2010-10-25
Zbiór ziemniaków
Rośliny okopowe
" bulwiaste  ziemniaki (roślina jednoroczna)
 topinambur (roślina wieloletnia)
" korzeniowe  buraki cukrowe
 buraki pastewne
 cykoria
 marchew
 brukiew i rzepa
1
2010-10-25
Uwarunkowania zbioru ziemniaków
Ziemniaki powinny być zbierane w momencie ich pełnej
dojrzałości, która charakteryzuje się stwardnieniem
(skorowaceniem) skórki i łatwym odrywaniem bulw od
stolonów.
Cała złożoność procesu zbioru wynika z faktu, że zawartość
bulw w glebie jest bardzo niska i najczęściej wynosi 1�10%, a
bardzo rzadko 20-25%.
Przy redlinach idealnie wąskich i płytkim zaleganiu bulw
podczas zbioru przerabia się łącznie masę około 100 t/ha, zaś
przy redlinach szerokich przerób wzrasta do 300 t/ha.
Wzrost głębokości sadzenia o 1 cm wpływa na zwiększenie
przerabianej masy o 100�150 t/ha.
Przy stosowanych obecnie prędkościach roboczych maszyn
wynoszących 1,25 m/s, dla oddzielenia 2 kg bulw ziemniaków
przerabia się w ciągu 1 sekundy 150�200 kg gleby.
Uwarunkowania zbioru ziemniaków
Pełna dojrzałość bulw - naskórek bulwy nie złuszcza się pod
naciskiem kciuka, przy temperaturze gleby powyżej 10OC i
wilgotności nie większej niż 15 proc.
Im niższa temperatura gleby i większa wilgotność, tym
większa podatność bulw na uszkodzenia mechaniczne.
Bulwy zawierające 70 80% wody są bardzo podatne na
działanie metalowych części maszyn zbierających oraz
środków transportowych i urządzeń załadunku i
sortowania:
otarcia skórki,
obicia bez skaleczenia,
nacięcia i pęknięcia,
zgniecenia i zmiażdżenia.
" Dostępny czas zbioru ziemniaków jest ograniczony i w
polskich warunkach wynosi około 40 dni.
2
2010-10-25
Przygotowanie plantacji do zbioru
ziemniaków
1. Usunięcie kamieni
2. Usunięcie łęcin:
 chemicznie  opryskanie plantacji środkami chemicznymi
2-3 tygodnie przed planowanym zbiorem
 mechaniczne  rozdrabnianie łęcin 5�10 dni przed
zbiorem
 kombinowane  polega na połączeniu zabiegów
chemicznego i mechanicznego, gdzie zabieg chemiczny
wykonuje się 2-3 tygodnie przed zbiorem, a zabieg
mechaniczny 1-2 dni przed zbiorem
Maszyny do zbioru ziemniaków
Pozyskanie bulw gotowych do przechowywania
wymaga wykonania następujących czynności:
" podkopania redliny
" separacji ręcznej lub sitowej bulw
" czyszczenia bulw
" selekcji bulw
" sortowania bulw
Maszyny stosowane do zbioru ziemniaków:
" rozdrabniacze łęcin
" kopaczki gwiazdowe, przenośnikowe lub wibracyjne
" kopaczki ładujące
" kombajny do zbioru ziemniaków
3
2010-10-25
Uwarunkowania zbioru ziemniaków
" Sposób zbioru jest związany z ogólną technologią produkcji
ziemniaków, w szczególności ze sposobem sadzenia..
" W Polsce najczęściej stosuje się rozstaw redlin o wymiarze
62,5, 67,5 lub 75 cm. Dominujący rozstaw kół nowych
ciągników to 150 lub 180 cm, dla których optymalna
szerokość międzyrzędzia wynosi odpowiednio 75 i 90 cm, a
opon dla tych ciągników 10 i 12 .
Rozdrabniacze
łęcin
Maszyny przeznaczone do mechanicznego niszczenia łęcin
zwykle zamocowane są z tyłu ciągnika. Dlatego wcześniej
łęciny zostają ugniecione przez koła ciągnika i w rezultacie
tylko 60�75% porostu zostaje zniszczone.
4
2010-10-25
Warunki zbioru ziemniaków
kopaczkami
" Kopaczki przenośnikowe i wibracyjne umożliwiają
wykopanie ziemniaków na zapas. Wykopane ziemniaki
układane są w podłużny pas z tyłu bądz
z boku maszyny, co
znacznie ułatwia zbieranie ziemniaków.
" Kopaczki przenośnikowe powinny pracować na glebach
lekkich i średnich, odpowiednio przygotowanych do zbioru
ziemniaków. a plantacjach nie powinno być łęcin, a gleba
powinna mieć wilgotność nie przekraczającą 18% i
zakamienianie do 10 t/ha.
" W porównaniu do przenośnikowych, kopaczki wibracyjne
mogą pracować na glebach bardziej zwięzłych. Ziemniaki
wraz z ziemią podawane są na drgające przenośniki prętowe,
które intensywnie kruszą i odsiewają glebę.
Kopaczki
przenośnikowe
i wibracyjne
5
2010-10-25
Zbiór ziemniaków kopaczkami
ładującymi i kombajnami
Realizację procesu zbioru bulw bez ich ręcznego zbierania
z ziemi umożliwiają kopaczki ładujące i kombajny.
Kopaczki ładujące pracują efektywnie na glebach lekkich
i średniozwięzłych, o zakamienianiu nie przekraczającym
5 t/ha.
Ze względu na fakt, że ziemniaki zebrane takimi
kopaczkami, a często także i kombajnami są
zanieczyszczone kamieniami, porostem i glebą, kolejną
czynnością w procesie technologicznym jest separacja i
sortowanie ziemniaków na urządzeniach stacjonarnych.
Podział kombajnów do zbioru ziemniaków
" kombajny z uproszczonymi zespołami separującymi,
ładujące na przyczepy zebrane ziemniaki z resztkami
domieszek, w postaci brył, kamieni i niewielkiej ilości
zanieczyszczeń słomiastych lub wyposażone z automatyczne
separatory  nazywane kopaczkami ładującymi lub
kombajnami bezobsługowymi,
" kombajny obsługiwane przez pracowników wybierających
domieszki lub bulwy ze strumienia ziemniaków i
zanieczyszczeń transportowanych do zbiornika lub
bezpośrednio na jadącą obok przyczepę.
6
2010-10-25
Zespoły kopaczek ładujących i kombajnów
separatory brył i kamieni,
urządzenia oczyszczające ziemniaki -
zabezpieczone izolacją przenośniki odsiewające,
stołów przebierczy,
zasobnik,
niektóre kombajny do zbioru bezpośredniego lud
dwufazowego wyposażone są w sterowane
elektronicznie separatory brył i kamieni oraz
wirujące szczotki do oczyszczania ziemniaków.
Wymagania stawiane kombajnom
do zbioru ziemniaków
" straty bulw użytkowych (średnica lub grubość pow.
25 mm) nie większe niż 0,8 t/ha
" ogólny wskaz
nik uszkodzeń nie powinien
przekraczać 10%
" zanieczyszczenie ziemniaków nie może przekraczać
10% na glebach łatwo odsiewalnych i 15% na
glebach trudno odsiewalnych, w tym zawartość
łętów i chwastów nie więcej niż 1,5%
7
2010-10-25
Zbiór ziemniaków II etapowy
Kopaczki ładujące i kombajny mogą być
wykorzystane do technologii zbioru dwuetapowego:
" etap I - wykopanie, wstępna separacja ziemniaków i
układanie ich na polu w pojedynczych rzędach,
3-4 godzinne przeschnięcie
" etap II - podbieranie, czyszczenie i separacja
wysuszonych ziemniaków na elementach roboczych
kombajnu.
Zbiór ziemniaków II etapowy
Podstawowa zaleta zbioru II etapowego to:
" ze względu na to, że ziemniaki zbierane są przy
wyższej temperaturze i przy niższej wilgotności,
metoda ta pozwala na znaczne ograniczenie
uszkodzeń ziemniaków.
Podstawowa wada zbioru II etapowego to:
" istotnym czynnikiem ograniczającym zastosowanie
tej metody jest bardzo niskie zakamienianie pól, gdyż
zbyt wysokie oddziaływałoby na wzrost uszkodzeń
ziemniaków.
8
2010-10-25
Kopaczka ładująca
Kopaczki
ładujące
9
2010-10-25
Kombajny do zbioru
ziemniaków
Kombajny
i kopaczki samojezdne
10
2010-10-25
Kopcowanie ziemniaków
" Przed kopcowaniem ziemniaki powinny być rozsortowane, w
celu ograniczenia strat przechowalniczych.
" Dno kopca powinno znajdować się 10�15 cm poniżej
powierzchni gruntu. Szerokość pryzmy nie powinna
przekraczać 1,5 m, a wysokość 1 m.
" Pryzmę ziemniaków okrywa się warstwą słomy, której
grubość po ugnieceniu powinna wynosić około 20 cm. Słomę
okrywa się warstwą ziemi o grubości 5�10 cm, pozostawiając
odkrytą kalenicę celem umożliwienia wymiany gazów.
" a okres zimy kopiec okrywa się drugą, cieńszą warstwą
słomy (10�15 cm) i kolejną, grubszą warstwą ziemi (25�30
cm). Druga warstwa ziemi okrywa także kalenice, dlatego dla
wymiany gazów konieczne jest zamontowanie w szczycie
kopca wymienników powietrza.
Przechowalnie ziemniaków
" W przechowalniach bulwy mogą być wstępnie
zmagazynowane, przesuszone, a w póz
niejszym okresie
poddawane obróbce końcowej.
" Pojemność magazynów powinna być dostosowana nie tylko
do powierzchni uprawy ziemniaków, ale także do sposobu
ich zbioru i przeznaczenia plonu głównego.
" Bez konieczności przewietrzania ziemniaki mogą być
przechowywane w pryzmach o wysokości 1,5 m. Jednak dla
lepszego wykorzystania powierzchni magazynowej celowe
jest składowanie ziemniaków w pryzmy o wysokości
3�4,5 m, które muszą być przewietrzane.
" W czasie przechowywania należy zadbać o zachowanie
właściwej temperatury w poszczególnych okresach
składowania. Zasadą jest, że im dalej od momentu zbioru,
tym niższa powinna być temperatura przechowywania.
11
2010-10-25
Kosze przyjęciowe
ziemniaków
Sortownik
ziemniaków
12
2010-10-25
Przechowalnie ziemniaków
Przechowalnie ziemniaków
" W komorach przechowalni silosowej ziemniaki składowane są
luzem do wysokości 4 m.
" Przechowalnie paletowe, to proste hale, w których zestawione
są palety z ziemniakami. Daje to dużą łatwość mechanizowania
transportu wewnętrznego oraz łatwość kontroli stanu bulw i
warunków przechowywania.
" Przechowalnie komorowe i boksowe stanowią rozwiniętą formę
przechowalni paletowej:
 przechowalnia komorowa posiada halę podzieloną na
pojedyncze komory, stanowiące szczelnie zamknięte,
samodzielne jednostki przechowalnicze o ładowności od 100
do 1000 t,
 boksy mieszczą od 50 do 200 t ziemniaków i są jednostkami
od góry otwartymi, nie wymagającymi indywidualnych
systemów wentylacji.
13
2010-10-25
Zbiór buraków
Buraki cukrowe
" Buraki cukrowe powinny być zbierane w momencie
uzyskania dojrzałości technicznej przez korzenie.
Zewnętrzną odznaką tej dojrzałości jest zmatowienie i
żółknięcie liści oraz wygięcie blaszki liściowej.
" Zbiór buraków składa się z trzech faz:
 obcięcia liści,
 wykopania korzeni,
 transportu korzeni z pola.
W samym zbiorze korzeni możemy wyszczególnić dwie
zasadnicze czynności: ogławianie buraków i wyorywanie
korzeni buraczanych.
14
2010-10-25
Metody zbioru buraków
W swojej najprostszej postaci mechanizacja zbioru buraków
cukrowych związana jest z zastosowaniem zawieszanych,
3-rzędowych wyciągaczy widłowych i środków transportowych.
Taki sposób mechanizacji jest charakterystyczny dla małych
gospodarstw, a jego pracochłonność wynosi aż 149 rbh/ha.
Pełne zmechanizowanie zbioru buraków poprzez zastosowanie
ogławiaczy i kopaczek ładujących daje obniżenie kosztów
zbioru o 20% i aż 5-krotny spadek pracochłonności. Wymaga
jednak dużej dyspozycyjności środków transportowych i
ciągników, warunkujących potokowy przebieg procesu
technologicznego.
Zbiór korzeni powinien być rozpoczęty najpóz
niej w dwa dni
po wykonaniu ogławiania.
Metody zbioru buraków
" zbiór ręczny - wieloetapowy
" zbiór maszynowy  III i II-etapowy
" zbiór kombajnowy  I-etapowy
Zastosowanie określonej metody zbioru korzeni uzależnione
jest od odmiany oraz od możliwości korzystania ze
stosunkowo drogich maszyn, a także od wielkości plantacji.
W przypadku buraków pastewnych zbiór zmechanizowany
jest możliwy tylko dla odmian cukrowo-pastewnych, o
korzeniach zagłębionych w glebie.
15
2010-10-25
II-etapowy zbiór korzeni
16
III  etapowy zbiór korzeni
2010-10-25
Ogławiacz ładujący
Zbiór wieloetapowy
17
2010-10-25
Zbiór
wieloetapowy
Ogławiacz
i kopaczka
korzeni
Zadania zespołów roboczych kombajnu
do zbioru buraków
" ogławianie buraków
" wyorywanie (wyciąganie) korzeni buraków
" oczyszczanie korzeni buraków
" przemieszczanie liści do zbiornika lub na środek
transportowy albo układanie liści w wały
" przemieszczanie korzeni do zbiornika lub na środek
transportowy oraz rozładunek zbiornika na pryzmy w polu
albo na środek transportowy
W kombajnach układ zespołów roboczych przeznaczonych
do zbioru liści i do zbioru korzeni może być równoległy lub
szeregowy.
18
2010-10-25
Kombajn samojezdny
do zbioru buraków
Ogławianie i ogławiacze
" Ogławiacze mogą być budowane jako maszyny samodzielne
lub też mogą stanowić zespół roboczy kombajnu.
" Zespół ogławiający jest zespolony z czujnikiem wysokości
ogławiania, czujnikiem naprowadzania na rząd i często ze
zgarniaczem liści.
" Zespolenie tych elementów może być sztywne lub
przegubowe, a czujniki mogą się przesuwać po burakach lub
w międzyrzędziach.
19
2010-10-25
Ogławianie korzeni buraków
" Ogławianie buraków odbywa się zwykle, tuż poniżej linii
ostatnich żywych oczek rozety liściowej.
" Zbyt niskie ogłowienie powoduje straty cukru, a zbyt wysokie
 zanieczyszczenie zebranego plonu głównego.
Wymagania stawiane ogławiaczom
" Korzenie buraków powinny być prawidłowo ogławiane
niezależnie od zmiennej wysokości i odległości pomiędzy
burakami rosnącymi w rzędzie.
" Płaszczyzna cięcia musi być pozioma, gładka i powinna
przebiegać tuż pod nasadą liści na dolnej linii żywych oczek
pędowych.
" Podczas ogławiania korzenie nie mogą być przewracane siłą
nacisku czujnika.
" Wysoką wydajność ogławiania zapewniają ścinacze bijakowe.
Umożliwiają zbiór tylko górnych części liści, bez główek
korzeni. Przy tej metodzie ogławiania około 5% buraków jest
ogłowionych za nisko, 25�40% prawidłowo i aż 55-70%
korzeni za wysoko.
20
2010-10-25
Ogławiacz bijakowy
i dogławiacz nożowy
Typy ogławiaczy i czujników
" Typy zespołów ogławiających:
bijakowe,
nożowe z nożami: skośnymi, łukowymi oraz tarczowymi
nienapędzanymi lub napędzanymi.
" Typy czujników zespołów ogławiających:
płozowe,
tarczowe nienapędzane,
tarczowe napędzane,
gąsienicowe napędzane,
śrubowe napędzane.
21
2010-10-25
Zgarniacz liści
" Zgarniacz liści może być wykonany w postaci kół
gładkich, wielokątnych tarcz blaszanych lub w
postaci nieruchomych grzebieni, których zęby
wchodzą stycznie pomiędzy tarcze czujnika.
" Zgarniacza ściągają lub zabierają odcięte liście i
przenoszą je na przenośniki zabierające, wykonane z
reguły jako prętowo-taśmowe lub prętowo-hakowe.
Szczotki obrotowe
" Szczotki usytuowane są za zespołem ogławiającym w
ogławiaczach lub przed zespołem wyorującym w
wyorywaczach. W kombajnach szczotki usytuowane
są pomiędzy zespołem ogławiającym i wyorującym.
" Elementem roboczym szczotki czyszczącej
(oczyszczacza rzędów) są bijaki wykonane z
elastycznego materiału, zamocowane do obrotowego
wału. Szczotki mogą być pojedyncze lub podwójne, a
obroty tych ostatnich mogą mieć zwrot zgodny lub
przeciwny.
22
2010-10-25
Wyorywacze
Zadaniem wyorywaczy korzeni jest wyoranie, bądz

wyciągnięcie z ziemi korzeni buraka i ułożenie ich na
powierzchni pola, bądz
też przemieszczenie do zespołów
transportujących.
Ze względu na rodzaj ruchu możemy je podzielić na:
stałe,
drgające,
obrotowe.
atomiast ze względu na typ elementu roboczego na:
widłowe,
lemieszowe,
kołowe,
talerzowe,
specjalne.
Wyorywacze
" Wyciągacze stałe widłowe i lemieszowe ze stałymi lub
wymiennymi dziobami o dodatnim lub ujemnym kącie natarcia.
Specjalny typ lemieszy o ujemnym kącie natarcia stanowią
wyciągacze polderowe, przeznaczone do pracy na glebach
wilgotnych.
" Wyciągacze drgające widłowe i lemieszowe wprawione w ruch
drgający. W ten rodzaj ruchu mogą być wprowadzone całe
zespoły albo ich połowa. Kierunek amplitudy drgań może być
pionowy, poziomy i złożony.
" Wyciągacze kołowe mogą mieć dwa koła nienapędzane lub
napędzane, ewentualnie jedno koło napędzane a drugie nie.
" Wyciągacze talerzowe przeznaczone są na gleby lekkie o dobrej
odsiewalności.
" Specjalne typy wyciągaczy obrotowych stanowią wyciągacze z
wirującymi lemieszami - bijakami, przeznaczone do pracy na
glebach ciężkich i wilgotnych.
23
2010-10-25
Ogławiacz i wyorywacz
kombajnu
samojezdnego
agarniacze i odrzutniki korzeni
" agarniacze stosowane są przy wyciągaczach widłowych i
lemieszowych, z których korzenie przekazywane są do różnych
typów zespołów czyszczących maszyny.
" Typy nagarniaczy:
gwiazdowe,
przenośnikowe,
tarczowe.
" Zadaniem nagarniaczy i odrzutników jest zapobieganie
spadaniu wyciągniętych korzeni poza maszynę i przesuwanie
ich z wyciągaczy na przenośnik zabierający i wynoszący
korzenie.
24
2010-10-25
Zespoły oczyszczające korzenie
" Zespoły oczyszczające mają za zadanie odseparować ziemię i
resztki liści od wykopanych korzeni oraz oczyścić same
korzenie z tych zanieczyszczeń.
" Typy zespołów czyszczących:
przenośnikowe,
gwiazdowe,
walcowo-ślimakowe,
bębnowe,
wałkowo-tarczowe.
" a ogół w każdej maszynie do zbioru buraków stosowane są co
najmniej dwa typy zespołów oczyszczających i odsiewających
glebę z masy korzeni. Jeden z zespołów pracuje intensywniej i
ma za zadanie oczyścić korzenie z ziemi oraz pokruszyć bryły
ziemi, a drugi - oddzielenie i odsianie pokruszonej na
pierwszym zespole ziemi.
Zespoły czyszczące
kombajnu samojezdnego
25
2010-10-25
Kombajny
ciągnikowe
do zbioru
buraków
Kombajny
samojezdne
26
2010-10-25
Warunki eksploatacji kombajnów
do zbioru buraków
" Kombajny trzy i sześciorzędowe budowane są
najczęściej jako maszyny samobieżne. Jest to
rozwiązanie najbardziej korzystne ze względu na
łatwość sterowania i warunki obsługi.
" Droga korzeni od wyorania do zbiornika jest bardzo
długa i wynosi zwykle 11-12 m, co sprzyja ich
dokładnemu oczyszczeniu. Posiadają zbiornik o
ładowności od 16 do 25 t, co z kolei sprzyja
organizacji odbioru korzeni buraków cukrowych.
" Wysokie koszty maszyn samobieżnych rekompensuje
ich wysoka wydajność eksploatacyjna, wynosząca
około 1 ha/h.
Warunki eksploatacji kombajnów
do zbioru buraków
" Kombajny samojezdne wyposażone w zbiorniki do liści i
korzeni, mają skrócony okres eksploatacji, gdyż ze względu
na dużą masę mogą być stosowane tylko w dni pogodne i na
glebach o dobrych warunkach trakcyjnych.
" Zmniejszenie masy kombajnu można osiągnąć poprzez:
wyeliminowanie zbiorników liści i korzeni,
układanie zarówno liści jak i korzeni w wały podłużne,
załadunek liści i korzeni wprost na środek transportowy,
całkowite zaniechanie zbierania liści, które po obcięciu są
rozdrabniane i rozrzucane po polu.
27
2010-10-25
Uwarunkowania składowania korzeni
buraków cukrowych
" a dużych plantacjach, przy braku wystarczającej liczby
środków transportowych, korzenie buraków składowane są
w pryzmach na obrzeżach pola.
" Miejsce wyznaczone na pryzmę powinno być zlokalizowane
w pobliżu drogi utwardzonej, a podłoże winno być
wyrównane i wolne od kolein.
" Wysokość pryzmy powinna wynosić 2-3 m, a szerokość 6-
10m.
" Długość okresu składowania w kombinacji z doczyszczaniem
powinna wynosić co najmniej 3 dni. Jednak przy wysokich
temperaturach zewnętrznych okres składowania powinien
być skrócony do minimum.
" Przy temperaturze powyżej 10oC pryzm nie należy okrywać.
Wózek
korzeni
28
2010-10-25
A
adowacze
korzeni
29