Rynek pracy. Bezrobocie
Przedsiębiorstwa dysponują określonymi
zasobami (maszyny+ budynki+ ziemia=
kapitał) co w połączeniu z pracą pozwala na
wytwarzania produkcji oferowanej na rynku.
Praca podlega więc tym samym regułom
podaży i popytu co każde inne dobro (zasób).
Płaca realna jest ceną jaką wyznaczają siły
podaży i popytu na pracę.
Podaż pracy
" Podaż pracy (zarejestrowana siła robocza) to liczba
osób, które zarejestrowały się jako chętni do pracy. Jest
ona sumą zatrudnionych i liczby zarejestrowanych
bezrobotnych, tj. osób bez pracy zarejestrowanych jako
poszukujące pracy.
" Pracujący są to ludzie wykonujący dowolną płatną pracę,
również ci którzy czasowo są w pracy nieobecni z
powodu urlopu, szkolenia, strajku, czy służby wojskowej.
" Bezrobotni to wszyscy ludzie którzy nie są zatrudnieni,
ale aktywnie poszukują pracy lub oczekują na powrót do
pracy.
Krzywa LD pokazuje, że przedsiębiorstwa zaoferują tym więcej miejsc pracy im niższa
jest płaca realna. Krzywa LF pokazuje, że zasoby pracy (podaż) zwiększa się w miarę
wzrostu płacy realnej. AJ informuje o liczbie osób, które faktycznie podjęły pracę przy
każdym poziomie płacy realnej. Równowaga na rynku pracy występuje w pnk. E.
Odległość pomiędzy AJ i LF pokazuje poziom bezrobocia naturalnego przy danej
wysokości płacy. Przy płacy powyżej W2 występuje bezrobocie przymusowe.
AJ
(LF) Labor force
W1
E
W2
F
LD (labor demand)
Zatrudnienie, siła robocza
Płaca realna
Bezrobocie naturalne
" W każdym społeczeństwie (gospodarce) występuje
część ludzi, którzy nie chcą, nie muszą bądz
nie mogą
podjąć pracy.
" Bezrobocie naturalne obejmuje ludzi, którzy
dobrowolnie nie podejmują pracy oraz tych, którzy ze
względów zdrowotnych nie mogą pracować.
" Szacowanie skali bezrobocia naturalnego dla
poszczególnych gospodarek jest stosunkowo trudne.
" Jeśli bezrobocie w gospodarce jest równe bezrobociu
naturalnemu, to rynek pracy znajduje się w równowadze.
Stopa bezrobocia rejestrowanego  stosunek liczby
bezrobotnych do łącznej liczby osób zawodowo czynnych
stopę bezrobocia rejestrowanego oblicza się jako
stosunek
zarejestrowanych w rejonowych urzędach pracy
bezrobotnych do cywilnej ludności aktywnej
zawodowo.
Stopa bezrobocia rejestrowanego
Przez bezrobotnych rozumie się
osoby niezatrudnione i nie wykonujące żadnej
25
pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do podjęcia
zatrudnienia, nie pobierające renty lub emerytury
20
lub zasiłku przedemerytalnego i nie
Posiadających gospodarstwa rolnego powyżej
15
2ha, nie odbywają kary pozbawienia wolności,
nie uzyskują miesięcznego dochodu w wysokości
10
przekraczającej połowę najniższego
wynagrodzenia z wyłączeniem przychodów
5
uzyskanych z odsetek lub innych przychodów z
tytułu odsetek od dochodów zgromadzonych na
0
rachunkach bankowych. Ludność aktywna
zawodowo obejmuje osoby pracujące i
zarejestrowane jako bezrobotni pomiędzy 18 a
60 (dla kobiet) i 65 (dla mężczyzn) rokiem życia.
sty-90
sty-91
sty-92
sty-93
sty-94
sty-95
sty-96
sty-97
sty-98
sty-99
sty-00
sty-01
sty-02
sty-03
sty-04
sty-05
sty-06
Stopa bezrobocia wg. Badania Aktywności
Ekonomicznej Ludności (BAEL)
Badania prowadzone przez GUS raz na kwartał.
Badaniami objęte są osoby będące członkami
wylosowanych gospodarstw domowych. Do
pracujących w badaniach tych zalicza się osoby,
Stopa bezrobocia rejestrowanego i stopa bezrobocia wg BAEL
które w tygodniu, w którym przeprowadzono
badanie wykonywały pracę przynoszącą dochód,
24
formalnie były zatrudnione choć w momencie
22
przeprowadzania badania mogły jej nie
20
wykonywać (np. były na urlopie, zwolnieniu
18 lekarskim itp.). Jako bezrobotnych rozumie się,
podobnie jak poprzednio osoby, które nie były
16
zatrudnione, aktywnie poszukiwały pracy oraz
14
były gotowe ją podjąć. Najistotniejszą różnicą
12
pomiędzy stopą bezrobocia podawaną przez
10
GUS tradycyjnie, a stopą bezrobocia wg BAEL
jest metodologia zbierania danych. W pierwszym
przypadku jest to informacja raportowana przez
St. bezr BAEL St.bezrob.rejestr
rejonowe urzędy pracy, w drugim mamy badanie
ankietowe, statystyczne, na losowo dobranej
próbie.
lip-00
lip-01
lip-02
lip-03
lip-04
lip-05
lip-06
sty-00
sty-01
sty-02
sty-03
sty-04
sty-05
sty-06
Zatrudnienie
" Dane o zatrudnieniu podawane są
przez GUS na podstawie
informacji z przedsiębiorstw.
Stopa bezrobocia i średnie ztrudnienie w przedsiębiorstw ach
8000.0 23
" Wielkość zatrudnienia nie jest
21
7500.0
lustrzanym odbiciem stopy
19
7000.0
bezrobocia. Zmiany w wysokości
17
stopy bezrobocia rejestrowane są
6500.0
15
z pewnym opóz
nieniem w
13
6000.0
stosunku do zmian w wielkości
11
5500.0
zatrudnienia. Powody tego
9
5000.0 opóz
nienia: możliwości
7
wydłużania i skracania czasu
4500.0 5
pracy, istnienie szarej strefy oraz
konsekwencje wyżu lub niżu
Zatrudnienie Zatrudnienie sa Un.R.w yestymow ane
demograficznego, gwałtowne
zmiany w wydajności pracy.
sty-90
sty-91
sty-92
sty-93
sty-94
sty-95
sty-96
sty-97
sty-98
sty-99
sty-00
sty-01
sty-02
sty-03
sty-04
Trzy typy bezrobocia
Rozróżnienie typów bezrobocia pomaga ekonomistom ocenić ogólną
sytuację w gospodarce i na rynku pracy
" Bezrobocie frykcyjne występuje w związku z nieustannym ruchem
ludności w jednego regionu do drugiego i zmianą pracy. Nawet
gdyby w gospodarce istniało pełne zatrudnienie, to jacyś ludzie
pozostawaliby okresowo bez pracy (czas przemieszczania się).
Bezrobocie frykcyjne ma charakter dobrowolny.
" Bezrobocie strukturalne jest wyrazem niedopasowania podaży
pracowników i popytu na siłę roboczą. Popyt na jeden typ
pracowników przy jednoczesnym nadmiarze pracowników innego
rodzaju.
" Bezrobocie cykliczne występuje wtedy, gdy łączny popyt na pracę
jest niski. Obniżają się wydatki, PKB spada, spadają zyski firm a
bezrobocie rośnie
Bezrobocie dobrowolne i przymusowe
" Bezrobotni dobrowolni to " Bezrobocie przymusowe
ludzie, którzy przedkładają występuje wtedy, kiedy ludzie
wolny czas ponad pracę po poszukują pracy i chcą ją
rynkowych stawkach. podjąć za cenę rynkową
Bezrobocie frykcyjne ma (wynagrodzenie), ale nie mogą
również charakter dobrowolny. znalez
ć zatrudnienia.
Czasami ludzie o niskich
" Przyczynę bezrobocia
kwalifikacjach wybierają
przymusowego Keynes
zasiłek dla bezrobotnych w
upatrywał w sztywności płac.
miejsce niskopłatnej pracy.
" Istnieje bardzo wiele
powodów, dla których ludzie
decyduję się dobrowolnie
zrezygnować z pracy.
Sztywne płace a bezrobocie przymusowe
A) Płace rosną lub spadają do poziomu W równoważąc rynek pracy. Całość bezrobocia ma charakter
dobrowolny. B) Poziom płac W jest zbyt wysoki. JH pracowników jest zatrudnionych. HG
pracowników to przymusowi bezrobotni.
" A) Płace elastyczne " B) Place nieelastyczne
S
S
D
D
Bezrobocie przymusowe
W
E
Bezrobocie dobrowolne
J H G
F
W
W
S D
S
D
Siła robocza Siła robocza
Wynagrodzenia w zł/h
Wynagrodzenie w zł/h
y
ródła nieelastyczności (sztywności) płac
" Ustalanie wysokości płac na podstawie umów zbiorowych
(porozumienia ze związkami zawodowymi). Umowy te zwierane są
raz na kilka lat.
" Ingerencja rządu w wysokość płac (siatki płac). Brak mechanizmów
rynkowych.
" Silny wpływ niektórych grup zawodowych (lobby zawodowe)
Prawo Okuna
Arthur Okun (1928-1980) główne prace poświęcone produktowi potencjalnemu
(PKB potencjalny) oraz bezrobociu w czasie cyklu koniunkturalnego
" Prawo Okuna stwierdza, że na każde 2% spadku realnego PKB w
stosunku do potencjalnego PKB, stopa bezrobocia wzrasta o 1
punkt procentowy.
" Zmiany stopy bezrobocia dają się więc prognozować na podstawie
tempa wzrostu PKB.
" Aby nie dopuścić do wzrostu bezrobocia, faktyczny PKB musi
wzrastać w tym samym tempie co potencjalny PKB.
" Jeśli chcemy obniżyć bezrobocie, to faktyczny PKB musi wzrastać
szybciej niż PKB potencjalny.
Wielkość zatrudnienia jest funkcją liczby ludności
danego kraju.
W długim okresie (40-60 lat) w gospodarkach
wysokorozwiniętych liczba zatrudnionych w
rolnictwie i w przemyśle spada, rośnie natomiast
liczba zatrudnionych w usługach.
Dla wielu ekonomistów proporcje zatrudnienia w
tych sektorach są miarą rozwoju gospodarczego
kraju.
Dla polskiej gospodarki do 1990 roku stopa
bezrobocia nie była rejestrowana.
Oficjalnie bezrobocie nie występowało.
Praca była zagwarantowana konstytucją.
Gospodarka cierpiała jednak w tamtym czasie na
tzw. bezrobocie ukryte.
Rynek Pracy- Polska 2006
" Liczba ludności - 38 129 tyś.
" Liczba pracujących 7 833 tyś.
" Liczba pracujących w sektorze prywatnym 4 226 tyś (56.4%
pracujących).
" Liczba pracujących w sektorze państwowym 3 273 tyś
" Liczba pracujących w przemyśle 2 499 tyś
" Liczba pracujących w rolnictwie 103 tyś.
" Stopa bezrobocia 15.2%.
" Liczba bezrobotnych 2 363 tyś.
" w tym bez prawa do zasiłku 2 069.2tyś
" Stopa bezrobocia kobiet 16.8%
" Stopa bezrobocia osób w wieku 15-24l. 34.3%
" Stopa bezrobocia osób z wykształceniem podstawowym lub
zasadniczym 21.3
" Bezrobotni zarejestrowani 2 363 tyś
" Współczynnik aktywności zawodowej 53.6%