www.agronom.polski.pl
OZNACZANIE OGÓLNEJ ZASADOWOŚCI NAWOZÓW WAPNIOWYCH
Wartość rolnicza nawozów wapniowych uzależniona jest od zawartości w nich
połączeń alkalicznie oddziaływujących na glebę, w więc neutralizujących jej zakwaszenie. Do
związków tych zaliczamy tlenki, wodorotlenki, węglany i krzemiany wapnia i magnezu.
Korzystne działanie tych nawozów, mając na uwadze zabieg wapnowania gleb, polega przede
wszystkim na polepszaniu ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych
Dostarczony z nawozów wapń nie odgrywa większej roli jako składnik pokarmowy, bowiem
nawet w glebach kwaśnych rośliny mają go do dyspozycji w dostatecznych ilościach. Inaczej
przedstawia się sprawa z magnezem, którego głównych z
ródłem dla roślin, w glebach
ubogich w ten składnik są w chwili obecnej nawozy wapniowo-magnezowe. Zawartość
czynnych połączeń wapniowych i magnezowych w nawozach oznacza się sumarycznie na
drodze analizy chemicznej, przez zadanie próbki nawozu nadmiarem kwasu solnego.
Przebiega wówczas reakcja w myśl równania:
CaCO3 + 3HCl Ä…ð CaCl2 + CO2 + H2O + HCl
CaO + 3HCl Ä…ð CaCl2 + H2O+ HCl
Często reakcja ta nie prowadzi do całkowitego rozpuszczenia wszystkich substancji
zawartych w nawozie wapniowym. Trzeba bowiem wiedzieć, że nawozy wapniowe nie są
substancjami jednorodnymi, że zawierają często domieszki nierozpuszczalne w HCl, jak np.
żużel (formy tlenkowe) czy niewielkie domieszki połączeń krzemianowych (formy
węglanowe).
Obecnie niekiedy w niewielkich ilościach związki żelaza i glinu, które również reagują z
kwasem solnym, nie są brane pod uwagę przy ocenie wartości nawozowej nawozów
wapniowych.
Oznaczenie procentowej zawartości czynnych połączeń w nawozie wapniowym pozwala
nam na przeliczenie dawki nawozu, zgodnie z potrzebami wapnowania.
Wykonanie analizy
1g nawozu wapniowego, przenosi się do kolby stożkowej o pojemności 250 cm3 i dodaje z
biurety po ścianie kolby 40 cm3 1 mol"dm-3 kwasu solnego. Ścianki kolby spłukuje się
następnie niedużą ilością wody destylowanej, zakładając na kolbę lejek szklany, służący za
chłodnicę zwrotną (dla uniknięcia odparowywania HCl) i stawia na przeciąg 1 godz. na wrzą-
cÄ… Å‚az
nię wodną. W trakcie ogrzewania zawartość kolby miesza się kilkakrotnie ruchem
obrotowym.
Po upływie tego czasu kolbę zdejmuje się z łaz
ni, odstawia do ostygnięcia, następnie
opłakuje (do kolby) lejek wodą destylowaną i po dodaniu kilku kropli fenoloftaleiny),
miareczkuje 0,5 mol"dm-3 ługiem sodowym do momentu pojawienia się różowego
zabarwienia, utrzymujÄ…cego siÄ™ przez przeciÄ…g 1 minuty.
www.agronom.polski.pl
W przypadku dużej zawartości zanieczyszczeń w nawozie, przeszkadzających
miareczkowaniu, roztwór należy przesączyć, przemywając następnie sączek gorącą wodą aż
do zaniku reakcji na Cl-.
Obliczenie wyników;
Z reakcji chemicznej rozkładu węglanu wapniowego kwasem solnym wynika, że na
zobojętnienie 1mola CaCO3, potrzeba 2 moli HCl.
W takim razie 1 mol HC1 zobojętni 1/2 mola CaCO3, to jest 50 g CaCO3. Ponieważ w
1000 cm3 1 mol"dm-3 HC1 znajduje siÄ™ 1 mol HC1, co odpowiada 50g CaCO3, 1 cm3 tego
kwasu wiąże 0,05 g CaCO3, lub 0,028 g CaO.
Wobec tego:
.
%CaCO3 w nawozie = x 0,05 . 100
.
%CaO w nawozie = x 0,028 . 100
gdzie:
x- ilość cm3 1 mol"dm-3 HC1 związana z Ca i Mg w trakcie reakcji. Wartość tę uzyskuje się
przez odjęcie od 40 cm3 ilości cm3 zużytych na miareczkowanie 0,5 mol"dm-3 NaOH
podzielonej przez 2.
0,05 - ilość gramów CaCO3, odpowiadająca 1cm3 1 mol"dm-3 HC1.
0,028 - ilość gramów CaO odpowiadająca 1cm3 1 mol"dm-3 HC1.
100 - współczynnik przeliczeniowy
Wynik analizy należy podać w % zawartości CaO i CaCO3.
Odczynniki:
1. 1 mol"dm-3 kwas solny - 82,3 cm3 stężonego kwasu solnego o c.wł. 1,19 dopełnić wodą
destylowaną do 1000 cm3 i ustalić faktor.
2. 0,5% roztwór fenoloftaleiny -0,5 g fenoloftaleiny rozpuścić w 100 cm3 alkoholu etylowego.
3. 0,5 mol"dm-3 ług sodowy - 20g NaOH cz. rozpuścić do 1000 cm3 w destylowanej,
uprzednio przegotowanej wodzie. Ustalić faktor roztworu.