Sarmatyzm


 
Sarmatyzm






1. Zjawisko Sarmatyzmu. Scharakteryzuj i oceñ
tê XVII-wieczn¹ postawê ¿yciow¹ polskiej szlachty
Sarmatyzm - ruch spo³eczno-obyczajowy, wywodzi szlachtê polsk¹ od rycerskiego, koczowniczego ludu zamieszkuj¹cego ziemie Polskie; pocz¹tkowo nacechowane jest dodatnio: zespó³ dodatnich cech odziedziczonych po przodkach: rycerskoœæ, odwaga, szlachetnoœæ, które s¹ przeciwieñstwem dla zniewieœcia³ego magnactwa; Sarmata sta³ na stra¿y i w obronie wiary w Europie (polska przedmurzem chrzeœcijañstwa); jednak z czasem sarmatyzm ewoluowa³ w kierunku znaczenia ujemnego, ze wzglêdu na nie realizowanie œwiat³ych jego za³o¿eñ; np. pogl¹dy na obowi¹zki spo³eczne wobec ojczyzny, cenienie i obrona z³otej wolnoœci szlacheckiej; teraz pojawi³y siê nowe cnoty: warcholstwo, pijañstwo, pieniactwo, prywata, konserwatyzm, pycha, d¹¿enie do ¿ycia ponad stan, wyzysk ch³opów granicz¹cy z okrucieñstwem
- jako idea ca³kiem interesuj¹ca, ale jej realizacja pozostawia wiele do ¿yczenia (zdanie Potockiego); ostatecznie godna po¿a³owania postawa, która doprowadzi³a do upadku I Rzeczypospolitej i d³ugoletniej niewoli narodu polskiego.

2. Dwa oblicza sarmatyzmu polskiego baroku (Pasek, Potocki)
(patrz punkt 1)
- Mo¿na zaobserwowaæ dwie postawy sarmatyzmu szlachty: Pasek z jego pamiêtnikami prezentuje postawê typowego, z³ego Sarmaty, zaœ Potocki ze swoimi wierszami demonstruje nam idealnego, pozytywnego Sarmatê;
- Pasek opisuje w swoich pamiêtnikach historiê swojego ¿ycia; po ukoñczeniu kolegium jezuickiego (ma³e wykszta³cenie), przez 11 lat s³u¿y³ w wojsku, aby tu wzbogaciæ siê na ewentualnych ³upach, ale to siê nie udaje, zaspokaja jedynie swoj¹ ¿¹dzê przygód; potem osiada na wsi, ¿eni¹c siê ze starsz¹, ale mocno uposa¿on¹ wdow¹; wiedzie tam ¿ycie beztroskie, ale stanowczo ró¿ne od idea³u Reja; pe³no w nim burd, awantur, zajazdów;






Barok



Index