TWORZENIE I PODZIAA
WYNIKU
FINANSOWEGO
1. Wynik finansowy jako element sprawozdawczości finansowej
1.1 Pojęcie wyniku finansowego.
Wynik finansowy podobnie jak większość funkcjonujących w naukach
ekonomicznych terminów, jest różnie definiowany i rozumiany przez ekonomistów
i instytucje zajmujące się finansami, rachunkowością i analizą ekonomiczno-finansową
przedsiębiorstw. Różnice terminologiczne znajdują swój wyraz bądz
w definicjach
podawanych przez poszczególnych autorów, bądz
przy interpretacji treści i formy wyniku
finansowego. Różnorodność określeń wyniku finansowego wynika z odmiennego
traktowania przez podmioty niektórych jego aspektów. Dodatkowo treść tego terminu
ulega modyfikacji wraz z ewolucją systemu finansowego. Samo pojęcie wyniku
finansowego spotykamy w literaturze ekonomicznej w roli synonimu dotyczącego:
�� sytuacji finansowej przedsiębiorstwa,
�� akumulacji finansowej,
�� zysku lub straty,
�� wielkości traktowanych jako różne rodzaje wyniku finansowego.
A oto kilka przykładów różnorodności interpretacji treści i formy wyniku finansowego, a
w szczególności:
�� terminu zaczerpniętego z pracy Elżbiety Burzymowej, wg.której wynik
finansowy stanowi różnice między sumą dochodów ze sprzedaży, a sumą
kosztów własnych tej sprzedaży, skorygowanej o pozycje regulujące
rentowność oraz straty i zyski nadzwyczajne,
wg
�� definicji zaczerpniętej z książki "Finanse" której wynik finansowy każdej
jednostki gospodarczej określa różnicę pomiędzy przychodami pieniężnymi
z całokształtu działalności a kosztami poniesionymi na tę działalność.
W terminologii finansowej różnica ta jest nazywana akumulacją pieniężną.
�� pojęcia zapożyczonego z publikacji Marii Sierpińskiej i Tomasza Jachny,
zgodnie z którą wynik finansowy stanowi różnicę między przychodem
ze sprzedaży, a kosztami własnymi produkcji i sprzedaży, pomniejszoną
o podatek dochodowy i skorygowana odpowiednio o saldo strat i zysków
nadzwyczajnych,
�� określenia zaczerpniętego z książki  Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie"
, wg której wynik finansowy w wielkościach bezwzględnych jako zysk lub
strata z jego całej działalności jest sumą algebraiczną wyników zwyczajnych i
wyników nadzwyczajnych z działań
celowo podejmowanych przez przedsiębiorstwo ;
w wielkościach względnych wynik finansowy stanowi relację jego kwoty
bezwzględnej do obrotu, tj. przychodów ze sprzedaży lub kosztów
ich uzyskania, lub zaangażowania zasobów majątkowych, kapitałowych
czy osobowych,
�� terminu zaczerpniętego z książki "Księgi rachunkowe w małych firmach",
zgodnie z którą wynik finansowy stanowi wyrażony w pieniądzu rezultat
działalności gospodarczej w pewnym okresie czasu (miesiącu, roku
obrachunkowym),
�� określenia zapożyczonego z pracy Marianny Borkowskiej i Mariana Pałki, wg
której wynik finansowy stanowi różnicę pomiędzy :
�� osiągniętymi przychodami z działalności ,
�� należnymi dotacjami ,
�� zyskami nadzwyczajnymi,
a
�� poniesionymi kosztami uzyskania przychodów,
�� podatkami i innymi obciążeniami zmniejszającymi przychody,
�� stratami nadzwyczajnymi,
�� podatkami i innymi obowiązkowymi zmniejszeniami zysku,
�� pojęcia zaczerpniętego z pracy pod redakcją Ryszarda Borowieckiego, zgodnie
z którą wynik finansowy stanowi różnicę między przychodami z działalności
gospodarczej ( sprzedaż wyrobów, robót, towarów i materiałów), dzierżawy i
najmu składników majątku, sprzedaży rzeczy i praw majątkowych oraz innych
z
ródeł ( dotacje , subwencje itp.), a kosztami ich uzyskania skorygowaną o
saldo strat i zysków nadzwyczajnych i pomniejszoną o podatek obrotowy,
�� określenia zaczerpniętego z ustawy o rachunkowości w jednostkach innych niż
banki i ubezpieczyciele na wykazywany w księgach rachunkowych wynik
finansowy netto (zysk/strata)składają się :
�� wynik działalności operacyjnej (w tym na operacjach finansowych),
�� wynik na operacjach nadzwyczajnych,
�� obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego
od osób prawnych lub osób fizycznych i płatności z nim zrównanych na
podstawie odrębnych przepisów,
�� terminu zapożyczonego z książki " Zasady rachunkowości ", według której
wynik finansowy to finansowy rezultat działalności gospodarczej
przedsiębiorstwa, odzwierciedlający osiągnięte przyrosty wartości,
�� pojęcia zaczerpniętego z pracy Wiesława Sasina, zgodnie z którą wynik
finansowy to syntetyczny miernik ekonomicznej efektywności firmy,
uwzględniający wszystkie przychody ze sprzedaży, koszty ich uzyskania,
wyniki operacji finansowych, rachunek operacji nadzwyczajnych
i opodatkowanie, a zamykający się zyskiem lub stratą,
�� terminu zapożyczonego z publikacji Bolesława Siwonia, według której wynik
finansowy jest rozumiany jako wyraz końcowego i sumarycznego efektu
działań: zwiększających obroty ze sprzedaży, zmniejszających koszt własny
jego osiągnięcia oraz podyktowanych przez budżetową gospodarkę państwa.
1.2 Rodzaje wyniku finansowego .
Zgodnie z zarządzeniem Prezesa GUS, nowo wprowadzony wzór sprawozdania o
przychodach, kosztach i wyniku finansowym - zwany F - 01, zawiera pięć rodzajów
wyniku finansowego :
�� wynik finansowy ze sprzedaży, który ustala się jako różnicę między wielkością
przychodów ze sprzedaży i zrównane z nimi, a kosztami działalności
operacyjnej, przy czym różnica ta może stanowić:
�� zysk ze sprzedaży, jeśli suma przychodów przewyższa koszty
ich uzyskania
�� stratę ze sprzedaży, jeśli suma przychodów jest niższa od kosztów
ich uzyskania.
�� wynik finansowy na działalności operacyjnej - ustala się jako różnicę między
pozostałymi przychodami operacyjnymi, a pozostałymi kosztami operacyjnymi,
przy czym różnica ta może stanowić:
�� zysk na działalności operacyjnej przy wyższych przychodach operacyjnych
nad kosztami operacyjnymi,
�� stratę na działalności operacyjnej gdy koszty operacyjne przewyższają
przychody operacyjne
�� wynik finansowy brutto na działalności gospodarczej, otrzymuje się go
przyjmując wynik na działalności operacyjnej powiększony o przychody
finansowe i pomniejszone o koszty finansowe, przy czym efektem może być
�� zysk brutto na działalności gospodarczej - jeśli wynik finansowy
na działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe
jest dodatni,
�� strata brutto na działalności gospodarczej - jeśli wynik finansowy
na działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe
jest ujemny,
�� wynik finansowy brutto - ustala się uwzględniając do wyniku finansowego
brutto na działalności gospodarczej wielkości dotyczących strat i zysków
nadzwyczajnych przy czym rezultat może stanowić :
�� zysk brutto - dla wyniku finansowego brutto na działalności gospodarczej
skorygowanego o straty i zyski nadzwyczajne stanowiącego wielkość
dodatnią
�� stratę brutto - dla wyniku finansowego brutto na działalności gospodarczej
skorygowanego o straty i zyski nadzwyczajne stanowiącego wielkość
ujemną.
�� wynik finansowy netto , a mianowicie :
�� zysk netto , który ustala się przyjmując zysk brutto zmniejszony
obowiązkowe obciążenia
�� stratę netto, która zostaje ustalona poprzez przyjęcie wyniku finansowego
brutto skorygowanego o obowiązkowe obciążenia.
Wynik finansowy ustalany na poszczególnych etapach sprawozdania pomaga w analizie
czynników wpływających na jego zmiany.
1.3 Czynniki kształtujące wynik finansowy
Wynik finansowy jest finansowym rezultatem działalności gospodarczej
przedsiębiorstwa.
Do podstawowych czynników wpływających na wynik finansowy zalicza się :
�� przychody ze sprzedaży wyrobów i usług a w nich:
�� poziom cen zbytu
�� wielkość sprzedaży i struktura asortymentowa
�� koszty własne - w nich:
�� wielkość jednostkowych kosztów własnych
�� struktura asortymentowa sprzedaży
�� ilość sprzedaży
�� straty i zyski nadzwyczajne, które są przeważnie rezultatem zdarzeń losowych
i zakłóceń w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
 Wyżej wymienione czynniki, nie są pozostawione same sobie. Oddziaływują
na nie bowiem zewnętrzne i wewnętrzne czynniki działania przedsiębiorstwa.
Czynniki wewnętrzne, to wewnętrzne uwarunkowania wpływające na działalność
przedsiębiorstwa, a zwłaszcza plany działania, zadania do realizacji oraz zasoby:
�� finansowe (przepływy gotówkowe, zdolność kredytowa itd.)
�� fizyczne (budynki, urządzenia, stacje serwisowe itd.)
�� ludzkie (personel kierowniczy, inżynierowie, fachowcy itd.)
�� technologiczne (jakość, marka)
�� organizacyjne (systemy informacyjne, działy integrujące itd.)
Inny rodzaj wpływów wywierają czynniki zewnętrzne, stanowiące tzw makrootoczenie.
Są to głównie czynniki makroekonomiczne, technologiczne, polityczno-prawne,
geograficzne, które generują różne ograniczenia i szanse rozwoju rynkowego
przedsiębiorstwa.
Na działalność przedsiębiorstwa wpływa w znacznej mierze polityka gospodarcza
państwa, tendencje rozwojowe gospodarki (wzrost ceny , opodatkowanie itd.) rozwój
technologiczny, system wartości w społeczeństwie (stosunek do przemysłu, ochrony
środowiska, itp.), system ekonomiczny, rozwój infrastruktury rynku, lokalne warunki
działania oraz popyt na wyroby oferowane przez dane przedsiębiorstwo.
Wszystkie te składniki i otoczenie przedsiębiorstwa wpływają na cele i możliwości
jego działania. Niektóre z nich są parametrami niedecyzyjnymi, inne poddają się
kształtowaniu, ale wszystkie determinują funkcjonowanie przedsiębiorstwa, wpływając
na podaż, popyt, ceny wyrobów i strukturę, dostępność zasobów materialnych na rynku
itp. Zmieniają one szanse efektywnego i stabilnego działania przedsiębiorstwa na rynku.
Zewnętrzne czynniki wyznaczają pozycje firmy na rynku, konkurencyjność
jej wyrobów oraz wpływają na poziom kosztów własnych sprzedaży.
Wyniki finansowe przedsiębiorstwa zdeterminowane są bezpośrednio zmianami
zewnętrznych i wewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa, zwłaszcza:
�� zmiennością żądań rynku, dotyczących ilości i asortymentu wyrobów
kierowanych na rynek, wyraża się ona zmianą liczby produktów i klientów
zainteresowanych tymi produktami,
�� wdrażaniem innowacji produktowych, nadążających za potrzebami
�� zmiennością dostaw surowców i materiałów, wyrażającą się w zmianie ilości
jakości, terminowości i kompletności dostaw oraz dostawach nowych
materiałów dotychczas nie wykorzystywanych.
�� zmiennością wewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa pod
wpływem innowacji procesowych, których efektem jest obniżka kosztów,
a polegających na doskonaleniu techniki i technologii wytwarzania oraz
procesów zarządzania przedsiębiorstwem.
W większości sytuacji gospodarczych przedsiębiorstwo może wpłynąć na czynniki
kształtujące wynik finansowy, dokonując wyboru odpowiednich dróg postępowania.
1.4 Cel ustalania wyniku finansowego
Cel ustalania wyniku finansowego nie ogranicza się do określenia
czy przedsiębiorstwo osiągnęło zysk czy też doznało straty. Podczas sporządzania
wyniku finansowego, a także po uzyskaniu efektu końcowego możemy się wiele
dowiedzieć i wiele zaobserwować .
Wynik finansowy bowiem:
�� informuje w sposób syntetyczny o finansowym rezultacie działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa
�� jest efektem decyzji ekonomicznych podejmowanych we własnym zakresie,
na własny koszt i ryzyko przez przedsiębiorstwo
�� służy jako baza przy podejmowaniu optymalnych decyzji w zakresie bieżącego
gospodarowania,
�� jest powszechnie uznanym i stosowanym miernikiem oceny działalności
przedsiębiorstwa,
�� podlega weryfikacji sprawdzającej rzetelność i prawdziwość dokonanych
ustaleń liczbowych
�� pokazuje w jakiej sumarycznej wysokości kształtowały się przychody i koszty
w minionym okresie
�� pokazuje jakie wyniki zostały osiągnięte podczas normalnej działalności
gospodarczej, a jakie w wyniku operacji nadzwyczajnych
�� (zysk) jest składnikiem formuł służących do obliczania efektywności
gospodarowania,
�� jest wielkością ustalaną w rachunku strat i zysków,
�� informuje o realizacji bezpośredniego celu działalności przedsiębiorstwa
tzn o ilości i jakości produkowanych wyrobów i świadczonych usług, o tym czy
istnieje odpowiednie zapotrzebowanie na wyroby i usługi oraz czy
�� znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa środki produkcji
są wykorzystywane racjonalnie i efektywnie,
�� (zysk) jest głównym z
ródłem finansowania rozwoju i modernizację
przedsiębiorstwa,
�� (zysk) jest z
ródłem tworzenia funduszy specjalnych dla przedsiębiorstwa
i załogi,
�� (zysk) jest z
ródłem finansowania zadań ogólnospołecznych (oświata, ochrona
zdrowia, ochrona środowiska),
�� (zysk) jest traktowany jako pieniężny odpowiednik wartości wytworzonego
i zrealizowanego produktu czystego,
�� (zysk) jest bodz
cem materialnego zainteresowania,
�� (zysk) odzwierciedla efekty w sferze produkcji, jak również w sferze obrotu
�� ma charakter wynikowy,
podlega statystyce państwowej.
Wynik finansowy jest odbiciem zmian w :
�� rozmiarach produkcji, obrotu,
�� poziomie kosztów własnych,
�� strukturze asortymentowej,
�� jakości produkcji,
�� stopniu realizacji sprzedaży,
�� poziomie cen.
Już na pierwszy rzut oka staje się jasne, jak ważnych informacji dostarcza rachunek
strat i zysków adresatom zamknięcia rocznego. Dlatego jest on, według prawa
gospodarczego, stałym elementem zamknięcia rocznego, z którego nie można
zrezygnować.
1.5 Ewidencja kont wynikowych w stosowanym modelu rachunku wyników.
Sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym za okres Y w 1996 roku.
A. Koszty działalności operacyjnej O1 340 974 537,01 zł A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi 24 389 778 416,77 zł
wartość sprzedanych tow.i materiałów O2 260 033 353,93 zł przychody ze sprzedaży produktów 25 128 228 250,52 zł
koszt wytworzenia sprzedanych produktów O3 przychody ze sprzedaży tow.i materiałów 26 260 185 254,37 zł
koszt sprzedaży O4 zmiana stanu produktów 27 520 351,39 zł
koszty ogólne zarządu O5 koszt wytw.na własne potrzeby jednostki 28 844 560,49 zł
koszty ogółem O6 80 941 183,08 zł B. Strata ze sprzedaży 29 - zł
B. Zysk ze sprzedaży O7 48 803 879,76 zł C. Pozostałe przychody operacyjne 30 13 099 876,22 zł
C. Pozostałe koszty operacyjne O8 2 857 397,24 zł przychody ze sprzed.skład.majątku trwałego 31 145 212,69 zł
wartość sprzedanych składn.majątku trw. O9 6 857,90 zł dotacje 32
pozostałe koszty operacyjne 1O 2 850 539,34 zł pozostałe przychody operacyjne 33 12 954 663,53 zł
D. Zysk na działalności operacyjnej 11 59 046 358,74 zł D. Strata na działalności operacyjnej 34 - zł
E. Koszty finansowe 12 56 151,19 zł E. Przychody finansowe 35 5 734 138,94 zł
odp.aktual.wart.fin.majątku trwałego 13 dywidendy z tytułu udziałów 36
odsetki do zapłacenia 14 w tym jednostek zależnych i stowarzysz. 37
w tym dla jednostek zależnych i stow. 15 odsetki uzyskane 38 5 734 138,94 zł
pozostałe 16 56 151,19 zł pozostałe 39
F. Zysk brutto na działalności gospodarczej 17 64 724 346,49 zł F. Strata brutto na działalności gospodarczej 40 - zł
G. Straty nadzwyczajne 18 2 631,70 zł G. Zyski nadzwyczajne 41 60 241,78 zł
H. Zysk brutto 19 64 781 956,57 zł H. Strata brutto 42 - zł
I. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansow. 2O 22 845 596,40 zł I. Strata netto 43 - zł
podatek doch.od os.prawnych i fizycznych 21 22 268 924,00 zł
inne obowiązkowe obciążenia 22 576 672,40 zł
J. Zysk netto 23 41 936 360,17 zł
1.6 Podział wyniku finansowego
Podział wyniku finansowego (zysku netto) osób prawnych zobowiązanych do poddania
badaniu rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu
przez biegłego rewidenta opinii bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział wyniku
finansowego (zysku netto) dokonany bez spełnienia tego warunku jest nieważny z mocy
prawa.
Ogólne zasady podziału zysku obejmują:
�� zwiększenie funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego
spółdzielni, utworzenie kapitału zapasowego lub rezerwowego w spółkach
kapitałowych; w spółkach akcyjnych obowiązkowy odpis co najmniej 8%
zysku do czasu osiągnięcia przez kapitał rezerwowy 1/3 wysokości
kapitału akcyjnego
�� podwyższenie kapitału (funduszu) podstawowego
�� dywidendy dla udziałowców i akcjonariuszy
�� zasilenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych
�� nagrody i tantiemy z zysku dla załogi, zarządu itp.
�� darowizny
�� może pozostać nierozdysponowany zysk
Pokryć stratę można :
�� zyskiem roku następnego
�� z funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, kapitału
zapasowego i/lub rezerwowego spółki
�� obniżeniem kapitału spółki akcyjnej z o.o. lub komandytowej,
wykorzystanie funduszu udziałowego spółdzielni
�� z dopłat udziałowców spółek z ograniczoną odpowiedzialnością
�� spółki jawnej, komandytowej, cywilnej osób fizycznych i osoby fizycznej
�� może pozostać nie pokryta strata
W zależności od formy podmiotów gospodarczych podział netto odbywa się wg
różnych kryteriów.
W spółce jawnej zasady podziału zysku ustalone są w umowie zawartej pomiędzy
wspólnikami. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zysku i uczestniczy
w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Wspólnik,
który wniósł tytułem wkładu tylko swą pracę, w razie wątpliwości nie uczestniczy w
stratach. Umowa może także innych wspólników zwolnić nawet w zupełności od udziału
w stratach, nie może ich natomiast wyłączyć z udziału w zyskach. Stosunek udziału
wspólników w zysku, ustalony w umowie, odnosi się w razie wątpliwości także do udziału
w stratach.
W spółce komandytowej również umowa spółki powinna określać sposób podziału
zysku i strat. W razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stratach jedynie do
wysokości umówionego wkładu.
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nad badaniem sprawozdania zarządu
tudzież wniosków zarządu co do podziału zysków i pokrycia strat czuwa rada nadzorcza.
Czynności te leżą również w kompetencji komisji rewizyjnej.
W spółce, nie mającej rady nadzorczej, umowa spółki może rozszerzyć obowiązki
komisji rewizyjnej, a nawet powierzyć jej stały nadzór nad działalnością spółki. Umowa
spółki może także przekazać powzięcie uchwały w sprawie podziału zysku lub pokryciu
strat do zwyczajnego zgromadzenia.
W spółce akcyjnej zysk rozdziela się w stosunku do nominalnej wartości akcji,
jeżeli akcje nie są całkowicie opłacone, rozdziela się zysk w stosunku do dokonanych
wpłat za akcje. Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku rocznym, przeznaczonym
przez walne zgromadzenie do podziału.
Statut spółki może ustanowić inny sposób podziału czystego zysku. Walne
Zgromadzenie określa kwoty, przypadające do podziału między akcjonariuszy. Wobec
powyższego roszczenie o dywidendę nie istnieje przed podjęciem uchwały. Ponadto w
spółce akcyjnej istnieje kapitał zapasowy, na który przelewa się część zysków. Uchwałę
o podziale zysku podejmuje walne zgromadzenie. Zysk jest wypłacany za każdy ubiegły
rok. Jest to więc świadczenie okresowe i jako takie podlega pięcioletniemu
przedawnieniu wg przepisów kodeksu cywilnego.
W spółce cywilnej każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału i w tym samym
stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie
spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można
nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można
wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.Ustalony w umowie stosunek udziału
współnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.