PSYCHOLOGIA KRYZYSU - 27.05.2001r. - Wykład VU
Kryzys w II-giej połowie życia
JUNG wprowadził termin KRYZYS II-giej pół. życia. Wg niego w Il-gą pół. życia
wkraczamy nieprzygotowani => nie ma bowiem kolegiów dla czterdziestolatków (tak
jak dla osób młodych). Nie można żyć wieczorem z rannym programem! Wielkie
zadanie w przygotowaniu do tego okresu spoczywa na religii.
JUNG porównywał życie do wędrówki słońca (wschód => => => zachód). Wg mego
takim punktem krytycznym v. życiu człowieka jest dzień gdy człowiek uświadomi
sobie nieuchronność własnej śmierci => i to jest taki początek II-giej pół.
życia.
JUNG - twierdzi, że Il-ga. pół. życia ma zupełnie inne zadanie niż I-wsza pół.
życia oraz, że
inaczej przebiega rozwój w tych okresach życia.
I-wsza pół. życia to czas adaptacji do warunków życia i konformizm wobec
wymagań innych
ludzi.
W I-wszej pół. życia to rozwój ego (to co świadome), natomiast Il-ga poi. życia
to
rozwój sfer (osobowości i
W koncepcji JUNGA jedna z części osobowości to cień (w cieniu ukryte są nasze
negatywne cechy i człowiek musi otworzyć tą puszkę pandory). Cień to są te
część: podświadome i muszą one ujrzeć światło dzienne => jest to tak jakby
warunek rozwoju (analiza tego co jest negatywne).
PODŚWIADOMOŚĆ = PODŚWIADOMOŚĆ OSOBOSTA + PODŚWIADOMOŚĆ KOLEKTYWNA
Podświadomość osobista - nasza osobista nasza warstwa podświadoma. ======
kolektywna -jest to tak jakby dziedzictwo zeszłych pokoleń.
PODŚWIADOMOŚĆ zbiera potencjalne źródło twórczości.
W I-wszej pół. życia poprzez adaptację do warunków życia rozwijamy w sposób
unikatowy pewne strony naszej osobowości. W okresie dzieciństwa jednostka
wymaga nieustannej opieki i troski, ale w procesie adaptacji musi przystosować
się do wymagań społeczeństwa. Pozostaje nadzieja, że rodzice i wychowawcy
dostrzegą naszą niepowtarzalność i uszanują ją.
Jung -twierdzi, że rozwój ego w I-wszej pół. życia wymaga odpowiedzi na pytania
takie jak. co ja lubię?
- Kontakty z jakimi ludźmi sprawiają mi radość?
- Jaka praca mi odpowiada?
W odpowiedzi na te pytana kształtuje się postawa człowieka, nasze związki z
innymi ludźmi i kariera zawodowa. Pytana te stymulują nas do pewnych
rozwiązań.
PERSONA (MASKA) - jest to pewna część naszej osobowości, która ujawnia się w
kontaktach z innymi (starożytny teatr).
POWTÓRNE NARODZINY - (JUNG) jest to przejście od dzieciństwa do młodości. Przed
powtórnymi narodzinami dziecko nie potrafi oddzielić się od rodziców, po tym
następuje psychiczny poród.
Dwie grupy ludzi (JUNG): pesymiści, optymiści.
W II-giej pół. życia następuje rozkwit osobowości. II-ga pół. życia jest
przeznaczona do rozwoju wewnętrznego.
ALLPORT - motywy w życiu (w nawiązaniu do psychologii wschodu):
1. przyjemność,
2. kariera (lata 20-sie), (zawód, mieszkanie, związki małżeńskie, sukces),
3. obowiązek (lata 40-ste), (dzieci dorastają, rodzice starzeją się),
4. postawy (lata 50-te), (postawy filozoficzne, religijne).
JUNG - twierdził, że w n-giej pół. życia energia życiowa kieruje się w stronę
filozofii, wpływa na rozwój wewnętrzny człowieka.
LETARG wg JUNGA pomaga człowiekowi w przejściu do II-giej pół. życia. Kryzys
wieku przejściowego to lata pomiędzy 35-40 rokiem życia. Jeżeli starsi ludzie
nie przeszli kryzysu wieku przejściowego, to ten fakt wpływa na nich
negatywnie. Są oni:
1. zapatrzeni w przeszłość,
2. zapatrzeni w swoje ciało,
3. wiecznymi młodzieńcami,
Ludzie w II-giej pół. życia są jak słońce (najpierw rzucają promienie na ziemię
czyli na innych ludzi, a potem na siebie).
Podsumowanie poglądów:
1. życie jest podróżą, rozwój dokonuje się od urodzenia aż do śmierci (JUNG,
ERICKSON),
2. istnieją charakterystyczne etapy rozwoju i w każdym z tych etapów są
odmienne zadania,
3. wszyscy podążamy podobną ścieżką rozwoju, każdy z nas jest unikalny (ADLER
=> każdy jest wyjątkowy),
4. nasz rozwój związany jest z wyborami, (psychologia egzystencjalna),
5. kluczem rozwoju jest wyrażanie ,ja", (męstwo bycia)
6. kryzys jest twórczym aspektem rozwoju osoby w ciągu życia (pobudza do
rozwoju, do nowych zadań),
7. życie powinno się przeżyć do końca na każdym etapie (wszystkie etapy w życiu
są niezbędne),
8. w czasie podróży przez życie wzrasta nasza świadomość,
9. każde przejście na inny poziom jest niepowtarzalny i unikatowy,
10. wiek starczy i średni nie są ulicami bez wyjścia lecz alejami, w których
kwitnie prawdziwa osobowość,
11. we wczesnym okresie życia pierwotny związek ze środowiskiem zewnętrznym
oraz społeczne wymagania są obezwładniające.
Kryzys połowy życia, a postawy wobec śmierci
FREUD (psychoanaliza) - twierdził, ze lęk i niepokój nie są dominującymi
postawami wobec śmierci. Wg niego inne są postawy wobec śmierci własnej, a inne
wobec śmierci innych ludzi, przy czym dzielimy to na ludzi obcych i bliskich
oraz ukochanych. W życiu codziennym pomijamy temat śmierci, nie mówimy o
śmierci. Jest to zaprzeczanie rzeczywistości. Człowiek unika powiązań między
śmiercią własną, a śmiercią innych ludzi.
ŚMIERĆ INNYCH TO KONIECZNOŚĆ - ŚMIERĆ MOJA TO PRZYPADEK
FREUD twierdził, że nawet w najgorętszych związkach zawsze są negatywne
uczucia (podświadomy element wrogości), które stymulują pragnienie śmierci tej
osoby.
Pierwszorzędne znaczenie w stosunku do własnej śmierci ma poczucie bezsilności.
Człowiek nie wierzy, że umrze.
Wiele badań zainicjowanych teorią JUNGA skupia się na kwestii akceptacji tego.
że czeka nas nieuchronny koniec. Podobnie jest w psychoanalizie.
DOUGLAS (lata 90-te) - Badania restropektywne przeprowadzone przy pomocy
standaryzowanego wywiadu, badano jak wpływa śmierć rodziców na dzieci, wg niego
nie ma
statystycznej zależności.
Pod wpływem śmierci rodziców odbywa się szereg przemian osobowości. Strata
jednego z
rodziców do 18-stego roku życia ma ogromne znaczenie, nakłania do samobójstwa.
Wiele osób oprócz poczucia straty i osierocenia mówi o tzw. przesunięciu się do
pierwszej
linii strzału (do tej pory byłem na drugiej linii). Pojawia się ostra
świadomość: kiedy skończy
się moje życie.
ELIOT JAQUES - badacz, zajmował się kryzysami między 35 a 45 rokiem życia
(kryzys połowy życia). Intensywność trwania kryzysu połowy życia i czas, są
zdeterminowane indywidualnie. Wspólne wszystkim ludziom doświadczenia znajdują
odzwierciedlenia w twórczości znanych artystów. Badał, jak ten kryzys
odzwierciedlał się w twórczości artystów (wybrał losowo 310 osób), np. Rossini,
Mozart, Chopin, Bach, J.Korzeniowski Goethe, Beethoven, Balzak. Wg niego w tym
okresie, albo artysta się wypala (Rossini), albo umiera (Mozart, Chopin), albo
zdolności twórcze rozwiną się szczególnie (Bach, J.Korzemowski).
Wg mego charakter twórczości w I-wszej pół. życia jest inny niż twórczość w
II-giej pół. życia (skrupulatność, refleksyjność).
Dwa podstawowe problemy życiowe człowieka:
1. nieuchronność śmierci,
2. zaakceptowanie zła które tkwi w każdym z nas.
Przepracowanie tych problemów powoduje zwycięskie wyjście z kryzysu II-giej
pół. życia. Zauważył on, że niektórzy artyści przechodzą ten okres spokojnie,
bez żadnego kryzysu i ma to odbicie w ich twórczości.
Kryzys okresu dorastania i ten późniejszy mogą mieć odzwierciedlenie w
twórczości. Niewłaściwe rozwiązanie kryzysu wieku dorastania, jak i tego
kryzysu wieku późniejszego grozi zaburzeniami sfery psychicznej.
W II-giej pół. życia pojawia się problematyka śmierci rodziców. Pojawia się
podstawowe zadanie osiągnięcie dojrzałości i samodzielności. Uświadomienie
sobie realności i nieuchronności śmierci jest to najważniejsza cecha kryzysu
II-giej pół, życia. Pojawia się przekonanie, że człowiek nie jest z natury
dobry => przyjęcie takiego założenia pozwala na większą tolerancję.
Jednocześnie zaczynamy spostrzegać, że nie zdążymy zrealizować wszystkich
naszych planów życiowych. Ok. 45 roku życia to poczucie, że nie zdążymy zrobić
wszystkiego jest szczególnie silne i frustrujące, dlatego też ważna jest
umiejętność rezygnacji z niektórych planów, a staje się to szczególnie trudne
dla jednostek twórczych.
W Il-giej pół, życia lęk przed śmiercią nie może być już tłumiony!!! (jest to
bardzo trudne, np. aktorzy => starość).
Stosunek do śmierci kształtuje się pod wpływem wczesnego dzieciństwa, w
nieuświadomionej relacji do śmierci z tego okresu. Świadomość wejścia w II-gą
połowę życia rozbudza te nieuświadomione lęki z okresu dzieciństwa.
Kryzys II-giej pół. życia uwarunkowany jest:
1. doświadczeniami dzieciństwa,
2. równowagą instynktu życia i instynktu śmierci,
3. jak przebiegała If-ga pół. życia (sukcesy, osiągnięcia, doznania
traumatyczne).
E.JAQUES twierdzi, że jeżeli w dzieciństwie byłem kochany to łatwiej jest mi
zaakceptować śmierć. Jeżeli doświadczona z dzieciństwa były traumatyczne to
śmierć spostrzegana jest w kategoriach zagrożenia.
ROGER GOULD - nawiązuje do S.BILLER, że życie ludzkie podzielone jest na pewne
okresy. Przeprowadził on wywiady z pacjentami psychiatrycznymi pozostającymi
pod
ambulatoryjną opieką i zbadał 524 osoby obu płci w 7-dmiu grupach wiekowych
(16-60 lat).
Różnice pomiędzy grupami dotyczyły poczucia czasu, postaw wobec siebie i postaw
wobec
innych ludzi.
Dobiegając 30-stki człowiek osiąga pewna stabilizację oraz poczucie
bezpieczeństwa.
Około 40-stki człowiek ujawnia duże zmiany w osobowości, stopniowo uwalnia się
od
złudzenia o własnej wszechmocy i nieograniczonej możliwości.
35-44 lata : pogłębiają się problemy egzystencjalne (moje ja), nowe problemy w
małżeństwie
(wychowanie dzieci => rodzi się refleksja, że mało już mogę zmienić), odżywają
problemy z
rodzicami, powraca pytane o sens i wartość wcześniejszych działań, potrzeba
kontynuacji
własnego rozwoju (praca)
Rozwój to transformacja. Dokonuje się zmiana percepcji czasu => czas to teraz
zwiastun
skończoności i śmiertelności (burzy to poczucie nieśmiertelności).
Iluzje i złudzenia:
1. poczucie bezpieczeństwa trwać może zawsze,
2. śmierć nie może przytrafić się mi, ani moim bliskim,
3. (kobiety) nie może żyć bez opiekuna,
4. me ma życia poza własna rodziną,
5. jestem niewinny.
Śmierć jest traktowana sako zjawisko, w którym obowiązuje kolejność !!! Po
śmierci rodziców nabiera się przekonania, że teraz na mnie kolei.
Kryzys wieku starszego (suicidalny => naznaczony myślami o samobójstwie)
K.ACHTE - analizował cechy syndromu presuicidalnego ze szczególnym nawiązaniem
do osób starych. Szczególnie skoncentrowali się na poczuciu własnej wartości
oraz kojącym wpływie myśli o samobójstwie. Osoba o niskim poczuciu własnej
wartości może nie być zdolna do twórczej pracy i nawiązania znaczącej relacji
interpersonalnej. Pojawia się także brak empatii w stosunku do innych ludzi. W
bardziej zaawansowanym wieku pojawia się poczucie niepewności i zagrożenia
(może być ono świadome lub podświadome). Aby temu zapobiec osoby starsze często
zaprzeczają faktom i idealizują siebie (mechanizm zaprzeczania).
MYŚLI O SAMOBÓJSTWIE - marzenie o samobójstwie, o śmierci pomaga w życiu,
działa podobnie jak leki r/bólowe: wzmaga się tolerancja na myśli o śmierci
(trzeba coraz więcej leków, aby przestam boleć). Wzrasta zagrożenie
samobójstwa!!!
Głęboki dramat polega ni tym, że osoba starsza zostaje sama (krewni i bliscy
umierają).
Szczególne problemy ludu starszych to poczucie samotności i odrzucenia.
Normalne procesy starzenia uniemożliwiają aktywność. Emerytura powoduje, że
ludzie tracą
kontakt ze znajomymi.
Samotność prowadzi do bezczynności i straty aktywności, co przyśpiesza procesy
starzenia
się, a to wzmaga tendencje samobójcze.
Samobójstwo to brak drugiej osoby !!!
Od ludzi starych można wiele się nauczyć!!!
Musi być chociaż jedna osoba. która utrzymuje stały kontakt ze starym
człowiekiem!!!
OBRAZ CIAŁA LUDZI STARYCH:
1. procesy biologiczne zmieniają ciało - procesy starzenia się,
2. pojawia się n: we ciało (podobnie tak jak w okresie dorastania),
3. ciało staje się trudne,
4. siły opuszczają ciało.
5. poczucie beznadziejności i depresji (duże zagrożenie życia!!!),
6. mechanizmy obronne straciły swoja moc,
7. trzeba pozbyć się złudzeń, że będzie tak jak wcześniej,
8. staranna pielęgnacja i troska o swoje ciało,
9. terapia pomap. starszemu człowiekowi w pokonaniu żalu za utraconą młodością
i przystosowana się do nowej wersji własnego ciała.
Starszy człowiek może rozpaczliwie koncentrować się na własnej przeszłości.
Kryzys wieku starszego może być rozwiązany !!! Ostatni etap życia może być
konstruktywny!?!
Psychoterapeuci mający kontakt ze starymi ludźmi powinni traktować ich
szczególnie
uczciwie. Najlepsze efekt przynosi terapia krótkoterminowa i kryzysowa.]
Choroba alkoholowa
We wcześniejszych epokach alkoholizm traktowano jako problem natury moralnej.
Na początku XX w. Zaczęto traktować alkoholizm jako problem medyczny.
Hipotetyczna alergia i przymus picia alkoholu traktowane były jako przyczyna
zaburzeń. Pozwoliło to na zdefiniowanie alkoholizmu jako problemu o naturze
medycznej i powstanie klubów AA. We wczesnej literaturze alkoholizm traktowano
jako chorobę i opierano się na założeniu, że siła woli nie wystarcza, aby
zmienić ten stan rzeczy.
A. ELLIS - twierdził, że niewłaściwe jest traktowanie alkoholików jako osoby
cierpiącej na chorobę alkoholową, jak i niewłaściwe jest pojmowanie go jako
osoby dotkniętej deficytem rozwoju moralnego.
Proponuje się aby traktować alkoholizm jako chorobą porównywalną z
nadciśnieniem tętniczym krwi:
1. wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego krwi wymaga zmian stylu życia jak i
leczenia farmakologicznego,
2. w miarę rozwoju :ej choroby, coraz bardziej konieczna jest interwencja
lekarska,
3. w obu przypadkach cierpiący są bezradni,
4. = uzyskują władzę wtedy gdy wiedzą jak zmagać się z tym problemem
oraz zaakceptują, że są chorzy i pracują usilnie aby zmienić tą sytuację.
Mimo wielu badań nie wyodrębniono pojedynczego genu powodującego alkoholizm.
Wiele badań wskazuje, że jest to uwarunkowane wieloczynnikowo:
1. predyspozycje genetyczne,
2 kulturowe,
3. rodzinne wzory urywania alkoholu
4. proces uczenia się jednostki.
Im większy problem alkoholowy w rodzinie tym większe ryzyko choroby
alkoholowej!!!
Niektóre zaburzenia osobowości predysponują do nadużywania alkoholu ==>
osobowość antyspołeczna, osobowość z pogranicza, osobowość wieloraka (przyczyną
może być jakieś traumatyczne przeżycie miedzy 4-6 rokiem życia, np.
uczestnictwo przy śmierci rodziców, maltretowanie fizyczne, wykorzystywanie
seksualne).