Psychologia kryzysu
trauma i jej konsekwencje
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
SWPS - 2010
Konsekwencje traumy:
" Niepowikłany zespół stresu pourazowego (PTSD): jego
objawy pokrywają się z zespołem stresu pourazowego
według DSM-IV;
" PTSD współwystępujące z innymi zaburzeniami takim jak:
depresja, nadużywanie substancji psychoaktywnych,
zaburzenia paniczne oraz inne zaburzenia lękowe;
" Osobowość potraumatyczna: zwykle jest skutkiem
konfrontacji z długotrwałymi czynnikami traumatycznymi;
osoby dotknięte tym zaburzeniem spełniają kryteria
diagnostyczne:
1. granicznego zaburzenia osobowości,
2. zaburzeń występujących pod postacią somatyczną,
3. osobowości wielorakiej;
2
Konsekwencje traumy c.d. :
" Zaburzenia zachowania (impulsywność,
agresja, zaburzenia odżywiania,
nadużywanie substancji
psychoaktywnych, zachowania
autodestrukcyjne);
" Zaburzenia emocjonalne (labilność
emocjonalna, depresja, gniew, panika);
" Zaburzenia poznawcze (fragmentacja
kodowania i odtwarzania wydarzeń
emotogennych, dysocjacja, amnezja)
3
Proces radzenia sobie w traumie
Wściekłość
Poszukiwanie
Odrętwienie
sensu
Szok
Utrwalenie
depresyjnych
przekonań
Udręka i ból
Brak wiary
w siebie
załamanie
CZAS
ADAPTACJA EMOCJONALNA
ZABURZENIE STRESU OSTREGO
(308.3)
A. Osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne spełniające
poniższe kryteria:
(1) doświadczyła, była świadkiem zdarzenia, w którym ktoś
poniósł śmierć, doznał poważnych obrażeń, lub była tego groz
ba
(2) reakcję osoby na to zdarzenie charakteryzuje intensywny
strach, bezradność lub przerażenie, odraza
B. W trakcie przeżywania zdarzenia i po nim pojawiają się
symptomy dysocjacyjne
C. Zdarzenie traumatyczne jest ponownie przeżywane
D. Występuje znaczące unikanie bodz
ców związanych ze
zdarzeniem
E. Znaczące symptomy lęku lub wzmożonego pobudzenia
F. Występuje klinicznie istotny dystres
G. Zaburzenie trwa min. 2 dni, max. 4 tygodnie i pojawia się po
zdarzeniu
"
ZABURZENIE PO STRESIE
TRAUMATYCZNYM
(309.81)
A. Osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne spełniające
poniższe kryteria:
(1) doświadczyła, była świadkiem zdarzenia, w którym ktoś
poniósł śmierć, doznał poważnych obrażeń, lub była tego groz
ba
(2) reakcję osoby na to zdarzenie charakteryzuje intensywny
strach, bezradność lub przerażenie, odraza
B. Zdarzenie traumatyczne uporczywie powraca i jest ponownie
przeżywane
C. Uporczywe unikanie bodz
ców związanych ze zdarzeniem i
ogólne
odrętwienie psychiczne
D. Utrzymujące się symptomy wzmożonego pobudzenia
E. Czas trwania zaburzenia jest dłuższy niż 1 miesiąc
F. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny distres lub załamanie w
życiu społecznym, zawodowym lub innych istotnych
Zaburzenie w następstwie ekstremalnego stresu bliżej
nieokreślone (disorders of extreme streses not otherwise
specified) (DESNOS)
Syndrom ten charakteryzuje się następującą grupą objawów:
" Zmiany w zakresie regulacji impulsów afektywnych, trudności
z kontrolowaniem złości i zachowania autodestrukcyjne
" Zmiany w zakresie uwagi, koncentracji i świadomości (mogą
się pojawić przypadki amnezji, epizody dysocjacji i
depersonalizacji)
" Zmiany w autopercepcji (poczucie winy, wstydu i
odpowiedzialności)
" Zmiany dotyczące relacji z innymi (trudności z zaufaniem
innym, niezdolność do budowania bliskich związków
emocjonalnych)
" Somatyzacja (Borys, 2004).
7
Zaburzenia po traumie
Zaburzenia regulacji strachu i lęku
Pojęcie lęku, strachu, obawy
Lękiem określamy poczucie zagrożenia,
trwożliwego oczekiwania, występujące w
sytuacji kiedy jego z
ródło jest nieznane,
nieuświadomione lub nie stanowi realnego
zagrożenia. Lęk może być fizjologiczny i
pełnić funkcję adaptacyjną
Strach występuje wobec bezpośredniego
zagrożenia
Obawa  zagrożenie jest przewidywane
Przeżywaniu lęku, strachu, obawy towarzyszą
objawy pobudzenia układu wegetatywnego
9
Objawy lęku
" Objawy psychiczne
- poznawcze- treść przeżyć lękowych (myśli o
niebezpieczeństwie, zagrożeniu zdrowia, życia,
możliwości utraty kontroli), zaburzenia uwagi i
pamięci
- emocjonalne- zagrożenie, obawy, napięcie,
panika, niemożność odprężenia
" Objawy behawioralne:
proste (niepokój lokomocyjny i manipulacyjny)
złożone (walka, ucieczka, osłupienie)
" Objawy somatyczne:
pobudzenie układu wegetatywnego (np. drżenia
tachykardia, częstomocz, nadmierna potliwość,
biegunka, dysfunkcje seksualne), zaburzenia snu
10
Rodzaje lęku
" lęk napadowy - krótkotrwały, nawracający o
znacznym nasileniu z intensywnymi objawami
wegetatywnymi oraz z poczuciem poważnego
zagrożenia zdrowia lub życia często z obawą
utraty kontroli nad swoim zachowaniem (obawą
przed "zwariowaniem")
" fobiczny - lęk, wobec zwierząt ,przedmiotów lub w
specyficznych sytuacjach, nie stanowiących
realnego zagrożenia z towarzyszącym silnym
pragnieniem unikania ich
" lęk uogólniony - ciągły, wolnopłynący z objawami
wegetatywnymi, z nadmiernym poczuciem
zagrożenia, zamartwiania się, obawami w
codziennych sytuacjach życiowych
11
Lęk jako cecha obejmuje
" stałe wszechogarniające uczucie napięcia i
zagrożenia
" częste przeżywanie uczucia zakłopotania,
niższości
" dominującą potrzebę bycia lubianym i
akceptowanym
" nadwrażliwość na krytykę i odrzucenie
" unikanie wchodzenia w bliższe związki z
innymi
" tendencje do przesady w ocenianiu
potencjalnych zagrożeń
12
Strach i lęk
Przetwarzanie informacji generujące lęk
Decydującą rolą w generowaniu lęku odbywa interakcja
nieuświadamianej aktywności systemów somatycznych z
interpretującym systemem świadomego spostrzegania.
Fobie i napady paniki to skutki automatycznej aktywacji
systemu pobudzenia przez specyficzne cechy wykrywane
przez detektory cech. Aktywacja ta powoduje wzrost
pobudzenia fizjologicznego, którego sygnały docierają do
systemu świadomego spostrzegania.
w przypadku fobii pobudzenie fizjologiczne wyjaśnia się jakimś
czynnikiem zewnętrznym
w przypadku paniki przypisywane jest ono wewnętrznemu wrogowi
w PTSD istnieje pierwotny uraz, który maksymalnie mobilizuje
reakcje obronne jednostki, w rezultacie czego dochodzi do
uwarunkowania sygnałów, które będą automatycznie mobilizować
system pobudzenia
13
Strach
Wymykające się spod kontroli
gwałt
Ja - Mnie
mężczyzna
sama
przedmieścia
wysoki
Powiedz:
strzelad
krzyk
 Kocham
dom
Cie
Odrętwienie
broo
łysy
Zdezorientowana Niekompetentna Niebezpieczny
Edna Foa. Schematyczny model  normalnego
14
wspomnienia gwałtu
Strach Wymykające się spod kontroli
gwałt
Ja - Mnie
mężczyzna
sama
przedmieścia
wysoki
Powiedz: strzelad
krzyk
 Kocham
dom
Cie
Odrętwienie
broo
łysy
PTSD
Zdezorientowana
Niekompetentna
Niebezpieczny
Edna Foa. Schematyczny model patologicznego
15
wspomnienia gwałtu
Kodowanie i odtwarzanie traumy
Charakterystyka traumatycznego
Przetwarzanie poznawcze
wydarzenia, cechy osobowości, przekonania,
traumatycznego doświadczenia
style radzenia sobie przez jednostkę
Pamięd traumatycznego Ocena urazu i jego
wydarzenia konsekwencji
Bodz
ce przypominające
Stałe zagrożenie
Intruzje, wzbudzenie wegetatywne, silne emocje
Strategie poznawcze i behawioralne
mające kontrolowad zagrożenie/objawy
16
Przewlekłe PTSD
Literatura
" Zdankiewicz-Ścigała,E., Przybylska, M. (2002). Trauma.
Proces diagnozna. Mechanizmy
psychoneurofizjologiczne. Warszawa. Wydawnictwo
Instytutu Psychologii PAN.
" Popiel, A., Pragłowska, E. (2009). Psychopatologia
reakcji na traumatyczne wydarzenia. W: J. Strelau, B.
Zawadzki, M. Kaczmarek, (reds.). Konsekwencje
psychiczne traumy. Uwarunkowania i terapia, (s. 34 
64). Warszawa. Wyd. Naukowe SCHOLAR