje, tłum., wstęp, kom. S. Hammer, t. I-II, Wrocław 1957,

1962.

Pomponius Mela, poi. Pomponiusz Mela,
De chorographia - Chorographia, tłum. M.W. Łukaszewicz, Poznań 1893.

Sallustius, Gaius Sallustius Crispus, poi. Salustiusz,

Bellum Jugurthinum, De coniuratione Catiiinae - Sprzysiężenie Katyliny i Wojna z Jugur-

tą, tłum., wstęp K. Kumaniecki, Wrocław 1971;

Historiae, tłum. M. Nagnajewicz, Mean. 12 (1957), s. 198-201, 263-266, 308-312; 13
(1958), s. 36-38, 94-98, 139-142, 291-295.

Scriptores Historiae Augustae,

Historycy cesarstwa rzymskiego. Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana, tłum.,

wstęp, oprać. H. Szelest, Warszawa 1966.

Scylax, gr., poi. Skylaks,

Periplus - Periplus Sky taksa z Karyandy, tłum. K. Głombiowski, "Nautologia" 11

(1976), s. 3-12; 12 (1977), s. 47-54; 14 (1979), s. 18-27.

Seneca, Lucius Annaeus Seneca, poi. Seneka,
zob. Dialogi, tłum., wstęp, oprać. L. Joachimowicz, Warszawa 1963;

Ad Gallionem de vita beata - Do Galliona. Księga o sposobach na przypadki, tłum. D.
Gościniak, Mean. 37 (1982), s. 325-332;

Divi Ciaudii Apocolocyntosis - Apocolocyntosis czyli udynienie boskiego Klaudiusza,
tłum. L. Joachimowicz, dodatek do: R. Graves, Klaudiusz i Messalina, Warszawa 1958,
s. 653-673; tłum., kom. S. Stabryła [w:] Nowele rzymskie. Warszawa 1975, s. 367-
-384;

Bibliografia prac w języku polskim 647

, Epistulae morales ad Lucilium - Listy moralne do Lucyliusza, tłum. W. Kornatowski,

wstęp, przyp. K. Leśniak, Warszawa 1961;

; Na język polski przetłumaczono też dramaty Seneki: Fedra (Phoedra), Medea, Trojan-

ki (Troades), Oktawa (Octavia), Edyp (Oedipus) (fragmenty).

Suetonius, Gaius Suctonius Tranquillus, poi. Swetoniusz,

, De viris illustribus - O gramatykach i retorach, tłum. H. Szelest, Mean. 30 (1975), s.
305-319;

De vila Caesarum - Żywoty Cezarów, tłum., kom., wstęp J. Niemirska-Pliszczyńska,
przedm. J. Wolski, wyd. VI, Wrocław 1987.

l Tacitus, Publius (?)/Gaius (?) Comelius Tacitus, poi. Tacyt, Annales/Ab excessu dm
Augusti, Historiae, Germania, De vita et moribus lulii Agricolae, Dialogus de oratoribus
- Dzielą, tłum. S. Hammer, wstęp T. Zawadzki, S. Hammer, t. I-II, Warszawa 1957.

Terentius, Publius Terentius Afer, poi. Terencjusz,

Eunuchus, Adelphoe, Hecyra - Komedie (Eunuch. Bracia. Teściowa), tłum., wstęp,
S oprać. M. Brożek, Wrocław 1971;

Phormio, tłum. S. Warszawska, Kwart. Klas. 8 (1934), s. 227-228, 324-331.

Vegetius, Flavius Vegetius Renatus, poi. Wegecjusz,

l Epitoma rei militaris - Zarys wojskowości, tłum. A. Komornicka, Mean. 28 (1973), s.
403-417, 485-501; 29 (1974), s. 198-232, 333-352.

Velleius Paterculus, poi. Wellejusz Paterkulus,
Historia Romana - Historia rzymska, tłum., wstęp, kom. E. Zwolski, Wrocław 1970.

) Vergilius, Publius Vergilius Maro, poi. Wergiliusz,
' Bucolica, Georgica - Bukoliki i Georgiki, tłum., wstęp, oprać. Z. Abramowiczówna,

Wrocław 1953;

Georgiki, tłum., obj. A.L. Czerny, Warszawa 1956;

Eneida, tłum. T. Karyłowski, wstęp, kom. T. Sinko, Wrocław 1950 (wznowienie 1980,

oprać. S. Stabryła);

Eneida, tłum. W. Markowska, Warszawa 1970;

Eneida, epopeja w dwunastu księgach, tłum., wstęp I. Wieniewski, obj. S. Stabryła,

Kraków 1978;

Eneida, tłum., oprać. Z. Kubiak^ Warszawa 1987.

' Vitruvius, Vitruvius Pollio, poi. Witruwiusz,

De architectura libri decem - O architekturze ksiąg dziesięć, tłum. K. Kumaniecki,
wstęp P. Biegański, Warszawa 1956.

II. PODSTAWOWE PODRĘCZNIKI OGÓLNE I POMOCE NAUKOWE

Yademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, red. E. Wipszycka, t. I, wyd. IV,

Warszawa 1985, t. II, Warszawa 1986.

Atlas do historii starożytnej, oprać. L. Piotrowicz, Warszawa-Wrocław 1984,

Atlas historyczny świata, red. J. Wolski, Warszawa 1974 (starożytność: mapy 5-28).

648 Aneks

M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, wyd. VII, Warszawa 1988.

M. Jaczynowska, A. Mączakowa, W. Tyioch, Historia starożytna, wyd. II zmienione,

Warszawa 1974.

N.A. Maszkin, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1951.

L. Piotrowicz, Dzieje rzymskie [w:] Wielka historia powszechna, t. III, Warszawa

1934.

J. Wolski, Starożytność [w:] Historia powszechna, t. I, wyd. III popr. i zmienione,

Warszawa 1979.

III. PRACE DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH ZAGADNIEŃ

i
KULTURA

Encyklopedia Antyku, red. J. Ziomecki, Wrocław 1982.

Mała encyklopedia kultury antycznej, red. Z. Piszczek, wyd. V, Warszawa 1983.

Maty słownik kultury antycznej, red. L. Winniczuk, wyd. III, Warszawa 1976.

Słownik kultury antycznej: Grecja, Rzym, red. L. Winniczuk, wyd. IV, Warszawa 1986.

K. Kumaniecki, Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, wyd. VIII, Warszawa

1987.

LITERATURA

Słownik pisarzy antycznych, red. A. Swiderkówna, Warszawa 1982.

M. Brożek, Historia literatury łacińskiej. Warszawa 1969.

M. Cytowska, H. Szelest, Literatura grecka i rzymska w zarysie. Warszawa 1981.

K. Morawski, Historia literatury rzymskiej za Rzeczypospolitej, Kraków 1909.

K. Morawski, Marek Tullius Cicero, Kraków 1911.

K. Morawski, Proza i prozaicy w okresie cycerońskim, Kraków 1912.

K. Morawski, Yergilius i Horatius, Kraków 1916.

K. Morawski, Owidiusz i elegicy w epoce Augusta, Kraków 1917.

K. Morawski, Od Augusta do czasów Hadriana, Kraków 1919.

K. Morawski, Schyłek literatury rzymskiej w drugim i trzecim wieku po Chrystusie,

Kraków 1921.

FILOZOFIA

Słownik filozofów, t. I, red. I. Kroóska, Warszawa 1966 (układ niealfabetyczny).

B.A.G. Fuller, Historia filozofii, t. I, Filozofia starożytna i średniowieczna, wyd. II,

Warszawa 1963.

J. Legowicz, Filozofia okresu cesarstwa rzymskiego. Jej miejsce w historii, charakter i

znaczenie. Warszawa 1962.

J. Legowicz, Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1973.

W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. I, Estetyka starożytna, wyd. III, Warszawa

1985.

W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. I, Filozofia starożytna i średniowieczna, wyd. X,

Warszawa 1983.

Bibliografia prac w języku polskim 649

WYCHOWANIE. OBYCZAJE. ŻYCIE CODZIENNE

O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i pań-
stwowym, Warszawa 1968.

J. Korpanty, Rzymska pochwała idealnej żony, Mean. 35 (1980), s. 156-164.
J. Korpanty, Teoria upadku obyczajów w Rzymie i jej funkcja ideologiczna, Mean. 23
(1968), s. 29-44.

H. Marrou, Historia wychowania w starożytności. Warszawa 1969.
L. Press, Atrakcje dla ludzi i bogów. O rozrywkach w świecie antycznym. Warszawa
1961.

F. Terlikowski, Życie publiczne, prywatne i umysłowe starożytnych Rzymian, Lwów
1930.

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, cz. l-2, wyd. II,
Warszawa 1985.

RELIGIE POGAŃSKIE I CHRZEŚCIJAŃSTWO

P. Allard, O męczeństwie. Warszawa 1914.

Ch.N. Cochrane, Chrześcijaństwo a kultura antyczna. Warszawa 1960.

J. Danielou, H.I. Marrou, Historia Kościoła. Od początku do roku 600, Warszawa

1984.

E. Dąbrowski, Dzieje Pawła z Tarsu, Warszawa 1947.

E. Dąbrowski, Święty Paweł. Życie i pisma, Poznań 1952.

W. Dziewulski, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym, Wrocław 1969.

M. Grant, Mity rzymskie. Warszawa 1978.

P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987.

M. Jaczynowska, Religie świata rzymskiego. Warszawa 1987.

E. Jędrzyński, Recepcja chrystianizmu w Imperium Rzymskim, "Novum" 2 (1974), s.

54-81.

Katolicyzm starożytny jako forma rozwoju pierwotnego chrześcijaństwa, red. J. Keller,

Warszawa 1969.

Kościół a państwo we wczesnym chrześcijaństwie, oprać. H. Rahner, Warszawa 1986.

Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. J.M. Szymusiak, M. Starowiey-

ski, Poznań 1971.

J. Steinmann, Paweł z Tarsu, Kraków 1965. r"

T. Zieliński, Religia rzeczypospolitej rzymskiej [w:] Religie świata antycznego, t. IV, cz.

1-2, Kraków-Warszawa 1927, 1933.

M. Żywczyński, Kościół i społeczeństwo pierwszych wieków. Warszawa 1985.

ARCHEOLOGIA I SZTUKA

Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa. Azja, Afryka. Ameryka, Warszawa 1974.
G. Charles-Picard, Sztuka rzymska. Warszawa 1975.
J. Ciechanowicz, Rzym - ludzie i budowle. Warszawa 1987.
Historia sztuki starożytnej, red. A. Czegodajew, Kraków 1967.
A. Sadurska, Archeologia starożytna Rzymu, t. I, Od epoki królów do schyłku repub-
liki, t. II, Okres cesarstwa. Warszawa 1975, 1980.
A. Sadurska, W cieniu Panteonu. O sztuce starożytnego Rzymu, Warszawa 1965.

650 Aneks

T. Zawadzki, O niektórych aspektach historycznego spożytkowania materialnych
zabytków przeszłości, Arch. 6 (1954), s. l-14.

USTRÓJ I PRAWO

Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, oprać. W. Wołodkiewicz, Warszawa 1985.

R. Bierzanek, Rozpoczęcie i zakończenie wojny w prawie rzymskim i greckim. Łódź

1956.

I. Bieżuńska-Małowist, Dzieje ustroju rzymskiego w ujęciu Z. Zmigrydera-Konopki, PH

40 (1949), s. 72-95.

K. Kolańczyk, Prawo rzymskie. Warszawa 1973.

K. Koranyi, Powszechna historia państwa i prawa, t. I, Starożytność, Warszawa 1961.

W. Osuchowski, Zarys rzymskiego prawa prywatnego, wyd. III popr.. Warszawa 1967.

M. Popławski, Bellum Romanum. Sakralność wojny i prawa rzymskiego, Lublin 1923.

R. Taubenschlag, Rzymskie prawo prywatne, wyd. II, Warszawa 1969.

Z. Zmigryder-Konopka, Studia nad historią ustroju rzymskiego, cz. l. Warszawa 1936.

GOSPODARKA

J. Czarniecka, Technika produkcji pożywienia roślinnego na obszarze egejskim do pier-
wszych wieków n.e., Arch. 10 (1958), s. 62-91.

W. Giżbert, Siligo, pszenica starożytnych, -Materiały Archeologiczne" 3 (1961), s. 261-
265. / '

J. Kolendo, Bipalium - narzędzie rolnicze czy technika przekopywania. Przegląd odkryć
i postulaty badawcze, KHKM 20 (1972), s. 3-26.

J. Kolendo, Najnowsze badania nad historią rolnictwa starożytnej Italii, PH 59 (1968), s.
491-500.

J. Kolendo, Normy pracy i wydajność pracy w rolnictwie starożytnej Italii na przykładzie
uprawy winnej latorośli, KHKM 24 (1976), s. 408-419.
J. Kolendo, Postęp techniczny a problem siły roboczej w rolnictwie starożytnej Italii,
Wrocław 1968.

J. Kolendo, Wynalazek i upowszechnienie się radia bolesnego w rolnictwie rzymskim,
KHKM 25 (1977), s. 439-493.

M. Strzemski, Gleboznawstwo Rzymu starożytnego, Mean. 13 (1958), s. 371-382; 424-
432.

T. Wałek-Czernecki, Historia gospodarcza świata starożytnego, t. II, Grecja-Rzym,
Warszawa 1948.

T. Zawadzki, Pług kolesny w rolnictwie antycznym (Plinius Hist. Nat. XVII 172), KHKM
2 (1954), s. 619-631.

MENNICTWO

L. Morawiecki, Propagandowe aspekty mennictwa starożytnego, Wiad. Num. 24 (1980),

z. l, s. 1-21.

S. Mrozek, Dewaluacje pieniądza w starożytności grecko-rzymskiej, Wrocław 1978.

Z. Żabiński, Problem siły nabywczej pieniądza w starożytności, "Eos" 66 (1978), z. 2, s.

309-329.

Bibliografia prac w języku polskim 651

NIEWOLNICTWO

I. Bieżuóska-Małowist, M. Małowist, Niewolnictwo, Warszawa 1986.
I. Bieżuńska-Małowist, Główne kierunki badań nad niewolnictwem starożytnym we współczesnej
historiografii, PH 59 (1968), s. 349-366.

I. Bieżuńska-Małowist, Niewolnictwo domowe i jego znaczenie dla społeczeństw antycznych,
"Antiquitas" 9 (1983), s. 3-8.
M. Grant, Gladiatorzy, wyd. II, Wrocław 1987-
R. Kamienik, Dominus coniux, "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 193-200.
R. Kamienik, Servi vultu inscripti. Piętnowanie niewolników w starożytności, "Folia Societatis
Scientiarum Lublinensis" 21 (1979), Hum. I, s. 75-80.
J. Kolendo, Specyficzne zastosowanie pracy niewolników i wyzwoleńców w Rzymie. Nomenclator
- "pamięć" swego pana lub patrona [w:] Świat antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka,
religia. Studia ofiarowane Izie Bieźuńskiej-Małowist w pięćdziesięciolecie pracy naukowej przez
Jej uczniów. Warszawa 1988, s. 117-140.

A. Krawczuk, Pisarze starożytni o pracy niewolników w kopalniach, Mean. 8 (1953), s. 249-262.
B. Łapicki, Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich. Studium historyczne na tle
bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych. Łódź 1955.
M. Staszków, W sprawie poglądów prawnych niewolników i proletariuszy rzymskich (uwagi na tle
pracy prof. B. Łapickiego), CPH 8 (1956), z. 2, s. 321-335.
A. Wiliński, Studia nad alienacji) niewolników w rzymskim prawie prywatnym. Sprzedaż niewol-
nika z zastrzeżeniem miejsca pobytu, CPH 24 (1972), z. l, s. l-34.
M. Żołnierczuk, Wykupienie się z niewoli w rzymskim prawie klasycznym, AUMCS Sect. G 23
(1976), s. 87-121.
G. Żurek, Servi sunt - immo homines, Mean. 22 (1967), s. 216-225.

PODRÓŻE. KOMUNIKACJA. DROGI

M. Cary, E.H. Warmington, Starożytni odkrywcy. Warszawa 1968.

L. Casson, Podróże w starożytności, Wrocław 1981.

S. Parnicki-Pudełko, Starożytne drogi i mosty. Warszawa 1970.

A. Rosset, Starożytne drogi i mosty. Warszawa 1970.

J. Wielowiejski, Na drogach i szlakach Rzymian, Warszawa 1984.

HISTORIA REGIONALNA

J.D. Amusin, Rękopisy znad Morza Martwego, Warszawa 1963.
E.W. Bovill, Złoty szlak Maurów, Warszawa 1966.
Ch. Danow, Trakowe, Warszawa 1987.
T. Kotula, Afryka Północna w starożytności, Wrocław 1972.
S. Moscati, Świat Fenicjan, Warszawa 1971.

B. Nadel, Penetracja Rzymu i wpływy rzymskie na północnym wybrzeżu Morza Czar-
nego, Mean. 24 (1969), s. 51-69, 116-124.

B. Nadel, Reges amid północnego Nadczarnomorza i ich stosunki prawno-polityczne z
Rzymem w ostatnim wieku republiki i pierwszych dwóch wiekach cesarstwa, "Eos", 51
(1961), s. 118-134.

Od Fanagorii do Apolonii. Z dziejów antycznych miast nad Morzem Czarnym, opr. M.
Nowicka, L. Press, Warszawa 1962.

652 Aneks

Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym. Przełożył, wstępem i komentarzem opa-
trzył W. Tyloch, Warszawa 1963.
G. Ricciotti, Dzieje Izraela, Warszawa 1956.
J. Strzelczyk, Odkrywanie Europy, Warszawa 1970.
T. Sulimirski, Sarmaci, Warszawa 1979.

W. Tyloch, Aspekty społeczne gminy z Qumran w świetle rękopisów znad Morza Mart-
wego i tekstów autorów starożytnych. Warszawa 1968.
M. Wheeler, Rzym poza granicami cesarstwa. Warszawa 1958.

IV. DZIEJE ITALII I RZYMU DO WYBUCHU WOJEN PUNICKICH (DO 264

ROKU P.N.E.)

i

H. Adamczyk, Kartagina a Rzym przed wojnami punickimi, Wrocław 1978.
B. Biliński, Problem pracy w starożytnym Rzymie, I, Czasy królewskie i wczesna repub-
lika (VIII-IV/III w. p.n.e.), Arch. 3 (1949), s. 45-111.
R. Bloch, Etruskowie, Warszawa 1967.

K.Chyliński, O powstaniu urzędu cenzorów [w:] Pamiętnik IVPowszechnego Zjazdu Historyków
w Poznaniu, t. I, Lwów 1925, s. 8.
W. Dobrowolski, Sztuka Etrusków, Warszawa 1971.
E. Gintowt, Etapy powstawania ustroju republikańskiego w starodawnym Rzymie. Zmiana cha-
rakteru rzymskiej tribus przypisywana Appiusowi Ciaudiusowi Caecusowi, Spr. Pozn. T.P.N.
1948, s. 56-65.

J. Heurgon, Rzym i świat śródziemnomorski do wojen punickich. Warszawa 1973.
J. Heurgon, Życie codzienne Etrusków, Warszawa 1966. '
E. Kalinka, Podanie o założeniu Rzymu, Przegl. Klas. 4 (1938), s. 221-233.
I. Kazik-Zawadzka, Aktualny stan badań nad językiem i pochodzeniem Etrusków, Mean.
11 (1956), s. 326-333.

R. Knapowski, Rachunki skarbowe Rzeczypospolitej rzymskiej w 293 r. p.n.e., Spr. Pozn. T.P.N.
1957, s. 272-274.

J. Korpanty, Z najnowszych badań nad początkami Rzymu, Mean. 24 (1969), s. 176-184.
T. Łoposzko, Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987.
M. Pallottino, Etruskowie, Warszawa 1968.

R. Pankiewicz, Wczesna ekonomika rzymska a początki systemu monetarnego, "Eos" 71 (1983),
z. 2, s. 257-264.

L. Rychlewska, Habent sua fata flbulae, Mean. 37 (1982), s. 251-264.
A. Sadurska, Najnowsze badania archeologiczne nad początkami Rzymu, Mean. 31 (1976), s.
404-424.

Z. Zmigryder-Konopka, Historia ustroju Rzeczypospolitej Rzymskiej (Sprawozdanie z litera-
tury), PH 4 (1929), s. 311-355.
E. Zwolski, Nowe źródła do dziejów wczesnej Etrurii, KH 75 (1968), z. l, s. 91-96.

V. ROZKWIT I UPADEK REPUBLIKI (LATA 264-31 P.N.E.)

H. Adamczyk, Kartagińska polityka w Hiszpanii w świetle świadectw Polibiusza, Liwiu-

sza i Appiana, "Antiquitas" 12 (1984), s. 3-20.

Bibliografia prac w języku polskim 653

T. Aleksandrowicz, Mennictwo Italików w okresie ich wojny przeciw Rzymowi w latach
90-88 p. n. e.. Prace Nauk. US, Historia i Współczesność 5 (1979), s. 44-64.
T. Aleksandrowicz, Organizacja i program państwa Italików, Mean. 33 (1978), s. 489-502.
R. Andrzejewski, Listy polecające do Cycerona w świetle antycznych zasad rekomenda-
cji, "Eos" 63 (1975) z. 2, s. 43-59.

I. Bieżuńska-Małowist, Kryzys klas rządzących w Rzymie u schyłku republiki i jego
wyraz w ideologii ówczesnych pisarzy, Mean. 8 (1953), s. 341-360.
I. Bieżuńska-Małowist, Poglądy Cycerona na zadania i obowiązki męża stanu, KH 1958,
z. 2, s. 353-366.

I. Bieżuńska-Małowist, Upadek republiki rzymskiej, Wiad. Hist. 5 (1952), s. 210-217.
L.T. Błaszczyk, Uwagi o znaczeniu terminu optimates, ZNUŁ, Seria l, 1965, z. 40, s.
3-17.

L.T. Błaszczyk, Ze studiów nad senatem rzymskim w okresie schyłku republiki. Łódź
1965.

B. Bolz, Majątek Cycerona, Mean. 16 (1961), s. 241-249.
B. Bolz, Niewolnicy w pismach Cycerona, Poznań 1963.
M. Brożek, Polityczne podłoże stanowiska Cycerona w procesach de repetundis, Mean. 19
(1964), s. 255-270.

M. Brożek, Problemy chwili a funkcja publicystyki rzymskiej na przełomie republiki i
pryncypatu, Mean. 8 (1953), s. 407-423.
G. Charles-Picard, Hannibal, Warszawa 1971.

G. i C. Charles-Picard, Życie codzienne w Kartaginie w czasach Hannibala, Warszawa
1962.

M.H. Crawford, Rzym a świat grecki. Zależności gospodarcze, PH 67 (1976), s. l-14.
G. Ferrero, Wielkość i upadek Rzymu, Poznań 1935.
Z. Gansiniec, Powstania niewolników rzymskich, Kraków 1966.
H.-Geremek, Spisek Brutusa, Mean. 10 (1955), s. 292-307, 371-384, 413-430.
M. Grzesiowski, Wojskowa kampania Cycerona w Cylicji jesienią 51 r. p.n.e., Mean. 15
(1960), s. 155-166.

M. Gumowski, Aprowizacja Rzymu w czasie I wojny punickiej, Mean. 3 (1948), s. 187-
207.

M. Gumowski, Operacje finansowe Rzymu w czasie II wojny punickiej, Kraków 1918.
M. Gumowski, Przełom religijny w Rzymie w czasie II wojny punickiej, Poznań 1927.
S. Hammer, Oktawian w roli triumwira, "Eos" 39 (1938), s. 61-91, 191-216.
J. Huk, Kilka uwag o roli M. Licyniusza Krassusa w I triummracie, ZNUGd., Historia
(1971), s. 5-23.

M. Jaczynowska, Cycero wobec Wyzysku prowincji, Mean. 8 (1953), s. 10-25.
M. Jaczynowska, Dochody arystokracji senatorskiej z prowincji rzymskich a jej zróż-
nicowanie spofeczno-ekonomiczne na schylku republiki, KH 67 (1960), z. 2, s. 297-
328.

M. Jaczynowska, Kult wodzów rzymskich w okresie republiki (III-I w. p.n.e.), "Balca-
nica Posnaniensia" 3 (1984), s. 157-165.

M. Jaczynowska, Przemiany religijne w okresie schyłku republiki rzymskiej [w:] Świat
antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka, religia. Studia ofiarowane Izie Bie-
żuńskiej- Małowist w pięćdziesięciolecie pracy naukowej przez Jej uczniów. Warszawa 1988,
s. 256-287.

M. Jaczynowska, Własność ziemska nobilów w okresie schyłku republiki rzymskiej, "Ro-
czniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych", 21 (1959), s. 9-49.
A. Jankowski, Poglądy prawne o daninach gruntowych (vectigalia agrorum) w epoce późno-
republikańskiej, "Antiquitas" 2 (1966), s. 99-130.

654 Aneks

A. Jankowski, Położenie prawne rolników osiedlonych na mocy ustawy agrarnej Tyberiu-
sza i Gajusza Grakchów, ZNUWr., Prawo 6 (1959), s. 15-30.
H. Jezierski, Proces Rabiriusza, Mean. 26 (1971), s. 485-497.
O. Jurewicz, Niewolnicy w komediach Plauta, Warszawa 1958.
Jurewicz, Plautus, Kato Starszy i społeczeństwo rzymskie, Mean. 11 (1956), s. 437-
458.

J. Justyński, Listy polityczne Cycerona. Mysi polityczna Cycerona w Świetle jego listów,
Warszawa 1970.

J. Justyński, Monarchizm i republikanizm myśli politycznej Marka Tulliusza Cycerona,
CPH 22 (1970), z. l, s. 1-19.

J. Justyński, Uniwersalizm polityczny w piśmiennictwie rzymskim I w. p.n.e., ZNUMK,
Prawo 11 (1972), s. 81-93.

J. Justyński, Zasady administracji prowincją rzymską w świetle doktryny Cycerona i
analizy listu-memoriału Ad. Ouintum fr. 1,1, ZNUMK, Prawo 8 (1968), s. 105-119.
M. Kaczmarkowski, Alea iacta est, Mean. 20 (1965), s. 145-148.
R. Kamienik, Alea iacta est, AUMCS, Sect. F 29 (1974), s. 21-31.
R. Kamienik, Gladiatorzy i igrzyska gladiatorskie w ostatnim wieku republiki rzymskiej,
Roczn. Lub. 23/24 (1981/82), s. 7-22.

R. Kamienik, Klęska obozu republikańskiego w wojnie 49-48 p.n.e. a odpowiedzialność
Pompejusza, AUMCS, Sect. F 18 (1963), s. 5-32.
R. Kamienik, Kwestia naczelnego dowództwa Pompejusza i ewakuacja Italii przez woj-
ska republikańskie w czasie wojny domowej 49 r. p.n.e., AUMCS, Sect. F 19 (1964), s.
57-85.

R. Kamienik, Libertus ingratus, "Antiquitas" 9 (1983), s. 63-82.
R. Kamienik, O cudowności i roli bogów w ruchach społecznych starożytności rzymskiej
(na przykładzie sycylijskich powstań niewolników w II w. p.n.e.), AUMCS, Sect. F.
38/39 (1983/84), s. 55-74.

R. Kamienik, Odwrót Spartakusa i fiasko przeprawy na Sycylię, AUMCS, Sect. F 15
(1960), s. 1-20.

R. Kamienik, Studia nad powstaniem Spartakusa, Lublin 1984.
R. Kamienik, Studia nad topografią powstania Spartakusa, AUMCS, Sect. F 28 (1973),
s. 95-124.

R. Kamienik, Ucieczka Labienusa. Przyczynek do wojny domowej Cezara z Pompeju-
szem, AUMCS, Sect. F. 32 (1977), s. 29-45.

R. Kamienik, W 2050 rocznicę powstania Spartakusa. Kilka zagadnień, AUMCS, Sect.
F 35/36 (1980/81), s. 31-51.

R. Kamienik, Wojna Cezara z Pompejuszem na Wschodzie, AUMCS, Sect. F 21 (1966),
s. 161-191.

R. Kamienik, Z najnowszych badań nad powstaniem Spartakusa, "Biuletyn Lubelskie-
go Towarzystwa Naukowego" 16 (1974), nr 2, s. 133-141.
R. Kamienik, Z zagadnień powstania Spartakusa, AUMCS, Sect. F 26 (1971), s. 1-31.
R. Knapowski, Rachunki skarbowe Rzeczypospolitej rzymskiej w latach 49-45 p.n.e.,
Spr. Pozn. T.P.N. 1960, s. 55-57.

R. Knapowski, Rachunki skarbowe Rzeczypospolitej rzymskiej w 168-167 r. p.n.e., Spr.
Pozn. T.P.N. 1959, s. 28-30.

J. Kolendo, W jaki sposób Spartakus stal się niewolnikiem, Mean. 33 (1978), s. 301-308.
E. Konik, Gajusz Juliusz Cezar na Bałkanach, "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s.
177-184.
E. Konik, G. Juliusz Cezar w historiografii, AUMCS, Sect. F 29 (1974), s. 33-41.

Bibliografia prac w języku polskim 655

E. Konik, Polityka Gajusza Juliusza Cezara wobec prowincji, "Antiquitas" 5 (1975), s.
33-47.

E. Konik, Przyczyny powstania Spartakusa w Italii, "Antiquitas" 9 (1983), s. 91-94.
E. Konik, Technika w Wojnie Galijskiej Cezara, "Antiquitas" 4 (1974), s. 27-50.
J. Korpanty, Przyczynek do problemu tzw. senatores pedarii, Mean. 34 (1979), s. 415-
418.

J. Korpanty, Rozwój politycznej roli jednostki w republice rzymskiej i jego odbicie w
literaturze, Wrocław 1971.

J. Korpanty, Rzeczpospolita potomków Romulusa. Ludzie, wydarzenia, idee. Warszawa
1979.

J. Korpanty, Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu republiki rzym-
skiej, Kraków 1976.

J. Korpanty, Z dziejów rzymskiej "pietas", Mean. 30 (1975), s. 7-18.
J. Korpanty, Z dziejów rzymskiej "virtus", "Znak" (1976), z. 6, s. 701-708.
J. Korpanty, Ze słownika politycznego republiki rzymskiej: "factio", Mean. 29 (1974), s.
368-372.

J.N. Korżyński, Stosunek niewolników do zagadnienia osobistej wolności (na podstawie
komedii rzymskiej), Mean. 13 (1958), s. 120-136.

T. Kotula, Mało znane powstanie Afrów i niewolników przeciw Kartaginie (Diod. XIV,
77), Mean. 21 (1968), s. 362-371.
T. Kotula, Masynissa, Warszawa 1976.

T. Kotula, Rzekoma reforma demokratyczna Hannibala w Kartaginie, "Eos" 57 (1967/
1968), s. 272-281.

E. Kowalska, Triumf - instytucja sakralna i polityczna \v Rzymie republikańskim, Mean.
41 (1986), s. 33-48, 71-84.

H. Kowalski, Organizacja przekupstw wyborczych w Rzymie w okresie schyłku repub-
liki, "Antiquitas" 9 (1983), s. 107-118.

H. Kowalski, Przemoc jako metoda walki wyborczej w Rzymie w okresie schyłku repub-
liki (78-50 r. p.n.e.), AUMCS, Set. F 38/39 (1983/1984), s. 75-92.
A. Krawczuk, "Agrarii" jako rzymskie stronnictwo polityczne, ZNUJ, Historia 6 (1961),
s. 33-41.

A. Krawczuk, Cycerona trzecia mowa de legę agraria i projekt ustawy L. Flawiusza z r.
60 p.n.e., "Eos" 50 (1959/1960), z. 2, s. 125-132.
A. Krawczuk, Data wygłoszenia i tło polityczne mowy Cycerona ,Pro Sextio Roscio
Amerino", "Eos" 47 (1954/1955), z. 2, s. 121-138.
A. Krawczuk, Herod, król Judei, wyd. III, Warszawa 1988.
A. Krawczuk, Gajusz Juliusz Cezar, wyd. II popr., Wrocław 1972.
A. Krawczuk, Geneza nadań obywatelstwa rzymskiego przez wodzów, ZNUJ, Historia 9
(1962), s. 5-17.

A. Krawczuk, Kleopatra, wyd. III, Wrocław 1972.
A. Krawczuk, Kolonizacja sullańska, Wrocław 1960.
A. Krawczuk, Miasta Etrurii wobec pierwszej wojny domowej w Rzymie, ZNUJ, Histo-
ria 5 (1961), s. 21-36.

A. Krawczuk, Prawo XII kolonii, ZNUJ, Historia 4 (1960), s. 5-16.
A. Krawczuk, Rzym i Jerozolima, wyd. III, Poznań 1987.
A. Krawczuk, Virtutis ergo. Nadania obywatelstwa rzymskiego przez wodzów republiki,
Kraków 1963.

T. Kucharczak, Starożytna Syria wobec ekspansji Rzymu (II-I w. p.n.e.), Mean. 31
(1976), s. 41-45.
K. Kumaniecki, Cyceron, człowiek-polityk-pisarz, Przegl. Hum. l (1957), z. l, s. 9-22.

656 Aneks

K. Kumaniecki, Cyceron i jego współcześni, wyd. II, Warszawa 1989.

K. Kumaniecki, Literatura rzymska. Okres cyceroński. Warszawa 1977.

K. Kumaniecki, Mowa Cycerona o orzeczeniu haruspików, PH 59 (1968), s. 445-459.

K. Kumaniecki, Mowa Cycerona pro P. Ouinctio, Mean. 27 (1972), s. 429-451.

K. Kumaniecki, Proces Ligariusza, PH 57 (1966), s. 327-345.

K. Kumaniecki, Zaginione mowy Cycerona w obronie G. Korneliusza, Mean. 26 (1971),

s. 298-329.

A. Kunisz, Armia powstańcza Spartakusa i jej wodzowie, Mean. 13 (1958), s. l-14,

63-70.

A. Kunisz, Druga wojna punicka'a przemiany w mennictwie rzymskim, PH 68 (1977), s.

205-229.

A. Kunisz, Mennictwo imperatorskie schyłkowego okresu republiki rzymskiej, "Antiqui-

tas" 13 (1987), s. 51-63. i

A. Kunisz, Pemowartosciowosć a kredytowy charakter pieniądza w państwie rzymskim,

Prace Nauk. UŚ, Historia i Współczesność 5 (1979), s. 7-43.

J. Kuranc, Korneliusz Scypion Afrykański Starszy w legendzie historycznej, Roczn.

Hum. 11 (1962), z. 3, s. 139-160.

J. Linderski, Państwo a kolegia. Ze studiów nad historią rzymskich stowarzyszeń u

schyłku republiki, Kraków 1961.

J. Linderski, Rzymskie zgromadzenia wyborcze od Sulli do Cezara, Wrocław 1966.

J. Linderski, Świadectwa Askoniusza o położeniu prawnym kolegiów u schyłku republiki,

"Eos" 50 (1959/60), z. 2, s. 133-141.

T. Łoposzko, Dwie koncepcje pojęcia "populus Romanus" w propagandzie politycznej lat

pięćdziesiątych I w. p.n.e., "Antiquitas" 9 (1983), s. 137-146.

T. Łoposzko, Głód w Rzymie w 57 r. p.n.e., Roczn. Lub. 10 (1967), s. 9-28.

T. Łoposzko, Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987.

T. Łoposzko, Kolegia rzymskie w latach 58-56 p.n.e., AUMCS, Sect. F 20 (1965), s.

21-43.

T. Łoposzko, Kto się kryje pod określeniem Cycerona "Calvus ex Nanneianis" (ad. Att.

I, 16, 5), "Eos" 60 (1972), z. l, s. 71-85.

T. Łoposzko, Kwestia mieszkaniowa w starożytnym Rzymie, Mean. 11 (1956), s. 309-325.

T. Łoposzko, Misja Publiusza Sextiusza w Galii w 58 r. p.n.e., AUMCS, Sect. F 29

(1974), s. 12-19.

T. Łoposzko, Nieznane projekty ustaw w Rzymie z 53 r. p.n.e., AUMCS, Sect. F 23/24

(1968/69), s. 27-46.

T. Łoposzko, Oddziały zbrojne Klodiusza 61-53, AUMCS, Sect. F 21 (1966), s. 129-159.

T. Łoposzko, Plebs rzymski na przełomie naszej ery (próba definicji), "Balcanica Posna-

niensia" 3 (1984), s. 145-156.

T. Łoposzko, Pozycja społeczna tribuni aerarii, AUMCS, Sect. F 18 (1963), s. 33-52.

T. Łoposzko, Rozdawnictwo prywatne w Rzymie starożytnym u schyłku republiki, Mean.

17 (1962), s. 207-214.

T. Łoposzko, Rzymskie warstwy średnie w przededniu naszej ery, "Antiquitas" 13 (1987),

s. 87-103.

T. Łoposzko, Średniozamożne warstwy społeczeństwa w dobie upadku republiki, AUMCS,

Sect. F 14 (1959), s. 53-99.

T. Łoposzko, Tajne intrygi polityczne Marka Krassusa w latach 61-56 p.n.e., AUMCS,

Sect. F 28 (1973), s. 125-151.

T. Łoposzko, Trybunat Publiusza Klodiusza w Świetle źródeł i historiografii. Warszawa

1974.

Bibliografia prac w j?zyku polskim 657

T. Łoposzko, Udział niewolników w ruchach społecznych w Rzymie w latach pięćdziesią-
tych p.n. e., Roczn. Lub. 14 (1971), s. 39-63.

T. Łoposzko, Zaburzenia plebsu miejskiego w Rzymie w latach pięćdziesiątych p.n.e.,
AUMCS, Sect. F 9 (1952), s. 85-128.

T. Łoposzko, Zapomniany przywódca plebejski z I w. p.n.e. (Sextus Clodius), Mean. 24
(1969), s. 166-175.

S. Łoś, Rzym na rozdrożu. Studium monograficzne o Katonie Starszym, Warszawa 1960.
M. Małecki, Galia i jej mieszkańcy w oczach Cezara, Wiad. Hist. 27 (1984), s. 99-108.
E. Mazurkiewicz, Marek Licyniusz Krassus wobec wygnania Cycerona, AUMCS, Sect.
F 31 (1976), s. 1-11.

A.W. Miszulin, Powstanie Spartakusa. Zarys populamo-naukowy, Warszawa 1952.
Z. Morawiecki, Propagandowe aspekty mennictwa 43 r. p.n.e. (Emisje Gajusza i Marka
Antoniusza), "Studia Archeologiczne" 3 (1982), s. 99-118.
L. Morawiecki, Propagandowe aspekty mennictwa rzymskiego 43/42 r. p.n.e. (na margi-
nesie pracy P. Walimanna: Miinzpropaganda in den Anfangen des Zweiten Triumvirats
43/42 v. Chr. Bochum 1977), Wiad. Num. 24 (1980), z. 4, s. 324-341.
S. Mrozek, Działalność administracyjno-gospodarcza Lucjusza Licyniusza Lukullusa na
Wschodzie, Mean. 23 (1968), s. 117-126.

S. Mrozek, Spofeczno-gospodarcze znaczenie wyzwoleńców u schyłku republiki i na
początku cesarstwa rzymskiego, "Roczniki Dziejów Gospodarczych i Społecznych" 37
(1976), s. 33-45.

A. Murawski, Akcjum 31 p.n.e.. Warszawa 1986.

W. Pająkowski, Pierwsza wojna Rzymian z litrami. Przyczyny, przebieg, skutki, Mean.
32 (1977), s. 29-39, 85-96.

W. Pająkowski, Zagadnienie udziału Skordysków w wojnie Rzymian z Dalmatami w
156/155 p.n.e., "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 127-136.
R. Pankiewicz, Od realnej do umownej wartości towarów. Z problematyki cen w okresie
Republiki Rzymskiej, Mean. 40 (1985), s. 3-8.

R. Pankiewicz, Relacje wartości złota i srebra w republikańskim systemie monetarnym
starożytnego Rzymu, ZNUGd., Historia 13 (1983), s. 19-44.
G. Pianko jest autorką serii artykułów opublikowanych w różnych tomach "Meandra"
pod wspólnym tytułem Korespondenci Cycerona - oto ich wykaz według stanowią-
cych podtytuły imion: Aulus Licyniusz Cecyna, 25 (1970), s. 444-453; Gajusz Antoniusz
Hybryda, 28 (1973), s. 143-145; Gajusz Azyniusz Pollion, 18 (1963) s. 151-157; Gajusz
Juliusz Cezar, 27 (1972), s. 471-486; Gajusz Kasjusz Longinus, 23 (1968), s. 203-210;

Dwaj Fadiusze, 28 (1973), s. 109-114; Kwintus Cecyliusz Metellus Celer. Kwintus Cecy-
liusz Metellus Nepos, 24 (1969), s. 498-506; Kwintus Tulliusz Cyceron, 24 (1969), s.
402-415; Lucjusz Lukcejusz, 24 (1969), s. 326-334; Lucjusz Munacjusz Plankus, 19
(1964), s. 446-451; Marek Celiusz Rufus, 17 (1962), s. 179-191; Marek Emiliusz Lepidus,

26 (1971), s. 32-42; Marek Juniusz Brutus, 23 (1968), s. 45-53; Marek Klaudiusz Marcel-
lus, 24 (1969), s. 14-20; Marek Tulliusz Tiro, 26 (1971), s. 498-503; Młodzi Cyceronowie,

27 (1972), s. 30-38; P. Korneliusz Lentulus Spinter ojciec i P. Korneliusz Lentulus Spinter

syn, 23 (1968), s. 513-521; Publiusz Watyniusz, 31 (1976), s. 94-103; Serwiusz Sulpicjusz

Rufus, 18 (1963), s. l6-25;Terencja, Tullia, 28 (1973), s. 24-27; Tytus Pomponiusz Attyk,

25 (1970), s. 173-182.

M. Plezia, O żołnierzach Juliusza Cezara, Mean. l (1946), s. 530-541.

M. Plezia, Wybór pism naukowych M. Tulliusza Cycerona, Wrocław 1954.

M. Popławski, Polityczna publicystyka w dobie Cezara i Augusta, Lublin 1935.

42 - Dzieje Rzymu t. II

658 Aneks

J. Prostko-Prostyński, Wypad oblężonych w .Wojnie galijskiej' Cezara, "Balcanica Po-

snaniensia" 3 (1984), s. 185-192.

N. Rogosz, Geneza wojny domowej lat 49-48 p.n.e. a jej ujecie w relacji Aulusa Hircju-
sza. Prace Nauk. US, Historia i Współczesność 6 (1982), s. 7-20.
N. Rogosz, Lex Tribun.icia de Caesare absente consule creando (52 r. p.n.e.), PH 76
(1985), s. 1-13.

N. Rogosz, Senat a konflikt Pompejusza z Cezarem, "Antiquitas" 13 (1987), s. 201-233.
J.S. Saj, Rola Cezara w dziele tworzenia "pierwszego triumwiratu", "Antiquitas" 12 (1984),
s. 35-45.

J. Sikorski, Karmy 216 p.n.e.. Warszawa 1984.
M. Smokowski, Cycero w Azji, "Eos" 49 (1957/58), z. 2, s. 111-125.
F. Sokotowski, Cezar i cezar, Mean. 2 (1947), s. 223-233.
J. Szulczyk, Pogłębienie kryzysu gospodarczo-politycznego w Rzymie w latach 70-tych I
w. p.n.e. (Wojna z Sertoriuszem. Powstanie Spartakusa), "Eos" 71 (1983), z. l, s. 73-83.
ł. Szulczyk, Problemy aprowizacji armii rzymskiej w czasie wojny z Sertoriuszem, "Anti-
quitas" 13 (1987), s. 235-247.

J. Szulczyk, Problemy aprowizacji armii rzymskiej w okresie podboju Galii Zaalpejskiej
przez G. Juliusza Cezara, "Ciassica Vratislaviensia" 11 (1987), s. 35-44.
J. Szulczyk, Wolni w przebraniu niewolników w Rzymie w latach wojen domowych w I w.
p.n.e., "Antiquitas" 9 (1983), s. 209-214.

E. Truszczyńska-Marciniak, Lucjusz Korneliusz Sulla a ekwici, ZNUGd., Historia 3
(1974), s. 5-17.

S.L. Utczenko, Kryzys i upadek republiki w starożytnym Rzymie, Warszawa 1973.
G. Walter, Cezar, Warszawa 1983.

J. Wikarjak, Cyceron w Asturze, Symb. Phil. Posn. l (1973), s. 47-63.
J. Wikarjak, Kampania przedwyborcza Cycerona w roku 65/64 p.n.e., Mean. 19 (1964), s.
241-254.

J. Wikarjak, Ostatni rok życia i działalności Cycerona, "Języki obce w szkole" 4 (1960),
s. 1-10.

J. Wikarjak, Ovatio, "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 33-45.
J. Wikarjak, Początki działalności Cycerona, Mean. 37 (1982), s. 235-249.
M. Wiśniowolski, Akcja władz rzymskich przeciwko czcicielom Bakchusa, Mean. 34 (1979),
s. 361-367.

J. Wolski, Imperium Parthicum. Przyczyny wzrostu i upadku, "Eos" 74 (1986), z. 2, s.
183-192.

J. Wolski, Rzym i państwo Panów w I w. p.n.e., KH 92 (1985), s. 221-233.
A. Wójcik, Przydomek Katona Starszego, "Eos" 59 (1971), z. 2, s. 309-323.
A. Wójcik, Społeczne podłoże legendy o antagonizmie między Katonem Starszym a Scy-
pionem, "Eos" 53 (1963), z. 2, s. 341-354.

A. Wójcik, Virtus Catonis. Legenda i autolegenda Katona Starszego, "Eos" 55 (1965), z.
2, s. 296-309.

K. Zakrzewski, Poprzednik Cezara - Lucjusz Korneliusz Cinna, PH 29 (1930/31), s.
64-75.

K. Zakrzewski, Rewolucja rzymska - jej przesłanki polityczne i gospodarcze, PH 35
(1936), s. 427-468.

T. Zawadzki, Społeczno-polityczne przemiany Rzymu i Świata śródziemnomorskiego w
ostatnim stuleciu republiki, Mean. 8 (1953), s. 393-406.
A. Ziółkowski, Sprawa Lokroi Epizephyrioi w 205/204 r. p.n.e., "Eos" 70 (1982), z. 2, s.
319-329.

Bibliografia prac w języku polskim 659

A. Ziólkowski, Urbs direpta. Los miasta zdobytego przez Rzymian w okresie wielkich
podbojów [w:] Świat antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka, religia. Studia
ofiarowane Izie Bieżuńskiej-Mafowist w pięćdziesięciolecie pracy naukowej przez Jej uczniów,
Warszawa 1988, s. 87-116.- - -

A. Ziółkowski, Wiarygodność liczb jeńców wojennych w dziele Liwiusza Ab urbe condita
ks. XXI-XLV, RH 48 (1982), s. 99-120.

A. Ziółkowski, Źródła dopływu niewolników do Italii w II w. p.n.e. Złupienie Epiru w III
wojnie macedońskiej, PH 72 (1981), s. 381-392.

M. Ziółkowski, Taktyka rzymska w wojnach z barbarzyńcami na przykładzie walk w
Brytanii i Germanii w I w. p.n.e., AUNC, Historia 10 (1975), s. 21-32.
Z. Zmigryder-Konopka, Dyktatura i Cezaryzm [w:] Pamiętnik VI Powszechnego Zjazdu
Historyków Polskich, Lwów 1935, s. 14.

Z. Zmigryder-Konopka, Historia ustroju Rzeczypospolitej Rzymskiej (Sprawozdanie z lite-
ratury), PH 4 (1929), s. 311-355.

Z. Zmigryder-Konopka, Oblicze prawne ekspansji rzymskiej [w:] Charisteria G. Przy-
chocki a discipulis oblata. Warszawa 1934, s. 335-356.
Z. Zmigryder-Konopka, Sertoriusz a Pompejusz na tle paktów z Mitrydatesem, Przegl.
Klas. 4 (1938), s. 389-417.

Z. Zmigryder-Konopka, Wystąpienie władzy rzymskiej przeciw Bachanaliom italskim, PH 29
(1930/1), s. 19-64.

Z. Zmigryder-Konopka, I. Bieżuńska, Marsyas italski. Auspicia i libertas w strukturze
państwowości rzymskiej, Przegl. Klas. 5 (1939), s. 585-603.
J. Żeber, Stanowisko prawne niewolników wyzwolonych warunkowo w prawie rzymskim
epoki republikańskiej, ZNUWr., Prawo 73, 1979, s. 105-121.

VI. CESARSTWO RZYMSKIE OD AUGUSTA DO KONSTANTYNA I WIELKIEGO
(LATA 31 P.N.E. - 337 N.E.)

J.D. Artymowski, Lekarze rzymscy wobec kultu Mitry, "Euhemer" 1981, nr 2, s. 31-39.

I. Bieżuńska-Małowist, Niewolnicy urodzeni w domu i charakter pracy niewolniczej w

Egipcie rzymskim, PH 50 (1959), s. 433-447.

I. Bieżuńska-Małowist, Poglądy nobilitas okresu Nerona i ich podłoże gospodarczo-spofeczne,

Warszawa 1952.

I. Bieżuńska-Małowist, Praca najemna niewolników w Egipcie grecko-rzymskim, Spr. Wydz.

Nauk Społ. PAN 8 (1965), z. 2, s. 24-31.

I. Bieżuńska-Małowist, Rozpowszechnianie się obywatelstwa rzymskiego i rola obywateli

rzymskich w Egipcie w okresie wczesnego cesarstwa, Mean. 29 (1974), s. 57-64.

I. Bieżuńska-Małowist, Wpływ podboju rzymskiego na życie Egiptu [w:] Pamiętnik VIII

Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie 1958, Warszawa 1960, Historia

Starożytna, s. 49-62.

I. Bieżuńska-Małowist, Zastosowanie pracy niewolniczej w Egipcie, PH 64 (1973), s.

221-241.

I. Bieżuńska-Małowist, Zbiegostwo niewolników w Egipcie grecko-rzymskim, Spr. Wydz.

Nauk Społ. PAN 10 (1967), z. 3, s. 40-50.

L.T. Błaszczyk, Liwiusz i August w świetle przedmowy do Dziejów Rzymu, ZNUŁ, Seria

l, 1958, z. 8, s. 27-36.

W. Bojarski, Prawne formy zapobiegania kryzysom w rolnictwie w okresie późnego cesarstwa

rzymskiego, Mean. 30 (1975), s. 76-87.

660 Aneks

W. Bojarski, Przymus zagospodarowania nieużytków (epibole) w cesarstwie rzymskim
według konstytucji z III-V w., ZNUMK, Prawo 10 (1971), s. 45-58.
J. Carcopino, Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa. Warszawa 1966.
L. Castiglione, Pompeje i Herkulanum, Warszawa 1986.
E. Ceran, Rzemieślnicy i kupcy w Antiochii i ich ranga społeczna, Wrocław 1969.
D.J. Crawford, Domeny cesarzy rzymskich w I-III -w., PH 66 (1975), s. 539-556.
S. Czarnowski, Herkules galijski, PH 5 (1925), s. 238-260.
H. Daniel-Rops, Życie codzienne w Palestynie w czasach Chrystusa, Poznań 1965.
Ch. Dawson, Formowanie się chrześcijaństwa. Warszawa 1965.
E. Dąbrowa, Ancyra (czynnik rozwoju miasta), "Eos" 62 (1974), z. 2, s. 323-337.
E. Dąbrowa, Mało znany aspekt polityki Rzymu wobec Bosporu w czasach panowania
Augusta, "Antiquitas" 9 (1983), s. 9-14.

E. Dąbrowa, Pozycja społeczna galackiej arystokracji i jej podstawy gospodarcze (I-III
w.), "Eos" 63 (1975), z. l, s. 129-147. '

E. Dąbrowa, Rozwój sieci drogowej w Azji Mniejszej w dobie wczesnego cesarstwa [w:]
Prowincje rzymskie, ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976, s. 9-28.
E. Dąbrowa, Yictoriae Senatus Romani. Senat a cesarze w latach 235-260 [w:] Problemy
schyłku świata antycznego. Prace Nauk. US, Historia i Współczesność 3, Katowice
1978, s. 28-49.

E. Dąbrowa, Wyższe warstwy społeczne w prowincji Azji w początkach pryncypatu,
ZNUJ, Historia 50 (1974), s. 31-44.

E. Dąbrowski, Nowy Testament na tle epoki: geografia, historia, kultura, t. l-2, Poznań
1968.

S. Dedio, Żydzi na dworach cesarzy rzymskich. Literatura Klas. 4 (1930), s. 141-162.
D. Dembińska-Siury, Seneki marzenie o idealnym władcy, St. Filoz. 1979, z. 10, s.
23-33.

P.M. Duval, Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego I-III w.. Warszawa
1967.

R. Etienne, Życie codzienne w Pompejach, Warszawa 1971.
H. Gajewska, Mosty i porty rzymskie na Dolnym Dunaju, Arch. 20 (1969), s. 204-215.
H. Gajewska, Z badań nad zagadnieniem dróg rzymskich łączących Dolną Mezję z Dacją,
KHKM 18 (1970), s. 27-35.

H. Geremek, Panegyreis - uroczystości publiczne w miastach egipskich III-IV w. [w:]
Świat antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka, religia. Studia ofiarowane Izie
Bieżuńskiej-Malowist w pięćdziesięciolecie pracy naukowej przez Jej uczniów. Warszawa
1988, s. 66-86.

H. Geremek, Z problemów dzierżawy ziemi państwowej w Egipcie rzymskim. Związki
dzierżawców z Fajum, PH 59 (1968), s. 363-379.
E. Gibbon, Zmierzch cesarstwa rzymskiego, t. I-II, Warszawa 1975.
J.J. Górny, Zagadnienie niewolnictwa w świetle pism Św. Hieronima, "Studia Warmiń-
skie" 11 (1974), s. 309-374.
M. Grant, Miasta Wezuwiusza, Warszawa 1986.
M. Grant, Neron, Warszawa 1980.
P. Grimal, Miasta rzymskie. Warszawa 1970.

P. Gruszka, Kommodian i jego poglądy społeczne, ZNUGd., Historia 13 (1983), s.
63-91.

P. Gruszka, Stan majątkowy Pliniusza Młodszego, "Antiquitas" 6 (1978), s. 35-52.
F. Gryglewicz, Niewolnicy w Nowym Testamencie, Lublin 1961.
Z. Haszczyc, Kryzys imperium rzymskiego a zmiany w położeniu zewnętrznym cesarstwa
w pierwszych dziesięcioleciach III w., Mean. 30 (1975), s. 203-210.

Bibliografia prac w języku polskim 661

Z. Haszczyc, Uwagi o sytuacji na peryferiach cesarstwa rzymskiego w okresie rządów
Antonina Piusa, Mean. 32 (1977), s. 413-421.

Z. Haszczyc, Wojny markomańskie a położenie zewnętrzne cesarstwa rzymskiego w dru-
giej połowie II stulecia, Mean. 31 (1976), s. ISl-200. .
Z. Haszczyc, Wyprawa przeciw Portom w latach 114-117 i zwrot w polityce zagranicznej
cesarstwa rzymskiego po objęciu władzy przez Hadriana, Mean. 30 (1975), s. 143-156.
J. Hatłas, Legaci legionu I Italskiego, "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 263-266.
J. Huk, Grzywny sepulkralne w świetle epitafiów z okresu cesarstwa rzymskiego, ZNUGd.,
Historia 7 (1978), s. 45-76.

M. Jaczynowska, Collegia iwenum. Rola historyczna i działalność organizacji młodzieży
w okresie wczesnego cesarstwa, Toruń 1964.

M. Jaczynowska, Kult Herkulesa jako główny element opozycji pogańskiej przeciw chrze-
ścijaństwu w III i IV w., "Antiquitas" 8 (1979), s. 149-154.
A. Jankowski, Uwagi o pomocnikach handlowych i agentach w Rzymie w epoce Pryncy-
patu, "Antiquitas" l (1963), s. 167-185.

W. Kaczanowicz, Propaganda rzymskiej polityki podbojów na monetach epoki Trojona,
Wiad. Num. 20 (1976), z. 3, s. 158-173.

W. Kaczanowicz, Uzurpacja Karauzjusza i Allektusa w Brytanii i Galii u schyłku III w.
n.e.. Katowice 1985.

R. Kamienik, Gladiatorzy w Galii rzymskiej w świetle inskrypcji i zabytków archeologi-
cznych, "Antiquitas" 3 (1970), s. 3-39.

R. Kamienik, Humanitas barbarzyńców i barbarzyństwo Rzymian, Roczn. Lub. 8 (1965),
s. 9-36.

R. Kamienik, Niektóre aspekty kryzysu władzy rzymskiej w Galii III w. n.e. [w:]
Pamiętnik X Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie, t. I, Warszawa 1968, s. 25-35.
R. Kamienik, Ucisk podatkowy i nadużycia ze strony administracji rzymskiej w ostatnich
wiekach cesarstwa, Roczn. Lub. 14 (1971), s. 9-38.
R. Kamienik, Zagadnienie pracy w literaturze chrześcijańskiej II-V w. [w:] Pamiętnik
XII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, cz. II, Katowice 1979, s. 40-47.
R. Kamienik, Zbiegostwo niewolników w okresie późnego cesarstwa rzymskiego i u jego
schyłku, Roczn. Lub. 18 (1975), s. 9-32.

R. Kamienik, Z zagadnień życia rodzinnego niewolników w Rzymie za cesarstwa, "Anti-
quitas" 5 (1975), s. 49-77.

J. Kolendo, Bellum Aethiopicum w planach Nerona, "Antiquitas" 9 (1983), s. 83-90.
J. Kolendo, Cyrki w rzymskiej Afryce, Arch. 25 (1974), s. 26-52.
J. Kolendo, Juppiter Depulsor. Geneza i charakter jego kultu [w:] Pamiętnik X Pow-
szechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie 1969, Warszawa 1971, t. III, s. 178-

191.

J. Kolendo, Kolonat w Afryce rzymskiej w I-II w. i jego geneza. Warszawa 1962.

J. Kolendo, Miasta i terytoria plemienne w prowincji Mezji Dolnej w okresie wczesnego

cesarstwa [w:] Prowincje rzymskie i ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976, s.

45-67.

J. Kolendo, Niewolnicy i wyzwoleńcy cesarscy w administracji Imperium rzymskiego,

KH 79 (1972), z. 2, s. 261-265.

J. Kolendo, Nieznana inskrypcja z kolekcji krzemienieckiej i problem fortyfikacji nad

Dolnym Dunajem za tetrarcha, PH 57 (1966), s. 558-579.

J. Kolendo, Rzymianin przebywający na terenie północnego barbaricum: Sallustius Fortu-

natus Costabius wychowany w kraju Kostoboków [w:] 1500-lecie upadku cesarstwa za-

chodniorzymskiego, Wrocław 1979, s. 43-52.

662________________ ____Aneks_____________________

J. Kolendo, Rzym i barbarzyńcy Europy Środkowej i Wschodniej, Mean. 42 (1987), s.
385-399.

J. Kolendo, Z problematyki rozwoju rolnictwa w Galii rzymskiej. Zastosowanie żniwiar-
ki, PH 51 (1960), s. 237-253.

J. Kolendo, T. Kotula, Z problematyki rozwoju miast w rzymskiej Afryce, PH 67
(1976), s. 169-179.

E. Konik, Markowania i Sarmatia niedoszłe prowincje rzymskie, "Eos" 50 (1959/1960),
z. 2, s. 143-162.

E. Konik, Tytulatura władców europejskiego barbaricum w świetle antycznych źródeł od
I w. p.n.e. do IV w. n.e., "Antiquitas" 13 (1987), s. 25-36.
J. Korpanty, Napis na tarczy Augusta i Ody Rzymskie Horacego, Mean. 30 (1975), s.
60-75.

T. Kotula, Afrykańska polityka Sewerów, "Ciassica Wratislaviensia" l (1961), s. 3-33.
T. Kotula, Dynastia Sewerów a urbanizacja Afryki, Municipium Thagastiensium [w:]
Pamiętnik X Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie, Warszawa 1968, s.
38-50.

T. Kotula, Legatio suscepta gratuita, Mean. 20 (1965), s. 226-237.
T. Kotula, L. Septymius Sewerus, Wrocław 1985.

T. Kotula, Mauretania mancipia negotiatur. Z problematyki niewolnictwa w okresie późne-
go cesarstwa rzymskiego, "Antiquitas" 13 (1987), s. 37-49.
T. Kotula, Populus in ciasses distributus w kuriach municypalnych epoki wczesnego ce-
sarstwa, "Eos" 60 (1972), z. l, s. 115-128.

T. Kotula, Rozwój terytorialny i organizacja latyfundiów w okresie wczesnego cesarstwa,
"Eos" 46 (1952/1953), z. 2, s. 113-139.
T. Kotula, Rzymskie Millenium, Mean. 16 (1961), s. 69-84.
T. Kotula, Septymiusz Sewerus, cesarz z Lepcis Magna, Wrocław 1987.
T. Kotula, Stosunki spofeczno-gospodarcze w afrykańskich saltus w I-II w. n.e., "Eos"
47 (1954/1955), z. 2, s. 139-174.

T. Kotula, Studia nad genezą municypalnych kurii w rzymskiej Afryce, "Antiquitas" 3
(1970), s. 87-132.

T. Kotula, U źródeł afrykańskiego separatyzmu w III w.. Warszawa 1961.
T. Kotula, Wielka i mała patria, "Antiquitas" 2 (1966), s. 13-52.
T. Kotula, Z badań nad romanizacją Afryki Północnej: problemy i metody (w związku z książką M.
Benabou, La resistance africaine a la romanisation), PH 67 (1976), s. 637-642.
T. Kotula, Z badań nad ustrojem municypalnym epoki późnego cesarstwa, PH 64 (1973), s.
445-468.

T. Kotula, Zgromadzenia prowincjonalne w rzymskich prowincjach okresu wczesnego ce-
sarstwa, PH 59 (1968), s. 501-506.

T. Kotula, Zgromadzenia prowincjonalne w rzymskiej Afryce w epoce późnego cesarstwa,
Wrocław 1965.

T. Kotula, Z historii walk plemion afrykańskich w okresie wczesnego cesarstwa, Mean.
11 (1956), s. 3-14, 138-151.

T. Kotula, Znaczenie afrykańskich "concilia" w epoce wczesnego cesarstwa, "Antiqui-
tas" l (1963), s. 69-132.

T. Kotula, Znaczenie prowincji afrykańskich w systemie imperium [w:] Prowincje rzym-
skie i ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976, s. 69-85.
T. Kotula, Z nowszych badań nad historią Afryki Północnej, Mean. 31 (1976), s. 376-386.
T. Kotula, A. Ładomirski, Rzym i jego sąsiedzi. Z zagadnień polityki wobec ludów
ościennych, Mean. 17 (1962), s. 95-112.
A. Krawczuk, Cesarz August, Wrocław 1964.

Bibliografia prac w języku polskim 663

A. Krawczuk, Cesarze rzymscy epoki Konstantyna Wielkiego i ich stosunek do spraw
kultury, ZNUJ, Historia 30 (1970), s. 49-57.
A. Krawczuk, Herod, król Judei, wyd. III, Warszawa 1988.
A. Krawczuk, Konstantyn Wielki, wyd. III, Warszawa 1987.
A. Krawczuk, Neron, wyd. IV, Warszawa 1984.
A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich: pryncypat, wyd. II, Warszawa 1987.
A. Krawczuk, Ród Konstantyna, wyd. II, Warszawa 1985.
A. Krawczuk, Rzym i Jerozolima, wyd. III, Poznań 1987.
A. Krawczuk, Tytus i Berenika. Ennoja, wyd. II, Poznań 1985.
J. Królikowski, U źródeł ideologii pryncypatu, "Eos" 45 (1951), z. 2, s. 91-110.
J. Królikowski, Wergiliusz jako wyraziciel idei augustowskiej, "Eos" 47 (1953), z. 2, s.
79-95.

A. Krzyżanowska, Ikonografia rodziny Sewerów na monetach rzymskich jako wyraz
sztuki rzymskiej na przełomie II i III w., "Rocznik Muzeum Narodowego" 2 (1957), s.
175-252.

A. Krzyżanowska, Kolonizacja rzymska greckich prowincji, "Biuletyn Numizmatyczny"
5 (1971), s. 85-89.

T. Kucharczak, Problem integracji Judei z imperium rzymskim w czasach Agryppy I,
Mean. 35 (1980), s. 45-57.

K. Kumaniecki, Cesarz August. Próba charakterystyki, "Scripta Minora" 1967, s. 128-
139,

C. Kunderewicz, Z dziejów biurokracji w ptolemejskim i rzymskim Egipcie, Mean. 11
(1956), s. 163-169.

A. Kunisz, Denar i antoninian. Z problematyki obiegu monetarnego w cesarstwie rzym-
skim w III w., "Studia Historyczne" 1973, z. 2, s. 171-194.
A. Kunisz, Geneza ustroju monetarnego Cesarstwa Rzymskiego, Katowice 1975.
A. Kunisz, Gospodarka pieniężna a gospodarka monetarna w epoce późnego cesarstwa
rzymskiego [w:] Problemy schyłku świata antycznego. Prace Nauk. US. Historia i Współ-
czesność 3 (1978), s. 69-92.

A. Kunisz, Historyk Klaudiusz Rufus a powstanie Klodiusza Macera w Afryce w 68 roku
n.e.. Prace Nauk. UŚ, Historia i Współczesność 6 (1982), s. 31-44.
A. Kunisz, Obieg monetarny w cesarstwie rzymskim w latach 214/215-238. Od reform
Karakalli do przywrócenia emisji antoniniana. Katowice 1971.
A. Kunisz, Pełnowartosciowosć a kredytowy charakter pieniądza w państwie rzymskim,
Prace Nauk. US, Historia i Współczesność 5 (1979), s. 7-43.
A. Kunisz, Pieniądz zastępczy i jego rola w ekonomice państwa rzymskiego w począt-
kach Cesarstwa (27 r. p.n.e.-68 r. n.e.). Katowice 1984.
A. Kunisz, Udział złotego pieniądza w cyrkulacji na terytorium Egiptu w I-III w. n.e.,
Wiad. Num. 27 (1983), z. 3/4, s. 121-165.

O. Lewiński, Germanik [w:] Charisteria G. Przychocki a discipulis oblata. Warszawa
1934, s. 75-91.

A. Lisiecki, Konstantyn Wielki, Poznań 1913.

A. Ładomirski, Komunikacja doliną Strymonu, "Balcanica Posnaniensia" l (1984), s.
225-234.

A. Ładomirski, Stosunki dacko-rzymskie w epoce wczesnego cesarstwa, "Antiquitas" l
(1963), s. 9-68.

A. Ładomirski, Sytuacja polityczno-społeczna ludności autochtonicznej w Dacji w cza-
sach panowania rzymskiego, "Antiquitas" 3 (1970), s. 151-186.
A. Ładomirski, Z dziejów rzymskiej polityki wobec ludów barbarzyńskich nad Dolnym
Dunajem, "Antiquitas" 4 (1974), s. 61-68.

664 Aneks

A. Łoś, Uwagi o gospodarce pompę jańskie j, "Antiquitas" 13 (1987), s. 105-136.
A. Łoś, Wolno urodzeni i wyzwoleńcy w Pompejach (Studium onomastyczne epitafiów),
"Antiquitas" 12 (1984), s. 47-87.

A. Łukaszewicz, Otoczenie Augusta i wielka własność ziemska w Egipcie, Meaa. 39
(1984), s. 23-31.

K. Majewski, Klienci Rzymu i ośrodki władzy "książąt plemiennych" w Europie środko-
wej w okresie cesarstwa w świetle źródeł archeologicznych, Arch. 13 (1962), s. 56-63.
K. Majewski, Kultura grecka w cesarstwie rzymskim, KH 66 (1959), z. 4, s. 1117-1144.
K. Majewski, Kultura rzymska w Bułgarii, Wrocław 1969.
E. Marciniak, Budowle administracyjne i gospodarcze prywatnych fundatorów w inskryp-
cjach italskich, ZNUGd., Historia 7 (1978), s. 33-43.
E. Marciniak, Italscy fundatorzy budowli oraz motywy ich działalności, ZNUGd., Histo-
ria 13 (1983), s. 45-61. i
E. Marciniak, Munificentia privata w budownictwie amfiteatrów italskich w l/U w. na
podstawie źródeł epigraficznych, "Eos" 64 (1976), z. 2, s. 257-268.
E. Marciniak, Samorządy miast italskich wobec kwestii budownictwa użyteczności publi-
cznej, "Eos" 73 (1985), z. 2, s. 313-329.

H. Markowski, O spisach ludności za czasów Cesarza Augusta, Kwart. Klas. 5 (1931), s.
13-20.

R.A. Markus, Chrześcijaństwo w świecie rzymskim. Warszawa 1978.
M. Mielczarek, Cesarskie monety aleksandryjskie I-III wieku w zbiorach Muzeum Archeolo-
gicznego i Etnograficznego w Łodzi, Pr. Mat. Muz. Archeol. Łódź, Ser. Numizm. 1985, nr 5,
s. 5-20.

L. Morawiecki, Ideologia pryncypatu a mennictwo Augusta, "Antiquitas" 13 (1987), s.
137-145.

S. Mrozek, Badania nad zagadnieniem cen w państwie rzymskim [w:] Pieniądz staro-
żytny. Materiały z konferencji w Inst. Hist. UŚ w Katowicach, listopad 1982, Warszawa
1984, s. 98-110.

S. Mrozek, Ceny we wschodnich i zachodnich prowincjach w okresie wczesnego cesar-
stwa [w:] Prowincje rzymskie i ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976, s.
105-116.

S. Mrozek, Ceny w kopalniach złota w Dacji w II w. n.e., "Antiquitas" 3 (1970), s.
187-202.

S. Mrozek, Płace, ceny zboża i wina na zachodzie cesarstwa rzymskiego w I i II w. n.e.,
"Roczniki Dziejów Gospodarczych i Społecznych" 26 (1967), s. 63-74.
S. Mrozek, Prywatne rozdawnictwa pieniędzy i żywności w miastach Italii w okresie wczes-
nego cesarstwa. Warszawa 1973.

S. Mrozek, Prywatne rozdawnictwo pieniędzy i żywności w miastach Italii w okresie ce-
sarstwa, ZNUGd., Historia 7 (1978), s. 77-89.

S. Mrozek, Przyczynek do zagadnienia kryzysu finansowego w cesarstwie rzymskim w
III w., PH 59 (1968), s. 470-480.

S. Mrozek, Rozdawnictwa prywatne w municypiach italskich w okresie wczesnego cesar-
stwa, Mean. 25 (1970), s. 15-31.

S. Mrozek, Siła nabywcza denarów i złota w Edykcie Dioklecjana [w:] 1500-lecie upadku
cesarstwa zachodniorzymskiego, Wrocław 1979, s. 87-94.
S. Mrozek, Siła robocza w kopalniach rzymskich w okresie pryncypatu, Mean. 20 (1965),
s. 171-182.

S. Mrozek, Stosunki społeczne w rzymskich kopalniach złota w Dacji w II w. n.e., Toruń
1966.

Bibliografia prac w języku polskim 665

, L. Mrozewicz, Legio I Italica i legio XX Yaleria victrix: związki wzajemne, "Eos" 74

(1986), z. 2, s. 303-308.

L. Mrozewicz, Res municipalis w Mezji Dolnej [w:] 1500-lecie upadku cesarstwa zachód-

niorzymskiego, Wrocław 1979, s. 139-148.
' L. Mrozewicz, Romanizacja Mezji Dolnej - zarys problemu, "Balcanica Posnaniensia"

l (1984), s. 109-124.
> L. Mrozewicz, Rozwój ustroju municypalnego a postępy romanizacji w Mezji Dolnej,

Poznań 1982.

L. Mrozewicz, Strategiczne przestanki utworzenia rzymskiej prowincji Mezji Dolnej,

Mean. 30 (1975), s. 281-291.

L. Mrozewicz, Ze studiów nad rolą canabae w procesie urbanizowania terenów pograni-
' cza reńsko-dunajskiego w okresie Wczesnego Cesarstwa, "Balcanica Posnaniensia" 3

(1984), s. 285-298.

M. Musielak, Trajan jako uosobienie ideału obywatela i władcy w świetle propagandy

swoich czasów, "Eos" 67 (1979), z. l, s. 119-130.

W. Muszyński, Ludi scaenici w igrzyskach wiekowych za Augusta i Septymiusza Sewera,

"Antiquitas" 13 (1987), s. 147-162.
' K. Nawotka, Zgromadzenia prowincjonalne w rzymskich prowincjach naddunajskich,

.Antiquitas" 13 (1987), s. 163-200.

V. Neri, Manufaktury państwowe i wytwórczość prywatna w późnej starożytności, PH 70

(1979), s. 1-13.
i W. Osuchowski, Constitutio Antoniniana. Przyczyny wydania edyktu Karakalli z 212 r.

w świetle współczesnych źródeł historyczno-prawnych. Roczn. Teol.-Kanon. 10 (1963), z.

4, s. 65-82.

L. Owczarek, Miejsce Mezji w ramach imperium rzymskiego w I w. n.e., ZNWSP Opole,
; Historia 10 (1972), s. 5-15.

� M. Owczarzak, Marek Aureliusz i chrześcijanie, Mean. 39 (1984), s. 335-348.

i W. Pająkowski, Gmina wiejska w Ligurii w okresie cesarstwa (w I-II w. n.e.), RH 25
(1959), s. 209-274.

R. Pankiewicz, Książka a pieniądz. Z dziejów spoteczno-ekonomicznych książki w okre-
sie cesarstwa rzymskiego, Mean. 42 (1987), s. 99-108.
Ch. Parain, Marek Aureliusz, Warszawa 1961.

v L. Piotrowicz, Cesarz August, Kraków 1937.

L. Piotrowicz, Cesarz Klaudiusz w świetle nowych źródeł i badań, KH 57 (1949), s.
119-125.

;; L. Piotrowicz, Finanse cesarstwa rzymskiego we wczesnym jego okresie [w:] Pamiętnik
IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu, Lwów 1925, s. 11.
L. Piotrowicz, Położenie ludności rolniczej w okresie cesarstwa rzymskiego [w:] Pamięt-
nik VI Zjazdu Historyków Polskich w Wilnie, Lwów 1935, s. 474-480.
L. Piotrowicz, Stanowisko nomarchów w administracji Egiptu w okresie grecko-rzymskim,
Poznań 1922.
X. de Planhol, Krajobraz wsi gallo-rzymskiej. Stan badań i perspektywy badań, KHKM

l 24 (1976), s. 398-407.

j M. Popławski, Polityczna publicystyka w dobie Cezara i Augusta, Lublin 1935.

�J Problemy schyłku świata antycznego, red. A. Kunisz, Prace Nauk. US, Historia i
'� Współczesność 3, Katowice 1978.

S Prowincje rzymskie i ich znaczenie w ramach imperium, red. M. Jaczynowska i J. Wol-
'!, ski. Prace XI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich. Toruń, wrzesień 1974 r., t. IV,
l Wrocław 1976.

J. Rejmer, Aleksandria za czasów Orygenesa, Mean. 41 (1986), s. 443-458.

666 Aneks

A. Sadurska, Palmyra, narzeczona pustyni. Dzieje i sztuka. Warszawa 1968.

A. Sadurska, Sztuka i polityka w okresie Cesarstwa Rzymskiego, Roczn. UW 19 (1979), s.

23-31.

M. Salamon, Polityka osiedlania plemion barbarzyńskich w prowincjach rzymskich za cesarza

Probusa, Prace Nauk. US, Historia i Współczesność 2 (1976), s. 95-103.

T. Sarnowski, Początki legionowego budownictwa w Novae i wojny dackie Domicjana i

Trajana, "Balcanica Posnaniensia" l (1984), s. 143-170.

M.J. Siergiejenko, Pompeje, Warszawa 1965.

M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w.. Warszawa 1979.

T. Sinko, Czy Kleopatra "gotowała pogrzeb Rzymowi", Mean. 3 (1948), s. 477-492.

S. Skała, Problem niewolnictwa w listach Pliniusza Młodszego, Mean. 25 (1970), s. 315- 362;

26 (1971), s. 123-135.

S. Skowronek, Mennictwo aleksandryjskie w okresie cesarstwa rzymskiego, Kraków 1982.

J. Starczuk, Majątek i willa Horatiusa na tle epoki. Kwart. Klas. 8 (1934), s. 165-166;

Przegl. Klas. 2 (1936), s. 413-444.

W. Strzelecki, Aluzje polityczne w niektórych tragediach Seneki, "Eos" 47 (1954/1955), z. 2, s.
97-108.

W. Suder, Klasyfikacja wieku ludności w imperium rzymskim, KH 84 (1977), s. 585-592.
W. Suder, Potrzeba i możliwość badania trwania życia jako wskaźnika postępu społecznego w
dziejach starożytnych, "Antiquitas" 4 (1974), s. 139-162.
R. Syme, Dux, "Twórczość" 1965, z. 2, s. 55-78.
H. Szelest, Historia Rzymu w utworach Owidiusza, Mean. 12 (1957), s. 337-352.
H. Sztajerman, Społeczeństwo zachodniorzymskie w III w.. Warszawa 1960.
J. Szulczyk, Igrzyska gladiatorskie w Pompejach, "Antiquitas" 11 (1984), s. 89-94.
J. Szulczyk, Niewolnicy i wyzwoleńcy w testamencie tzw. bogatego Lingona, Dazumiusza i
innych, "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 201-206.
P. Szymczak, Początki i rozwój rzymskiej służby bezpieczeństwa, AUWr., Prawo 106 (1985),
s. 3-16.

J. Srutwa, Majątek kościelny i jego funkcja społeczna w Afryce łacińskiej II-V wieku, Roczn.
Teol.-Kanon. 28 (1981), z. 4, s. 5-28.

J. Srutwa, Praca w starożytnym chrześcijaństwie afrykańskim, Lublin 1983.
A. Swiderkówna, Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów. Warszawa 1983.
J. Tondel, Instytucja "Augustales" w prowincjach naddunajskich w okresie wczesnego
cesarstwa, Mean. 37 (1982), s. 107-118. �
J. Tondel, Prywatne kolegia Augustales w prowincjach naddunajskich, "Eos" 72 (1984), z. l, s.
143-155.

J. Tondel, Udział Augustales w munificentia privata regionu naddunajskiego, "Eos" 73 (1985),
z. 2, s. 301-312.

J. Trynkowski, Demograficzne następstwa podboju Dacji przez Rzym [w:] Prowincje rzymskie
i ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976, s. 135-146.
J. Trynkowski, Jordanesa lista władców, PH 59 (1968), s. 438-446.
J. Trynkowski, Umowy o pracę przy wydobywaniu złota w rzymskiej Dacji [w:] Świat
antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka, religia. Studia ofiarowane Izie Bieżuńskiej-
-Małowist w pięćdziesięciolecie pracy naukowej przez Jej uczniów. Warszawa 1988, s.
170-179.

J. Trynkowski, Yarenii z Sarmizegetuzy (z dziejów kolonizacji italskiej w rzymskiej Dacji), PH
56 (1965), s. 369-387.

J. Trynkowski, Zagrożenie zewnętrzne Dacji za Antonina Piusa [w:] Pamiętnik X Powszech-
nego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie 1969, Warszawa 1971, t. III, s. 126-
167.

Bibliografia prac w języku polskim 667

1500-lecie upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Materiały Ogólnopolskiego Sympoz-
jum Naukowego w Karpaczu. 8-9 grudnia 1976, red. E. Konik, "Antiquitas" 8, Wrocław

1979.

J. Wielowiejski, Badania nad drogami w rzymskich prowincjach naddunajskich w ostat-
nim dziesięcioleciu (1962-1972), KHKM 22 (1974), s. 243-253.
J. Wielowiejski, Główny szlak bursztynowy w czasach cesarstwa rzymskiego, Wrocław

1980.

J. Wielowiejski, Kontakty Noricum i Pannami z ludami północnymi, Wrocław 1970.
J. Wielowiejski, Zarys dziejów badań nad głównym szlakiem bursztynowym w czasach
cesarstwa rzymskiego, Arch. 30 (1979), s. 129-147.
J. Wikarjak, Ovatio, "Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 33-45.
A. Wiliński, Inskrypcja z Heba. Uwagi o nowym źródle do historii rzymskiego prawa
wyborczego, CPH 5 (1953), s. 11-38.

A. Wiliński, Ustawy Konstantyna Cod. Th. 9, 12 de emendatione servorum na tle history-
cznego rozwoju iuris vitae ac necis pana niewolników, Roczn. Teol.-Kanon. 19 (1963), z.
4, s. 177-195.

L. Winniczuk, Pliniusz Młodszy w świetle swoich listów i mów. Warszawa 1987.
E. Wipszycka, Formy produkcji rzemieślniczej w Egipcie grecko-rzymskim, PH 60
(1969), s. 523-536.

E. Wipszycka, Polityka państwa rzymskiego wobec rzemiosła tkackiego, PH 54 (1963),
s. 1-19.

E. Witecka, Klaudiusz Terentianus - rzymski legionista i weteran w Egipcie, Mean. 30
(1975), s. 193-202.

M. Wojciechowska, Dyplomy wojskowe jako źródło historyczne do badań nad nadawa-
niem obywatelstwa rzymskiego w okresie cesarstwa, Mean. 32 (1977), s. 261-268.
M. Wojciechowska, Nadawanie obywatelstwa rzymskiego mieszkańcom Afryki. Przy-
kład Lepcis Magna [w:] Świat antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka, religia.
Studia ofiarowane Izie Bieźuńskiej-Małowist w pięćdziesięciolecie pracy naukowej przez
Jej uczniów. Warszawa 1988, s. 117-140.

M. Wojciechowska, Praefecti urbis feriarum latinarum causa w okresie cesarstwa, PH
73 (1982), s. 1-22.

M. Wojciechowska, Zasady zwalniania ze służby i nadawania obywatelstwa rzymskiego
żołnierzom wojsk rzymskich, Mean. 33 (1978), s. 25-32.
J. Wolski, Imperium Parthicum. Przyczyny wzrostu i upadku, "Eos" 74 (1986), z. 2, s.
183-192.

J. Wolski, Rola Tracji w okresie Wczesnego Cesarstwa, "Balcanica Posnaniensia" l
(1984), s. 103-108.

J. Wolski, Rzym i ludy azjatyckie pogranicza imperium [w:] Pamiętnik VIII Powszech-
nego Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie 1958, Warszawa 1960, Historia staro-
żytna, s. 63-76.

J. Zabłocka, Podstawy gospodarcze anatolijskiej arystokracji w świetle inskrypcji funda-
cyjnych okresu wczesnego cesarstwa, Poznań 1968.
J. Zabłocka, Wartości poznawcze inskrypcji fundacyjnych, ZNUAM, Historia 6 (1969),
s. 3-22.

J. Zając, Aquileia. Status administracyjny antycznego miasta (II w. p.n.e.-III w. n.e.),
"Balcanica Posnaniensia" 3 (1984), s. 207-215.

J. Zając, Arystokracja municypalna rzymskiej prowincji Noricum w okresie wczesnego
cesarstwa [w:] Prowincje rzymskie i ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976, s.
147-159.

668 Aneks

J. Zając, Możliwości epigrąficznych badań struktury społeczeństwa Noricum, Arch. 24
(1973), s. 94-99.

K. Zakrzewski, Samorząd miast Achai rzymskiej. Arkadia. Messenia, Lakonia, Lwów
1925.

T. Zawadzki, Rzym w krajach naddunajskich [w:] Pamiętnik VIII Powszechnego Zjazdu
Historyków Polskich w Krakowie 1958, Warszawa 1960, Historia starożytna, s. 77-85.
T. Zawadzki, Z dziejów rzymskiego szlaku handlowego do Indii, ZNUAM, Historia 7
(1967), s. 85-105.

T. Zawadzki, Życie na wsi w Azji Mniejszej za czasów cesarstwa rzymskiego, Mean. 3
(1948), s. 36-45.

A. Ziółkowski, Wizja Konstantyna. Reinterpretacja, "Vox Patrum" 4 (1983), s. 200-215.
M. Ziółkowski, Garnizon rzymskiej Brytanii jako przykład armii prowincjonalnej w
okresie wczesnego cesarstwa rzymskiego (I-II WJ n.e.), AUNC, Historia 21 (1986), s.
5-31.

M. Ziółkowski, Kult cesarski w religii wojsk rzymskich w Brytanii (I-III w. n.e.), "Bal-
canica Posnaniensia" 3 (1984), s. 167-176.

Z. Zmigryder-Konopka, Bój w Lesie Teutoburskim, "Przegląd Współczesny" 15 (1936),
s. 48-66, 108-132.

Znaczenie wojen markomańskich dla państwa rzymskiego i północnego Barbaricum (refe-
raty i komunikaty ogólnokrajowej konferencji, 16.10.1980, Warszawa), red. J. Wielo-
wiejski, Warszawa 1982.

B. Zwolski, Z problematyki upadku ustroju niewolniczego w cesarstwie rzymskim (naj-
nowsze dyskusje historyków radzieckich), ZNUŁ, Seria l (1956), z. 3, s. 39-72.
E. Zwolski, Akcenty propagandowe w poezji augustowskiej, Roczn. Hum. 14 (1966), z.
3, s. 49-71.

E. Zwolski, Helena matka Konstantyna w świetle historii, ZNKUL 5 (1962), z. 2, s.
53-76.

E. Zwolski, Poncjusz Piłat, "przyjaciel Cezara" Tyberiusza, ZNKUL 23 (1980), nr 4, s.
41-49.

D. Żakowa, Gospodarka państwowa w Rzymie za panowania pierwszych cesarzy Augu-
sta i Tyberiusza, Mean. 6 (1951), s. 190-196.

G. Żurek, Echa polityki wewnętrznej Oktawiana w elegiach Propercjusza, Mean. 22 (1967), s. 14-28.