PSYCHOLOGIA KRYZYSU wykład z dnia 29.04.2001
Fazy gwałtów
Większość gwałtów dokonuje się poprzez 4 fazy:
I Atak wizualny (rozbieranie wzrokiem kobiety  upadlanie kobiety)
II. Atak werbalny ( komentarz, który następuje po ataku wizualnym- wulgaryzmy)
III. Atak fizyczny, po którym następuje gwałt.
Część seksualna jest najmniej ważna dla sprawcy, gdyż najbardziej chodzi mu o wyładowanie
agresji.
Po gwałcie następuje kolejny atak agresji  zmusza się ofiarę do powtórzenia ataku.
Rodzaje różnych reakcji kobiet na gwałt:
1. Submisja  całkowite podporządkowanie się, gdyż gwałciciel grozi śmiercią .
2. Pasywny opór  próba oszukania sprawcy, np.; zaproszenie go do domu.
Wiele kobiet płacze, błaga o litość ( upokorzenie)
3. Zachowanie się w sposób odrażający ( wg Howarda)  tak, żeby zniechęcić sprawcę
do czynu. Np.; oddawanie moczu, plucie, wymiotowanie na gwałciciela. To jednak nie
działa na sprawcę, a bardziej na osoby zakochane w sobie, znane sobie, w bliskim
związku).
4. Asertywność  najbardziej skuteczne jest powiedzenie  NIE ,  PRZESTAC
!
Osoby bardziej wartościujące siebie i pewne siebie mają większe szansy na odpór
ataku.
5. Walka  zwiększa ona agresję u sprawcy, ale jest polecana w USA, gdzie proponują
zadawanie ciosu w czułe miejsca (wiadomo gdzie..) Oczywiście w oczy ! Jest to
bardzo skuteczne, nie można się jednak lękać.
GWAA
T, JAKO WYDARZENIE KRYZYSOWE
1. Dla większości kobiet gwałt kończy się kryzysem psychicznym. Interwencja
kryzysowa jest w tym przypadku nietypowa. Kryzys trwa dłużej niż od 1 do 6
tygodni. Nie ustępuje po tym czasie. Nie jest to klasyczny przykład kryzysu.
2. Ofiary nie szukają, a wręcz unikają pomocy psychologicznej.
3. Osoba poszkodowana nie jest podatna na pomoc otoczenia. Brak podatności na
wpływy otoczenia.
POMOC
I. Natychmiast po wypadku.
II. Długotrwały proces reorganizacji
Ważne jest w pomocy tej: 1). Twórcze słuchanie
2). Empatyczne zrozumienie
3). Ekspresja uczuć ofiary
4). Pomoc w zrozumieniu ofierze tego, że jej reakcja jest
właściwa
5). Ofiara ma w sposób realistyczny ocenić swe doświa-
dczenie
6). Pomóc zrozumieć, że ofiara nie jest winna
7). Pomoc ofierze w eksploracji radzenie sobie z trud-
ną sytuacją ( może dojść do kryzysu suicidalnego)
8). Włączyć ofiarę do grupy wsparcia
INTERWENCJA BEZPOŚREDNIA PO ZDARZENIU
1. Pierwszy kontakt z ofiarą w szoku ma być z kobietą i lekarzem ma też być kobieta.
2. Wyjaśnienie celów wywiadu ofierze  jasno i spokojnie wytłumaczyć procedurę
badawczą.
3. Trzeba uznać wywiad, jako prawdziwy, nie zarzucać ofierze kłamstwa.
4. Cierpliwie znosić objawy agresji werbalnej.
5. Zapewnić ofiarę, że jest w bezpiecznym miejscu.
6. Empatycznie słuchać.
7. Mówić krótko i prostymi zdaniami.
8. Koncentrować się na tu i teraz.
9. Pozostawić ofierze wolność postępowania.
10. Pozostać z ofiarą, jeśli ujawnia lęk ( to jest on uczuciem podstawowym).
11. Zachęcić do werbalizacji i ekspresji uczuć, a nie tłumić.
12. Zaplanować dalsze postępowanie, poinformować o możliwości profesjonalnej pomocy
psychologicznej.
Najczęstsza i najlepsza jest to pomoc od byłej ofiary.
HOWARD twierdzi, że nie wolno korzystać z porad psychologa czy psychiatry bez
przygotowania. Często zdarza się, że Ci bez przygotowania potępiają ofiarę.
13. Nie tłumić emocji, bo wtedy traci się nad nimi kontrolę. Nie koncentrować się na
przeszłości.
II. PROCES DA
UGOTRWAA
EJ REORGANIZACJI
Problemy wtórne  kobiety wycofują się z aktywności, porzucają pracę. Pogłębia to ich stres.
Badacze Janoff i Bullman uważają, że samooskarżanie się ofiary można wykorzystywać w
terapii. Są dwa rodzaje oskarżania siebie:
1. człowiek oskarża swoje zachowanie
2. człowiek oskarża swoją osobowość
Ten drugi sposób oskarżanie siebie można wykorzystać w terapii. Pogłębia to proces
dezadaptacji. Powinno się zwalczać oskarżanie swojej osoby.
Jeżeli objawy trwają dłużej niż 6 miesięcy konieczna jest konsultacja psychiatryczna lub
psychologiczna. Praca z ofiarą gwałtu powinna także obejmować całą rodzinę.
Reakcja rodziny na gwałt przypomina reakcje na inne kryzysy. Mogą one służyć adaptacji.
Rodzina może starać się utrzymać wydarzenia gwałtu w sekrecie. Zdrowa reakcja to
skierowanie gniewu na sprawcę i pomoc ofierze. Nieprawidłowa reakcja to przeniesienie
gniewu na członka rodziny.
Interwencję kryzysową kieruje się na :
1. Percepcję zdarzenia przez członków rodziny
2. Aktywizację sieci wsparcia rodzinnego
3. Rozpoznanie sposobów radzenia sobie z sytuacją trudna
4.Interwent informuje rodzinę o gwałcie ( podkreślony wymiar agresywny gwałtu, a nie
odpowiedzialność rodziny).
Długoterminowa reorganizacja rodziny po ostrym kryzysie
a). Seksualne życie ofiary
b). Radzenie sobie z lękiem ofiary lub zaburzeniami postresowymi
Ad. a) awersja do życia seksualnego albo zwiększony pociąg seksualny.
Skuteczna interwencja obejmuje:
- odgrywanie ról z członkami rodziny
- zachęcanie do empatii
- badanie w jaki sposób reakcje partnera mogą przyczynić się do awersji ofiary
do partnera
- ułatwianie rodzinie swobodnej i otwartej komunikacji dotyczącej problemu
- pomoc rodzinie w nie traktowaniu gwałtu, jako wydarzenia seksualnego
- zachęcanie partnera ofiary do stwarzania relaksowej, intymnej atmosfery
- uświadomienie możliwości zerwania więzi rodzinnych. Jeśli były dyskusje w
rodzinie, to może grozić to rozpadem rodziny. Wtedy należy kierować do
terapeutów rodzinnych
Radzenie z lękiem. Jeżeli lęk zostaje po 6 tygodniach należy skierować ofiarę do psychologa.
W I fazie lęk jest normalną reakcją. Interwencja dotyczy wyjaśnienia natury lęku i
uczestnictwo w programach, a także proces sądowy.
16 kroków wg CLOE VLADANESY w przypadku kryzysu wykorzystania seksualnego w
rodzinie ( np. gwałt ojca na córce):
1. Odkrycie wszystkich sekretów rodzinnych (to one doprowadziły do kazirodztwa lub
słaba więz
z matką).
2. Zapytanie każdego członka rodziny, dlaczego to było złe. Sprawca ma zazwyczaj
kłopoty z wyjaśnieniem, dlaczego jego czyn był zły.
3. Terapeuta uzupełnia te wywody i mówi, że ofiara została skrzywdzona duchowo.
4. Wykorzystywanie seksualne to krzywda moralna , ale również sprawca ponosi
uszczerbek duchowy, np.: grzech, czyn hańbiący, szkoda.
5. Stadium spontaniczności  wyznanie nowych sekretów. Osoby wykorzystywane mają
skłonności do wykorzystywania. Kazirodztwo ciągnie się od kilku pokoleń.
6. Wykorzystywanie seksualne to krzywda, ale pozostałych członków rodziny.
7. Skłonienie sprawcy, aby na kolanach przeprosił ofiarę.
8. Reszta członków rodziny również na kolanach musi prosić ofiarę o przebaczenie.
Rodzina przeprasza za to, że nie chroniła ofiary. Nie dociekać przyczyn tragedii-
ofiara musi czuć, że nie będzie ukarana. Musi wyzbyć się poczucia, że jest ofiarą.
9. Rozmowa z rodzicami o ewentualnych następstwach tego, gdyby akt się powtórzył.
10. Terapeuta sam na sam z ofiarą nakłania, aby się otworzyła i mówiła szczerze o
uczuciach i przeżyciach. Terapeuta wskazuje na korzyści płynące z cierpienia.
 To, co mnie nie zabije, to mnie wzmocni
Nietsche
Uświadomić ,że to, co się stało jest tylko małym fragmentem życia. Uwaga musi zostać
skierowana na dodatnią stronę życia.
11. Poszukiwanie osoby, która zapewni ofierze bezpieczeństwo, ale nie może to być
matka. Ostatnim etapem terapii powinno być wzmocnienie pozycji matki w rodzinie.
12. realne zadośćuczynienie krzywdzie zadanej ofierze, np.: sprawca co miesiąc ma
wpłacać pieniądze ofierze.
13. Omówienie zajęć, które pomogą ofierze powrócić do normalnego życia .
14. Terapia ofiary.
15. Odblokowanie u rodziny uczuć do sprawcy
16. Terapeuta pomaga sprawcy przebaczyć sobie samemu.
SKUTKI WYKORZYSTANIA
Terapeuci muszą pytać sprawcę, czy nie było wykorzystywania seksualnego.
Motywy poszukiwania pomocy pchają ofiarę do rozpoczęcia terapii. Inne kobiety obawiają
się porzucenia przez partnera. Tak długo, jak kobieta uważa, że ocena jej wartości jest z tego,
 czy jest dobra , czy nie nie może wejść w bliskie relacje.
Osoby zaburzone mają tendencję do submisji (ulegania) przenoszą postawy.
Z badań Feinaura wynika, że bardziej dramatyczne są skutki wykorzystywania przez bliską
osobę, niż obcą. Rodzaj relacji, który wiązał ofiarę z prześladowcą najbardziej determinuje
głębokość traumy, np.: gdy ofiara traktowała go za wypróbowanego przyjaciela. Te ofiary
wymagają interwencji psychologa, który odbuduje zaufanie do innych.
Terapia budowania zaufania  najlepiej rozpocząć nowy związek, gdyż w próżni trudno
budować zaufanie na nowo. Jeżeli wykorzystywanie trwało długo i więcej niż jeden sprawca
był jego przyczyną , ryzyko zaburzeń jest większe.
Osoby wykorzystywane mają mniejsze szanse na intymne związki. Bezsilność i brak kontroli
w związkach, a także bierność kobiet często są obecne u kobiet wykorzystywanych. Brak
poczucia kontroli w związkach. Dlatego też partner musi być w tym przypadku bardzo
wyrozumiały. Terapeuta zaś musi pomóc zrozumieć manipulowanie i wykorzystywanie w
przeszłości i w teraz
niejszości. Tylko w związku można przepracować uczucie gniewu i
zdrady.
Ofiara musi potępiać swoje wcześniejsze zachowani, a nie potępiać siebie. Przerzucić winę na
jednego mężczyznę nie na wszystkich. Zauważyć partnera, jako kogoś odrębnego od
przestępcy.
PRZEMOC FIZYCZNA WOBEC DZIECKA
John Rose  wg niego przygotowana lista sytuacji, które mogą doprowadzić matkę do
kryzysu w relacjach z dzieckiem:
1. Ciąża bliz
niacza
2. Dzieci urodzone w czasie 10-12 miesięcy jedno za drugim
3. Przeniesienie się z jednego miasta do drugiego w okresie ciąży lub porodu.
Konieczność zawiązania nowych więzi.
4. Niespodziewana strata pracy przez kobietę lub jej męża czasie ciąży.
5. Odkrycie niewierności męża w czasie ciąży.
6. Choroba własna męża lub kogoś z rodziny, kim należy się opiekować  odwrócenie
ról.
7. Zapłodnienie i przebieg ciąży w okresie żałoby.
8. Poprzednie aborcje. Traumatyzowane porody, strata dzieci.
9. Powikłania zdrowotne w okresie ciąży.
10. Niepełnosprawne dzieci bliskich osób i krewnych.
To wszystko doprowadza do kryzysu. W wyniku tego matka może przestać interesować się
dzieckiem. U niektórych zaczyna się proces żałoby (odbyty żal i rozpacz za życia dziecka).
Matki unikają kontaktów z dzieckiem, nie chcą się z nim związać (boi się odejścia).
Poprzednie sytuacje kryzysowe (złe relacje matki z matką) rzutują na relacje z dzieckiem:
gniew + poczucie winy. To może przyczynić się do maltretowania dzieci.
Badacze mówią, że jest to zjawisko wieloczynnikowe:
-ubóstwo rodziny
-alkoholizm
- stres rodzinny
Są to główne przyczyny maltretowania dzieci.
Walters wyodrębnił różne przyczyny maltretowania dzieci, a także grupy rodziców
maltretujących dzieci:
1. Maltretowanie wynikające z braku kompetencji społeczeństwa i rodziców. Powielane
zjawiska i metody wychowawcze zaobserwowane u swoich rodziców.
2. Rodzic sfrustrowany, przemieszczający swoją agresję. Przemieszczanie agresji na
osobę niewinną, bo boi się na osobę winną rzeczywiście. Leczeniem tego typu
prześladowcy jest wyodrębnienie z
ródła frustracji, uświadomienie, że ofiara
przemieszcza agresję na dziecko, ale celem może stać się współmałżonek lub zwierzę.
Agresja skierowana do wewnątrz to np.: bóle głowy.
Trzeba uświadomić osobie, jakie doświadczenia zmusiły osobę do odreagowania.
Frustracja kierowanie agresji na dziecko
W tym przypadku terapeuta pomaga znalez
ć ujście frustracji w inny sposób.
3. Okazjonalne znęcanie się nad dzieckiem jest częste w przypadku, gdy nie ma ojca
często w domu. Wprowadza on swoją ostrą dyscyplinę po powrocie.
Innym powodem może być pojawienie się ojczyma lub macochy  zaprowadzenie
nowych porządków.
4. Maltretowanie przez zaniechanie niezbędnej opieki lekarza, np.: to najczęściej rodzice
ubodzy, na zasiłku, czy bezrobotni. Może spowodować to śmierć dziecka. Matki
często oczekują, że dzieci się nimi zajmą. Brak opieki, odżywiania  u tych dzieci
pojawiają się postawy pasywno  agresywne. W przypadku tych osób zaleca się:
-nie zabierać dzieci do Domów dziecka, gdyż narodzą się następne dzieci
- stałe kontrole pracowników socjalnych
5 Przypadkowy oprawca  rodzice nie zdają sobie sprawy, że maltretują dziecko- np.
rodzice upośledzeni umysłowo. Trzeba im to uświadomić.
6. Maltretowanie przez samo dziecko  dziecko samo prowokuje przemoc przez swoje
zachowanie. W tym przypadku cały wysiłek terapeutyczny winien być skierowany na
dziecko. Każde pożądane zachowanie w tym przypadku ma być nagradzane.
Gdy dziecko przypomina kogoś znienawidzonego, to też może to być przyczyną
maltretowania.
7. Subkulturowy prześladowca- trudny do leczenia przypadek. W niektórych kulturach
jest przyjęta przemoc, jako część wychowania. Np. przywiązanie do dziecka jest tu
bardzo ważne. Np. podłoże religijne- u Świadków Jehowy- nie można przetaczać krwi
lub też choroba psychiczna dziecka. Na Zachodzie odbierają dziecko osobie chorej
psychicznie.
Wg Waltersa interwencja przypadku znęcania nad dzieckiem może spowodować:
1. Wrogość u mężczyzn. Mężczyz
ni są przyzwyczajeni do kontrolowania innych
( zwłaszcza kobiet  na Bliskim Wschodzie). Najbardziej nieskuteczny sposób to, gdy
terapeuta też okazuje ofierze wrogość i agresję: agresja rodzi agresję.
2. Płacz u kobiet  kontrolują innych w ten sposób.
3. Zaprzeczanie, że maltretowanie dziecka miało miejsce. Profesjonalista powinien to
wysłuchać.
4. Troska o to, kto doniósł o maltretowaniu dziecka u prześladowcy po to, by odwrócić
uwagę terapeuty. Nie należy wdawać się w to, a trzeba skierować uwagę na sprawcę.
5. Uwodzenie terapeuty, gdy jest płci przeciwnej.
6. Atak werbalny sprawcy: wszystko może się stać pretekstem do agresji.
7. Problemy prawne: terapeuci muszą znać problemy prawne.
8. O wykorzystywaniu seksualnym winno wiedzieć jak najmniej osób (dyskrecja
terapeuty).
Na temat edukacji seksualnej winna być rzetelna edukacja. W szkole powinno się
wyłaniać krzywdzone dzieci i otaczać je wyjątkową opieką.
INTERWENCJA KRYZYSOWA  ZASADY POST
POWANIA WG WALTERSA
1. Dzieci traktować indywidualnie (duże różnice dzieci z tej samej rodzinie nawet w
osobowości i zachowaniu).
2. Dzieci maltretowane są przeważnie małego wzrostu, jakby chciały się usunąć z domu
rodziców.
3. Zwrócić uwagę na to, że identyfikacja z dzieckiem nie może być zbyt daleko
posunięta. Terapeuta nie może się identyfikować z rodzicem.
4. Najlepiej jest, jak dwie osoby pracują z rodzicami i dwie z dzieckiem.
5. Wielki nacisk należy położyć na PRAWD
. Prawda jest najważniejsza.
6. Zwłaszcza gdy na ciele nie widać śladów maltretowania należy pochylić się nad
dzieckiem, gdyż czasem gorsza jest przemoc psychiczna.
A EGZAMIN JEST 16 CZERWCA ...Powodzenia !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!