W 1 PSYCHOLOGIA KRYZYSU
KONFLIKT to sprzeczność wewnętrznych motywów jednostki lub naszych interesów i interesów innych ludzi(w przypadku konfliktu
zewnętrznego).Wyróżnia się różne typy konfliktów :
1.Konflikt typu przyciąganie  przyciąganie.
Jest to najprostszy typ konfliktu polegający na tym ,że mamy dwie miłe alternatywy do wybrania i stosunkowo łatwo ten konflikt rozwiązać.
To konflikt najmniej groz
ny.
2.Typ unikanie-unikanie.
Jest to typ konfliktu gdzie są dwie negatywne alternatywy do wyboru .Przeważnie uwikłany tu jest jakiś kontekst moralny .Wybranie jednej
z tych alternatyw naraża na poczucie winy. Np. gdy pójdziemy do lekarza narażając się na straty czasu, diagnozę ,która nas przeraża ,stratę
pieniędzy albo żyjemy w lęku z nierozpoznaną chorobą.
Czyli każdy wybór jest obciążony negatywnym elementem.
3.Typ unikowo-przyciągający.
Jest to najgroz
niejszy typ konfliktu sama sytuacja zarówno przyciąga jak i odpycha .Przy czym w miarę zbliżania się do celu rośnie
tendencja odpychająca a w miarę oddalania się od celu rośnie tendencja przyciągająca. Punkt krytyczny jest gdy następuje skrzyżowanie tych
obu tendencji  zarówno tendencja przyciągająca jak i odpychająca stają się jednakowo silne. Przykładem takiego konfliktu jest np. miłość
do żonatego mężczyzny u osoby ,która ma silny system wartości etycznej. Z jednej strony jest zakochana a z drugiej strony w grę wchodzi
system wartości moralnych, który jej nie zezwala na tego typu związek. Jak już się zbliża do celu i jest blisko ukochanego to wtedy odzywa
się superego(wyrzuty sumienia, wątpliwości) i rośnie tendencja odpychająca. Jednak gdy jest przerwanie kontaktu to atrakcyjność tej osoby
staje się silniejsza. Trudno rozwiązać ten konflikt. Jego rozwiązanie prowadzi najczęściej do kryzysu psychologicznego. Może istnieć także
konflikt unikowo-przyciągający o bardziej skomplikowanej strukturze gdy w grę wchodzi jeszcze inne konfliktowe rozwiązanie. Np.ten facet
,który ma żonę to mąż mojej przyjaciółki.
STRES-to pojęcie wzięte z fizyki ,oznacza pewien nacisk. Badaniem stresu zajmował się lekarz kanadyjski SEYLE. Stres to trudna
sytuacja ,która wydaje nam się niemożliwa do rozwiązania. Bardzo ważny jest subiektywny wymiar stresu. Oznacza to ,że nie dla wszystkich
osób to samo wydarzenie jest nośnikiem stresu.
Stres jest również uwikłany w kontekst kulturowy. Np. rozwód zupełnie inaczej jest traktowany w krajach arabskich a inaczej np. w USA.
W niektórych sytuacjach poziom tolerancji na stres obniża się- u osób neurotycznych poziom tolerancji na stres jest niższy. Stres ma duże
znaczenie dla funkcjonowania naszego ciała. Wiele chorób poprzedza wystąpienie silnego stresu a więc stres jest czynnikiem, który wyzwala
jakąś chorobę somatyczną. Stres wpływa również
negatywnie na sam przebieg choroby.
FRUSTRACJA to stan gdy jakaś nasza potrzeba nie została zaspokojona. Najbardziej demaskujące skutki ma nie zaspokojenie potrzeby
miłości we wczesnym okresie życia gdyż wywiera to wpływ na rozwój osobowości.
Gdy dziecko pozbawione jest miłości to nie przyswaja sobie systemu wartości etycznych(nie kształtuje się Superego).W sytuacji frustracji,
stresu, konfliktu może przyjść kryzys psychologiczny.
Def. kryzysu wg. Allporta : KRYZYS jest to sytuacja emocjonalnego i umysłowego stresu wymagająca zmiany perspektywy w ciągu
krótkiego okresu czasu. Zmiana perspektywy wywołuje poważne zmiany poczucia własnej wartości. Człowiek w sytuacji kryzysu nie potrafi
zachować spokoju czyli nie potrafi zastosować dotychczas używanych form ro związywania trudnych problemów. Nie potrafi posłużyć się
prostymi ,nawykowymi sposobami przystosowania. Trudna sytuacja pojawia się nieoczekiwanie i wymaga dużych zmian osobowości
Pojęcie kryzysu wywodzi się od LINDEMANA .Lindeman ( lekarz w latach 40  tych XX w. ) zajmował się ofiarami pożarów w nocnym
klubie w Bostonie oraz rodzinami żołnierzy poległych podczas II wojny oraz rodzinami osób ,które zmarły w skutek chorób ciała.Na podst.
obserwacji stwierdził ,że stan szoku po śmierci bliskiej osoby trwa 6 tygodni. Po 6 tyg. może złagodnieć albo może doprowadzić nas do
zmian psychopatologicznych osobowości. Lindeman wyodrębnił zarówno patologiczne jak i normalne objawy , które pojawiły się po śmierci
osoby. Do objawów normalnych zaliczył poczucie winy .Obecnie wiadomo ,że poczucie winy jest najsilniejsze w przypadku osób ,które
zmarły samobójczą śmiercią. Silne jest także w przypadku osób, których bliski został zamordowany. Następnym normalnym objawem jest
poczucie dławienia w gardle gdy rozmawiało się o bliskim zmarłym czy chęć uniknięcia miejsc związanych z bliskim zmarłym oraz
poczucie zmęczenia ,wyczerpania. Do objawów patologicznych zaliczył:chęć upodobnienia się do osoby zmarłej oraz dostrzeganie u
siebie objawów ostatniej choroby zmarłego (w przypadku rodzin osoby zmarłej na chorobę somatyczną). Lindeman obserwował
przebieg choroby od strony psychologicznej i stwierdził ,że choremu potrzeba jest dużo troski i miłości. Jego prace dotyczące reakcji osób na
stratę kogoś bliskiego zostały wykorzystane do koncepcji kryzysu. Koncepcja kryzysu psychologicznego powstała w latach 60  tych i była
dziełem CAPLANA. Zarówno Caplan jak i Lindeman stwierdzili ,że kryzys psychologiczny powstaje gdy zostaje zagrożona jakaś wartość.
Zagrożona wartość może wiązać się ze śmiercią bliskiej osoby .Caplan podkreśla subiektywny i kulturowy wymiar kryzysu. Co innego gdy
mówimy o wymiarze kulturowym np. niewyjście za mąż w małej wsi a co innego gdy kobieta nie zdecyduje się wyjść za mąż w wielkim
mieście. Tak samo jest z wymiarem osobistym- utracona wartość wiąże się w jakiś sposób z dotychczasową biografią oraz z cechami
osobowości jednostki ,którą ten kryzys doświadcza. Subiektywny aspekt doświadczeń życiowych podkreśla bardzo psychologia postaci,
ostry wymiar zajmuje np. w terapii racjonalno  emocjonalnej ,której twórcą jest Ellis. W tej terapii mamy wyraz
nie podkreślone ,że
wydarzenie A przyniesie skutki C i to zależy od B czyli od sposobu interpretacji np. śmierć bliskiej osoby. Holmes i Rake ułożyli listę
wydarzeń najbardziej stresowych i na samym czele postawili w tej liście śmierć współmałżonka .Podkreślili ,że każda zmiana w życiu
wywołuje stres np. ciąża, małżeństwo. Tymczasem śmierć współmałżonka w niektórych sytuacjach przynosi pozytywne zmiany np. dla
niektórych jest pewnym wyzwoleniem.
Caplan stwierdza, że kryzys psychologiczny trwa 6 tygodni i przebiega w pewnych etapach :
1
Etap 1  pojawia się trudne doświadczenie i człowiek stara się rozwiązać problem ,który pojawił się w związku z tym doświadczeniem
dotychczas stosowanymi metodami. Czuje się zagubiony gdyż stare metody już zawodzą i nie odnoszą skutku.
Etap 2  Napięcie wzrasta i jednostka zaczyna miotać się i metodą prób i błędów usiłuje rozwiązać sytuację trudną.
Etap 3  Maksymalna mobilizacja energii. Napięcie osiąga już bardzo wysoki pułap.
Etap 4  Obniżenie napięcia bo np. problem został już rozwiązany albo rezygnacja. Pojawia się duże wyczerpanie fizyczne i psychiczne
niezależnie od wyniku.
Te 4 fazy nie muszą się rozwinąć bo problem może zostać rozwiązany na wcześniejszym etapie.
Gdy kryzys nie jest do końca dobrze rozwiązany to może powrócić. W okresie kryzysu człowiek jest niezwykle wrażliwy i chłonny na
pomoc innych ludzi.
Caplan podzielił kryzysy na rozwojowe i losowe .
Rozwojowe łączą się z pewnym okresem życia: z okresem dorastania i w literaturze największą wagę przywiązuje się do kryzysu okresu
młodzieńczego gdyż najczęściej kończą się one tragicznie .Starsi czują się również odpowiedzialni za młodych.
Przyczyny kryzysu najczęściej powtarzające się w okresie dorastania :
1. Sens życia  to pytanie często pojawia się u młodych : jaki to ma sens  , po co to wszystko . Niemożliwość znalezienia odpowiedzi na
to pytanie może doprowaadzić do kryzysu. Jest to pytanie ,które powstaje i upada wraz z systemem religijnym ,każdy musi sam znalez
ć
na nie odpowiedz
. Raczej trzeba pytać do czego człowiek dąży , a dąży do szczęścia. W szczęściu może człowiekowi przeszkadzać :
ciało ,które może się zbuntować, inni ludzie(jedyna poważna przyczyna to odejście innego człowieka przez śmierć lub
rozstanie) ,kataklizmy ,katastrofy.
Wg. Freuda szczęście daje miłość.Miłość to prawdziwa troska o dobro drugiego człowieka ,która w niektórych przypadkach wiąże się z
pożądaniem seksualnym.
2. Pęd do niezależności i samodzielności ,który często jest udaremniany przez osoby starsze .Kępiński stwierdził ,że młodzi za wszelką
cenę chcą się wydostać ze struktur rodziny wyjściowej .Rodzi to konflikt ,który może zakończyć się kryzysem.Często rodzice trzymają
kurczowo dorosłe dzieci przy sobie a to wywołuje ambiwalencję uczuć u dzieci.
O innych konfliktach pisał Jung , zafascynowany psychologią wschodu i do niej nawiązywał. W psychologii wschodu życie ludzkie
podzielone jest na kilka faz ze względu na dominujący motyw. W pierwszym okresie życia (dzieciństwo) dominuje motyw przyjemności 
dziecko robi to co sprawia mu przyjemność .Niektórzy ludzie nigdy z tej fazy nie wyrastają.
Drugi to motyw sukcesu  to lata 20  te życia .Człowiek dąży do zajęcia jakiegoś miejsca w społeczeństwie- wybiera zawód czy zawiera
związek małżeński.
Trzeci to motyw obowiązku  to lata 40  te życia .To okres gdy człowiek ma przeważnie dorastające dzieci i starzejących się rodziców więc
dużo obowiązków.
Po 50  tym roku życia przychodzi chęć wyzwolenia się od tego cyklu przyjemność ,sukces ,obowiązek i oparcia życia na jakiejś religijnej
czy filozoficznej podstawie.
Jung porównywał życie natomiast do wędrówki słońca. Najpierw słońce wschodzi  to poranek życia i gdzieś koło25 roku życia do 40 r.ż
.człowiek uświadamia sobie nieodwracalność swojej śmierci. Jest to tak zwana połowa życia. To uświadomienie powoduje ,że człowiek
zmienia system wartości. W pierwszej połowie życia głw. koncentracja była na motywach seksualnych ,siły i władzy. Potem to słabnie i
wzrasta pragnienie (w zachodzie życia) motywów spojrzenia na życie z perspektywy filozoficznej lub religijnej. Niektórzy badacze twierdzą
że kryzys drugiej połowy życia przeżywają tylko ludzie dojrzali osobowościowo i inteligentni. Jung spotkał pacjentów około 50  tego roku
życia ,tylko takich , którzy mieli problemy neurotyczne związane z problemami natury religijnej czyli spojrzenia na życie z szerszej
perspektywy. Ludzie mniej dojrzali nie mają takiej ucieczki w świat wartości religijnej czy filozoficznej. W drugiej połowie życia typowy
kryzys to kryzys wypalenia ,który występuje u osób ze zbyt silną potrzebą osiągnięć. Jest to utrata ideałów i zainteresowań swoją pracą
zawodową ,człowiek nie widzi już w niej sensu ,nie widzi też często sensu życia. Ten zespół wypalenia jest charakterystyczny u osób
uzależnionych od pracy i dotyczy tak zwanego typu A.Fnedman i Roseman wyodrębnili typ A i typ B.
Typ A  o niezwykłych ambicjach ,oddaje się pracy ,wszystko szybko robi. Ten kryzys to także choroba menedżerska .Jak to ujął Leninger
praca psychoterapeuty polega na tym aby ten człowiek dotknięty kryzysem menadżera odnalazł swoją rolę życiową ,swoje utracone
zainteresowania ,aby zmienił sposób funkcjonowania.
Kryzysy losowe wywołane są przez tragiczne doświadczenia .Ptuz
ez
i Zenomen ustalili klasyczne przyczyny kryzysu wieku młodzieńczego.
Każdy kryzys ma wymiar subiektywny, to zależy od sposobu interpretacji naszego życia. Ptuz
ez
podzieliła te kryzysy na :
ROZWOJOWE ,ŚRODOWISKOWE -dom i szkoła ,OSOBISTE.
Jeśli chodzi o dom to przyczyną kryzysu psychologicznego może stać się nadmierna dyscyplina np. często ofiarami kryzysu są dzieci
wojskowych. Inną przyczyną kryzysu jest zupełne przeciwieństwo czyli zupełny brak dyscypliny , totalne rozluz
nienie.
Następną przyczyną kryzysu jest nadmierne zainteresowanie się dzieckiem. Może być to nadmierne zainteresowanie przykładem tworzenia
reakcji przeciwnych .Reakcje przeciwne to mechanizm ,który polega na tym ,że człowiek postępuje wbrew swoim podświadomym intencjom
, wbrew swoim najgłębszym pragnieniom i jego zachowanie ma charakter przesadny ,ekstremalny. Freud twierdził ,że w każdej przesadnej
trosce kryje się wrogość. Skoro dziecko np. nie jez
dzi na nartach bo mama boi się ,że złamie nogę, nie pojedzie na wycieczkę bo coś mu się
stanie to nie jest żadna miłość tylko udręczanie, łamanie mu życia ,osobowości .
Następna przyczyna to brak zainteresowania dzieckiem. Następna to konflikty pomiędzy rodzicami. Jeśli konflikty pomiędzy rodzicami mają
ostry i dramatyczny przebieg i kończą się rozwodem to jest to sytuacja wywołująca kryzys u młodego człowieka. Aczkolwiek ważny jest
wymiar subiektywny bo są osoby ,które bardzo boleśnie reagują co przemienia się w kryzys suicydalny albo są osoby ,które cieszą się z
rozwodu.
Przyczyną kryzysu mogą też być zbyt bliskie kontakty pomiędzy rodzicami. Gdy małżeństwo jest w sobie zakochane i wiecznie się adorują
dzieci są często odsunięte, pominięte.
Następna przyczyna kryzysu to rywalizacja z rodzeństwem gdy np. rodzice nie kochają jednakowo dzieci .
2
Wg. psychoanalizy większą miłością darzone są dzieci płci przeciwnej  ojcowie córki a matki synów. W grę wchodzi również fizyczne
podobieństwo do któregoś z członków rodziny. Jedni spełniają oczekiwania rodziców inni nie. Rodzice zawsze mówią ,że kochają
jednakowo dzieci ale dzieci odczuwają różnie.
Inną przyczyną kryzysu jest stawianie dziecku zbyt wysokich wymagań niezgodnych z możliwościami.
Przyczyną kryzysu może być też tzw. Delegacja czyli spełnianie poprzez dziecko swoich niezrealizowanych marzeń.
Jeżeli chodzi o przyczyny osobiste to są to zwykle zawody miłosne, niemożliwość znalezienia sensu życia, celu.
Jeżeli chodzi o przyczyny środowiskowe typu szkoła to przyczyną kryzysu jest wybór szkoły niezgodny z zainteresowaniami , zbyt duże
wymagania ,szkoła niedorastająca do możliwości intelektualnych dziecka ,postępowanie nauczycieli.
Kryzys psychologiczny może zakończyć się kryzysem suicidalnym ale może też zakończyć się pozytywnie.
Jak pisał Bettllheim w czasie kryzysu może przyjść zrozumienie sensu życia i człowiek staje się silniejszy. Inni badacze podkreślają ,że
człowiek znajduje klucz do rozwiązania swoich problemów .
Amerykańscy naukowcy przeprowadzili badania osób chorych na nowotwór gdzie konsylium lekarskie uznało ,że to ostatnia faza choroby.
Po 5 latach zrobiono badania tym pacjentom i okazało się ,że zmienił się im sposób ujmowania życia. Stwierdzili ,że zrozumieli co jest w
życiu ważne. Stosunki z innymi , postawy wobec innych uległy zmianie  stały się bardziej napełnione miłością i tolerancją. Zrozumieli ,że
życie to jest dar ,którego każdą chwilę należy wykorzystać.
Wielu ludzi po przejściu kryzysu mówi ,że nie chcieliby przeżyć tego jeszcze raz ale nie chcieliby stracić tej wiedzy ,którą zdobyli w czasie
kryzysu.
Rozwój duchowy ,który następuje po kryzysie jest słabo zdefiniowany w literaturze .Decker podkreśla ,że trauma ,która prowadzi do
kryzysu może być tak straszna ,że jedynym rozwiązaniem jest zamach na własne istnienie.
TRAUMA  to tragiczne doświadczenie.
Są osoby ,u których nie występuje zespół objawów postsensownych czyli nie występuje gniew , depresja ,niepokój.
U 10 % do 20 % osób nie wydobywa się skutków śmierci bliskiej osoby .Początkowo sądzono, że osoba ,u której nie występuje kryzys ani
posttraumatyczne objawy stresowe stosuje mechanizm zaprzeczania rzeczywistości np. matka zaprzecza ,że syn nie żyje.
Większość kryzysów mija bez konieczności udzielenia profesjonalnej pomocy
Kryzys suicidalny  to kryzys naznaczony myślami samobójczymi ,który może się przekształcić w sytuację wymagającą natychmiastowej
pomocy. Sytuacja wymagająca natychmiastowej pomocy to taki stan ,który grozi albo samobójstwem albo zabójstwem. Zostaje udzielona
pomoc albo człowiek pada martwy. Porównuje się ten stan do zagrożenia zawałem serca  albo profesjonalna pomoc albo śmierć.
Bardzo dobrze wg . naukowców wyznaczyć sobie hipotetyczny dzień swojej śmierci-ze średniej wieku krajowej uwzględniając rodzinne
choroby .To pozwala cieszyć się życiem ,każdą jego chwilą i nie przejmować się drobiazgami.
Pierwsze koncepcje samobójstw powstały w 19 wieku .Badania dotyczące samobójstw prowadzili wtedy Durlcheim i Mopselli. Wyodrębnili
oni kilka typów samobójstw ze względu na stopień i integrację społeczną.
Stwierdzili ,że zjawisko samobójstw może być wyjaśnione tylko dzięki socjologii. Wyodrębnili samobójstwa :
ALTRUISTYCZNE i EGOISTYCZNE. Samobójstwo altruistyczne występuje gdy jest silna integracja społeczna i człowiek przekłada
dobro grupy nad swoje własne życie np. kamikadze.
Gdy integracja społeczna jest słabsza i jest przedkładanie własnego interesu to samobójstwo egoistyczne. W przypadku samobójstw
egoistycznych więz
ze społeczeństwem jest osłabiona.
Potem zjawiskiem samobójstw zajęła się psychoanaliza. Freud samobójstwo łączył z działaniem dwóch instynktów : Eros (instynkt życia ) i
Tanatos (instynkt śmierci).
Freud jako pierwszy stwierdził ,że agresja jest instynktem i ma to ogromne konsekwencje psychologiczne .Instynktu nie da się wykorzenić
,jest on zawsze obecny w każdym z nas .Wg. Freuda każdy z nas jest potencjalnym zabójcą ,kazirodcą ,kanibalem ,potencjalnym samobójcą.
Jest zabójcą  bo każdy jest w stanie zabić w obronie życia swojego lub innych. .Jest kazirodcą  nawiązanie do kompleksu Edypa i Elektry.
Jest kanibalem  przykład obozy koncentracyjne.
Freud wskazał jako pierwszy na skutki tłumienia agresji. Agresja tłumiona zmienia się w depresję , a ta z kolei prowadzi do tendencji
autodestrukcyjnych. Człowiek traci całkowicie kontrolę nad tą tłumioną agresją. Może ona wybuchać z niespodziewaną siłą w postaci
samobójstwa lub zabójstwa.
Dowodem na prawdziwość teorii Freuda są wskaz
niki samobójstw w czasie wojny ,które się obniżają. Ponieważ w czasie wojny agresję
można wyładować swobodnie ,jest do tego odpowiedni ,uzasadniony obiekt .
Freud samobójstwo porównał do miłości .Człowiek zakochany jest pochłonięty obiektem miłości i tak samo myślący o samobójstwie jest
pochłonięty samobójstwem .Zarówno do samobójcy (co ma duże znaczenie w terapii osób w kryzysie suicidalnym ) jak i do osoby
zakochanej nie trafiają racjonalne argumenty ,nie mają one znaczenia . W samobójstwie jak i w miłości ogromną rolę odgrywają
drobiazgi .Np. wystarczy ,że ktoś się spóz
ni ,nie zadzwoni telefon  może to decydować o wszystkim .
Współdziałanie instynktów eros i tanatos przejawia się w każdej dziedzinie życia. To powoduje że w każdej miłości jest podświadoma doza
wrogości ,która może się przejawiać w postaci zniechęcenia znużenia ,goryczy.
Od tej większej lub mniejszej dozy może być wolna miłość matki do syna  jest to jedyne wolne uczucie od tej podświadomej dozy agresji.
Ambiwalencja uczuć jest szczególnie duża u samobójców ,u nich jest większa doza nienawiści.
Freud silnie wiązał samobójstwo z melancholią ,która powstaje po stracie bliskiej osoby. Strata ukochanej osoby zagraża szczęściu ,osoba
ukochana staje się częścią naszego ja. Ma to niepoślednie znaczenie w samobójstwie gdyż zabijając siebie człowiek zabija też tą osobę.
W każdym samobójstwie jest bardzo silna doza agresji do innego człowieka ,agresji, która nie została wyrażona.
3
Freud po samobójczej śmierci swojego ucznia powiedział ,że nikt nie zabija siebie kto uprzednio nie pragnął zabić kogoś innego lub
przynajmniej nie życzył mu śmierci .
Psychoanalitycy nazywali samobójstwo odwróconym zabójstwem .Zabijając siebie równocześnie zabijam kogoś bo wyrządzam mu
cierpienie ,zabijam w nim tą część swojego ja z którą ta osoba jest utożsamiana. Oprócz tego wymierzam komuś ból. Samobójstwo jest
rodzajem zemsty .Samobójstwo poprzedza nienawiść do drugiej osoby ,która nie została wyrażona bezpośrednio .
Psychoanaliza rozbudowała teorię Freuda dotyczącą instynktów. Do nich należy między innymi MENNINGER .
Zastanawiał się on dlaczego tak jest skoro w każdym z nas tkwią tendencje autodestrukcyjne dlaczego więc chęć życia tak często triumfuje
nad chęcią zabijania .Większość z nas bowiem nie popełnia samobójstwa aczkolwiek wg. WHO co roku milion osób na świecie popełnia
samobójstwo .
Litman w każdym akcie samobójstwa wyróżnia 3 składniki :
1.Chęć zabijania  wyrasta z prymitywnej agresji ,która nie znalazła ujścia .Prymitywna agresja jest najczęściej tamowana i wyrażają ją tylko
przestępcy i osoby chore psychicznie .Albo zostaje ona wyrażona w sposób akceptowany społecznie .Chęć zabijania związana jest też z
pewnym typem miłości .Określono tą miłość jako symbiotyczną unię  człowiek jest niezbędny do dalszego funkcjonowania .Symbiotyczna
miłość prowadzi do samobójstwa .
Wrogość do drugiego człowieka może być również zneutralizowana przez miłość ale czasem jest bezsilna aby mogło to nastąpić .
Człowiek nie wyraża wrogości wobec kogoś innego z powodu lęku przed karą ,uwięzieniem ,przed własnym poczuciem winy ,przed
superego .Może to być też lęk przed reakcją drugiego człowieka. Człowiek więc tłumi agresję ona narasta i w pośredni sposób zabija
drugiego człowieka .
Chęć zabijania kogoś jest obecna w każdym akcie samobójstwa .Osoby o wysokim wskaz
niku samobójstw są bardzo ambiwalentne w
stosunku do bliskich osób .Istnieją jednostki szczególnie predysponowane do samobójstw  miłość i nienawiść występują u nich razem ,są
niedojrzałe osobowościowo .Są to osoby niedojrzałe emocjonalnie .One nie dojrzały do infantylnych wzorów kochania .Utrata obiektu
wywołuje u nich nienawiść do siebie samego .
2.Chęć bycia zabitym  to drugi element każdego aktu samobójczego. Można przypuszczać ,że chęć bycia zabitym wiąże się z sumieniem .W
sumieniu bowiem mieszczą się zarówno elementy świadome jak i nieświadome .Jak mówił Freud superego jest pojazdem dla sumienia .My
nie wiemy właściwie jak nauczyliśmy się odróżniać dobro od zła gdyż początek superego ,czas jego kształtowania ma charakter
podświadomy .
W skrajnych przypadkach do samobójstwa doprowadza nas też poczucie winy .Jest to przykry stan emocjonalny ,który wiąże się z
pogwałceniem zasad moralnych ustanowionych przez jednostkę .
3. Pragnienie śmierci  to trzeci element aktu samobójczego.
Pragnienie śmierci jest hipotezą gdyż do ostatniej chwili toczy się w człowieku walka pomiędzy siłami autodestrukcyjnymi a
samozachowawczymi .Drobne wydarzenie może tu pchnąć zatem człowieka w stronę życia lub śmierci .Stąd też porównanie Freuda
samobójstwa do miłości ,w której przebiegu decydują różne drobiazgi .
Shneidman twierdzi ,że samobójca to człowiek ,który podcinając sobie żyły jeszcze woła o pomoc  to przykład stałej walki pomiędzy siłami
autodestrukcyjnymi a samozachowawczymi .
Litman twierdzi ,że człowiek podejmując każdą decyzję waha się ,a decyzja o śmierci budzi maksimum wahań i wątpliwości .
Shneidman twierdzi ,że 8 na 10 osób ostrzega ,zapowiada o swoim samobójstwie .Niektórzy robią to w sposób pośredni lub bezpośredni
.Bardzo ważnym sygnałem jest tu rozdawanie swoich rzeczy ,pisanie testamentu ,zmiana dotychczasowego stylu życia .
Należy jednak odróżnić próbę samobójczą od szantażu .Samobójstwo tak jak mówi Lester jest grą ze śmiercią ,jest rosyjską ruletką bo
czasem przypadek decyduje o dalszych losach .W grę tu też wchodzi znajomość metod pozbawiania życia .Istnieje błędna koncepcja że
samobójstwa popełniają osoby chore psychicznie .Tymczasem większość samobójstw popełniają osoby zdrowe aczkolwiek motyw
psychopatologicznych zaburzeń osobowości jest tutaj bardzo widoczny .
Mówi się ,że samobójstwo jest dziedziczne .Jak jest naprawdę trudno powiedzieć .Ponieważ depresja ,która jest jakby siostrą samobójstwa
ma charakter dziedziczny a oprócz tego może nastąpić identyfikacja z osobami cierpiącymi na depresję .
Samobójstwo jest brutalnym przerwaniem depresji .
Są rodziny ,u których samobójstwo występuje jako wzór rozwiązywania problemów .Rodziny osób ,które zmarły śmiercią samobójczą
Shneidman nazywa ofiarami ocalenia gdyż głęboko cierpią i mają poczucie winy .Należą oni do grupy o większym ryzyku ,wskaz
nik
samobójstw w takich rodzinach jest wyższy .Do grup ryzyka należą też znajomi i przyjaciele osoby ,która popełniła samobójstwo
.Samobójstwo jest więc zaraz
liwe .
Pierwszy przykład takiego zarażenia to reakcja na książkę Goethego : Cierpienia młodego Wertera  .
Badania robione obecnie w Wiedeńskim Ośrodku Zapobiegania Samobójstw dowodzą ,że jeżeli wiadomość o samobójstwie ukaże się na
pierwszej stronie gazet to wpływa to na wzrost wskaz
nika samobójstw .Gdy poproszono o nie umieszczanie takich wiadomości dla
eksperymentu to liczba samobójstw spadła .Samobójstwo więc to zjawisko ,które podlega modelowaniu .
Inną błędną opinią jest stwierdzenie ,że samobójstwo pojawia się głw. u biednych .Tymczasem samobójstwo to zjawisko demokratyczne
pojawia się zarówno wśród biednych i bogatych (np. Marlin Monroe ).
Ludzie błędnie oczekują ,że gdy minie największa depresja to zażegnana zostaje groz
ba samobójstwa .Tymczasem najwięcej samobójstw
zdarza się po wyjściu z największego kryzysu gdyż człowiek w depresji nie ma siły i dostatecznej energii by się zabić .Zabicie siebie
wymaga pewnej organizacji .
Samobójstwo jest zjawiskiem bardzo silnie osadzonym w kulturze .Różne kraje mają różny współczynnik samobójstw .Na pierwszym
miejscu jest Litwa a na drugim Rosja .Polska jest na 24 miejscu (za nami są Stany Zjednoczone ).W Europie z wysokiego wskaz
nika słyną
Węgry. Niski wskaz
nik mają Włochy ,Grecja ,Hiszpania .
4
Wzór węgierski jeśli chodzi o samobójstwo oznacza ,że samobójstwa umiłowane są domeną młodych kobiet ,natomiast samobójstwa
dokonane są specjalnością starszych mężczyzn.
Wzór polski polega na tym ,że w Polsce są wysokie wskaz
niki samobójstw pomiędzy 45 a 54 rokiem u mężczyzn .
Wysokie wskaz
niki są w Japonii gdyż do niedawna samobójstwo uchodziło za przejaw honoru .Japonia słynie także z samobójstw
rozszerzonych ,które najpełniej oddają rolę instynktu agresji w samobójstwie .Samobójstwo rozszerzone polega na tym ,że człowiek
najpierw zabija kogoś a potem siebie .Taki typ występuje najczęściej u młodych kobiet zdradzonych przez mężów .Jest to chęć ukarania
męża gdyż zabiera ona siebie i potomka narażając męża na poczucie winy .
Grupy ryzyka w krajach zachodnich to młoda dziewczyna  samobójstwo usiłowanie ,grube dziecko ,starszy mężczyzna  samobójstwo
dokonane .
W krajach bliskiego i dalekiego wschodu więcej jest kobiet samobójczyń. wiąże się to z pozbawieniem praw przez kobiety .
Statystycznie samobójstwa popełniają częściej osoby samotne ,żonaci częściej padają ofiarą zabójstw .
Statystycznie częściej samobójstwa popełniają emigranci niż rdzenna ludność .
Często nagła strata majątku pociąga do samobójstwa (np. ostatni krach na giełdzie w USA ).
Wysoki wskaz
nik samobójstw jest w grupach bezrobotnych .
W naszej szerokości geograficznej dużo samobójstw zdarza się wczesną wiosną .Niektórzy twierdzą ,że jest to na zasadzie kontrastu między
jakby śmiercią wewnętrzną a rozkwitającym życiem.
Badania wykazały ,że ostatnio w Polsce najwięcej było samobójstw w maju (można to tłumaczyć niepowodzeniami w szkole ) a następnie
we wrześniu (powrót z wakacji).Następnie jest okres świąt Bożego Narodzenia zwany świąteczną depresją. Jest to okres zwiększonej
depresji gdyż przypominają nam się osoby ,które odeszły ,wspomnienia z dawnych lat ,szał przygotowań ,który potem rozczarowuje ,sprawa
rodziny ,która na co dzień rozmija się a gdy są razem wybuchają konflikty.
Następnie okres Sylwestra  jest to bardzo niebezpieczny czas :dokonuje się bilans życiowy, obawa przed przyszłością ,samotność .Ale to
tylko kropla ,która przelewa kielich .
Podział samobójstw :
W każdym samobójstwie pragnienie śmierci ma charakter ambiwalentny .Ze względu na siłę ambiwalencji wyróżnia się różne typy
samobójstw ;
1. Samobójstwa prawdziwe
2. Samobójstwa rzekome
3. Samobójstwa demonstracyjne
W samobójstwach prawdziwych pragnienie śmierci jest najsilniejsze aczkolwiek podlega wahaniom i do ostatniej chwili osoba oczekuje ,że
ktoś ją uratuje .Są to samobójstwa zaplanowane bardzo starannie np. testament. Tutaj bardzo silnie dochodzi do głosu element agresji do
kogoś innego, chęć zabicia kogoś.
Nie tylko trzeba pytać komu samobójca życzył śmierci ale kto z otoczenia samobójcy życzył mu śmierci .
W samobójstwach rzekomych przeważa motyw ucieczki  zasnąć ,zapomnieć o wszystkim. Np. mąż wraca do domu i widzi kartkę od
żony : Jak mnie kochasz to mnie obudz
  to element gry ze śmiercią. Albo mnie ktoś uratuje i coś się zmieni albo będę mieć święty spokój .
Samobójstwa demonstracyjne mają często na celu manipulowanie otoczeniem. Często nie wiemy gdzie kończy się manipulacja a gdzie jest
zagrożenie życia. Często występuje ten typ samobójstw u osobowości histerycznej  to taka próba wymuszenia .
1
5