Nr 1 2 111
WIADOMOÅšCI LEKARSKIE 2005, LVIII, 1 2
Jerzy Widuchowski, Wojciech Widuchowski, Marek Paściak
ARTROSKOPIA STAWU KOLANOWEGO 
 HISTORIA I TERAy
NIEJSZOŚĆ
Z Oddziału II i Ośrodka Chirurgii Kolana i Artroskopii Szpitala Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich
Opierając się na danych z piśmiennictwa oraz doświadczeniach własnych przedstawiono w pracy początki i rozwój artroskopii stawu
kolanowego na świecie i w Polsce, zwracając uwagę na wyraz
ną ich etapowość. Wskazano miejsce, jakie obecnie zajmuje artroskopia
w diagnostyce i leczeniu obrażeń urazowych oraz schorzeń stawu kolanowego. [Wiad Lek 2005; 58(1 2): 111 115]
SÅ‚owa kluczowe: artroskopia, staw kolanowy.
W ostatnim 25-leciu, dzięki wielu pracom doświad- próbach endoskopii ludzkiego stawu kolanowego i ja-
czalnym i klinicznym, dość dobrze poznano anatomię ko pierwszy użył łacińskiego określenia arthroscopia
i biomechanikę stawu kolanowego oraz patologie w jego genu [13]. Referat Severina opublikowało kilka czaso-
obrÄ™bie. Do diagnostyki i leczenia wprowadzono w tym pism, m.in.  Zentralblatt für Chirurgie [14]. W latach
czasie wiele nowych metod, m.in. artroskopiÄ™, tomo- 1925 1939 w wielu krajach prowadzono badania nad
grafię komputerową, tomografię rezonansu magnetycz- stosowaniem artroskopii oraz starano się udoskonalać
nego, ultrasonografię i nowe techniki operacyjne, które instrumentarium, w tym głównie przyrządy optyczne
w bardzo dużym stopniu zmieniły stosowaną dotąd takty- (Burman, Finkelstein, Mayer, Geits, Wilcke, Sommer,
kę postępowania leczniczego. Niewątpliwie największe Vaulpel, Kreuscher) [4,5,15,16].
znaczenie miało wprowadzenie w latach 70. artroskopii, Właściwy rozwój artroskopii rozpoczął się po II woj-
czyli endoskopowego oglądania wnętrza stawu. Metoda nie światowej, głównie dzięki  szkole japońskiej pro-
ta rozszerzona póz
niej o różne techniki operacyjne, mimo wadzonej przez Watanabe, ucznia Takagi [17]. Skon-
stosunkowo krótkiej historii, została zaakceptowana struował on własny artroskop nr 21 i jego ulepszone
przez chirurgów na całym świecie. Zrewolucjonizowała wersje oraz pierwszy wykonał operację artroskopową
postępowanie chirurgiczne w obrażeniach i schorzeniach [18]. W póz
niejszych latach zaczęto stosować artro-
stawu kolanowego, powodując radykalną zmianę zarów- skop Watanabe 22 i 24 oraz używać światłowodów
przenoszących oświetlenie ze z
ródeł tzw. zimnego
no schematu diagnostycznego, jak i metod właściwego
światła. Na kontynencie amerykańskim silny ośrodek
leczenia [1,2,3,4,5,6,7,8,9].
naukowo-szkoleniowy stworzył w Toronto Jackson po
Początki i rozwój artroskopii na świecie
przyjez
dzie z Japonii [5]. Kolejny, bardziej dynamiczny,
Początki artroskopii sięgają pierwszego dwudziesto-
okres rozwoju artroskopii na świecie nastąpił w latach
lecia XX wieku i zwiÄ…zane sÄ… z rozwojem endoskopii,
1970 1980, a szczególnie pod koniec tego okresu.
oglądaniem wnętrza jam człowieka. W 1979 r. Nitze
Konstruowane wówczas coraz doskonalsze rodzaje
za pomocÄ… przyrzÄ…du zwanego cystoskopem pierwszy
artroskopów, nowe rozwiązania techniczne układu za-
zajrzał do pęcherza moczowego. Kilka lat póz
niej
silania i systemu optycznego, pozwoliły na stopniową
Mikulicz wprowadził przyrząd optyczny do żołądka
miniaturyzację sprzętu oraz lepszy wgląd do stawu.
[1,10,11]. Badanie wnętrza stawu kolanowego przepro-
W Ameryce Północnej wspomniany wcześniej Jackson
wadzili Japończyk Takagi w 1918 r., Szwajcar Bircher
oraz O Connor i Johnson zorganizowali nowe ośrodki
w 1920 r.  pierwszy za pomocą dość prymitywnego jak
artroskopowe. Podobne powstały w Europie  w Anglii
na owe czasy zmodyfikowanego cystoskopu (na zwło-
(Dandy), Szwecji (Eriksson, Gillquist), Szwajcarii (Mor-
kach), drugi z zastosowaniem laparoskopu Jacobaeusa
scher, Henche, Kieser) [1,2,3,4,5].
(przyżyciowo). Bircher w 1921 r. opublikował własne
Do praktyki chirurgicznej stopniowo wprowadzano
wyniki zastosowania metody, którą nazwał arthroen- nowe terminy i określenia: lecznicza artroskopia (the-
doscopy [12]. Pierwszeństwo w wykonaniu artroskopii
rapeutic arthroscopy), artroskopowe leczenie (arthro-
stawu kolanowego  co udowodnili w 2000 r. Kieser scopic therapy, arhroscopic treatment), wyodrębniając
i Seydl w czasopiśmie  Arthroskopie  należy jednak do odnoszącą się do badania stawu artroskopię diagno-
Duńczyka Severina Nordentofta, który na 41. Kongresie styczną (badanie artroskopowe, badanie endoskopowe,
Niemieckiego Towarzystwa Chirurgicznego w referacie artroskopowa diagnostyka, ang. diagnostic artroscopy)
o endoskopii zamkniętych jam ciała za pomocą własnego oraz związaną z procedurami chirurgicznymi artrosko-
przyrządu zwanego  trokarendoskop doniósł o udanych pię operacyjną (artroskopia chirurgiczna, artroskopowa
112 J. Widuchowski i wsp.
Nr 1 2
chirurgia, artroskopowa operacja, ang. operative arth- dami opartymi na wieloletnim, własnym doświadczeniu.
roscopy). Sceptycy podkreślali, że artroskopia to zaglądanie do
Lata 80. XX wieku to okres burzliwego rozwoju ar- stawu przez  dziurkÄ™ od klucza zamiast przez  otwarte
troskopii i artroskopowych technik operacyjnych. Było drzwi [4,5]. Z czasem jednak okazało się, że nowa me-
to możliwe dzięki udoskonaleniu systemów optycznych, toda daje o wiele większe niż najbardziej nawet rozległa
wprowadzeniu toru wizyjnego opartego na systemie artrotomia możliwości oceny wnętrza stawu, pozwalając
wideo, coraz doskonalszego instrumentarium i tech- również na coraz więcej procedur chirurgicznych w ob-
nologicznie zaawansowanego sprzętu. Rozwinęła się
rębie stawu kolanowego [1,4,6,11,20,25,31]. Rosnąca,
artroskopia operacyjna, początkowo polegająca na usu- szczególnie od lat 80., nie tylko wśród lekarzy, ale rów-
waniu uszkodzonych różnych struktur śródstawowych,
nież w społeczeństwie, popularność artroskopii wiązała
a póz
niej na ich rekonstrukcji. Stosowano ją najczęściej
siÄ™ z rozwojem i popularyzacjÄ… sportu wyczynowego
w patologii łąkotek, chrząstki stawowej, więzadeł krzy-
i rekreacyjnego wśród ludzi aktywnych zawodowo
żowych czy błony maziowej. Artroskopię zaczęto rów-
oraz ściśle z tym faktem związanym występowaniem
nież z powodzeniem stosować w diagnostyce i leczeniu
coraz większej liczby obrażeń stawu kolanowego [2,8].
schorzeń innych stawów. Publikowano coraz więcej prac
Zaistniało zapotrzebowanie na procedury charaktery-
z zakresu stosowania artroskopii. Powstały pierwsze
zujące się szybką, dokładną oraz pełną diagnozą i, co
międzynarodowe i krajowe towarzystwa naukowe sku-
najważniejsze, mało inwazyjnym leczeniem, z krótkim
piające specjalistów chirurgii kolana i artroskopii.
okresem wyłączenia z aktywności zawodowej i spor-
W latach 90. zdecydowanie przeważa stosowanie
towej. Artroskopia spełniała wymienione oczekiwania
artroskopii operacyjnej. Wprowadzane sÄ… nowe tech-
w znacznie większym stopniu niż dotychczas stosowane
niki oraz doskonalszy sprzęt i instrumentarium, które
metody lecznicze.
pozwalajÄ… na wykonywanie wielu procedur operacyj-
Rozwój artroskopii przyczynił się do rewolucyj-
nych w obrębie stawu kolanowego pod kontrolą lub
nych zmian w całej chirurgii kolana. Najistotniejszą
z użyciem artroskopu bez otwierania stawu (artrotomii).
konsekwencjÄ… stosowania artroskopii diagnostycznej
Z coraz większym powodzeniem wprowadza się urzą-
było najpierw zmniejszenie liczby, a następnie prawie
dzenia wykorzystujÄ…ce energiÄ™ elektrycznÄ…, laserowÄ…
całkowite usunięcie tzw. artrotomii zwiadowczej ze
lub radiofrequency [5,19,20,21,22,23,24]. ArtroskopiÄ™
schematu diagnostycznego. Wprowadzenie nowego
zaczęto stosować w przypadkach problematycznych po
instrumentarium i sprzętu oraz nowych chirurgicznych
wcześniejszych operacjach stawu kolanowego, tzw. ar-
technik artroskopowych spowodowało, że coraz więcej
troskopie rewizyjne, np. po alloplastykach całkowitych,
zabiegów operacyjnych w obrębie kolana zaczęto wyko-
operacjach więzadeł krzyżowych i chrząstek stawowych.
nywać metodą zamkniętą, bez tradycyjnego otwierania
Coraz śmielej artroskopię stosuje się już w schorzeniach
stawu, czyli artrotomii [6,9,29,32].
zewnątrzstawowych (np. torbiele dołu podkolanowego,
Artroskopia w Polsce (ważniejsze dane)
zapalenia kaletek) [16]. W tym okresie dzięki artroskopii
szybko rozwijajÄ… siÄ™ nowe techniki operacyjne chirurgii
Zainteresowanie artroskopiÄ… w naszym kraju datuje
kolana wykorzystujące nowy, precyzyjny sprzęt i instru- się od około połowy lat 70. W 1974 r. rozpoczęto wy-
mentarium (narzędzia elektrochirurgiczne, laserowe itp.)
konywanie artroskopii stawu kolanowego w Klinice
w uszkodzeniach i schorzeniach Å‚Ä…kotek (nowe techniki
Ortopedycznej w Warszawie, wyniki pierwszych 22
i sposoby szycia Å‚Ä…kotek, przeszczepy, protezy, substy- artroskopii przedstawili KuÅ› i Salamon w 1976 r. [32].
tuty), chrząstki stawowej (plastyki mozaikowe, trans- Pod koniec lat 70. rozpoczęto wykonywać artroskopie
pozycje chrzęstnokostne itp.) i więzadeł krzyżowych
w Klinice Ortopedycznej w Gdańsku (Mazurkiewicz),
(plastyki i rekonstrukcje), w świeżych i przewlekłych
w 1983 r. w Szpitalu Kolejowym w Puszczykowie (Trza-
niestabilnościach rzepki (zwichnięcia) oraz w złama- ska) oraz w Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej
niach dostawowych [5,6,20,25,26,27,28,29]. Artrosko- w Piekarach ÅšlÄ…skich (Widuchowski).
pię stosuje się już z dużym powodzeniem u dzieci i u
Rozwój artroskopii w Polsce, podobnie jak na świe-
dorastającej młodzieży [1,5,6,9,30].
cie, wiązał się z popularyzacją aktywności sportowej
W początkowym etapie artroskopia z trudnością
i jej ujemnymi skutkami (obrażenia sportowe stawu
i pewnymi oporami torowała sobie drogę wśród procedur
kolanowego) oraz z zapotrzebowaniem na ich właściwe
chirurgicznych w traumatologii i ortopedii. Wielu chi- i skuteczne leczenie chirurgiczne. Leczeniem obrażeń
rurgów ze znanych ośrodków akademickich i medycz- stawu kolanowego zajmowało się w tym okresie wie-
nych podchodziło do tej metody leczenia sceptycznie.
le polskich ośrodków. Doświadczenia z tego zakresu
Niewątpliwie przyczyną tego stanu był fakt, że wielu
prezentowano na sympozjach i zebraniach naukowych.
z nich znakomicie opanowało rozpoznawanie uszkodzeń
W 1981 r. w ramach Polskiego Towarzystwa Orto-
i schorzeń kolana na podstawie obowiązującego w tym
pedycznego i Traumatologicznego powołano Sekcję
czasie schematu diagnostycznego, posługując się meto- Chirurgii Kolana. W organizowanych corocznie przez
Nr 1 2 Artroskopia 113
Sekcję sympozjach nt. obrażeń sportowych stawu 2,5 tys., w Estonii 2 tys., na A
otwie 800. W Polsce licz-
kolanowego (Suwałki, Cedzyna k. Kielc, Zakopane, ba ta szacowana jest na 15 20 tys. (Górecki, Trzaska).
Puszczykowo, Warszawa, Katowice) artroskopia zaj- Zdaniem wielu autorów, artroskopia stała się ostatnio
mowała bardzo ważną pozycję wśród tematów wygła- na świecie najpopularniejszą procedurą chirurgiczną,
szanych prac. Szczególnie znaczące było III sympozjum wykonywaną nawet w małych szpitalach [7,9,29,33].
w 1981 r., którego gośćmi byli m.in.: Eriksson, Hen- W rozpoznawaniu i terapii uszkodzeń urazowych
che oraz Kieser  znakomici europejscy artroskopiści. i schorzeń stawu kolanowego artroskopia zajmuje szcze-
W 1984 r. odbył się w Berlinie Zachodnim założycielski gólnie ważną pozycję [1,2,5,6,8,26,29]. W praktyce
I Kongres European Society of Knee Surgery and Arth- chirurgicznej bardzo trudno rozgraniczyć artroskopię
roscopy (ESKSA). Uczestniczyli w nim Kuś, Górecki, diagnostyczną i leczniczą (operacyjną), gdyż każdą
Salamon oraz Trzaska. Liczna grupa lekarzy z Polski artroskopowÄ… procedurÄ™ chirurgicznÄ… poprzedza ocena
rzeczywistego stanu anatomicznych struktur śródstawo-
brała też udział w kolejnych, organizowanych co 2 lata,
wych kolana. Ze względu na trafność rozpoznawania
kongresach ESKSA. Wielu przedstawiało swoje prace
uszkodzeń i schorzeń śródstawowych (96 100%) artro-
w ramach sesji naukowych. Członkiem zarządu ESKSA
skopia uznawana jest za złoty standard w diagnostyce
od prawie 8 lat jest A. Górecki. Sekcja Chirurgii Kolana
[5,6,9,20,34], pozwalający wytyczyć dokładny plan dal-
wydaje czasopismo naukowe  Kolano (od 1987 r.),
organizuje również kursy szkoleniowe z zakresu ar- szego postępowania. O ile w przeszłości najistotniejszą
konsekwencjÄ… stosowania artroskopii diagnostycznej
troskopii (Warszawa, Puszczykowo, Gdańsk, Otwock,
w schorzeniach i uszkodzeniach stawu kolanowego było
Piekary Śląskie). Od połowy lat 80. coraz więcej szpitali
najpierw zmniejszenie liczby, a następnie prawie całko-
w Polsce otrzymywało sprzęt artroskopowy i zdobywało
wite usunięcie tzw. artrotomii zwiadowczej ze schematu
coraz większe doświadczenie w tej dziedzinie. W 1995 r.
diagnostycznego, o tyle obecnie  ze względu na wpro-
z inicjatywy konsultanta krajowego ds. ortopedii oraz
wadzanie w coraz większym zakresie nieinwazyjnych
prezesa Sekcji Chirurgii Kolana powołano ośrodki
metod diagnostycznych (MRI, USG, TK)  zmniejsza
kształcenia w chirurgii kolana i artroskopii: Wielkopolski
siÄ™ liczba tzw. niepotrzebnych (unnecessary) artroskopii
Ośrodek Chirurgii Kolana i Artroskopii w Puszczyko-
diagnostycznych [34,35,36,37,38]. Artroskopia ściśle
wie (Trzaska) i Regionalny Ośrodek Chirurgii Kolana
diagnostyczna zarezerwowana jest dla przypadków
i Artroskopi w Piekarach ÅšlÄ…skich (Widuchowski).
problematycznych, których nie można zdiagnozować
W chwili obecnej wiele ośrodków medycznych w Polsce
innymi metodami. Jest również rozstrzygającą metodą
stosuje artroskopiÄ™ rutynowo w diagnostyce i leczeniu
diagnostyczną w ostrych obrażeniach stawu kolanowego
obrażeń i schorzeń stawu kolanowego, czego dowodem
u ludzi aktywnych fizycznie oraz u sportowców wyczy-
są liczne artykuły w piśmiennictwie krajowym i zagra-
nowych, a także w przypadkach przewlekłych z niejasny-
nicznym, publikacje książkowe, a także czynny udział
mi dolegliwościami. Może być też stosowana u chorych
lekarzy z tych ośrodków w kongresach oraz sympozjach
z dolegliwościami po wcześniejszych operacjach (artro-
krajowych i zagranicznych.
skopie rewizyjne, second look) lub jako reartroskopia,
Artroskopia  teraz
niejszość
czyli kolejna artroskopia w obrębie tego samego stawu.
W 1991 r. znakomity angielski specjalista w chirurgii
Szczególną jednak pozycję zajmuje w ostrych obraże-
kolana i artroskopista Dandy [26] zauważył:  piętnaście
niach urazowych stawu kolanowego (krwiak, wysięk,
lat temu artroskopia była prawie nieznana, mało kto
ostre ograniczenie ruchomości itp.) [2,8,20,28,39],
o niej słyszał, a dzisiaj w wielu krajach jest najczęściej
w których badanie kliniczne lub inne badania dodatkowe
wykonywaną operacją ortopedyczną i jej popularność
nie zapewniają 100% rozpoznania rodzaju występującej
ciągle wzrasta . Z perspektywy czasu można stwierdzić,
patologii. Artroskopia (acute arthroscopy) jest wówczas
że popularność artroskopii przyczyniła się do zapo- rozstrzygającą metodą diagnostyczną, pozwalającą okre-
czÄ…tkowania nowej ery w chirurgii kolana. Obecnie na
ślić rozmiar uszkodzeń śródstawowych i stwarzającą
świecie wykonuje się ponad 1,5 mln artroskopii rocznie.
możliwości zastosowania jednoczasowo artroskopowej
W USA ponad 14 tysięcy chirurgów wykonuje rocznie
lub innej procedury chirurgicznej. Dotyczy to również
300 tys. artroskopii, ponad 1/3 wszystkich procedur or- Å‚Ä…kotek i chrzÄ…stki stawowej [5,9,26].
topedycznych jest wykonywana artroskopowo [29]. Brak W wielu specjalistycznych ośrodkach chirurgii kola-
dokładnych i oficjalnie publikowanych danych odnośnie na na świecie aż 90% wszystkich procedur operacyjnych
do liczby artroskopii w Europie. Według Krudwiga [33], w obrębie stawu kolanowego wykonywanych jest z po-
w Niemczech w latach 1995 1996 było ich około 400 mocą lub pod kontrolą artroskopii [6,9]. Określa się je
tys. Z danych przedstawionych na Międzynarodowym jako artroskopowe procedury chirurgiczne (arthroscopic
Kursie ESKSA w Budapeszcie (2 4.11.2001) wynika, że surgical procedures). Należą do nich artroskopie opera-
rocznie w Rosji przeprowadza siÄ™ 20 25 tys. artroskopii, cyjne (operative arthroscopy, arthroscopic operation),
na Węgrzech 10 tys., w Słowenii 3,5 tys., w Rumunii np. meniscectomia lub szycie łąkotki, usunięcie ciała
114 J. Widuchowski i wsp.
Nr 1 2
wolnego, szycie więzadeł krzyżowych, opracowanie bezpośrednie skontrolowanie jamy stawowej, ocenę
ognisk chondromalacji lub uszkodzeń chrząstki sta- rozległości i stopnia zaawansowania schorzeń i uszko-
wowej, boczne uwolnienie rzepki, synowektomia itp., dzeń różnych struktur śródstawowych. Zasadniczą po
a także operacje chirurgiczne z asystą lub z pomocą artro- diagnozie zaletą jej stosowania w chirurgii kolana jest
skopii (arthroscopically-assisted surgery, arthroscopic możliwość jednoczasowego, definitywnego leczenia
assistance surgery), w których stosuje się ją w pewnych chirurgicznego (artroskopia operacyjna). Nowe techniki
fazach właściwego zabiegu operacyjnego, np. rekon- artroskopii operacyjnej stały się alternatywą dla wielu
strukcja więzadeł krzyżowych (wykonanie kanałów dotychczasowych metod operacyjnych uwzględnia-
kostnych, wprowadzenie i ustabilizowanie przeszczepu), jÄ…cych otwarcie stawu kolanowego, czyli artrotomiÄ™.
repozycja i zespalanie złamań dostawowych, w tym Korzyści stosowania artroskopii w uszkodzeniach
również rzepki, operacje świeżych lub nawracających i schorzeniach stawu kolanowego są oczywiste: małe
zwichnięć rzepki, operacje torbieli dołu podkolanowego, cięcia skórne, krótki pobyt w szpitalu, mała liczba
itp. Zdaniem wielu chirurgów, prawie wszystkie operacje powikłań, krótszy okres rehabilitacji, a tym samym
w obrębie stawu kolanowego, nawet na drodze szerokiej szybszy powrót chorego do aktywności zawodowej
artrotomii (poza alloplastyką), można wykonać artrosko- czy sportowej [2,3,6,7,11,20,31].
powo lub z pomocÄ… artroskopii. Mimo wprowadzania w coraz szerszym zakresie
W ortopedii, a szczególnie w chirurgii kolana, innych metod diagnostyki obrazowej, artroskopia ma
artroskopia jest uznaną złożoną metodą diagnostycz- znaczącą przewagę nad innymi metodami stosowany-
no-operacyjną [9,29,33]. Dzięki wysokiej czułości mi w kompleksowym leczeniu uszkodzeń i schorzeń
diagnostycznej ułatwia rozpoznawanie i bardzo często w obrębie stawu kolanowego i jest obecnie najczęściej
decyduje o wyborze sposobu leczenia. Pozwala na wykonywanÄ… procedurÄ… w ortopedii.
Piśmiennictwo
[1] Aigner R, Gillquist J. Arthroscopy of the knee. Georg Thieme Verlag. Stuttgart 1991. [2] DeHaven KE, Collins HR. Diagnosis of internal derangement
of the knee: the role of arthroscopy. J Bone Joint Surg Am 1975; 57: 802 809. [3] Glinz W. Diagnostische Arthroskopie und arthroskopische Operationen.
Erfarungen bei 500 Kniearthroskopien. Helv Chir Acta 1979; 46: 25 32. [4] Henche HR, Holder J. Die Arthroskopie des Kniegeleks. Springer Verlag, Berlin
1988. [5] Kuś WM. Artroskopia kolana. Wyd. Akapit. Kraków 1997. [6] Mazurkiewicz S. Współczesne możliwości rozpoznawania i leczenia obrażeń stawu
kolanowego. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1992; 57(supl. 2): 3 6. [7] Tasto JP. Arthroscopy of the knee 2000 and beyond: a look to the future. 1st Congress of
Asia Pacific Knee Society, Tokyo, Japan, 18 20.02.2000, abstr. p. 123. [8] Widuchowski J. Kolano  urazy i obrażenia sportowe. Wyd. G-Kwadrat. Katowice
1997. [9] Witoński D. Artroskopia  przeszłość, teraz
niejszość, przyszłość. Ortop Traumatol Rehab 2001; 3: 133 134. [10] Casscells SW. Arthroscopy of the
knee joint. J Bone Joint Surg Am 1971; 53: 287 295.
[11] Jackson RW. Current concepts review: arthroscopic surgery. J Bone Joint Surg Am 1983; 65: 416 424. [12] Bircher E. Die Arthroendoskopie. Zentralbl
Chir 1921; 48: 1460 1461. [13] Kieser C, Seydl G. Severin Nordentoft und die Prioritat fur die Arthroskopie. Arthroskopie 2000; 3: 197 199. [14] Nordentoft S.
Uber Endoskopie geschlossener Kavitaten mittels Trokarendoskops. Zentralbl Chir 1912; 39: 95 97. [15] Burman MS, Finkelstein H, Mayer L. Arthroscopy of
the knee joint. J Bone Joint Surg 1934; 16: 255 259. [16] Johnson LL, Van Dyk GE, Johnson CA, Bays BM. The popliteal bursa (Baker s cyst): an arthroscopic
perspective and epidemiology. Arthroscopy 1997; 13: 66 72. [17] Takagi K. The arthroscope. J Jpn Orthop Assoc 1939; 14: 359 361. [18] Watanabe M, Takeda S. The
number 21 arthroscope. J Jpn Orthop Assoc 1960; 34: 1041 1043. [19] Bert JM. Use of an electrocautery loop probe for arthroscopic meniscectomy: a five-
year experience with results, indications and complications. Arthroscopy 1992; 8: 148 156. [20] Górecki A. (Red.): Uszkodzenia stawu kolanowego. PZWL.
Warszawa 1997.
[21] Kaplan L, Uribe JW, Sasken H. The acute effects of radiofrequency energy in articular cartilage: an in vitro study. Arthroscopy 2000; 16: 2 5. [22] Kramer J,
Rosenthal A. Electrosurgery in artrhroscopy. Arthroscopy 1992; 8: 1125 1129. [23] Lu Y, Hayashi K, Hecht P, Fanton GS, Thabit G. The effect of monoplar
radiofrequncy energy on partial-thickness defects of articular cartilage. Arthroscopy 2000; 16: 527 536. [24] Lübbers C. Holmium: YAG-laser-assisted knee
arthroscopy versus conventional methods for treatment of the knee. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 1997; 5: 168 175. [25] Beaufils P, Handelberg F. Ar-
throscopic assistance in the treatment of fractures. Congress ISAKOS, Montreux, Switzerland 14 18.05.2001, abstr. p. 3.61 3.64. [26] Dandy D. The arthroscopic
anatomy of symptomatic meniscal lesions. J Bone Joint Surg Am 1990; 72: 628 633. [27] Doral MN, Atay OA, Leblebicioglu G, Tetik O. Arthroscopic fixation
of the fractures of the intercondylar eminence via tranquadricipal tendinous portal. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2001; 9: 346 349. [28] Rothenberg
MH, Graf BK. Evaluation of acute knee injuries. Postgrad Med 1993; 93: 75 82. [29] Rutkow IM. Surgical operations in the United States. Then (1983) and now
(1994). Arch Surg 1997; 132: 983 990. [30] Hope PG. Arthroscopy in children. J R Soc Med 1991; 84: 29 31.
[31] McGinty JB, Johnson LL, Jackson RW, McBryde AM, Goodfellow JW. Current concepts review. Use and abuses of arthroscopy: a symposium. J Bone Joint
Surg Am 1992; 74: 1563 1577. [32] KuÅ› WM, Salamon Z. Artroskopia stawu kolanowego. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1976; 41: 569 573. [33] Krudwig WK.
Situation der Arthroskopie in Deutschland. Arthroskopie 2000; 13: 191 193. [34] Lützner J, Schmidt H. Vergleich der Diagnosesicherheit von Magnetresonanz-
tomo-graphie und klinischer Untersuchung bei Kniegelenkverletzungen. Artroskopie 2000; 13: 60 65. [35] Carmichael IW, MacLeod AM, Travlos J. MRI can
prevent unnecessary arthroscopy. J Bone Joint Surg Br 1997; 79: 624 625. [36] Kruczyński J, Ziemiański A, Wierusz-Kozłowska M, Trzeciak T, Borkowski W.
Korelacja obrazu klinicznego, MR i artroskopii w uszkodzeniach chrzÄ…stki stawowej stawu kolanowego. Pol Przegl Radiol 2000; 65: 11 144. [37] TramÅ› M.
Kliniczna weryfikacja wyników badań rezonansu magnetycznego w uszkodzeniach stawu kolanowego. Praca doktorska. Akademia Medyczna. Warszawa 2000.
[38] Vervest T, Frima AJ, Kartus J. MRI and arthroscopy in acute knee injuries. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 1997; 5: 203. [39] Trzaska T. Krwiak
stawu kolanowego. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1992; 57(supl. 2): 6 8.
Adres autorów: Jerzy Widuchowski, Oddział II i Ośrodek Chirurgii Kolana i Artroskopii, Szpital Chirurgii Urazowej, ul. Bytomska 62, 41-940 Piekary Śląskie,
tel. [phone]
Nr 1 2 Artroskopia 115
J. Widuchowski, W. Widuchowski, M. Paściak
ARTHROSCOPY OF THE KNEE JOINT  HISTORY AND PRESENT STATE
Summary
This study presents, based on the literature, data and own experience, the history, the development and current trends of the knee joint
arthroscopy.
Key words: arthroscopy, knee joint.
KOMUNIKAT
W dniach 1 2 kwietnia 2005 roku
odbędzie się w Krakowie
I OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA SZKOLENIOWO-NAUKOWA
 Antiallergica 2005
Program naukowy:
" Sesja alergologiczna" Sesja pulmonologiczna" Sesja dermatologiczna"
" Sesja laryngologiczno-okulistyczna"
W ramach konferencji odbędą się sesje plakatowe i warsztaty. Prace z sesji plakatowych
zostaną wydrukowane w  Postępach Dermatologii i Alergologii .
Uczestnicy konferencji uzyskajÄ… punkty edukacyjne.
Biuro Organizacyjne:
Agora
ul. Żurawia 10-12/31, 60-860 Poznań
tel./fax [phone], tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
www.agora-konferencje.pl
PrzewodniczÄ…cy Komitetu Organizacyjnego
Prof. Andrzej Steciwko
(Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej)