MATERIAA
Y SZKOLENIOWE DO PROJEKTU
 PORADNIK ODPADNIK
I. OGÓLNE ZASADY GOSPODAROWANIA ODPADAMI W POLSCE
Prawodawstwo Unii Europejskiej jak równie\
Polski opiera się na zasadzie
zrównowa\
onego rozwoju, czyli harmonijnego rozwoju społeczno  ekonomiczno 
ekologicznego, który zapewnia  zaspokojenie potrzeb obecnych pokoleń nie
przekreślając mo\
liwości rozwoju pokoleń następnych [1987r. Raport ONZ Nasza
Wspólna Przyszłość].
Takie podejście zostało zastosowane w opracowywaniu naczelnych zasad
postępowania z odpadami. Główne z nich to zasada  zanieczyszczający płaci
oraz zasada  rozszerzonej działalności producenta , która zakłada, \
e producent
jest odpowiedzialny nie tylko za odpady powstające w toku produkcji, ale równie\
za
te powstające w trakcie i po zakończeniu u\
ytkowania produktu.
Adaptując te zasady do prawa polskiego przyjęto, \
e obowiązki w zakresie
gospodarowania odpadami rozło\
one są na poszczególnych uczestników tzw.
 łańcucha opakowaniowego , czyli producentów opakowań, producentów produktów
opakowanych, sprzedawców (zarówno handel hurtowy jak i detaliczny),
u\
ytkowników oraz administrację samorządową.
Podstawowe dokumenty prawne określające obowiązki wy\
ej wymienionych
podmiotów w zakresie gospodarowania odpadami to:
ustawa z 11.05.2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
ustawa z 11.05.2001r o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i depozytowej
ustawa z 13.09.1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
ustawa z 27.04.2001r. o odpadach
Obowiązki poszczególnych podmiotów wynikające z wy\
ej wymienionych aktów
prawnych:
PRODUCENCI I IMPORTERZY: odpowiednie projektowanie i wytwarzanie
produktów (np. odpowiedni dobór rodzaju materiałów wykorzystanych do produkcji,
ograniczenie zawartości metali cię\
kich oraz innych substancji niebezpiecznych,
mo\
liwość wielokrotnego wykorzystania, przydatność na odzysk i do recyklingu),
zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów oraz osiągnięcie docelowych poziomów
odzysku (w tym raportowanie).
SPRZEDAWCY: informowanie w zakresie dostępnych systemów zwrotu, zbierania i
odzysku oraz właściwego postępowania z odpadami w tym wyjaśnienie oznaczeń
znajdujących się na produktach.
1
UśYTKOWNICY: postępowanie z odpadami zgodnie z zasadami ochrony
środowiska (np. zwrot sprzedawcy opakowań wielokrotnego u\
ytku, zbieranie
odpadów w sposób selektywny, zgodny z zaleceniami producentów)
GMINNA ADMINISTRACJA SAMORZ
DOWA: przygotowanie i uchwalenie,
a następnie aktualizacja gminnego planu gospodarki odpadami, przygotowanie
sprawozdań z realizacji tego planu oraz organizowanie selektywnego zbierania,
segregacji i magazynowania odpadów komunalnych.
Polska jest jedynym krajem w UE, w którym właścicielem odpadów
komunalnych nie jest gmina, a ich bezpośredni wytwórca (np. mieszkaniec). Za
odpady powstające na terenie nieruchomości odpowiada właściciel tej nieruchomości
(zarządca, administrator, dzier\
awca).
Właściciele nieruchomości zobowiązani są do posiadania umów na odbiór
odpadów komunalnych, w których określone są częstotliwość odbioru odpadów oraz
stosowne opłaty za świadczone usługi. Umowę taką zawiera się z przedsiębiorstwem
posiadającym zezwolenie na prowadzenie odbioru odpadów, które
przedsiębiorstwom wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. W zezwoleniu
określone są miejsca odzysku lub unieszkodliwiania odpadów zbieranych przez daną
firmę. Odpady od mieszkańców mo\
e odbierać tak\
e gminna jednostka
organizacyjna świadcząca usługi w tym zakresie (jednostka taka jest zwolniona z
obowiązku uzyskania zezwolenia, ale musi spełniać warunki określone przez wójta,
burmistrza lub prezydenta miasta). Przedsiębiorstwa przekazują gminie informacje o
umowach zawartych z mieszkańcami oraz sprawozdania dotyczące gospodarowania
odpadami (informacje o ilości odebranych odpadów, ich odzysku, unieszkodliwianiu).
Gmina prowadzi ewidencję umów oraz gromadzi dane o gospodarce odpadami na
swoim terenie.
Funkcjonowanie gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie przedstawiono
na schemacie:
2
II. ODPADY  DEFINICJE, PODSTAWY KLASYFIKACJI.
ODPADY  zu\
yte przedmioty oraz substancje stałe, a tak\
e niebędące ściekami
substancje ciekłe, powstające w związku z bytowaniem człowieka lub działalnością
gospodarczą, nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały i ucią\
liwe dla
środowiska.
Odpady klasyfikuje się ze względu na ich genezę, właściwości, ekologiczną
szkodliwość, u\
yteczność i masowość ich wytwarzania.
Podstawą ka\
dej klasyfikacji są odpowiednio dobrane kryteria o charakterze
fizykochemicznym, biologicznym, technologicznym, ekonomicznym np.:
" z
ródło pochodzenia  sfera powstawania,
" kryterium surowcowe,
" stan skupienia,
" skład chemiczny,
" toksyczność,
" stopień zagro\
enia dla środowiska,
" stopień przydatności (bran\
owej) do dalszego wykorzystania.
ODPADY KOMUNALNE  odpady powstające w gospodarstwach domowych bądz

innych obiektach (np..u\
yteczności publicznej), które ze względu na swój charakter
lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
ODPADY NIEBEZPIECZNE  odpady, które ze względu na swoje pochodzenie,
skład chemiczny, biologiczny, inne właściwości lub okoliczności stanowią zagro\
enie
dla \
ycia lub zdrowia ludzkiego lub środowiska przyrodniczego. Rodzaje odpadów
niebezpiecznych wymienione są w załączniku do Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112
poz. 1206).
ODPADY PROBLEMOWE  pochodzące z gospodarstw domowych, odpady, które
ze względu na swoje właściwości (długi czas rozkładu, mo\
liwość odzyskania
surowców, du\
e rozmiary itp.) powinny zostać wydzielone z ogólnego strumienia
odpadów komunalnych i zagospodarowane w sposób selektywny umo\
liwiający
recykling.
III. ODPADY NIEBEZPIECZNE I PROBLEMOWE W STRUMIENIU
ODPADÓW KOMUNALNYCH
1. ODPADY NIEBEZPIECZNE
Większość z nich powstaje głównie w sektorze przemysłowym, jednak nale\
y
pamiętać, \
e mo\
emy je tak\
e znalez
ć w odpadach z gospodarstw domowych, z
czego nie wszyscy zdają sobie sprawę.
3
Przy klasyfikacji odpadów w oparciu o kryterium toksyczności i zagro\
enia dla
środowiska przyjmuje się, \
e o ich szkodliwości decyduje:
" składnik najniebezpieczniejszy, który jednocześnie determinuje
przynale\
ność odpadów do odpowiedniej kategorii szkodliwości i określa
technologię jego utylizacji,
" toksyczność i szkodliwość odpadu dla organizmów \
ywych,
" właściwości rakotwórcze substancji odpadowych,
" zagro\
enie dla wód powierzchniowych i gleby na podstawie wielkości
dopuszczalnych zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych I klasy
czystości,
" zanieczyszczenie atmosfery przez odpady pylące, wydzielające pary lub
gazy szkodliwe i o nieprzyjemnym zapachu,
" łatwość zapłonu
Zasady gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z odpadów
komunalnych zawarte są w Ustawie z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach, wg której gminy zostały zobowiązane (art. 3 ust. 2
pkt. 7) do współdziałania z właściwymi organami administracji rządowej.
Zapis ten wskazuje na konieczność segregacji, będącą jedną z podstaw prawidłowej
gospodarki odpadami.
Poni\
ej na wykresach (1 i 2) przedstawiono wyniki badań struktury odpadów
niebezpiecznych usuwanych z gospodarstw domowych oraz częściowo z drobnego
przemysłu i handlu w Wiedniu. Odpady te zbierane były selektywnie w tzw. "centrach
gromadzenia" (jedno centrum przypadało na ok. 30 000 mieszkańców). Z "centrów
gromadzenia" poprzez punkty zbiórki odpady były kierowane do centralnej stacji i
poddawane ró\
nym procesom obróbki.
4
% wagowy
Wykresy 1 i 2 Odpady niebezpieczne w układzie rodzajowym gromadzone w Wiedniu
(w procentach wagowych).
Związki znajdujące się w odpadach niebezpiecznych i ich wpływ na zdrowie ludzi i
stan środowiska naturalnego:
RT
Ć zawarta jest w niektórych świetlówkach, termometrach rtęciowych itp.. Jest to
metal bardzo szkodliwy, który po przeniknięciu do organizmu powoduje uszkodzenie
nerek, zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, i koordynacji ruchów, deformuje kości i
mo\
e być przyczyną zmian nowotworowych.
OA
ÓW wykorzystywany jest w elektronice jako składnik stopów lutowniczych i szkła
kineskopowego. Ma właściwości toksyczne i rakotwórcze. Wchłonięty do organizmu,
najpierw dostaje się z krwią do wątroby, płuc, serca i nerek, potem metal gromadzi
się w skórze i mięśniach. Ostatecznie kumuluje się w tkance kostnej i niszczy szpik.
ZWI
ZKI BROMU stosowane są w komputerach. Po przeniknięciu do środowiska
powodują u ludzi i zwierząt schorzenia układu rozrodczego oraz problemy
neurologiczne.
CHROM jest stosowany do powlekania elementów metalowych, aby uchronić je
przed korozją. Pierwiastek jest te\
zawarty w luminoforze lamp kineskopowych.
Zatrucie chromem objawia się zaburzeniami układu krą\
enia oraz układu
oddechowego, chorobami skóry oraz alergią.
NIKIEL gdy przedostanie się do organizmu w du\
ym stę\
eniu uszkadza błony
śluzowe, obni\
a poziom magnezu oraz cynku w wątrobie, powoduje zmiany w szpiku
kostnym oraz mo\
e przyczyniać się do zmian nowotworowych.
AZBEST u\
ywany jest w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych m.in. ze
względu na swoje właściwości izolacyjne. Jest jednak przyczyną wielu groz
nych
chorób np. pylicy azbestowej, raka płuc i nowotworu międzybłoniaka opłucnej.
5
KADM zawarty jest w bateriach urządzeń elektrycznych. Zaburza czynności nerek,
funkcje rozrodcze, powoduje chorobę nadciśnieniową, wywołuje zmiany
nowotworowe, zaburza metabolizm wapnia powodując deformację szkieletu
kostnego.
PCB (związki chemiczne) pełnią w urządzeniach funkcje chłodzące, smarujące i
izolujące. Po przedostaniu się do organizmu zalega w tkance tłuszczowej powodując
m.in. uszkodzenia wątroby, anomalie reprodukcyjne, osłabienie odporności,
zaburzenia neurologiczne i hormonalne.
R-12, czyli FREON to gaz syntetyczny zawarty w klimatyzatorach i lodówkach, w
których pełni funkcję chłodniczą. Jest szczególnie szkodliwy dla warstwy ozonowej.
Od 1998 roku nie wolno go stosować w urządzeniach elektrycznych, jednak nadal
spotykany jest w urządzeniach starszego typu.
ZWI
ZKI ZAWARTE W LEKACH mogą zawierać substancje toksyczne i trucizny.
Część z nich mo\
e biokumulować się komórkach roślinnych stanowiąc dla nich
zagro\
enie. Związki zawarte w lekach są bardzo trwałe, jeśli nie zostaną
odpowiednio zabezpieczone mogą przedostać się do wód lub gleb powodując ich
ska\
enie.
Biorąc pod uwagę jak szkodliwe dla środowiska przyrodniczego oraz
ludzkiego zdrowia są substancje znajdujące się w odpadach niebezpiecznych
praktykowane przez ludzi sposoby pozbywania się ich stanowią du\
e zagro\
enie.
Odnosi się to do:
a. składowania na składowiskach,
b. spalania w piecach domowych lub kotłowniach,
c. usuwania do kanalizacji,
d. wylewania do wód powierzchniowych lub gruntu
Ad. a. Składowanie na wysypiskach grozi wymywaniem przez opady
atmosferyczne składników rozpuszczalnych, które mogą przeniknąć do wód
podziemnych i powierzchniowych oraz do gleb stanowiąc zagro\
enie ujęć wody
pitnej.
Ad. b. Spalanie odpadów w piecach, kotłowniach lub w instalacjach nie
przystosowanych do termicznego unieszkodliwiania odpadów prowadzi do emisji
pyłów zawierających metale cię\
kie, węglowodory, dioksyny oraz substancji
gazowych jak chlorowodór, chlor, tlenki azotu, dwutlenek siarki, związki organiczne.
Zanieczyszczenia te emitowane do atmosfery mogą dodatkowo ulegać ró\
nym
przemianom fizyko - chemicznym i następnie opadać na powierzchnię ziemi.
Niektóre substancje toksyczne pozostają w popiele i \
u\
lu.
Ad. c. Odpady kierowane do kanalizacji trafiają bezpośrednio do wód
powierzchniowych lub do oczyszczalni ścieków, w których stosowana technologia nie
pozwala na usunięcie ró\
norodnych związków chemicznych znajdujących się w
odpadach niebezpiecznych i niedoczyszczone ścieki kierowane są do wód.
6
Ad. d. Bezpośrednio do wód powierzchniowych lub gruntu usuwany jest
nagminnie elektrolit ze zu\
ytych akumulatorów zawierający mieszaninę ołowiu, tlenku
ołowiu, siarczanu ołowiu i kwasu siarkowego. Ołów kumuluje się w górnej warstwie
gleby i jest absorbowany przez rośliny skąd poprzez łańcuch pokarmowy trafia do
organizmów zwierząt i ludzi.
2. ODPADY PROBLEMOWE
Oddzielny problem stanowią tzw. odpady problemowe, pochodzące z
gospodarstw domowych. Są to przedmioty, które nie zawierają substancji
szkodliwych ani toksycznych, jednak ich występowanie w strumieniu odpadów
komunalnych kierowanych na składowisko jest niezgodne z zasadą
zrównowa\
onego rozwoju oraz przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska
przyrodniczego.
Do odpadów problemowych nale\
ą: odpady remontowe, odpady
wielkogabarytowe, opony samochodowe, zu\
yte płyty CD i DVD, szkło płaskie
(budowlane, samochodowe, zbrojone, ornamentowe, lustra i szkło z rozbiórki
szklarni).
Odpady zaliczane do tej grupy charakteryzują w większości du\
ą objętością
oraz bardzo długim czasem rozkładu (często w ogóle nie ulegają rozkładowi), przez
co bardzo obcią\
ają środowisko naturalne. Zazwyczaj ich zagospodarowanie wią\
e
się z koniecznością przeznaczania na ten cel znacznej powierzchni terenu, który
dodatkowo nale\
y specjalnie przygotować. Jednak większość z nich mo\
na poddać
odzyskowi energetycznemu lub recyklingowi materiałowemu, co rozwiązuje problem
przygotowania terenu do ich składowania oraz pozwala na odzyskanie surowców lub
energii. Dlatego bardzo wa\
ne jest zapewnienie selektywnej zbiórki odpadów
problemowych i wydzielenie ich z ogólnego strumienia odpadów komunalnych.
O zakazie wyrzucania odpadów niebezpiecznych i problemowych do ogólnego
zbiornika na odpady komunalne informuje znak przekreślonego kontenera na śmieci.
7
IV. CO NALEśY ZROBIĆ Z ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI?
1. ODPADY FARMACEUTYCZNE: niepotrzebne lub przeterminowane lekarstwa i
opakowania po nich.
Jak postępować?
leki i opakowania po nich zbierane są w specjalnych pojemnikach w aptekach
leki i opakowania po nich powinny być poddane utylizacji najczęściej poprzez
spalanie w specjalnych spalarniach
do pojemników wrzucać mo\
na pastylki, dra\
etki, maści, leki płynne oraz
aerozole. Zabronione jest wrzucanie igieł, strzykawek i termometrów.
Nie nale\
y!
wyrzucać leków lub opakowań po nich do toalety! Oczyszczalnie nie radzą
sobie dobrze z takimi substancjami a ich obecność w wodzie sprawia, \
e
bakterie i wirusy uodparniają się na nie i do terapii potrzebne będą nowe leki
lub większe ich dawki
wyrzucać leków lub opakowań po nich do kosza na śmieci! Odpady
farmaceutyczne mogą zawierać substancje toksyczne, które mogą się wtedy
łatwo przedostać do środowiska i ze względu na swoje specyficzne własności
stanowią zagro\
enie.
2. TERMOMETRY RT
CIOWE: termometry rtęciowe oraz inne urządzenia
pomiarowe zawierające rtęć (zostały wycofane z produkcji i sprzeda\
y 3 kwietnia
2009r.)
Ze względu na łatwość uszkodzenia termometru rtęciowego (nieodporna na
czynniki mechaniczne szklana obudowa oraz konieczność przygotowania
termometru do pomiaru poprzez wstrząsanie w celu obni\
enia słupa rtęci w kapilarze
do takiego poziomu, w którym odczytana na skali temperatura jest ni\
sza od
normalnej temperatury ciała), a co za tym idzie mo\
liwość ska\
enia środowiska
naturalnego rtęcią podjęto decyzję o wycofaniu z produkcji i obrotu wyrobów
medycznych zawierających rtęć i zastąpieniu ich innymi wyrobami medycznymi
niezawierającymi tego pierwiastka.
Jak postępować?
Stare termometry rtęciowe nale\
y zanieść do punktu, w którym znajduje się
specjalny pojemnik na tego typu odpady (np.. w aptece) skąd trafią do
przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w ich utylizacji.
By uzyskać informacje na temat najbli\
szego miejsca składowania rtęci
najlepiej zadzwonić do Powiatowej Stacji Sanepidu lub Wojewódzkiego
Inspektoratu Sanitarnego.
8
Nie nale\
y!
Wrzucać rtęci z rozbitego termometru do zlewu lub toalety! Rtęć
metaliczna po dostaniu się do zbiorników wodnych przekształcana jest przez
bakterie zawarte w mule do rtęci organicznej (metylortęci). Jest to związek
rozpuszczalny w tłuszczach, który ulega kumulacji w organizmie. Szczególnie
wysoka zawartość metylortęci występuje w organizmach ryb drapie\
nych, tj.
dorsz, rekin, tuńczyk (im wy\
ej w łańcuchu pokarmowym, tym większa jej
zawartość), z mięsem których przedostaje się do organizmu ludzi.
Według badań amerykańskiej agencji EPA (Agencja Ochrony Środowiska),
rtęć z jednego rozbitego termometru mo\
e zatruć wszystkie ryby znajdujące się
w jeziorze o powierzchni do 8 hektarów!
Po wniknięciu do organizmu metylortęć łączy się z erytrocytami, z którymi jest
transportowana do wątroby, nerek i mózgu. Szczególnie du\
e powinowactwo
ma do tkanki mózgowej. Pierwszym objawem zatrucia jest zanik czucia
skórnego (tzw. parestezja). Następnie pojawiają się: zaburzenia równowagi,
zaburzenia mowy, głuchota. U dzieci matek zatrutych metylortęcią w okresie
cią\
y, dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, przy czym rozmiar
uszkodzenia zale\
y od dawki: od zaburzenia rozwoju, ślepoty i obni\
enia
inteligencji do zgonu.
wyrzucać termometrów zawierających rtęć do kosza na śmieci!
Termometr mo\
e ulec uszkodzeniu, przez co rtęć przedostanie się do
środowiska powodując zagro\
enie dla środowiska naturalnego i zdrowia ludzi.
Za wyrzucenie takiego odpadu do śmieci lub porzucenie go na łonie natury
grozi kara grzywny do 5000 złotych!!!
Co zrobić, gdy potłucze się termometr rtęciowy?
Rtęć, jako jedyny metal w temperaturze pokojowej występuje w postaci cieczy,
która nieustannie paruje. Pierwiastek ten łatwo wnika do naszego organizmu poprzez
drogi oddechowe w postaci bezwonnych oparów oraz przez skórę kumulując się
głównie w mózgu, nerkach i tkankach płodu (u kobiet w cią\
y). Objawami zatrucia
rtęcią są bóle głowy, wymioty oraz niewydolność układu oddechowego. Przewlekła
ekspozycja na opary rtęci mo\
e powodować stany zapalne jamy ustnej, dr\
enie
mięśni kończyn i powiek, uszkodzenie mózgu (tzw. encefalopatia rtęciowa),
bezsenność, pogorszenie pamięci, zaburzenia \
ołądkowo-jelitowe czy uszkodzenie
nerek. Większość objawów znika po ustaniu ekspozycji na czynnik jednak, zmiany
powstałe w mózgu są trwałe.
Rtęć nale\
y natychmiast zebrać u\
ywając gumowych rękawiczek,
zakraplacza do oczu, sztywnej kartki papieru, czy te\
łopatki i szczelnie zamknąć w
szklanym słoiku lub plastikowym worku. Nie wolno do tego celu u\
ywać domowych
środków czyszczących (szczególnie tych zawierających chlor i amoniak), gdy\

reagują one z rtęcią dając groz
ny, trujący gaz. Rozbity termometr oraz przyrządy
pomagające nam w zebraniu rtęci nale\
y wło\
yć do słoika z rtęcią lub zamknąć
szczelnie w worku plastikowym i zanieść do najbli\
szego miejsca utylizacji rtęci lub
9
apteki, która posiada pojemniki na tego typu odpady. Rtęci nie wolno zbierać
pędzlem, miotłą lub odkurzaczem, gdy\
rozbijają ją na mniejsze kropelki, zwiększając
powierzchnię parowania i stę\
enie par rtęci w powietrzu!!! Ponadto małe  kuleczki
rtęci mogą się ukryć w szczelinach i zakamarkach podłogi lub pomiędzy włosiem
dywanu i nieustannie parując, mogą spowodować bardzo groz
ne zatrucie przewlekłe
tym metalem. Nale\
y tak\
e pamiętać, by przez kilka dni intensywnie wietrzyć pokój w
celu zmniejszenia stę\
enia par rtęci do poziomu niezagra\
ającego zdrowiu.
3. BATERIE I AKUMULATORY MAA
OGABARYTOWE
Baterie zalicza się do odpadów niebezpiecznych, poniewa\
znajdują się w nich
pierwiastki takie jak ołów, kadm i nikiel, które są toksyczne.
Jak postępować?
zu\
yte baterie mo\
na oddawać do sklepów i kiosków prowadzących sprzeda\

baterii
zu\
yte baterie mo\
na oddawać w zakładów fotograficznych
mo\
na je tak\
e wyrzucać do specjalnych pojemników umieszczonych na
terenie szkół, urzędów i innych instytucji
Nie nale\
y!
wyrzucać baterii i akumulatorów do kosza na śmieci! Pierwiastki w nich
zawarte mogą przedostać się do środowiska powodując ska\
enie gleby i wód
gruntowych.
4. ZSEE (ZUśYTY SPRZ
T ELEKTRYCZNY I ELEKTRONICZNY): inaczej zwany
 elektrośmieciami to zu\
yte, przestarzałe lub zepsute sprzęty zasilane na prąd lub
na baterie oraz świetlówki, \
arówki energooszczędne, lampy wyładowcze i
\
yrandole
Wszystkie  elektrośmieci zawierają się w 10 grupach:
Wielkogabarytowe urządzenia AGD: chłodziarki, lodówki, zamra\
arki, pralki,
suszarki do ubrań, zmywarki, kuchenki elektryczne, piekarniki, grzejniki elektryczne
oraz klimatyzatory i wentylatory
Małogabarytowe urządzenia AGD: odkurzacze, maszyny dziewiarskie, \
elazka,
tostery, frytkownice, rozdrabniacze, miksery, młynki do kawy, no\
e elektryczne,
suszarki, depilatory, golarki, zegarki oraz wagi
Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny: komputery, drukarki, laptopy,
kopiarki, kalkulatory, faksy, terminale, aparaty telefoniczne - tradycyjne i komórkowe
Sprzęt RTV: radioodbiorniki, telewizory, dyktafony, magnetofony, kamery, video,
DVD, sprzęty hi-fi, wzmacniacze i instrumenty muzyczne
10
Sprzęt oświetleniowy: świetlówki, \
arówki energooszczędne, lampy wyładowcze
oraz \
yrandole
Narzędzia elektryczne i elektroniczne: wiertarki, piły, maszyny do szycia,
narzędzia do obróbki drewna i metalu, narzędzia do nitowania, skręcania, spawania,
lutowania, rozpylania oraz kosiarki
Zabawki, sprzęt relaksacyjny i sportowy: kolejki elektryczne, tory wyścigowe, gry
video, kieszonkowe gierki, komputerowo sterowane urządzenia do ćwiczeń
sportowych, automaty na \
etony
Przyrządy medyczne: sprzęt do dializ, radioterapii, badań kardiologicznych,
wentylacji płuc, zamra\
arki laboratoryjne, testery płodności i inne elektryczne
urządzenia medyczne
Przyrządy do kontroli: czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty, urządzenia
pomiarowe i panele kontrolne
Automaty do wydawania: napojów, słodyczy oraz bankomaty
Jak postępować?
zu\
yte urządzenia mo\
emy oddać w sklepie przy zakupie nowych:
wg ustawy o ZSEE z 29.07.2005r. sprzedawca detaliczny jak i hurtowy są
zobowiązani przy sprzeda\
y urządzeń przeznaczonych dla gospodarstw
domowych do nieodpłatnego przyjęcia zu\
ytego sprzętu w ilości nie większej
ni\
sprzedawany nowy, je\
eli zu\
yty sprzęt jest tego samego rodzaju
zu\
yte urządzenia mo\
emy oddać w punkcie serwisowym: prowadzący
punkt serwisowy zobowiązany jest do nieodpłatnego przyjęcia zu\
ytego
sprzętu w przypadku, gdy jego naprawa jest niemo\
liwa ze względów
technicznych lub właściciel uzna, \
e naprawa sprzętu jest dla niego
nieopłacalna.
 elektrośmieci mo\
na bezpłatnie oddać do gminnego punktu zbierania
lub skupów złomu, które mają pozwolenie na prowadzenie działalności
zbierania ZSEE i są zarejestrowane w Głównym Inspektoracie Ochrony
Środowiska. Uwaga! transport trzeba zapewnić we własnym zakresie.
Nie nale\
y!
wyrzucać ZSEE do kosza na śmieci! Liczne substancje szkodliwe
znajdujące się w  elektrośmiechach po wydostaniu się z uszkodzonego
urządzenia elektronicznego łatwo przenikają do gleby, wód gruntowych i
powietrza powodując zagro\
enie dla środowiska oraz dla zdrowia ludzi i
zwierząt.
Wyrzucanie  elektrośmieci do śmietnika stwarza zagro\
enie dla środowiska
oraz jest łamaniem prawa, które obowiązuje w Polsce od
21 paz
dziernika 2005 r. (ustawa o ZSEE z 29 lipca 2005 r.).
Grozi za to kara grzywny do 5 tysięcy zł.
11
 Demontować ZSEE poza wyspecjalizowanym zakładem przetwarzania.
Zu\
yty sprzęt oddany do punktu zbierania powinien być kompletny. Gdy jest
z
le zagospodarowany lub amatorsko zdemontowany mo\
e zanieczyszczać
środowisko oraz stanowić zagro\
enie dla zdrowia człowieka, poniewa\
trujące
substancje zawarte w mechanizmach urządzeń łatwo wydostają się na
zewnątrz.
Według nowych przepisów, za demonta\
poza wyspecjalizowanym zakładem
przetwarzania grozi kara od 2 do 100 tys. zł, zarówno dla firm
jak i osób fizycznych.
Segregacja  elektrośmieci , odpowiednie przetworzenie i unieszkodliwienie
substancji niebezpiecznych w nich zawartych chroni środowisko przed
zanieczyszczeniem i ska\
eniem. Ponadto odzyskane w ten sposób surowce mo\
na
wykorzystać do produkcji nowych urządzeń, co przyczynia się do zmniejszenia
stopnia wykorzystania zasobów naturalnych oraz obni\
enia kosztów
technologicznych.
5. AKUMULATORY OA
OWIOWE
Akumulatory ołowiowe są najbardziej rozpowszechnionym typem baterii ze
wszystkich stosowanych obecnie. W Polsce w roku 2003 całkowita ilość
akumulatorów kwasowo-ołowiowych samochodowych z produkcji oraz importu
wynosiła 5 380 805 sztuk.
Składowanie akumulatorów ołowiowych wią\
e się z ryzykiem
zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego oraz zagro\
enia dla zdrowia ludzi ze
względu na wchodzące w jego skład kwas siarkowy (elektrolit) oraz ołów. Obydwie
substancje są szkodliwe a ich przedostanie się do środowiska mo\
e powodować
szereg negatywnych skutków.
Jak postępować?
punkty sprzeda\
y detalicznej przy sprzeda\
y nowego akumulatora są
zobowiązane do odbioru od kupującego zu\
ytego akumulatora
ołowiowego (kwasowego) dodatkowo pobierana jest opłata depozytowa,
której zwrot następuje po przekazaniu zu\
ytego akumulatora sprzedawcy
detalicznemu lub do punktu systemu zbiórki zu\
ytych akumulatorów
zorganizowanego przez przedsiębiorcę (stawka opłaty depozytowej wynosi 30
zł za sztukę)
podmioty wprowadzające akumulatory na rynek są obowiązane stworzyć taki
system zbiórki zu\
ytych akumulatorów, aby ka\
dy konsument niezale\
nie od
swojej lokalizacji mógł w łatwy sposób oddać swój zu\
yty akumulator celem
recyklingu.
12
Nie nale\
y!
wylewać elektrolitu z akumulatorów do toalety! Rozcieńczony kwas
siarkowy (H2SO4), który stosowany jest w akumulatorach jako elektrolit w
przypadku uszkodzenia obudowy i wycieku mo\
e spowodować korozję rur
kanalizacyjnych oraz działa zabójczo na florę bakteryjną w oczyszczalniach
ścieków,
wyrzucać akumulatorów do kosza na śmieci! Pierwiastki w nich zawarte
mogą przedostać się do środowiska powodując ska\
enie gleby i wód
gruntowych, w przypadku wycieku na składowisku rozcieńczonego kwasu
siarkowego wstrzymywane są procesy biodegradacji innych odpadów.
przechowywać starych akumulatorów w miejscach bez odpowiedniego
zabezpieczenia. Przechowując stary akumulator na działce, w piwnicy lub
szopie nie jesteśmy w stanie kontrolować, czy nie uległ uszkodzeniu, a co za
tym idzie czy substancje w nim zawarte nie przedostały się do środowiska.
6. PUSZKI PO FARBACH I LAKIERACH
Odpady po lakierach i farbach zawierać mogą metale cię\
kie takie jak ołów,
kadm, rtęć oraz sześciowartościowy chrom. Z tego względu ich składowanie i
przetwarzanie musi podlegać odpowiednim regulacjom. W przypadku farb odpady
powinny być przetworzone i odbywa się to najczęściej przez spopielenie.
Jak postępować?
Odpady niebezpieczne, do których zalicza się opakowania po farbach i
lakierach mo\
na oddać w gminnych punktach zbierania odpadów
niebezpiecznych (gmina organizuje je samodzielnie lub we współpracy z
innymi gminami)
Nie nale\
y!
wyrzucać opakowań zabrudzonych farbą do kosza na odpady komunalne
wylewać resztek farb, rozpuszczalników, lakierów i smarów do kanalizacji,
gruntu lub wód
7. TUSZE I TONERY
Odpady w postaci zu\
ytych tonerów do drukarek są traktowane i
klasyfikowane jako niebezpieczne gdy\
zawierają w swoim składzie wiele substancji
toksycznych zagra\
ających środowisku oraz zdrowiu i \
yciu ludzi. Puste opakowania
z resztkami tonera zawierają pierwiastki takie jak benzen, styren czy ozon. Głowice
do drukarek laserowych z wałkiem światłoczułym zawierają arsen, selen, telur,
krzem.
U\
ytkownik tonera czy tuszu w myśl dokumentów prawnych staje się wytwórca
odpadów i ma ustawowy obowiązek odpowiedniego z nimi postępowania. Za
niedopełnienie tych obowiązków gro\
ą sankcje karne.
13
Zu\
yte tusze i tonery muszą zostać poddane regeneracji, dzięki czemu
następuje odzysk surowców wtórnych, a tym samym zmniejsza się ilość odpadów.
Jak postępować?
nale\
y oddać zu\
yty tusz lub toner do punktu zbierania, skąd trafi do
regeneracji lub jeśli to niemo\
liwe zostanie zutylizowany w bezpieczny dla
środowiska sposób
odpady po tuszach i tonerach mo\
na oddawać do firm zajmujących się ich
odzyskiem, których działa bardzo du\
o na terenie całego kraju
Nie nale\
y!
wyrzucać zu\
ytych tuszy i tonerów do kosza na odpady komunalne
V. CO NALEśY ZROBIĆ Z ODPADAMI PROBLEMOWYMI?
1. PA
YTY CD
Płyta kompaktowa zbudowana jest z czterech warstw: poliwęglanowej warstwy
nośnej w postaci plastikowego krą\
ka, warstwy barwnika, który ulega stopieniu w
momencie zapisu danych, warstwy odbijającej złotej lub aluminiowej oraz ochronnej
warstwy z lakieru. Tak wykonany nośnik danych charakteryzuje się bardzo długim
okresem degradacji (ok. 100-300 lat), co negatywnie wpływa na środowisko
przyrodnicze.
Instytut Chemii Przemysłowej w Warszawie opracował technologię
pozwalającą ze zu\
ytych płyt CD otrzymać nowy materiał. Dzięki swoim
właściwościom mo\
e on być wykorzystany do konstruowania obudowy telewizorów,
komputerów. W przemyśle samochodowym posłu\
y do produkcji desek
rozdzielczych, błotników. Znajdzie równie\
wiele zastosowań w przemyśle AGD.
Aby recykling zu\
ytych płyt CD był mo\
liwy, konieczne jest wcześniejsze
wydzielenie ich z ogólnego strumienia odpadów, co w Polsce jest mało popularne.
Zu\
yte płyty CD nale\
y oddawać:
do firm wyspecjalizowanych w zakresie utylizacji płyt CD (firmy takie działają
na terenie całego kraju, często oferują darmowy odbiór szczególnie w
przypadku większych ilości)
podczas zbiórek organizowanych lokalnie w gminach, miastach, szkołach do
specjalnie utworzonych w tym celu punktów zbierania
2. OPONY SAMOCHODOWE
Opony nie ulegają rozkładowi, a ze względu na swoją objętość wymagają
du\
ej powierzchni magazynowania i specjalnie przygotowanego terenu. Trwałość,
która stanowi największą zaletę w czasie u\
ytkowania, jest jednocześnie przyczyną
trudności w zagospodarowaniu opon po zakończeniu ich eksploatacji.
14
Zu\
yte opony mo\
na poddać dwóm rodzajom odzysku  recyklingowi
materiałowemu i odzyskowi energetycznemu:
Odzysk energetyczny polega na spalaniu opon w całości albo pociętych na
mniejsze fragmenty. Otrzymuje się w ten sposób ciepło, które mo\
na wykorzystać
np. w procesie wypalania klinkieru w piecach cementowych albo do wytwarzania pary
w elektrociepłowniach. Dla cementowni stanowi to wa\
ny czynnik wpływający na
oszczędności finansowe, gdy\
oponami mo\
na zastąpić około 20% masy paliwa. Ma
to równie\
szereg zalet w porównaniu ze spalaniem węgla m.in.: zmniejszenie ilości
emitowanego do atmosfery dwutlenku węgla i siarki oraz ograniczenie ilości popiołu,
który nie powstaje przy spalaniu opon.
Recykling materiałowy polega na mechanicznym rozdrobnieniu opon. Słu\
y to
znacznemu zmniejszeniu objętości powstających odpadów. W zale\
ności od
rozmiaru cząsteczek gumy ró\
ne mo\
e być ich zastosowanie. Większe cząstki, czyli
grys i granulat, po dodaniu substancji zlepiających mo\
na zastosować jako
nawierzchnię bie\
ni, placów zabaw czy te\
przy produkcji elastycznej kostki brukowej
albo wykładzin dz
więkochłonnych. Z kolei mączka gumowa dodawana jest do
mieszanek, z których produkuje się dywaniki samochodowe, maty itp.
Zu\
yte opony mo\
na bezpłatnie pozostawić w:
zakładach wulkanizacyjnych oraz bazach transportowych (przy wymianie opon
na nowe)
punktach dobrowolnego dostarczania odpadów zlokalizowanych w pobli\
u
miejsca zamieszkania
kontaktując się z firmami specjalizującymi się w odzysku opon (w przypadku
uzbierania minimum 100 sztuk opon samochodowych lub 35 sztuk opon
samochodów cię\
arowych odbiór jest bezpłatny)
3. SZKA
O PA
ASKIE: szkło płaskie budowlane bezbarwne i kolorowe, szkło
budowlane klejone, szkło ornamentowe, szkło niskoemisyjne, szkło z rozbiórki
budynków i szklarni, szkło z samochodów, lustra, szkło zbrojone
Recykling zu\
ytego szkła płaskiego i opakowaniowego pozwala na
zmniejszenie ilości odpadów deponowanych na składowisku, wydłu\
ając w ten
sposób jego "\
ywotność" oraz zmniejszenie zu\
ycia surowców naturalnych.
Korzyści wynikające z zastosowania stłuczki szklanej jako surowca w procesie
topienia szkła to między innymi:
" zmniejszenie emisji CO2 przez zmniejszenie zu\
ycia paliwa oraz surowców
węglanowych (mączka wapienna, soda, dolomit), które ulegają rozkładowi z
wydzieleniem dwutlenku węgla
" zmniejszenie emisji SOx, np. szkło zielone mo\
e być topione bez u\
ycia
środków klarujących (siarczanu sodu i wapnia),
" ograniczenie emisji chloru i fluoru,
15
" ograniczenie emisji pyłów poprzez zmniejszenie ilości zu\
ywanych
pierwotnych surowców, które zawierają średnio do 25% części pylistych o
wielkości ziaren poni\
ej 0,10 mm,
" ograniczenie emisji NOx przez ograniczenie spalania paliwa w piecach
szklarskich.
" zmniejszenie zapotrzebowania na piasek kwarcowy o 0,72 tony
" zmniejszenie zapotrzebowania na sodę kalcynowaną o 0,25 tony
" zmniejszenie zapotrzebowania na mączkę wapienną o 0,18 tony
Zasady odbierania odpadów ze szkła płaskiego:
odpady ze szkła nieopakowaniowego mo\
na dostarczać do stacjonarnych lub
mobilnych Punktów Gromadzenia Odpadów Problemowych
odpady ze szkła płaskiego mo\
na równie\
oddawać bezpośrednio do firm
zajmujących się recyklingiem tego rodzaju odpadów, przy większych ilościach
mo\
liwe jest wynajęcie odpowiedniego kontenera
4. ODPADY WIELKOGABARYTOWE:
Wszelkiego rodzaju odpady, które ze względu na du\
e rozmiary i/lub wagę nie
mieszczą się do pojemnika na pozostałe śmieci, mogą być utylizowane jako odpady
wielkogabarytowe np.: stoły, szafy, krzesła, sofy, dywany, wózki dziecięce, materace,
pierzyny, sieci na pranie, rowery, zabawki du\
ych rozmiarów etc.
Uwaga! Do odpadów wielkogabarytowych nie nale\
ą wszelkiego rodzaju
części budowlane i sanitarne takie jak deski drewniane, belki, panele, ramy okienne,
drzwi, płoty, wanny, umywalki, muszle toaletowe lub spłuczki, grzejniki, płytki, rolety
jak równie\
części samochodowe, motorowery, kosiarki spalinowe, odpady
remontowe, odpady ogrodowe, worki na śmieci lub kartony z odpadami domowymi.
Odpady wielkogabarytowe wymagają czynności demonta\
owych, które
pozwolą na oddzielenie części przydatnych do recyklingu oraz usunięcie elementów
niebezpiecznych, dlatego konieczne jest ich gromadzenie w sposób selektywny.
Podczas demonta\
u następuje równie\
rozdrobnienie odpadów w odpowiednio
przygotowanej do tego celu rozdrabniarce, które umo\
liwia zmniejszenie ich
objętości przed zło\
eniem na składowisku odpadów.
Zasady odbierania odpadów wielkogabarytowych:
w zale\
ności od potrzeb, w uzgodnieniu z przedsiębiorcami z którym
zawarto umowę na odbieranie odpadów komunalnych. Mają oni obowiązek
dysponowania bazą techniczną wyposa\
oną w stanowisko do gromadzenia
odpadów wielkogabarytowych
odpady wielkogabarytowe mo\
na równie\
dostarczać samodzielnie do
stacjonarnych lub mobilnych Punktów Gromadzenia Odpadów
Problemowych
w ramach programu  wystawka (we wskazanym przez gminę terminie)
16
5. ODPADY Z REMONTÓW:
Odpady budowlane powstające w budownictwie mieszkaniowym,
przemysłowym, w drogownictwie i kolejnictwie. Tworzą się zarówno na etapie
budowy nowych obiektów, jak i planowanych, awaryjnych remontów oraz przy
pracach rozbiórkowych. Powstają tak\
e przy pracach za- i wyładowczych oraz w
czasie transportu materiałów budowlanych. Zalicza się do nich równie\
odpady z
obiektów infrastrukturalnych (np. drogowych) i ziemię z wykopów.
Zasady odbierania odpadów z remontów:
odpady powstałe w wyniku remontu nale\
y gromadzić w specjalnych
kontenerach, uniemo\
liwiających pylenie. Powinny być niezwłocznie usunięte
po wypełnieniu kontenera lub po zakończeniu remontu
zabronione jest spalanie frakcji palnych z odpadów pochodzących z
remontów
podstawienie kontenera na odpady remontowe oraz odbiór tych odpadów
mo\
na zamówić u jednej z firm komunalnych
6. MARTWE ZWIERZ
TA
Martwe zwierzęta oraz odpady zwierzęce stanowią zagro\
enie biologiczne
(choroby zakaz
ne) lub chemiczne (dioksyny, antybiotyki), przez co zostały
sklasyfikowane jako odpady niebezpieczne. Zaliczane są do grupy: "inne odpady,
które zawierają \
ywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy
zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do
których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, \
e wywołują choroby u ludzi i
zwierząt".
W aspekcie ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska martwe zwierzęta
nale\
y poddać utylizacji.
Rola utylizacji:
Sanitarno-higieniczna - niezbędny element zwalczania i profilaktyki chorób
zaraz
liwych zwierząt oraz epidemiologiczne i epizootyczne działanie prewencyjne.
Istotą procesów utylizacyjnych jest eliminacja w trakcie sterylizacji wszystkich
patogenów, w tym równie\
prionów.
Proekologiczna - ochrona środowiska przyrodniczego przed zaka\
eniem
drobnoustrojami chorobotwórczymi i ska\
eniami.
Ekonomiczna - produkcja wysokowartościowego, przetworzonego białka
zwierzęcego i tłuszczu wykorzystywanych w \
ywieniu zwierząt.
17
Zasady postępowania ze szczątkami zwierząt:
przepisy dopuszczają grzebanie zwierząt na terenach zamkniętych i
ogrodzonych, oddalonych od ujęć wody. Nie mo\
na zakopywać szczątków
w lesie, bo padlina mo\
e zostać rozwleczona przez dzikie zwierzęta.
Wszystko to jasno określają przyjęte w 2002 roku przepisy Komisji
Europejskiej
szczątki zwierzęce powinny być poddane jak najszybszej utylizacji. Umowy z
zakładami utylizacyjnymi mają podpisane kliniki weterynaryjne oraz gminy, za
ich pośrednictwem, mo\
na przekazać padłe zwierzęta w celu
unieszkodliwienia
za odbiór martwego zwierzęcia musi zapłacić właściciel (cenę najczęściej
oblicza się na podstawie wagi zwierzęcia i przewozu w kilometrach)
martwe zwierzę mo\
na samemu wywiez
ć na grzebowisko, wnosząc
odpowiednią opłatę (ok. 40 zł)
VI. GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI?
http://odpadnik.zrodla.org  strona projektu  Poradnik Odpadnik o odpadach
niebezpiecznych
www.stolicaczystosci.pl - informacje dot. selektywnej zbiórki odpadów w Warszawie
www.ekocentrum.krakow.pl - informacje dot. selektywnej zbiórki odpadów w
Krakowie
www.czystemiasto.uml.lodz.pl - informacje dot. selektywnej zbiórki odpadów w A
odzi
www.bialystok.pl - informacje dot. selektywnej zbiórki odpadów w Białymstoku
www.poznan.pl - informacje dot. selektywnej zbiórki odpadów w Poznaniu
www.elektrosmieci.pl  informacje o zu\
ytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym
www.recykling.pl - strona zawierająca ogólne informacje o odpadach
niebezpiecznych
www.zrodla.org - strona główna stowarzyszenia Ośrodek Działań Ekologicznych
"y
ródła"
www.recykling.edu.pl - strona projektu "Sklep --> wysypisko: ulica jednokierunkowa"
(projekt o tematyce związanej z gospodarką odpadami realizowany przez
stowarzyszenie w ubiegłych latach)
Projekt dofinansowany ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej
18