ORGANIZACJA NARODÓW
ZJEDNOCZONYCH
* Organizacje poprzedzające ONZ, a mające te same kompetencje to Święte Przymierze (1815) oraz Liga
Narodów(1919)
W czerwcu 1941 Hitler zaatakował ZSRR, zaniepokojeni tym faktem Churchill i Roosevelt spotkali się 14 sierpnia
1941 na wodach Atlantyku na statku  Prince of wars i podpisali kartę Atlantycką. Dało to początek tworzenia osi
alianckiej.
1 stycznia 1942 deklaracja Narodów Zjednoczonych został podpisana przez 26 państw osi tzw. Antyhitlerowska
koalicja.
Faktyczne zawiązanie ONZ miało miejsce na konferencji w San Francisco trwającej od 25 kwietnia 1945 i
zakończonej 26 czerwca 1945, podpisaniem Karta Narodów Zjednoczonych przez 50 państw (+ 1. Polska, która
nie miała swojego przedstawiciela na miejscu). Od tego momentu ONZ istnieje w pełni oficjalnie, ale by
obowiązywały jej prawa potrzeba 6 miesięcy. I tak
25 paz
dziernika 1945 podpisana karta, prawa i obowiązki państw członkowskich zaczynają obowiązywać. Główną
siedzibÄ™ ONZ ma w Nowym Yorku oraz siedziby w Genewie, Nairobi i Wiedniu.
Cele działalności
Główne cele działalności ONZ dotyczą współpracy politycznej, gospodarczej i społecznej między narodami,
utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań
międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów
i instytucji oraz ich kompetencje:
RADA BEZPIECZEC
STWA
Składa się z pięciu członków stałych: Chiny(kiedyś Tajwan), Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Rosja
reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw oraz 10 członków zmiennych wybieranych na kadencję
dwuletniÄ… (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki A
acińskiej, 2 z Europy zachodniej, 1- Europa środkowa). Ostatni raz Polska
była członkiem Rady Bezpieczeństwa 1995 1997. Sesje zwyczajne odbywają się raz w roku.
Stali członkowie obradują cały czas, obowiązuje ich zasada jednomyślności, ale dysponują również prawem veto,
które zgłoszone zawiesza obrady. Aby zapadła decyzja dla członków zmiennych wystarczy zgoda większościowa.
Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i
ekonomicznych oraz decyzje użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków.
Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem
systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.
1
Organizacja Narodów Zjednoczonych
ZGROMADZENIE OGÓLNE
Działa podobnie jak parlament. w którym każde państwo członkowskie(193 państwa) ma jeden głos. Decyzje
zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków,
deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).
Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę
Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym
wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.
SEKRETARIAT UN Secretariat
Kieruje nim sekretarz generalny wybierany na 5 letnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady
Bezpieczeństwa. Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ, prawo
uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji, może również zwracać uwagę Radzie
Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która, według jego oceny, zagraża pokojowi.
Funkcję tę pełnili kolejno:
Ban Ki-moon Kofi Annan Boutros Javier Perez Kurt Waldheim U Thant Dag Trygve Lie
1996-2006 Boutros-Ghali de Cuellar 1972-1981 1961-1971 Hammarskjöld 1946-1952
2007 -
Ghana 1992-1996 1982-1991 Austria Myanmar 1953-1961 Norwegia
Korea PÅ‚d.
Egipt Peru Szwecja
RADA GOSPODARCZO SPOA
ECZNA The Economic and Social Council ECOSOC
W jej skład wchodzi 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne co 3 lata przy zachowaniu zasady co
rocznej rotacji 1/3 członków. Obraduje w Genewie oraz w Nowym Jorku. Polska ostatnio była członkiem Rady 1
stycznia 2008 roku i swoją kadencję skończyła 31 grudnia 2010 roku. Rada zajmuje się
sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty umów
międzynarodowych, ustala wytyczne dla organów pomocniczych (regionalne komisje gospodarcze i komisje
funkcjonalne) i wyspecjalizowanych agencji, jak np. UNICEF czy UNGEGN. Uchwały Rady Gospodarczej i Społecznej
są podejmowane zwykłą większością głosów.
MI
DZYNARODOWY TRYBUNAA
SPRAWIEDLIWOÅšCI w HADZE
International Court of Justice (ICJ)
Powołany został do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów. Nigdy nie ingerowali w
konflikty pomiędzy członkami stałymi Rady Bezpieczeństwa. W okresie zimnej wojny organizacja ta przerodziła
się w miejsce prestiżowej walki ZSRR i USA.
2
Organizacja Narodów Zjednoczonych
Organizacje wyspecjalizowane
Przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej państwa będącego członkiem ONZ następuje w drodze
jednostronnego aktu w formie oświadczenia o akceptacji postanowień jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana
ma obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swej działalności Radzie Gospodarczo-Społecznej. W
wypadku Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to składane jest również Zgromadzeniu
Ogólnemu ONZ.
Do organizacji wyspecjalizowanych należą
Øð MiÄ™dzynarodowa Organizacja Morska, IMO
Øð MiÄ™dzynarodowa Organizacja Pracy, ILO
Øð MiÄ™dzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa, IFAD
Øð MiÄ™dzynarodowy Fundusz Walutowy, skróty: IMF
Øð MiÄ™dzynarodowy ZwiÄ…zek Telekomunikacyjny, ITU
Øð Organizacja MiÄ™dzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, ICAO
Øð Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, FAO
Øð Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw OÅ›wiaty, Nauki i Kultury, UNESCO
Øð Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju PrzemysÅ‚owego, UNIDO
Øð organizacje Grupy Banku Åšwiatowego:
żð Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji, MIGA
żð MiÄ™dzynarodowa Korporacja Finansowa, IFC
żð MiÄ™dzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych, ICSID
żð MiÄ™dzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju, IDA
żð MiÄ™dzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, IBRD
Øð Åšwiatowy ZwiÄ…zek Pocztowy, UPU
Øð Åšwiatowa Organizacja Meteorologiczna, WMO
Øð Åšwiatowa Organizacja WÅ‚asnoÅ›ci Intelektualnej, WIPO
Øð Åšwiatowa Organizacja Turystyki, UNWTO
Øð Åšwiatowa Organizacja Zdrowia, WHO
Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:
Øð Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom, UNICEF
Øð UrzÄ…d Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodz
ców, UNHCR
Øð Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych, UNDAP
Øð Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Åšrodowiska, UNEP
3
Organizacja Narodów Zjednoczonych
Misje pokojowe ONZ
Od 1948 roku na całym świecie przeprowadzono 60 operacji pokojowych. Obecnie prowadzonych jest 16 misji.
Najważniejsze z nich to:
vð UNFICYP SiÅ‚y Pokojowe Organizacji Narodów Zjednoczonych na Cyprze United Nations Peacekeeping Force in
Cyprus
Powstało w 1964 aby powstrzymać walki pomiędzy cypryjskimi Grekami i cypryjskimi Turkami.
TÅ‚o konfliktu
Republika Cypru uzyskała niepodległość 16 sierpnia 1960 r., członkiem ONZ została rok póz
niej.
Konstytucja Cypru zapewniała społecznościom cypryjskich Greków i Turków ich podstawowe interesy. Jednakże
napięcie pomiędzy zwaśnionymi stronami spowodowało wybuch przemocy i doprowadziło do interwencji
wojskowej Turcji na wyspie od grudnia 1963 r. 15 lutego 1964 r. Po wyczerpaniu wszelkich możliwości
rozwiązania sporu, przedstawiciele Wielkiej Brytanii i Cypru zażądali natychmiastowej reakcji Rady
Bezpieczeństwa. 4 marca Rada przyjęła jednogłośnie rezolucję 186 (1964), powołano UNFICYP, którego siły
rozpoczęły działania od 27 marca 1964 r.
Mandat UNFICYP obejmuje:
·ð przestrzeganie zawieszenia broni
·ð utrzymywanie strefy buforowej
·ð przyczynianie siÄ™ do respektowania prawa i porzÄ…dku na wyspie.
vð MONUC Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga
United Nations Organization Mission in the Democratic Republic of the Congo
Demokratyczna Republika Konga i 5 państw regionu po latach walk w lipcu 1999 r. w Lusace. podpisały
porozumienie o zawieszeniu broni. Aby utrzymać łączność ze wszystkimi stronami porozumienia 30 listopada
1999 r. Rada Bezpieczeństwa ustanowiła misję MONUC. 24 lutego 2000 r. Rada rozszerzyła mandat i rozmiar misji.
4